Szkice z metodologii językoznawstwa i filozofii języka - ebook

Niniejsze szkice podejmują problematykę splotu językoznawstwa i filozofii języka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na dokonania generatywizmu w językoznawstwie (w duchu Noama Chomsky’ego i Raya Jackendoffa) oraz analitycznej filozofii języka (nawiązującej do tradycji sięgającej Gottloba Fregego, Ludwiga Wittgensteina i Bertranda Russella).
Pierwszy rozdział przywołuje trylemat Gorgiasza i wskazuje na jego konsekwencje dla typologii nauk oraz dla zrozumienia uniwersalności języka. Po omówieniu zagadnienia postępu w filozofii, w drugim rozdziale przedstawione zostaje pojęcie paradygmatu i jego użyteczność w naukach humanistycznych i społecznych, a przede wszystkim w językoznawstwie. Paradygmat jest tu postrzegany jako sposób porządkowania i opisywania świata. Kolejne rozdziały poświęcone są paradygmatom językoznawstwa generatywnego (zwłaszcza przejściu od paradygmatu formalnego do mentalistycznego), podstawowym pojęciom z zakresu filozofii języka i językoznawstwa, a także rozwojowi współczesnej pragmatyki. Dalsze rozdziały proponują rozszerzenie semantyki pojęciowej o element pragmatyczny, a także elementarną semantykę kategorialną dla predykacji.
Pracę zamykają uwagi na temat rozszerzenia pola badań w kognitywno-analitycznej tradycji filozofii nowożytnej. Jednym z celów książki jest historiograficzny i porządkujący przegląd wybranych idei i teorii, co pociąga za sobą obfitość cytatów i omówień literatury źródłowej, a także obszerna końcowa bibliografia (ze szczególnym uwzględnieniem istotnych, a nierzadko wymagających przypomnienia, pozycji w języku polskim). Tak obszerna bibliografia pozwala również na umieszczenie prowadzonych rozważań w odpowiednim kontekście historycznym i metodologicznym.

Wstęp 7

Rozdział 1. Tezy Gorgiasza, czyli splot języka i filozofii 11

1.1. Wprowadzenie 11

1.2. Tezy Gorgiasza: byt, poznanie i język 13

1.3. Postęp w filozofii a pojęcie paradygmatu 21

Rozdział 2. Pluralizm paradygmatów w badaniach językoznawczych 27

2.1. Paradygmaty a interdyscyplinarność nauk 27

2.2. Paradygmaty a postrzeganie i tworzenie świata 34

2.3. Paradygmaty w badaniach nad językiem 42

2.4. Pluralizm paradygmatów w językoznawstwie 46

2.5. Paradygmaty, ontologia i argumentacja 52

2.6. Podsumowanie 54

Rozdział 3. Paradygmaty językoznawstwa generatywnego 57

3.1. Kontekst historyczny generatywizmu 57

3.2. Język i językoznawstwo w strukturalizmie 62

3.3. Język i językoznawstwo w generatywizmie 64

3.4. Paradygmat formalny 68

3.5. Racjonalizm i paradygmat mentalistyczny 70

3.6. Biolingwistyka 72

3.7. Kontrowersje 77

3.8. Podsumowanie 80

Rozdział 4. Podstawowe zagadnienia współczesnej filozofii języka 83

4.1. Wprowadzenie 83

4.2. Filozofia języka, filozofia językoznawstwa, filozofia lingwistyczna 86

4.3. Podstawowe zagadnienia współczesnej filozofii języka 93

4.4. Formalność w badaniach językoznawczych 99

Rozdział 5. Filozofia języka a współczesna semantyka i pragmatyka 103

5.1. Filozofia języka, semantyka i pragmatyka 103

5.2. Semantyka formalna 106

5.3. Definicje pragmatyki 108

5.4. Kontekst i badania nad kontekstem 120

5.5. Typy teorii pragmatyki: podsumowanie 123

Rozdział 6. Architektura języka i semantyka pojęciowa 125

6.1. Architektura języka 125

6.2. Semantyka i struktury pojęciowe 128

6.3. Semantyka dla predykacji składniowej 130

6.4. Semantyka dopełniona pragmatyką 134

Zakończenie 137

Bibliografia 141