Sen, marzenie, zaświaty w literaturze i kulturze. Tom 2. Kultura - ebook

Poddane oglądowi obiekty reprezentują zróżnicowane gatunki/formy wypowiedzi – od dramatów, poprzez inscenizacje, powieści, eseje, nowele, małe traktaty filozoficzne, pamiętniki, ankiety, wywiady i wiersze opisujące zjawiska oniryczne z perspektywy psychologii. Sen i zaświaty jawią się też jako przestrzeń chętnie zagospodarowywana z zachowaniem optyki religijnej, bez niej albo wręcz wbrew niej. Wszystkie te wizje podporządkowane są przekonaniu o istnieniu sił dobra i zła, które toczą z sobą nieustanny bój. W jego centrum sytuuje się człowiek. To zmagania ducha i materii, próby uchwycenia za pomocą doświadczenia mistycznego, lub bez niego, momentu przejścia od życia do śmierci i ze śmierci do życia. Umysł ludzki, postrzegany w zgromadzonych w tomie tekstach jako posiadający – zdawać by się mogło – nieograniczone możliwości, gdy w grę wchodzi doświadczanie mistycznych doznań Absolutu oraz kreowanie równoległych światów za sprawą wyobraźni, tworzywa artystycznego czy filozofii, zarazem odsłania ograniczenia, jakie niesie choroba (afazja) i starość (bliskość nieuchronnej śmierci).

Psychologia, obok filozofii, jawi się jako królowa nauk, która potrafi dość głęboko wniknąć i zadowalająco wyjaśnić sens sennego marzenia, poznać oniryczną wizję i towarzyszyć podczas odwiedzin zaświatów. Zawartość niniejszego tomu może być pomocna w ustaleniu, czego człowiek poszukuje we śnie. Ukazuje również wyjątkową siłę snu jako środka pozwalającego ludzkiej jaźni wydostać się ze świata jawy, by penetrować obszary niedostępne. Z kolei za sprawą instrumentarium dramatu przybliża odbiorcy wizję wytworzoną przez dramaturgów i reżyserów. Sen stanowi przepustkę w zaświaty dla takich wizjonerów, jak Pilch, Sapkowski, Hofmannsthal oraz służy mówieniu o kondycji człowieka i jego skrytych problemach.

Michał Kuran, Sen, marzenie i zaświaty w kulturze – wprowadzenie do monografii       7

W kręgu doświadczeń onirycznych            25

Blandyna Pieprzyca,„Czegomibrak?” Biblijny sen króla Salomona(1 Krl 3,4–14; 2 Krn 1,7–12) przykładem najgłębszej introspekcji       27

Marcin Bogusz, Sny i wizje w Historia Karoli Magni et Rotholandi             35

Katarzyna Ossowska, O spokojnych i bezsennych nocach polskich pielgrzymów zwiedzających Ziemię Świętą w XVI wieku                55

Małgorzata Skwierczyńska, „Męczy mnie zmora!” – personifikacja porażenia przysennego       65

Paulina Urbańczyk, Sny po śmierci Boga – marzenia senne w obozie śmierci      73

Marek Dolewka, Adam Anczyk, Na krawędzi dnia: oniryczne inspiracje procesu twórczego na przykładzie zespołu Closterkeller     83

Katarzyna Szkaradnik, „Sen jest lepszy – nie ma w nim śmierci”. Transy, widzenia, koszmary w prozie Jerzego Pilcha    95

Maria Pawlicka, Kreacyjno-ilustracyjna rola snu w świecie przedstawionym sagi o wiedźminie Andrzeja Sapkowskiego                109

Urszula Konarska, Gdy wszystko przechodzi w swoje przeciwieństwo, czyli próba uściślenia zasad funkcjonowania techniki onirycznej, na podstawie analizy Córki Łupieżcy Jacka Dukaja   117

Wyobraźnia – Wizja – imaginacja – mistycyzm   131

Michał Wróblewski, Doświadczenia mistyczne w pracach Jerzego Prokopiuka 133

Krystian Saja, Piekło miasta na skale. O Totenhornie Kazimierza Truchanowskiego         141

Tomasz Florczyk, Zaświaty oszukane. Wołgą przez afazję Karoliny Wiktor jako liberacka podróż po krainie niemocy      151

Stanisław Godlewski, Wiem jak syna wychowałam. Motyw matki i poległego syna w polskiej dramaturgii współczesnej                157

W Sferze zaśWiatóW                167

Ewa Uniejewska, Szekspirowskie zmagania ducha i materii, czyli Hamlet w reż. Edwarda Gordona Craiga (Moskwa 1912)                169

Daria Polańska, UAM Poznań, Ucieczka od życia. Baśń 672 nocy Hugo von Hofmannsthala          179

Małgorzata Andrzejak-Nowara, Zaświaty Jerzego Jarockiego w Sprawie wg Samuela Zborowskiego Juliusza Słowackiego                187

Anna Kolak, Wizja sądu Bożego i zaświatów w Historii o Miłosiernej czyli Testamencie psa Ariano Suassuny      197

Agnieszka Matyniak, O znaczeniu romantycznych zaświatów w ujęciu Jarosława Marka Rymkiewicza (na podstawie szkicu Juliusz Juliusz Słowacki pyta o godzinę)                205

Klaudia Renusch, 44 próby własnej śmierci – o sennym tabu Tadeusza Kantora               223

Martyna Ciarkowska, Jak się umiera? Próba spełnienia wyobrażeń o śmierci na podstawie Dwóch sztuk (telewizyjnych) o śmierci Andrzeja Stasiuka           229

Bibliografia         237

Indeks osób       253

Indeks postaci 261