Psychologia. Kluczowe koncepcje. Tom 1. Podstawy psychologii - ebook

WSTĘP DO WYDANIA POLSKIEGO

Jestem zaszczycony, że mój Wydawca w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, zdecydował się nie tylko przetłumaczyć mój amerykański, psychologiczny tekst na język polski, lecz także uczynić go zrozumiałym dla każdego Czytelnika. Nie zdarzyło się to wcześniej w żadnym kraju z żadnym podręcznikiem z założenia przeznaczonym wyłącznie dla studentów. Podczas moich licznych wizyt w Polsce (Warszawa, Wrocław, Kraków, Oświęcim) przekonałem się o wysokim poziomie intelektualnym Polaków. Z pasją tworzycie, czytacie, dzielicie się wiedzą, uczestniczycie w debatach, co nie jest zbyt powszechne w większości krajów, które odwiedziłem, również w moim własnym. Byłem zachwycony, widząc tysiące zwykłych ludzi, którzy odwiedzili ostatnie targi książki w Warszawie, przychodzili całymi rodzinami i kupowali mnóstwo książek. Niezależnie od przyczyn taki pęd do wiedzy jest dla mnie, jako nauczyciela i autora, niewątpliwym źródłem radości.

Mam nadzieję, że lektura sprawi Wam przyjemność – ja i pozostali Współautorzy przedstawiliśmy w tej książce obszerną wiedzę dotyczącą w naszym przekonaniu najbardziej kluczowych, podstawowych koncepcji i idei w psychologii. Ma to szczególne znaczenie dla tych Czytelników, którzy nie mogli studiować, a także dla tych, którzy już dawno ukończyli kurs psychologii i chcieliby pozostać na bieżąco ze wszystkimi ekscytującymi nowościami w tej dziedzinie. Zachęcam również do wyrażania opinii na temat książki, jej najciekawszych fragmentów, najważniejszych przekazów oraz przedstawiania propozycji udoskonalenia kolejnego wydania.

Pozdrawiam serdecznie i ciepło

Phil ZimbardoDO STUDENTA

Istnieje jeden prosty przepis na sukces akademicki i przedstawiona tu demonstracja pokaże ci, na czym on polega. Przez kilka sekund przyjrzyj się temu ciągowi liter:

I B M U F O F B I L O L

A teraz, bez podglądania, zapisz tyle liter, ile możesz (we właściwej kolejności).

Większość ludzi zapamiętuje prawidłowo od pięciu do siedmiu liter. Nielicznym udaje się zapamiętać wszystkie. Jak to robią? Odkrywają wzorzec. (Może zauważyłeś znajome skróty w ciągu liter: IBM, UFO, FBI, LOL). Odnalezienie wzorca ogromnie ułatwia zadanie, ponieważ możesz korzystać z materiału już zmagazynowanego w twojej pamięci. W tym przypadku wszystko, co musisz zapamiętać, to cztery „porcje” informacji zamiast 12 niepowiązanych ze sobą liter.

Ta sama zasada znajduje zastosowanie do materiału, którego uczysz się na zajęciach z psychologii. Jeżeli próbujesz zapamiętać każdą informację jako odrębny element, to czeka cię sporo trudu. Jeśli jednak w zamian poszukasz wzorców, to zauważysz, że zadanie stało się dużo prostsze – i o wiele przyjemniejsze.

Zastosowanie psychologii do uczenia się psychologii

Jak zatem możesz zidentyfikować wzorce? Sympatyczni autorzy tego podręcznika opracowali kilka metod sprawiających, że znaczące wzorce w tekście będą się wyraźnie wyróżniać:

MYŚLI PRZEWODNIE

Zorganizowaliśmy każdy podrozdział wokół pojedynczej głównej idei, nazwanej Myślą przewodnią. Na przykład jedna z czterech Myśli przewodnich w rozdziale 3, Rozwój przez całe życie, brzmi tak:

MYŚL PRZEWODNIA >
Natura i wychowanie współpracują ze sobą, by pomóc dziecku opanować istotne zadania rozwojowe, zwłaszcza w obszarach przyswojenia języka, rozwoju poznawczego i rozwoju relacji społecznych.

Myśl przewodnia jest centralną ideą, wokół której zorganizowanych jest około 10 kolejnych stron tekstu – w tym różne nowe pojęcia. Utrzymywanie w umyśle Myśli przewodniej podczas lektury rozdziału pomoże ci zakodować nowe terminy i idee z nią związane, zachować je w pamięci i później wydobyć podczas egzaminu. Zgodnie ze starym porzekadłem, Myśl przewodnia jest „lasem”, a szczegóły zawarte w rozdziale są „drzewami”.

KLUCZOWE PYTANIA

Każda myśl przewodnia poprzedzona jest Kluczowym pytaniem. Oto przykład Kluczowego pytania z rozdziału Rozwój przez całe życie:

KLUCZOWE PYTANIE >
Jakie wrodzone zdolności ma noworodek?

Kluczowe pytania, jak to właśnie przedstawione, pomogą ci przewidywać najważniejsze zagadnienia czy myśli przewodnie danej części tekstu. Tak naprawdę Myśl przewodnia zawsze nawiązuje do Kluczowego pytania. Traktuj Kluczowe pytanie jak długie światła w twoim samochodzie, pozwalające ci skupić się na tym, co przed tobą. Nasze Kluczowe pytania powinny też posłużyć ci za wskazówkę do stawiania własnych pytań na temat materiału, z którym się zapoznajesz.

Zarówno Kluczowe pytania, jak i Myśli przewodnie pojawiają się ponownie w dalszych częściach tekstu jako elementy organizujące Podsumowanie rozdziału.

ZAGADNIENIE PSYCHOLOGICZNE

Psychologia na wiele fascynujących sposobów łączy się z otaczającymi nas zdarzeniami i codziennym życiem – i w każdym rozdziale na końcu każdego podrozdziału analizujemy jedno z takich powiązań. Aby to zilustrować, podajemy kilka przykładów z rozdziału Rozwój przez całe życie:

• Rola dziecięcej zabawy na drodze do życiowych sukcesów

• Zagadka ADHD

• Zastosowanie psychologii do uczenia się psychologii

Takie powiązania – praktyczne, przyziemne i fascynujące – pomogą ci powiązać naukę psychologii z prawdziwymi życiowymi doświadczeniami. Pomogą ci również w krytycznej ocenie wielu idei psychologicznych, z którymi zetkniesz się za pośrednictwem mediów, gdy napotykasz historie zaczynające się od „badania psychologiczne wskazują, że…”. Po lekturze tej książki staniesz się znacznie mądrzejszym odbiorcą takich informacji. Niektóre charakterystyki przedstawianego tekstu skupiają szczególnie uwagę na stosowaniu psychologii do uczenia się i studiowania, pozwalają także nabyć praktyczne umiejętności z zakresu „Zastosowania psychologii do uczenia się psychologii”.

ZRÓB TO SAM!

W różnych miejscach tekstu zamieściliśmy demonstracje służące aktywnemu uczeniu się, jak ta, w której poprosiliśmy cię o zapamiętanie ciągu liter IBMUFOFBILOL. Oprócz tego, że są zabawne, mają często poważne zadanie zilustrowania istotnych zasad omawianych w tekście. Na przykład w rozdziale 3 jedna z ramek ZRÓB TO SAM! pomaga ci określić twój styl przywiązania.

PODSTAWOWE TERMINY

Najważniejsze pojęcia zapisano wytłuszczoną czcionką. Wszystkie pojęcia wymieniamy ponownie w Podsumowaniu rozdziału. Na końcu tekstu w obszernym słowniku zebraliśmy wszystkie główne pojęcia i definicje z każdego rozdziału w jednym, łatwo dostępnym miejscu.

PODSUMOWANIE ROZDZIAŁU

Przygotowaliśmy Podsumowania rozdziałów, by dostarczyć ci konspekt głównych punktów każdego rozdziału – i pomóc ci zarówno zapoznać się z rozdziałem, jak i go powtórzyć. Podsumowania są zorganizowane wokół Kluczowych pytań i Myśli przewodnich przedstawionych w rozdziale, by ułatwić powtarzanie i opanowanie zawartego w rozdziale materiału. Chcemy cię jednak ostrzec – przeczytanie Podsumowania nie zastąpi przeczytania całego rozdziału! Oto pomocna wskazówka: zalecamy przeczytanie Podsumowania rozdziału, zanim przeczytasz go w całości, by zapoznać się z tym, co cię czeka, a potem ponownie przeczytać Podsumowanie po zakończeniu lektury całego tekstu. Wcześniejsze zapoznanie się z Podsumowaniem pozwoli na stworzenie ram dla materiału, dzięki którym łatwiej go zakodujesz i zachowasz w pamięci. I, co oczywiste, przeczytanie Podsumowania po lekturze rozdziału wzmocni to, czego się nauczyłeś, żebyś mógł wydobyć z pamięci informacje potrzebne podczas egzaminu.

Myśleć jak psycholog

Opanowanie wszystkich tych faktów i definicji psychologicznych nie uczyni z ciebie psychologa. Poza faktami, myślenie jak psycholog wymaga opanowania paru umiejętności rozwiązywania problemów oraz technik krytycznego myślenia, niezbędnych każdemu dobremu psychologowi. Mając to na względzie, włączyliśmy do tekstu jeszcze dwa wyjątkowe elementy.

PROBLEMY OTWIERAJĄCE ROZDZIAŁY

Każdy rozdział rozpoczyna się od ważnego problemu, który nauczysz się rozwiązywać, opanowując narzędzia przedstawione w tekście. Problemy otwierające rozdziały tego tomu dotyczą oceny prawdziwości twierdzenia o wpływie cukru na nadaktywność u dzieci, organizacji mózgu i jego możliwości adaptacyjnych oraz wpływu genów i środowiska na rozwój człowieka.

WŁĄCZ MYŚLENIE KRYTYCZNE >

Na końcu każdego rozdziału będziesz proszony o przemyślenie tematów będących przedmiotem dyskusji między psychologami i kwestii poruszanych w mediach, takich jak natura nieświadomego umysłu i efekty perswazji podprogowej. Każdy z tych tematów wymaga sceptycznej postawy i zastosowania specjalnego zestawu umiejętności krytycznego myślenia, o których piszemy w pierwszym tomie podręcznika.

Mamy dla ciebie jeszcze jedną, ostatnią sugestię, pomocną w osiągnięciu sukcesu w psychologii: ten tekst pełen jest przykładów ilustrujących najważniejsze idee, ale zapamiętasz je na dłużej, jeżeli podczas nauki sam wygenerujesz własne przykłady. Ten nawyk sprawi, że przekazywana przez nas informacja stanie się również twoja. Życzymy ci zatem niezapomnianej podróży po dziedzinie, którą kochamy.

Phil Zimbardo

Bob Johnson

Vivian McCannNOWOŚCI TEGO WYDANIA

Drugie polskie wydanie książki Psychologia. Kluczowe koncepcje zawiera wszystkie elementy, które znasz i cenisz z poprzednich siedmiu wydań: Kluczowe pytania, Myśli przewodnie, Problem rozdziału, Włącz myślenie krytyczne oraz nacisk na różnorodność i psychologię międzykulturową – a wszystko to opisane porywająco, z jasnymi przykładami każdej koncepcji.

I oczywiście aktualne wydanie wprowadza wiele nowych i ekscytujących wątków rozwijanych w psychologii. Przykłady obejmują analizę obszaru epigenetyki i jej implikacji dla rozwoju, zdrowia i zaburzeń psychicznych; inicjatywy nastawione na opracowanie alternatywy dla DSM-5 na podstawie wiedzy o mózgu; teorię rozprzężenia moralnego Bandury jako pomoc w wyjaśnianiu niemoralnych działań; oraz niesamowitą moc nastawienia, odkrytego przez Carol Dweck. Wszystkie nowe materiały są powiązane z jedną z Kluczowych koncepcji.

Ta edycja książki Psychologia. Kluczowe koncepcje z całą pewnością nie jest powierzchowną, pospieszną aktualizacją. Oto szczegółowy wykaz nowych materiałów w każdym z rozdziałów ósmego wydania:

Rozdział 1 – Umysł, zachowanie oraz psychologia naukowa

• Możliwości i kwestie etyczne związane z wykorzystywaniem serwisów społecznościowych do celów badawczych.

• Stosowanie wytycznych krytycznego myślenia do tematyki związku szczepionek dla dzieci z autyzmem wczesnodziecięcym.

• Zaktualizowane możliwości kariery w psychologii obejmujące psychologię środowiskową i gerontopsychologię.

Rozdział 2 – Biopsychologia, nauka o układzie nerwowym i natura ludzka

• Epigenetyka i sposób, w jaki doświadczenia zmieniają ekspresję genów, włączając w to efekty dotyku, ćwiczeń fizycznych, żywienia i toksyn na stres, zdrowie i rozwój.

• Nowe odkrycia w zakresie plastyczności, w tym skutki pornografii dla mózgu.

• Traumatyczne uszkodzenia mózgu i plastyczność.

• Nowe badania nad ważną rolą móżdżku dla funkcji mózgowych, facylitacji funkcjonowania emocjonalnego, czuciowego i poznawczego – i być może nawet udział tego organu w schizofrenii.

• Najnowsze doniesienia na temat mózgowych implantów.

• Krytyczne myślenie o lustrzanych neuronach.

Rozdział 3 – Rozwój przez całe życie

• Najnowsze badania na temat rozwoju układu nerwowego na wczesnych etapach życia, w tym plastyczność, „przycinanie” i możliwe powiązania z autyzmem, oraz okresy sensytywne.

• Wydzielanie oksytocyny pod wpływem masażu dziecięcego i optymalny rozwój dziecka.

• Wpływ biedy i żywienia na rozwój.

• Zaktualizowana i rozszerzona część poświęcona ADHD, w tym pozytywne spojrzenie na to zaburzenie.

• Zaktualizowane badania nad obrazem ciała i seksualnością młodzieży.

• Teoria moralnego rozprzężenia Bandury i jej zastosowanie w wyjaśnianiu niemoralnych działań, w tym mobbingu i cybermobbingu.

• Praca Zimbardo nad Gdzie ci mężczyźni – problemy, jakich doświadczają młodzi mężczyźni w XXI wieku.

• Informacje na temat seksualizacji dziewczynek.