System prawa żywnościowego - ebook

"Recenzowana praca znanych i uznanych Autorów stanowi pierwsze w polskiej literaturze, tak szerokie i pogłębione, opracowanie prawa żywnościowego, nowej dziedziny prawa znajdującej się w toku wyodrębniania. Dzieło obejmuje niemalże całość bardzo rozległej i skomplikowanej problematyki prawnej dotyczącej żywności i choćby już tylko z tego względu zasługuje na miano "Systemu prawa żywnościowego". Przedmiotem analizy są zarówno regulacje unijne, jak i polskie, tzw. międzynarodowe prawo żywnościowe oraz w niezbędnym zakresie prawo żywnościowe niektórych państw. (...) Bez wątpienia recenzowana praca jest dziełem oryginalnym i pionierskim, wypełniającym dotkliwą lukę w dotychczasowej literaturze".
Prof. dr hab. Roman Budzinowski

Opracowanie, mające charakter systemu prawa, ujmuje prawo żywnościowe jako wyodrębnioną dyscyplinę o znaczącym obszarze regulacji bezpieczeństwa i jakości żywności, zawierającą wymagania wobec rolników i przedsiębiorców w całym łańcuchu żywnościowym, w szczególności w zakresie higieny żywności, jej urzędowej kontroli, znakowania, reklamy i prezentacji. Obejmuje również problematykę analizy ryzyka (ocena, zarządzanie, informowanie) oraz systemów jakości żywności prawa publicznego (żywność ekologiczna, żywność genetycznie zmodyfikowana, żywność regionalna i tradycyjna, żywność wyróżniana znakiem władzy publicznej) i prywatnego. Omawia ponadto szczególne zagadnienia suplementów diety oraz praw człowieka w prawie żywnościowym, będących wyznacznikiem konstytucyjnej i międzynarodowej ochrony udzielanej prawu do odpowiedniej żywności.

System prawa żywnościowego przeznaczony jest dla naukowców, doktorantów i studentów prawa, administracji, zarządzania oraz kierunków związanych z żywnością i dietetyką. Może być w dużym stopniu przydatny pracownikom instytutów badawczych, zajmujących się żywnością i organów urzędowej kontroli żywności. Będzie pomocny sędziom, radcom prawnym, adwokatom. Producenci i dystrybutorzy żywności znajdą w nim nie tylko informacje o obowiązującej regulacji prawnej, ale też rozstrzygnięcie wielu problemów. Adresatem opracowania są również konsumenci żywności, którzy - by dokonywać świadomych wyborów - muszą mieć wiedzę właśnie z zakresu prawa żywnościowego.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 19
ROZDZIAŁ I. Prawo żywnościowe jako dziedzina prawa 23 1. Wyodrębnienie prawa żywnościowego jako nowej dziedziny prawa 29 2. Prawo żywnościowe a inne dziedziny prawa (prawo rolne, prawo konsumenckie, prawo handlowe, prawo administracyjne) 36 2.1. Prawo żywnościowe a prawo rolne 36 2.2. Prawo żywnościowe a prawo handlowe 43 2.3. Prawo żywnościowe a prawo konsumenckie 48 3. Metody regulacji w prawie żywnościowym 54 4. Ewolucja prawa żywnościowego 57 4.1. Dawne prawo żywnościowe 57 4.2. Rozwój prawa żywnościowego w polskim prawodawstwie 60 4.3. Rozwój prawa żywnościowego w Unii Europejskiej 64 4.4. Rozwój prawa żywnościowego w wybranych państwach spoza UE 68 4.4.1. Stany Zjednoczone Ameryki 68 4.4.2. Chiny 77 4.4.3. Brazylia 82 4.4.4. Australia 87 4.4.5. Kodeks żywnościowy (Codex Alimentarius) 89
ROZDZIAŁ II. Unijne prawo żywnościowe 96 1. Podstawy traktatowe unijnych regulacji z zakresu prawa żywnościowego 97 1.1. Regulacja odnosząca się do funkcjonowania rynku wewnętrznego jako podstawa aktów z zakresu prawa żywnościowego (art. 114 TFUE, dawniej art. 95 TWE) 100 1.2. Regulacja dotycząca wspólnej polityki rolnej jako podstawa aktów z zakresu prawa żywnościowego (art. 43 TFUE, dawniej art. 37 TWE) 104 1.3. Regulacja dotycząca ochrony zdrowia publicznego jako podstawa aktów z zakresu prawa żywnościowego (art. 168 ust. 4 lit. b TFUE, dawniej art. 152 ust. 4 lit. b TWE) 107 1.4. Regulacja dotycząca polityki handlowej jako podstawa aktów z zakresu prawa żywnościowego (art. 207 TFUE, dawniej art. 133 TWE) 109 1.5. Wpływ Traktatu akcesyjnego na akty prawne z zakresu prawa żywnościowego 110 2. Rodzaje i formy unijnych aktów prawa wtórnego 111 3. Zastosowanie zasady pomocniczości i proporcjonalności w regulacjach z zakresu prawa żywnościowego 115 3.1. Zasada pomocniczości 116 3.2. Zasada proporcjonalności 117 4. Cele unijnego prawa żywnościowego 119 4.1. Ochrona życia i zdrowia człowieka 125 4.2. Ochrona interesów ekonomicznych konsumentów i uczciwych praktyk rynkowych 130 4.3. Swobodny przepływ żywności 134 4.4. Ochrona środowiska 136 4.5. Ochrona zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz zdrowia roślin 138 5. Struktura unijnego prawa żywnościowego 141 6. Zasady ogólne unijnego prawa żywnościowego 141 6.1. Zasada regulacji łańcucha żywnościowego od produkcji pierwotnej do konsumenta finalnego 143 6.2. Zasada odpowiedzialności podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze za zapewnienie bezpieczeństwa żywności i pasz 145 6.3. Zasada możliwości śledzenia (traceability) 147 6.4. Zasada analizy ryzyka 149 6.4.1. Pojęcie ryzyka 149 6.4.2. Analiza ryzyka 152 6.5. Zasada ostrożności 162 6.6. Zasada informowania 165
ROZDZIAŁ III. Zakres przedmiotowy prawa żywnościowego 172 1. Pojęcie żywności 172 2. Funkcje żywności 173 3. Definicje żywności w prawie 175 4. Suplement diety 178 4.1. Ewolucja kryteriów klasyfikacji 184 4.2. Kryteria rozróżnienia produktu leczniczego i suplementu w orzecznictwie ETS/TSUE 185 4.3. Suplementy diety w prawie polskim 191 4.3.1. Notyfikacja 192 4.3.2. Postępowanie wyjaśniające prowadzone przez GIS 193 4.3.3. Opinia Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych 193 4.3.4. Produkty roślinne 195 4.3.5. Inne podmioty wydające opinie 196 4.4. Suplement diety a produkt leczniczy. Produkt "z pogranicza" (borderline) 198 4.5. Znakowanie suplementu diety 202 4.6. Zasady reklamy suplementu diety 204 5. Definicja artykułu rolno-spożywczego 209 6. Pojęcie łańcucha żywnościowego 210 6.1. Produkcja podstawowa (pierwotna) 210 6.2. Przetwarzanie żywności 213 6.3. Dystrybucja żywności 213
ROZDZIAŁ IV. Przedsiębiorstwo spożywcze, podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze i zakład w prawie żywnościowym 216 1. Przedsiębiorstwo spożywcze w prawie żywnościowym 219 2. Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze w prawie żywnościowym 224 3. Zakład w unijnym prawie żywnościowym 230 4. Odmienność prawa krajowego w używaniu nazw "podmiot działający na rynku spożywczym" i "zakład" 233
ROZDZIAŁ V. Bezpieczeństwo żywności 235 1. Życie i zdrowie konsumenta 235 2. Wybór unifikacji dla systemu bezpieczeństwa w prawie Unii Europejskiej 242 3. Relacje prawa unijnego i polskiego w zakresie bezpieczeństwa żywności 249 4. System bezpieczeństwa żywności 253
ROZDZIAŁ VI. Jakość żywności 265 1. Próby definicji jakości żywności w teorii i w legislacji 265 2. Relacje standardów produktów żywnościowych w prawie unijnym, krajowym oraz w Codex Alimentarius 271 2.1. Kazus "marmolady" 271 2.2. Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w odniesieniu do standardu produktu żywnościowego 273 2.3. Wybrane standardy w ramach Światowej Organizacji Handlu 277
ROZDZIAŁ VII. Odpowiedzialność w prawie żywnościowym 284 1. Pojęcie odpowiedzialności prawnej 284 2. Funkcje odpowiedzialności w prawie żywnościowym 287 3. Wymagania w odniesieniu do sankcji w prawie żywnościowym 290 4. Odpowiedzialność karna w prawie żywnościowym 292 5. Odpowiedzialność administracyjna w prawie żywnościowym 294 5.1. Odpowiedzialność oparta na sankcjach policyjnych 295 5.2. Odpowiedzialność oparta na sankcjach w postaci kar pieniężnych 295 6. Odpowiedzialność cywilna w prawie żywnościowym 300 6.1. Pojęcie produktu a pojęcie żywności 302 6.2. Pojęcie produktu niebezpiecznego żywnościowego 303 6.3. Producent i inne osoby zobowiązane do wynagrodzenia szkody 305 6.4. Szkoda 308 6.5. Przesłanki egzoneracyjne 311 6.6. Przedawnienie roszczeń 315 7. Zbieg odpowiedzialności w prawie żywnościowym 317
ROZDZIAŁ VIII. Wybrane obszary szczegółowej regulacji prawa żywnościowego 320 1. Regulacje dotyczące wybranych produktów lub grup produktów (standard produktów) 320 1.1. Żywność GMO 320 1.2. Żywność ekologiczna 351 1.3. Żywność regionalna i tradycyjna 381 2. Regulacje dotyczące higieny żywności 404 3. Regulacje dotyczące informacji na temat żywności 411 3.1. Pojęcie informacji na temat żywności, etykietowania, reklamy i prezentacji żywności 413 3.2. Funkcje etykietowania, reklamy i prezentacji żywności 416 3.3. Podstawowe wymogi dotyczące informacji na temat żywności 419 3.4. Obowiązkowe i dobrowolne informacje na temat żywności 421 3.5. Informacje na temat żywności sprzedawanej konsumentowi bez opakowania 426 3.6. Podmiot odpowiedzialny za zapewnienie informacji na temat żywności 427 3.7. Zakres delegacji dla Komisji w zakresie informacji na temat żywności 428 3.8. Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne 430 4. Regulacje związane z analizą ryzyka oraz kontrolą i monitoringiem w łańcuchu żywnościowym 437 4.1. Urzędowa kontrola żywności 437 4.1.1. Unijny model urzędowych kontroli żywności 437 4.1.2. Polska regulacja urzędowych kontroli żywności 446 4.2. Struktura i funkcje Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności 455 4.3. System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF) i zarządzanie kryzysowe 459
ROZDZIAŁ IX. Prywatne prawo żywnościowe 467 1. Pojęcie prawa żywnościowego prywatnego 469 2. Samoregulacja 470 3. Odpowiedzialność cywilna w łańcuchu żywnościowym 482
ROZDZIAŁ X. Prawa człowieka w prawie żywnościowym 490 1. Prawo do odpowiedniej żywności w systemie praw człowieka 493 2. Koncepcje prawa do odpowiedniej żywności 495 3. Prawo do wody 498 4. Obowiązek poszanowania (duty to respect) 499 5. Obowiązek ochrony (duty to protect) 500 6. Obowiązek realizacji (duty to fulfill) 501 7. Obowiązek sprzyjania realizacji (duty to facilitate) 501 8. Obowiązek całkowitej realizacji (duty to provide) 502 9. Znaczenie Ogólnego Komentarza nr 12 dla oceny realizacji prawa do odpowiedniej żywności 502 10. Ochrona praw człowieka w stosunkach zewnętrznych 503 11. Wspólna polityka rolna 504 12. Karta praw podstawowych 504 13. Regulacja krajowa 505
ROZDZIAŁ XI. Zasady i pojęcia wypracowane w orzecznictwie TSUE 511 1. Regulacje zastrzegające oznaczenie towaru w orzecznictwie TSUE 521 2. Regulacje nakazujące zastosowanie oznaczenia towaru w orzecznictwie TSUE 522 3. Oznakowanie o charakterze promocyjnym - sprawa Mars 524 4. Ochrona konsumenta przy wyróżnianiu środków spożywczych w orzecznictwie TSUE 527 5. Programy promocji towarów w orzecznictwie TSUE 530 6. Inne wybrane orzeczenia TSUE 533
Podsumowanie 537
Bibliografia 551
Autorzy 569