Samotna planeta - ebook

Układ słoneczny

Poranne, rozpromienione złotym blaskiem słońce wznosi się nad horyzont. Długie, iskrzące promienie przenikają wszędzie, rozświetlając mrok nocy. Padają na lasy, łąki, drzewa i znajdujące się na nich przejrzyste krople rosy, zamieniając je w prześliczne lśniące wszystkimi barwami tęczy korale. Jest bardzo miło, przyjemnie i ciepło. Wstaje nowy dzień.

Taki obraz oglądamy zawsze w bezchmurny poranek, ilekroć spojrzymy w okno zaraz po przebudzeniu. Wschodzące słońce poprawia nam samopoczucie, dodaje sił i energii potrzebnej do przezwyciężenia trudów dnia codziennego. Posiada wyjątkową, życiodajną moc.

Słońce jest olbrzymią gwiazdą, ponad milion razy większą od Ziemi. Wokół tej gigantycznej, rozżarzonej kuli krąży 8 planet. To właśnie jest Układ Słoneczny. Naukowcy obliczyli, że powstał 4,5 mld lat temu.

Najbliżej Słońca znajdują się 4 planety nazywane „ziemskimi”, ponieważ zbudowane są podobnie jak nasza Ziemia; mają nieduże rozmiary i niewielką masę, ale za to dużą gęstość. Te ciała niebieskie to: Merkury, Wenus, Ziemia i Mars.

Ich powierzchnia pokryta jest skorupą zbudowaną z twardych skał; pod nią znajduje się półpłynny płaszcz składający się z jeszcze cięższych struktur skalnych z mieszaniną różnych metali. Środek wypełnia płynne jądro, w skład którego wchodzi przede wszystkim żelazo oraz nikiel.

Tak zbudowane są wszystkie wymienione planety, a także Księżyc, który jest naturalnym satelitą Ziemi.

Jako pierwsza w bezpośredniej bliskości Słońca krąży nieduża planeta Merkury. Pod względem wielkości zajmuje ona ostatnie miejsce w Układzie Słonecznym, ze średnicą wynoszącą 4878 km. Z powodu niewielkiej siły grawitacji Merkury nie posiada otoczki gazowej, czyli atmosfery. Cała powierzchnia usiana jest licznymi kraterami powstałymi wskutek upadków małych planetoid i meteorytów.

Bliskość Słońca ma wpływ na wysoką temperaturę dochodzącą do 430°C w ciągu dnia. Noc natomiast jest bardzo mroźna; spadek temperatury może wynosić tam nawet -180°C.

Następna „ziemska” planeta to Wenus. Jest bardzo podobna do Ziemi, ponieważ ma zbliżone wymiary, posiada gazową atmosferę i obie krążą stosunkowo blisko siebie. Jednak rzeczywistość jest zupełnie inna.

Na Wenus panuje bardzo wysoka temperatura i to niezależnie od pory dnia czy nocy. Średnia temperatura na jej powierzchni dochodzi do 475°C.

Atmosfera Wenus składa się w 97% z dwutlenku węgla, a ciśnienie panujące na jej powierzchni jest 90 razy większe niż na Ziemi. To wszystko eliminuje powstanie życia nawet w najprostszej postaci.

Kolejną planetą jest Ziemia – największa z pośród wspomnianych czterech ciał niebieskich znajdujących się najbliżej Słońca. Jej średnica wynosi 12756 km. Tak jak Wenus posiada atmosferę, jednak powłoka gazowa naszej planety zawiera 78% azotu, 21% tlenu oraz 1% innych gazów.

Na Ziemi występuje także woda, która zajmuje 71% całej jej powierzchni. Występowanie wody oraz tlenu w atmosferze umożliwiło rozwój życia.

Ziemia jest piękną kolorową planetą, zupełnie inną od pozostałych. W całym Układzie Słonecznym tylko na niej istnieje życie. Objawia się ono w występowaniu form najprostszych, takich jak bakterie czy mikroorganizmy, poprzez liczne gatunki roślin, zwierząt, a kończąc na istnieniu człowieka.

Bardzo ważnym czynnikiem, dzięki któremu mogło dojść do rozwoju życia, było powstanie pola magnetycznego. Ziemia jest wielkim magnesem wytwarzającym pole magnetyczne niezbędne dla ochrony żywych organizmów przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym.

A zatem spełnia wszystkie warunki potrzebne do tego, aby mogło rozwijać się na niej życie. Do tych wymogów należy atmosfera z zawartością tlenu, hydrosfera oraz magnetosfera.

Czwartą planetą, zwaną „czerwoną”, jest Mars. Określa się ją w ten sposób, ponieważ wiejące tam silne wiatry unoszą w górę rdzawy pył z jej powierzchni i rozprowadzają go po wielkich przestrzeniach, zabarwiając całą planetę.

Atmosfera jest tam bardzo rzadka i składa się z dwutlenku węgla. Wymiary planety również są skromne, ponieważ jej średnica to zaledwie połowa średnicy ziemskiej.

Na Marsie nie ma wody w stanie ciekłym; jedynie na biegunach, gdzie znajdują się czapy lodowe, występuje w stanie zmrożonym. Jest to planeta zimna, ale w słoneczne dni temperatura na równiku może wzrosnąć nawet do 20°C.

Największą planetą jest Jowisz. Właśnie od jego imienia, kolejne planety nazywane są „jowiszowymi”. Należą do nich Saturn, Uran i Neptun. Orbity, po których się poruszają, są od siebie bardzo oddalone; w przeciwieństwie do planet typu „ziemskiego”, które krążą wokół Słońca w stosunkowo niewielkich odległościach.

Dystans dzielący Marsa i Jowisza jest olbrzymi, dlatego kiedyś przypuszczano, że między nimi znajduje się jeszcze jedna planeta, której nie odnaleziono. Jednak przestrzeń ta nie jest pusta. Zajmuje ją pas planetoid, nazywanych także asteroidami.

W tej przestrzeni krąży około 5000 ciał niebieskich o różnej wielkości. Niektóre mają dość pokaźne wymiary, tak jak Ceres, której średnica przekracza 1000 km, ale większość z nich to nieduże odłamki skalne mierzące zaledwie kilka kilometrów długości.

Jowisz, a także wszystkie pozostałe planety zbudowane są z gazów – przede wszystkim z wodoru i helu. To olbrzymie kule gazowe, gdzie, dla przykładu, średnica Jowisza jest jedenaście razy większa od średnicy ziemskiej, a Saturn jest tylko nieco mniejszy.

Właśnie Saturn jest bardzo charakterystyczną planetą, a zawdzięcza to swoim pierścieniom, dzięki którym odróżnia się od pozostałych. Jednak przy dokładniejszych badaniach okazało się, że nie jest on wyjątkiem; pierścienie posiadają także Jowisz, Uran i Neptun, lecz są one mniej widoczne.

Każda z tych potężnych planet jest również centrum własnego „układu planetarnego” w postaci krążących wokół nich licznych księżyców. Jowisz posiada ich sześćdziesiąt trzy, Saturn ponad pięćdziesiąt, Uran piętnaście, a Neptuna okrąża osiem naturalnych satelitów. Ilość księżyców krążących wokół planet bez przerwy się zmienia, ponieważ ciągle odkrywane są nowe.

Coraz większe oddalenie od Słońca kolejnych planet wydłuża również czas potrzebny do pełnego okrążenia naszej gwiazdy. Ziemia potrzebuje na to jeden rok, Mars prawie dwa lata, a Jowisz około dwunastu. Ten czas nie jest jednak taki długi w porównaniu z pozostałymi planetami, gdzie Saturn okrąża Słońce w ciągu trzydziestu lat, Uran osiemdziesięciu czterech, a Neptunowi zajmuje to aż sto sześćdziesiąt pięć lat.

Jeszcze niedawno ostatnią, a w kolejności dziewiątą, planetą był Pluton. To niewielkie ciało niebieskie budziło swego czasu wątpliwości, czy naprawdę jest planetą. W odróżnieniu od pozostałych planet ma on bardzo małe wymiary oraz wydłużoną orbitę, tak jak wiele podobnych i sąsiadujących z nim obiektów krążących w Pasie Kuipera. Ostatecznie na Zgromadzeniu Ogólnym Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Pradze 24 sierpnia 2006 roku status planety został mu odebrany. Nazywany jest teraz planetą karłowatą.

Coraz większe odległości od Słońca wiążą się również z temperaturami panującymi na poszczególnych planetach. Mars jest ostatnią, gdzie na powierzchni występują temperatury dodatnie, dalej panuje już tylko przenikliwe, lodowate zimno…