Rachunek przepływów pieniężnych w teorii i praktyce. Program komputerowy Cash Flow System - ebook

Wstęp

Roz­wój go­spo­dar­czy wy­ma­ga po­dej­mo­wa­nia de­cy­zji o alo­ka­cji ma­jąt­ku, ka­pi­ta­łu, a tak­że o lo­ka­li­za­cji biz­ne­su. Raz pod­ję­te de­cy­zje mu­szą być kon­fron­to­wa­ne z wy­ni­ka­mi i do­sto­so­wy­wa­ne do zmie­nia­ją­cych się uwa­run­ko­wań ma­kro i mi­kro­eko­no­micz­nych. Zde­cy­do­wa­na więk­szość firm dzia­ła­ją­cych w wa­run­kach go­spo­dar­ki ryn­ko­wej na­sta­wio­na jest na po­mna­ża­nie za­in­we­sto­wa­ne­go ka­pi­ta­łu – po­mna­ża­nie ma­jąt­ku, w dą­że­niu do osią­ga­nia ko­rzy­ści eko­no­micz­nych – zy­sku. Sam jed­nak zysk, przy uwzględ­nie­niu obo­wią­zu­ją­cej w ra­chun­ko­wo­ści za­sa­dzie me­mo­ria­łu (za­kła­da­ją­cej uję­cie przy­cho­dów i kosz­tów w mo­men­cie wy­sta­wie­nia do­ku­men­tów zwią­za­nych z kosz­ta­mi czy przy­cho­da­mi a nie w mo­men­cie wy­pły­wu lub wpły­wu środ­ków pie­nięż­nych), nie sta­no­wi o suk­ce­sie pod­mio­tu. To co de­ter­mi­nu­je moż­li­wość kon­ty­nu­owa­nia dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej przez jed­nost­kę, to płyn­ność fi­nan­so­wa. Na­sta­wie­nie tyl­ko na zysk, bez pla­no­wa­nia prze­pły­wów pie­nięż­nych, może w wy­ni­ku bra­ku środ­ków pie­nięż­nych, w okre­ślo­nym mo­men­cie roz­wo­ju fir­my, pro­wa­dzić do ban­kruc­twa na­wet do­cho­do­we, ren­tow­ne przed­się­wzię­cia. Stąd ogrom­na rola ana­li­zo­wa­nia prze­pły­wów pie­nięż­nych.

Prze­pły­wy pie­nięż­ne po­win­ny być ana­li­zo­wa­ne w dwóch za­kre­sach. Pierw­szy to ana­li­za ex ante. Przed roz­po­czę­ciem pro­wa­dze­nia dzia­łal­no­ści go­spo­dar­czej na­le­ży za­sta­no­wić się, ja­kie na­kła­dy na­le­ży po­nieść, kie­dy na­stą­pi zwrot wy­dat­ko­wa­nych środ­ków pie­nięż­nych. Ana­li­za po­wyż­sze­go wy­ma­ga spo­rzą­dze­nia spra­woz­da­nia pro-for­ma, w tym ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych. Wy­ma­ga to przy­ję­cia pew­nych za­ło­żeń co do roz­wo­ju biz­ne­su i za­pla­no­wa­nia prze­pły­wów pie­nięż­nych (wy­dat­ków i wpły­wów). Aby roz­wój był moż­li­wy na­le­ży zrów­no­wa­żyć wy­dat­ki wpły­wa­mi – za­pew­nić źró­dła ka­pi­ta­łu, któ­re po­mo­gą sfi­nan­so­wać an­ga­żo­wa­ne w roz­wój pod­mio­tu na­kła­dy rze­czo­we. Ana­li­za przy­szłych prze­pły­wów pie­nięż­nych z jed­nej stro­ny po­zwa­la za­dbać o utrzy­ma­nie od­po­wied­niej płyn­no­ści fi­nan­so­wej, z dru­giej stro­ny słu­ży do oce­ny efek­tyw­no­ści in­we­sty­cji. Jed­na z pod­sta­wo­wych me­tod wy­ce­ny przed­się­bior­stwa – me­to­da zdys­kon­to­wa­nych prze­pły­wów pie­nięż­nych, zwa­na DCF¹, za­kła­da usta­le­nie war­to­ści przed­się­wzię­cia w opar­ciu o dys­kon­to przy­szłych prze­pły­wów ope­ra­cyj­nych net­to (za­pla­no­wa­nych w wy­ni­ku pro­gno­zy prze­pły­wów pie­nięż­nych po­więk­szo­nych o koszt nie­sta­no­wią­cy wy­dat­ku – amor­ty­za­cję).

Dru­gi za­kres ana­li­zy, to ana­li­za ex-post. Jest ona moż­li­wa dzię­ki spo­rzą­dza­niu przez fir­my spra­woz­dań fi­nan­so­wych. Te pod­mio­ty, któ­rych spra­woz­da­nia fi­nan­so­we zgod­nie z usta­wą o ra­chun­ko­wo­ści pod­le­ga­ją obo­wiąz­ko­wi ba­da­nia przez bie­głe­go re­wi­den­ta, spo­rzą­dza­ją oprócz bi­lan­su i ra­chun­ku zy­sków i strat rów­nież ra­chu­nek prze­pły­wów pie­nięż­nych. Ra­chu­nek prze­pły­wów pie­nięż­nych spo­rzą­dza­ją rów­nież inne pod­mio­ty, nie­zo­bli­go­wa­ne do tego usta­wą o ra­chun­ko­wo­ści, przede wszyst­kim na po­trze­by ob­słu­gu­ją­cych je ban­ków. Dla ban­ków ra­chu­nek prze­pły­wów pie­nięż­nych jest in­stru­men­tem słu­żą­cym do oce­ny zdol­no­ści kre­dy­to­wej klien­ta. Ra­chu­nek prze­pły­wów pie­nięż­nych pre­zen­tu­je, w ja­kim za­kre­sie po­szcze­gól­ne dzie­dzi­ny dzia­łal­no­ści pod­mio­tu: ope­ra­cyj­na, in­we­sty­cyj­na i fi­nan­so­wa po­wo­do­wa­ły wpływ i wy­pływ środ­ków pie­nięż­nych, jak wpły­nę­ły na zmia­nę sta­nu środ­ków pie­nięż­nych po­mię­dzy po­cząt­kiem i koń­cem da­ne­go okre­su ob­ro­to­we­go. W róż­nych sta­diach roz­wo­ju pod­mio­tu go­spo­dar­cze­go róż­nie może się kształ­to­wać wpływ wy­mie­nio­nych dzia­łal­no­ści na zmia­nę sta­nu środ­ków pie­nięż­nych. Ana­li­za in­for­ma­cji uzy­ska­nych z ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych daje od­po­wiedź na py­ta­nie, czy fir­ma roz­wi­ja się w do­brym kie­run­ku, czy nie na­stę­pu­je za­gro­że­nie utra­ty płyn­no­ści.

Do­świad­cze­nie na­ukow­ców fi­nan­si­stów zaj­mu­ją­cych się fi­nan­sa­mi przed­się­biorstw, eks­per­tów (bie­głych re­wi­den­tów) oraz śro­do­wisk zwią­za­nych z prak­tycz­nym za­sto­so­wa­niem ra­chun­ko­wo­ści wska­zu­je, że wie­le pod­mio­tów ma pro­blem z pra­wi­dło­wym spo­rzą­dze­niem ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych. Za­pew­ne wy­ni­ka to z fak­tu, że jest to je­dy­ny ele­ment spra­woz­da­nia fi­nan­so­we­go, któ­ry jest spo­rzą­dza­ny na za­sa­dzie ka­so­wej. Kie­dy wszyst­kie za­pi­sy w księ­gach po­wsta­ją przy uwzględ­nie­niu za­sa­dy me­mo­ria­łu, pra­wi­dło­we spo­rzą­dze­nie ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych wy­ma­ga „prze­kształ­ce­nia” me­mo­ria­ło­we­go uję­cia ope­ra­cji go­spo­dar­czych do pre­zen­ta­cji po­zwa­la­ją­cej przed­sta­wić ruch ma­jąt­ku i źró­dła jego fi­nan­so­wa­nia na pod­sta­wie rze­czy­wi­stych wpły­wów i wy­pły­wów pie­nią­dza.

Ni­niej­sza pu­bli­ka­cja jest pró­bą kom­plek­so­we­go po­dej­ścia do te­ma­tu prze­pły­wów pie­nięż­nych: z jed­nej stro­ny przed­sta­wio­no ana­li­zy ich spo­rzą­dze­nia oraz z dru­giej stro­ny ana­li­zy w prze­kro­ju ex ante i ex post. Książ­ka po­wsta­ła w ra­mach pro­jek­tu roz­wo­jo­we­go N R11 025 06/09, o na­zwie „Opra­co­wa­nie uni­wer­sal­ne­go pro­gra­mu kom­pu­te­ro­we­go słu­żą­ce­go do spo­rzą­dza­nia ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych zgod­ne­go z usta­wą o ra­chun­ko­wo­ści i Mię­dzy­na­ro­do­wy­mi Stan­dar­da­mi Spra­woz­daw­czo­ści Fi­nan­so­wej (MSR 7)” i sta­no­wi nie­ja­ko uzu­peł­nie­nie dla stwo­rzo­ne­go opro­gra­mo­wa­nia.

Książ­ka skła­da się z pię­ciu roz­dzia­łów. W roz­dzia­le pierw­szym ra­chu­nek prze­pły­wów pie­nięż­nych ana­li­zo­wa­ny jest jako ele­ment spra­woz­da­nia fi­nan­so­we­go. Wska­za­ne są pod­sta­wy praw­ne spo­rzą­dze­nia ra­chun­ku prze­pły­wów, de­fi­ni­cje środ­ków pie­nięż­nych, po­wią­za­nie z ele­men­ta­mi spra­woz­da­nia fi­nan­so­we­go, cha­rak­te­ry­sty­ka dzia­łal­no­ści pre­zen­to­wa­nych w ra­chun­ku prze­pły­wów nie­pie­nięż­nych, me­to­dy spo­rzą­dze­nia i jego po­wią­za­nie z po­szcze­gól­ny­mi skład­ni­ka­mi ak­ty­wów, pa­sy­wów, z ope­ra­cja­mi wy­ni­ko­wy­mi. W tej czę­ści książ­ki na­stę­pu­je po­rów­na­nie wy­mo­gów spo­rzą­dze­nia ra­chun­ku prze­pły­wów, wska­za­nie róż­nic po­mię­dzy usta­wą o ra­chun­ko­wo­ści a Mię­dzy­na­ro­do­wym Stan­dar­dem Ra­chun­ko­wo­ści nr 7 Spra­woz­da­nie z prze­pły­wów pie­nięż­nych. Za­pre­zen­to­wa­ne zo­sta­ją spo­so­by spo­rzą­dze­nia skon­so­li­do­wa­ne­go ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych.

Roz­dział dru­gi książ­ki pre­zen­tu­je roz­bu­do­wa­ny przy­kład spo­rzą­dze­nia ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych me­to­dą po­śred­nią, w tym mię­dzy in­ny­mi przed­sta­wie­nie za­gad­nień zwią­za­nych z uję­ciem w prze­pły­wach: le­asin­gu, na­by­cia ak­ty­wów fi­nan­so­wa­nych za go­tów­kę i w for­mie apor­tu, uję­ciem zda­rzeń od­nie­sio­nych w cię­żar nie­po­dzie­lo­ne­go wy­ni­ku fi­nan­so­we­go, czy roz­li­cze­nie po­łą­cze­nia jed­no­stek.

W roz­dzia­le trze­cim po­dej­mo­wa­na jest oce­na przed­się­bior­stwa (uję­cie ex post) na pod­sta­wie da­nych wy­ni­ka­ją­cych z ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych. Ana­li­zie fi­nan­so­wej pod­da­ne są sal­da stru­mie­ni pie­nięż­nych po­szcze­gól­nych ro­dza­jów dzia­łal­no­ści. Omó­wie­niu pod­le­ga­ją wskaź­ni­ki wy­daj­no­ści i wy­star­czal­no­ści go­tów­ko­wej, mo­gą­ce po­słu­żyć do oce­ny płyn­no­ści fi­nan­so­wej przed­się­bior­stwa. Przed­sta­wio­ne zo­sta­ją mo­de­le ba­zu­ją­ce na prze­pły­wach pie­nięż­nych słu­żą­ce prze­wi­dy­wa­niu upa­dło­ści przed­się­biorstw. Na­stę­pu­je de­fi­nio­wa­nie roli prze­pły­wów pie­nięż­nych w okre­śle­niu po­żą­da­nej struk­tu­ry ka­pi­ta­łu przed­się­bior­stwa.

Za­gad­nie­nia zwią­za­ne z pla­no­wa­niem ra­chun­ku prze­pły­wów pie­nięż­nych dla po­trzeb za­rzą­dza­nia płyn­no­ścią i wy­ce­ny ak­ty­wów me­to­dą do­cho­do­wą (uję­cie ex ante) opi­sa­no w roz­dzia­le czwar­tym. We wstę­pie roz­dzia­łu przed­sta­wio­no za­sa­dy bu­do­wy pla­nu fi­nan­so­we­go, któ­re­go ele­men­tem jest cash flow, w aspek­cie moż­li­wo­ści wy­ko­rzy­sta­nia ana­liz prze­pły­wów pie­nięż­nych w za­rzą­dza­niu przed­się­bior­stwem. Na­stęp­nie za­pre­zen­to­wa­no moż­li­wo­ści wy­ko­rzy­sta­nia prze­pły­wów pie­nięż­nych do za­rzą­dza­nia płyn­no­ścią fi­nan­so­wą oraz do oce­ny efek­tyw­no­ści in­we­sty­cji, w tym do wy­ce­ny przed­się­bior­stwa me­to­dą do­cho­do­wą.

Roz­dział pią­ty książ­ki sta­no­wi prze­wod­nik po pro­gra­mie kom­pu­te­ro­wym Cash Flow Sys­tem, pre­zen­tu­jąc jego funk­cjo­nal­ność.