Szkoła Zgromadzenia Kupców miasta Łodzi (1898‒1939) - ebook

Tematem pracy są dzieje Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Łodzi w latach 1898–1939, czyli od jej założenia do zakończenia działalności. Wykroczenie poza wyznaczone ramy czasowe wiązało się z koniecznością przedstawienia sytuacji łódzkiego szkolnictwa przed powstaniem „handlówki” oraz udzieleniem odpowiedzi na pytanie o jej dalsze losy. Przedstawiono sytuację łódzkiego szkolnictwa na przełomie XIX i XX w. oraz w okresie międzywojennym, historię szkoły, tj. organizowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego i tworzenie bazy materialnej, historię budowy domu dla nauczycieli. Integralną częścią monografii są aneksy, zawierające materiały źródłowe do historii szkoły: pierwszy statut, tygodniowe rozkłady lekcji w wybranych latach oraz wspomnienia spisane przez byłych uczniów ok. 1960 r. Publikowany zbiór fotografii dokumentuje życie szkolne.

Problematyka zawarta w pracy odnosi się do dziejów Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, a więc do historii jednej placówki oświatowej. Jednak zachodzi konieczność nakreślenia rzeczywistego obrazu. Z chwilą powstania była to istotnie jedna szkoła i mimo trzech reorganizacji oraz zmian nazwy i charakteru w ciągu kilkunastu następnych lat taki stan trwał. W 1933 r. w związku z reformą szkolnictwa dotychczasowy zakład został przekształcony w szkołę powszechną III stopnia i szkołę średnią, obejmującą gimnazjum (a nieco później również i dwa licea). Szkoły były własnością Zgromadzenia Kupców niezależnie od zmian organizacyjnych i mieściły się we wspólnym budynku przy ul. Dzielnej (ob. Narutowicza), korzystały z tej samej bazy dydaktycznej oraz zatrudniały w zasadzie tych samych pedagogów – stąd w pracy nazwa „Szkoła Zgromadzenia Kupców”, która najbardziej odpowiada charakterowi placówki. Popularnymi nazwami używanymi w okresie jej działania były również: „handlówka”, Szkoła Kupiectwa Łódzkiego i Łódzka Szkoła Handlowa.

Podstawą źródłową pracy stał się zespół akt szkolnych (ponad 3 tys. jednostek) objętych nazwą Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, przechowywany w łódzkim Archiwum Państwowym. Uzupełnieniem archiwaliów były informacje prasowe, zwłaszcza artykuły zamieszczane na łamach dziennika „Rozwój” oraz niepublikowane opracowanie pt. Materiały do księgi pamiątkowej Szkoły Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, przygotowane prawdopodobnie przez ostatniego dyrektora Antoniego Idźkowskiego z okazji zjazdu absolwentów w latach 60. XX w.

Wprowadzenie 7

Rozdział 1. Szkolnictwo w Łodzi na przełomie wieków i w okresie międzywojennym  9

1. Charakterystyka łódzkiej oświaty końca XIX i początku XX wieku  9

2. Szkolnictwo elementarne  12

3. Oświata niemiecka i żydowska w Łodzi  14

4. Szkolnictwo średnie ogólnokształcące  15

5. Szkolnictwo zawodowe  16

6. Obraz szkolnictwa łódzkiego po rewolucji 1905–1907 i strajkach szkolnych 1905 roku  23

7. Lata Wielkiej Wojny  28

8. W dwudziestoleciu międzywojennym  29

Rozdział 2. Szkoła Handlowa Zgromadzenia Kupców miasta Łodzi  37

1. Założenie szkoły  37

2. Siedziby szkoły  48

3. Walka o szkołę polską  59

4. Szkoła polska. Dyrekcja Józefa Jerzego Boguskiego (20 grudnia 1905–1 lipca 1907) 63

5. Dyrekcja Wacława Klossa (1 lipca 1907–1 sierpnia 1919)  65

6. W okresie I wojny światowej  76

7. W niepodległej Polsce  82

8. Dyrekcja Antoniego Idźkowskiego w latach 1920–1939  86

9. Gościnnie w szkole  93

10. Dalsze losy  94

Ryciny  95

Rozdział 3. Finansowe podstawy działalności szkoły  119

Rozdział 4. Uczniowie  127

Rozdział 5. Nauczyciele  143

Rozdział 6. Dom dla nauczycieli  153

1. Budowa kamienicy  153

2. Lokatorzy  158

Zakończenie 161

Bibliografia 163

Spis tabel 169

Spis rycin 171

Aneksy 173

1. Ustawa Łódzkiej Szkoły Handlowej z 1898 r  175

2. Tygodniowe rozkłady lekcji w Szkole Zgromadzenia Kupców m. Łodzi w wybranych latach szkolnych  189

3. Wspomnienia byłych uczniów Szkoły Zgromadzenia Kupców m. Łodzi  199

4. Wykaz uczniów Szkoły Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, którzy polegli w latach 1914–1920 (z tablicy pamiątkowej)  223