Tajemniczy Ogród. Literatura klasyczna - ebook

W chwili, gdy Mary Lennox została wysłana do Misselthwaite Manor, aby zamieszkać tam przy wuju, twierdzono ogólnie, że było to najbardziej niesympatyczne dziecko, jakie kiedykolwiek widziano. I było to szczerą prawdą. Twarz jej była mała i chuda, postać mała i chuda, włosy miała jasne, rzadkie, skwaszony wyraz twarzy. Włosy jej były żółte, żółta była również twarzyczka, ponieważ Mary urodziła się w Indiach i wiecznie zapadała na zdrowiu. Ojciec jej był na rządowym stanowisku, wiecznie zapracowany i sam chory; matka zaś, słynna piękność dbająca jedynie o siebie, lubiła zabawy, otaczała się młodym, wesołym towarzystwem. Nie pragnęła zupełnie dziecka, toteż gdy Mary przyszła na świat, oddała ją pod opiekę niańki Hinduski, zwanej Ayah, której dano do zrozumienia, że jeśli jej zależy na względach pani, to powinna trzymać dziecko jak najdalej od niej. Kiedy zatem Mary była chorowitym, nieznośnym, brzydkim niemowlęciem, usuwano ją matce z drogi; a gdy stała się chorowitym, nieznośnym, zaczynającym chodzić dzieckiem, usuwano ją również sprzed oczu matki. Mary nie pamiętała, by z bliska widziała kogokolwiek innego prócz ciemnych twarzy swojej Ayah i reszty służby hinduskiej, a ponieważ byli jej posłuszni we wszystkim ze względu na to, że wrzaskami swymi mogła rozgniewać panią, przeto Mary w szóstym roku życia była najdespotyczniejszym i najsamolubniejszym zwierzątkiem, jakie kiedykolwiek żyło na kuli ziemskiej. Młoda nauczycielka, Angielka, która ją miała nauczyć czytać i pisać, tak trudne miała zadanie, że po trzech miesiącach porzuciła posadę, a inne jej następczynie uciekały po krótszym jeszcze czasie. Toteż gdyby Mary nie przyszła po prostu fantazja i chęć poznania książek, nigdy by się chyba nie zapoznała z alfabetem.

Pewnego rozpaczliwie upalnego rana, gdy miała około dziewięciu lat, zbudziła się w bardzo złym humorze, a humor jej jeszcze się pogorszył, gdy spostrzegła, że służącą stojącą przy jej łóżku nie była jej Ayah.

– Po co przyszłaś? – rzekła do obcej kobiety. – Nie pozwalam ci tutaj zostać. Przyślij mi moją Ayah!

Kobieta patrzyła na Mary wytrzeszczonym wzrokiem i wyjąkała, że Ayah nie może przyjść, a kiedy Mary wpadła w szał, biła ją i szczypała, Hinduska patrzyła na nią coraz bardziej wystraszona i powtarzała, że Ayah w żaden sposób do panienki przyjść nie może.

Owego ranka było coś tajemniczego w powietrzu. Nic nie było wykonane w zwykłym porządku, a kilku hinduskich sług brakowało. Ci zaś, których Mary widziała, skradali się lub uciekali przerażeni. Lecz nikt jej nic nie chciał powiedzieć, a jej Ayah nie przychodziła. Mary nadal zostawiona sama sobie, wreszcie wyszła do ogrodu i zaczęła bawić się pod drzewami w pobliżu werandy. Udawała, że urządza klomby z kwiatów i zatykała wielkie, szkarłatne pęki kwiatów w małe kupki ziemi, przy czym złość jej rosła i dziewczynka mruczała do siebie pod nosem wszystko, co powie niani, gdy ta powróci.

– Świnia! Świnia! Córka świni! – mówiła, bo nazwać Hindusa świnią jest najstraszniejszą obelgą.

Zgrzytała zębami ze złości i wciąż powtarzała to samo, gdy nagle usłyszała, że matka jej jest z kimś drugim na werandzie. Była tam z młodym blondynem i stali tak oboje, rozmawiając przyciszonym, dziwnym głosem. Mary znała młodego blondyna, wyglądającego na chłopca. Słyszała, iż był to bardzo młody oficer, przybyły właśnie z Anglii. Dziecko patrzyło na niego i na matkę. Mary przyglądała się zawsze matce, ilekroć udało jej się ją widzieć, ponieważ „pani” – Mary tak najczęściej matkę nazywała – była taką wysoką, smukłą, śliczną osóbką i nosiła takie urocze suknie. Włosy jej były niby faliste przędze jedwabne; miała mały, wykwintny nosek i wielkie, śmiejące się oczy. Wszystkie jej suknie były cienkie i powłóczyste, a Mary mówiła, że „pełno na nich było koronek”. Dzisiaj wydawało się, że więcej na niej koronek niż zazwyczaj, lecz oczy jej nie śmiały się wcale. Były szeroko otwarte i błagalnie wzniesione ku twarzy młodego oficera.

Mary usłyszała jej słowa:

– Czyż tak bardzo źle? Tak bardzo?

– Strasznie – odrzekł młody człowiek drżącym głosem. – Strasznie, pani. Powinna pani była wyjechać w góry przed dwoma tygodniami.

Wtedy pani Lennox załamała ręce.

– Och! Wiem, że powinnam była wyjechać – zaszlochała. – Zostałam jedynie dla tego niemądrego pikniku. Jakże byłam szalona!

W tej chwili doszedł z baraków dla służby taki lament rozpaczliwy, że pani Lennox gorączkowo uchwyciła za ramię młodego oficera, Mary zaś poczęła drżeć na całym ciele. Lament i jęki stawały się coraz głośniejsze.

– Co to? Co to? – szeptała przerażona pani Lennox.

– Ktoś znów umarł – odpowiedział oficer. – Nie mówiła pani, że zaraza wybuchła między służbą.

– Nic o tym nie wiedziałam! – zawołała. – Chodź ze mną, chodź! – i odwróciwszy się, wbiegła do wnętrza domu.

Nastąpiły potem rzeczy okropne i tajemniczość tego poranka wytłumaczono także małej Mary. Oto wybuchła cholera^() w najgroźniejszej swej formie i ludzie padali jak muchy. Jej Ayah zabrano w nocy chorą, a lament w zabudowaniach służby powstał właśnie wskutek jej śmierci. Do dnia następnego zmarło jeszcze troje służby, reszta w trwodze i popłochu uciekła. Paniczny strach opanował wszystkich, a ludzie umierali jeden po drugim.

W zamęcie i przerażeniu następnego dnia, zapomniana przez wszystkich, Mary ukryła się w dziecinnym pokoju. Nikt o niej nie pomyślał, nikt jej nie pragnął, a tymczasem wydarzyły się dziwne i straszne rzeczy, o których nie wiedziała nic. Mary na przemian płakała lub spała. Wiedziała tylko, że ludzie chorowali i że słychać było tajemnicze, przerażające głosy. W pewnej chwili wśliznęła się do jadalni, która była pusta, jakkolwiek częściowo dopiero opróżnione półmiski stały na stole, a talerze i krzesła wyglądały tak, jak gdyby je poodsuwano w pośpiechu. Dziewczynka zjadła owoce i biszkopty, a dla ugaszenia pragnienia wypiła całą szklankę stojącego opodal wina. Wino było słodkie, lecz Mary nie znała jego mocy. Po małej chwili uczuła odurzenie, wróciła do swego pokoju i znów się zamknęła, przestraszona krzykami i odgłosami uciekających kroków. Uczuła ogarniającą ją nieprzezwyciężoną senność, położyła się na łóżeczku i na bardzo długo straciła świadomość tego, co się wokół niej działo.

Tymczasem zaszło bardzo wiele, ale Mary spała snem tak twardym, że już jej nie budziły ani jęki, ani odgłosy wnoszonych i wynoszonych przedmiotów.

Po przebudzeniu Mary leżała jeszcze, patrząc w sufit. W domu panowała zupełna cisza. Nie znała ona takiej ciszy nigdy przedtem. Nie słyszała ani głosów, ani niczyich kroków i ciekawa była, czy już wszyscy wyzdrowieli i czy obawa minęła. Ciekawa też była, kto się nią będzie opiekował po śmierci jej Ayah. Będzie zapewne nowa Ayah i może nawet będzie umieć nowe bajeczki. Mary była już znudzona dawnymi. Nie płakała wcale z powodu śmierci swej niani. Nie było to dziecko tkliwe i nie dbało nigdy o nikogo. Hałasy, bieganina, jęki i lament z powodu cholery straszyły ją, a teraz była zła, bo nikt nie pamiętał o jej istnieniu. Zanadto wszyscy byli przerażeni, by myśleć o dziecku, którego nikt nie lubił. Kiedy cholera wybuchła, każdy zdawał się myśleć tylko o sobie. Ale teraz, gdy już wszystko minęło, ktoś zapewne przyjdzie zobaczyć, co się dzieje z Mary.

Lecz nikt się nie zjawiał, a podczas gdy dziewczynka leżała, wyczekując, cały dom zdawał się zapadać w coraz to głębszą ciszę. Usłyszała, że coś się czołga po matach na podłodze i spojrzawszy w dół, ujrzała małego żółwia, posuwającego się wzdłuż muru i patrzącego na nią oczkami jak brylanty. Nie zlękła się wcale, gdyż wiedziała, że to stworzonko nie zrobi jej krzywdy, a tymczasem żółwik zdawał się śpieszyć, aby się jak najprędzej wydostać z pokoju. Wyśliznął się wreszcie przez szparę pod drzwiami.

„Jakże jest cicho i spokojnie! – rzekła do siebie. – Mogłoby się zdawać, że prócz mnie i żółwia nikogo w całym domu nie ma”.

W tym samym momencie usłyszała kroki w ogrodzie, a następnie na werandzie. Były to kroki męskie i kilku mężczyzn weszło do domu, rozmawiając przyciszonym głosem. Nikt nie wyszedł na ich powitanie, nikt do nich nie przemówił, a oni zdawali się otwierać jedne drzwi po drugich i zaglądać do pokoi.

„Cóż za spustoszenie! – usłyszała Mary. – Ta śliczna, urocza kobieta! Sądzę, że i dziecko, bo słyszałem, że miała córeczkę, choć jej nikt nigdy nie widział”.

Mary stała pośrodku swego pokoju, gdy w kilka minut później drzwi do niego otwarły się. Wyglądała na brzydką, niesforną dziewczynkę, drżała przy tym z głodu i oburzenia, że o niej tak niegodziwie zapomniano. Pierwszym, który wszedł, był starszy oficer, którego Mary widziała niegdyś rozmawiającego z ojcem. Wyglądał na zmęczonego i wzruszonego, ale gdy spostrzegł Mary, przeraził się.

– Barney! – wykrzyknął. – Tutaj jest dziecko! Dziecko, zupełnie samo! W takim miejscu! Na miłość boską, kto to?

– Jestem Mary Lennox – rzekła dziewczynka, prostując się sztywno. Pomyślała sobie, że ten pan jest bardzo niegrzeczny, że dom jej ojca nazywa „takim miejscem!”. – Zasnęłam, gdy wszyscy chorowali na cholerę, i właśnie teraz się obudziłam. Czemu nikt do mnie nie przychodzi?

– To jest to dziecko, którego nikt nigdy nie widział! – zawołał oficer, zwracając się do swych towarzyszy. – Zapomnieli o niej wszyscy!

– Dlaczego o mnie zapomnieli? – zapytała Mary, tupiąc nogami. – Czemu nikt nie przychodzi?!

Młody człowiek, którego nazwano Barneyem, spojrzał na nią z ogromnym smutkiem. Mary zdawało się nawet, że mu powieki zadrgały, jakby od łez.

– Biedne maleństwo! – rzekł. – Nie został nikt, więc nikt przyjść nie może.

I w ten oto dziwny i nieoczekiwany sposób Mary dowiedziała się, że nie ma już ojca ani matki, że umarli oboje i że ich w nocy pochowano, a nieliczni słudzy, którzy uniknęli śmierci, opuszczali dom, jak mogli najśpieszniej, zapominając o istnieniu „panienki”. To była przyczyna tej głuchej ciszy otaczającej Mary. W całym domu zostali przy życiu tylko ona i mały żółw.Mary lubiła z daleka patrzeć na swą matkę. Wydawała jej się urocza, ale nie znała jej prawie wcale, nic też dziwnego, że nie mogła jej kochać ani tęsknić, gdy ją straciła. I nie tęskniła wcale, a ponieważ była zawsze dzieckiem nader samolubnym, przeto wszystkie swe myśli skierowała ku sobie, jak zresztą zawsze czyniła. Gdyby była starsza, może przeraziłaby ją myśl, że została całkiem sama na świecie, ale przecież była jeszcze mała i inni o niej myśleli, sądziła zatem, że tak zawsze być musi. Chciała tylko wiedzieć, czy znajdzie się teraz między ludźmi miłymi, którzy będą dla niej grzeczni i pozwolą jej na wszystkie wybryki, jak to czyniła jej Ayah i reszta służby.

Wiedziała o tym, że nie pozostanie w domu pastora, gdzie ją na razie umieszczono. Nie życzyła sobie tam pozostać. Pastor był biedny, miał pięcioro dzieci, wszystkie prawie w równym wieku; sukienki ich były brudne, a dzieciaki kłóciły się ciągle i wydzierały sobie zabawki. Mary nienawidziła brudnego domu pastora i taka nieznośna była dla wszystkich, że po dwóch dniach żadne z dzieci nie chciało się z nią bawić. Zaraz drugiego dnia dały jej przezwisko, które ją wprawiało w szaloną złość.

Pierwszy pomyślał o tym Bazyli. Był to mały chłopczyk o bladoniebieskich oczach oraz zadartym nosie, i Mary go nie cierpiała. Bawiła się sama pod drzewami, zupełnie tak samo, jak owego fatalnego dnia. Robiła klombiki z ziemi i ścieżki – a Bazyli stał w pobliżu i przyglądał się. Zabawa wciągnęła go i zaproponował:

– Czemu nie ustawisz kopki kamieni, jakby to były skały? – rzekł. – O! tutaj, w środku – i pochylił się, by wskazać miejsce.

– Idź precz! Nie cierpię chłopców, idź precz! – wołała Mary.

Przez chwilę Bazyli był zły, potem zaczął się droczyć. Droczył się zawsze z siostrami. Zaczął dokoła niej tańczyć i podskakiwać, śmiał się i śpiewał:

Panno Mary, kapryśnico,

Odwróć zagniewane lico!

Czy w ogródku rosną kwiatki,

Róże, dzwonki i bławatki?

Śpiewał dopóty, dopóki reszta dzieci nie usłyszała i nie zaczęła śmiać się razem z nim. A im gorzej Mary się złościła, tym więcej śpiewali: „Panno Mary, kapryśnico”, nazywając ją tak później między sobą, a nawet i wtedy, gdy zwracali się do niej.

– Pod koniec tego tygodnia pojedziesz do domu – rzekł do niej Bazyli. – A my się strasznie z tego cieszymy.

– Ja też strasznie się cieszę – odparła Mary. – Ale gdzie jest „dom”?

– Ona nie wie, co znaczy „dom”! – rzekł Bazyli z oburzeniem. – To znaczy, oczywiście, Anglia. Nasza babunia tam mieszka, a siostra nasza, Mosel, pojechała do niej w zeszłym roku. Ale ty nie masz babuni, ty pojedziesz do wuja, który się nazywa pan Archibald Craven.

– Nie wiem o nim nic – wyjąkała Mary.

– Wiem, że nic nie wiesz – odparł Bazyli. – Dziewczęta w ogóle nic nie wiedzą. Słyszałem, jak rodzice o nim mówili. Otóż twój wuj mieszka w ogromnym, rozległym, opuszczonym domu na wsi i nikt u niego nie bywa. Taki jest niemiły, że nikogo by nie przyjął, a nawet gdyby chciał przyjąć, to znów nikt by do niego nie pojechał. Jest w dodatku garbaty i okropny.

– Wcale ci nie wierzę – rzekła Mary; odwróciła się tyłem i zatkała uszy palcami, bo nie chciała już nic słyszeć.

Długo jednak myślała później o wszystkim, co słyszała, a gdy pani Crawford powiedziała jej tego wieczoru, że za kilka dni pojedzie do Anglii, do wuja, pana Archibalda Cravena mieszkającego w Misselthwaite Manor, Mary wydawała się tak kamiennie i uparcie obojętna, że nie wiedziano, co o niej myśleć. Starano się traktować ją serdecznie, lecz ona odwracała twarz, ilekroć pani Crawford usiłowała ją pocałować, i stała sztywna jak kij, gdy pan Crawford poklepał ją po ramieniu.

– Dziwne jakieś dziecko – rzekła później pani Crawford z politowaniem. – Matka jej była taką uroczą istotą i takie miała miłe obejście, a Mary to najbardziej niesympatyczne dziecko, jakie w życiu widziałam. Dzieci nazywają ją „panną Mary, kapryśnicą”, a choć to nieładnie z ich strony, wcale im się nie dziwię.

– Być może, gdyby jej matka częściej zaglądała do dziecinnego pokoju, to i Mary nabrałaby miłego obejścia. Smutno o tym mówić, gdy to urocze stworzenie nie żyje, ale większość otaczającego ją towarzystwa nie wiedziała nawet, że ma dziecko.

– Sądzę, że nawet nie spojrzała na córkę – z westchnieniem odparła pani Crawford. – Wszak gdy jej Ayah umarła, nikt zgoła nie pomyślał o tym biedactwie. Pomyśl tylko, że wszystko się rozbiegło, zostawiając to maleństwo samiuteńkie w całym opustoszałym domu. Kapitan Mac Grew mówił mi, że po prostu osłupiał, gdy otworzywszy drzwi, znalazł ją samą na środku pokoju.

* * *

Długą podróż do Anglii Mary odbyła pod opieką żony pewnego oficera, która odwoziła swoje dzieci do szkół. Była tak bardzo zajęta własnymi dziećmi, że ucieszyła się, gdy w Londynie mogła oddać Mary jejmości, którą Archibald Craven przysłał po siostrzenicę. Jejmość ta była jego gospodynią w Misselthwaite Manor i nazywała się pani Medlock. Była to kobieta tęga, o bardzo czerwonych policzkach i ostrych, czarnych oczach. Miała na sobie jaskrawą, czerwoną suknię, mantylę czarną, jedwabną, z dżetową frędzlą i czarny kapelusz z czerwonymi, welwetowymi kwiatami, które przy każdym poruszeniu głową chwiały się i trzęsły na wszystkie strony. Mary nie poczuła sympatii do niej, ale ponieważ nigdy do nikogo sympatii nie czuła, więc nie było w tym nic dziwnego, zaś pani Medlock nie troszczyła się o nią zbytnio.

* * *

– Słyszeliśmy, że matka jej była piękna – odezwała się nowa opiekunka Mary. – Nie dała urody córce, prawda, pani?

– Może wyładnieje, gdy będzie starsza – odparła dobrotliwie żona oficera. – Gdyby nie była taka niegrzeczna i miała milszy wyraz, to rysy jej byłyby raczej ładne. Dzieci tak się zmieniają!

– No, będzie się musiała bardzo zmienić – odparła pani Medlock. – A nie można powiedzieć, by w Misselthwaite były jakiekolwiek dobre wpływy na dzieci!

Sądziły obie, że Mary nie słucha, gdyż dziewczynka stała trochę z dala przy oknie pokoju w hotelu, w którym stanęli. Przyglądała się ruchowi ulicznemu, lecz słyszała każde słowo i strasznie była ciekawa, jaki jest wuj i dom, w którym mieszkał. Co to znaczy „garbaty”? Nie widziała nigdy garbatego. Może w Indiach nie ma garbatych?

Odkąd Mary żyła między obcymi ludźmi i nie miała przy sobie swej niani, czuła się samotna i myślała o dziwnych rzeczach, całkiem dla niej nowych. Dziwiła się teraz, dlaczego ona nigdy nie była czyjaś, nawet wtedy, gdy ojciec i matka żyli. Inne dzieci należały zawsze do swego tatusia i swej mamusi, a ona nigdy nie była niczyją córeczką. Miała służbę, jedzenie i sukienki. Ale nikt na nią nie zwracał uwagi. Nie wiedziała również o tym, że było tak przede wszystkim dlatego, że ona sama była bardzo niemiłym dzieckiem. Lecz Mary nie wiedziała, że była niemiła. Myślała o innych, że są nieprzyjemni, lecz nigdy nie myślała tego o sobie.

Pani Medlock wydawała jej się najnieprzyjemniejsza ze wszystkich ludzi – raziła ją swoimi czerwonymi policzkami i ordynarnym, pretensjonalnym kapeluszem. Gdy następnego dnia wyjeżdżały w dalszą drogę do Yorkshire, Mary szła do pociągu z odwróconą głową i jak najdalej od pani Medlock, bo nie chciała, żeby wiedziano, że jadą razem. Była zła na samą myśl, że ludzie mogliby ją wziąć za córeczkę pani Medlock.

Ale pani Medlock nie przeszkadzała ani Mary, ani jej myślom. Była to kobieta, która „nie zawracała sobie głowy wybrykami młodych”. W każdym razie, gdyby ją zapytano, tak by odpowiedziała. Nie chciała pojechać do Londynu nawet wtedy, gdy siostra jej, Maria, wydawała za mąż córkę, lecz pani Medlock miała wygodne, dobrze płatne miejsce ochmistrzyni w Misselthwaite Manor, a zatrzymać je mogła nadal pod tym jedynie warunkiem, że wykona natychmiast rozkaz pana Archibalda Cravena. Nie mogła więc odmówić.

– Kapitan Lennox i jego żona zmarli na cholerę – rzekł pan Craven, jak zwykle krótko i zimno. – Kapitan Lennox był bratem mojej żony, jestem więc opiekunem jego córki. Dziecko przywiezione będzie tutaj. Pojedzie pani do Londynu i przywiezie je do mnie.

Pani Medlock spakowała manatki i wyruszyła w podróż.

Mary wtuliła się w kąt wagonu, kwaśna i zła. Nie miała co czytać, nie miała na co patrzeć, złożyła na kolanach swoje cienkie rączki obciągnięte w czarne rękawiczki i siedziała cicho. Jej czarna sukienka podnosiła i uwydatniała żółtość jej cery, a jej sztywne, jasne włosy wymykały się kosmykami spod krepowego kapelusza.

„W życiu swoim nie widziałam tak niemiłego i zepsutego dziecka, jak to!” – myślała pani Medlock.

Nie widziała nigdy, żeby dziecko mogło tak długo siedzieć na jednym miejscu w zupełnej bezczynności, toteż znużyło ją przyglądanie się dziewczynce i poczęła mówić ostrym, twardym głosem:

– Opowiem ci coś o miejscu, do którego jedziesz – rzekła. – Czy wiesz cokolwiek o swoim wuju?

– Nie – odparła Mary.

– Nie słyszałaś nigdy, by rodzice o nim mówili?

– Nie – odrzekła Mary i zadrżała. Zadrżała, przypomniawszy sobie, że ojciec i matka nigdy o niczym z nią nie rozmawiali. Nigdy nie opowiadali jej o niczym.

– Hm! – mruczała pani Medlock, patrząc na jej zamkniętą w sobie, złą twarzyczkę. Zamilkła na jakiś czas, po czym znów zaczęła mówić:

– Sądzę, że jednak trzeba cię przygotować. Jedziesz do miejsca bardzo dziwnego.

Mary nic na to nie rzekła, a pani Medlock, rozczarowana jej obojętnością, dopiero po chwili zaczerpnęła powietrza i ciągnęła dalej:

– Trzeba przyznać, że jest to ogromny dom, lecz ponury. Pan Craven jest z niego dumny na swój sposób. Dom ten ma już sześćset lat. Stoi na krańcu rozległego wrzosowiska; ma prawie sto pokoi, chociaż większość z nich jest zamknięta na klucz. Od lat wiszą tam obrazy, stoją piękne, stare meble i różne rzeczy; wokoło jest ogromny park, ogrody i drzewa ze starymi, do ziemi sięgającymi gałęźmi. – Odpoczęła, zaczerpnęła oddechu: – Tyle ci chciałam powiedzieć – zakończyła nagle.

Mary mimo woli zaczęła się przysłuchiwać. Wszystko, co słyszała, było odmienne od tego, co było w Indiach, a każda nowość miała dla niej urok. Lecz nie chciała dać po sobie poznać, że ją cokolwiek zajmuje. Był to jeden z jej nieprzyjemnych, nieszczęsnych nawyków. Siedziała zatem cicho.

– No i cóż? – rzekła pani Medlock. – Co panienka o tym myśli?

– Nic – odparła. – Nie znam się na takich domach.

Odpowiedź ta wywołała krótki, urywany śmiech pani Medlock.

– Ech! Panienka jest zupełnie jak stara baba – powiedziała. – Czy to wszystko panienki nic nie obchodzi?

– Wszystko jedno, czy mnie obchodzi, czy nie – odparła Mary.

– Co do tego, to panienka ma rację – powiedziała znów pani Medlock. – Dlaczego panienkę biorą do Misselthwaite Manor, nie mam naprawdę pojęcia. A może to najłatwiejszy sposób opiekuństwa? Że on się nie będzie o panienkę troszczył, to więcej niż pewne. On się nigdy o nikogo nie troszczy.

Zatrzymała się, jak gdyby sobie coś w porę przypomniała.

– On ma krzywe plecy – rzekła – dlatego jest taki zły. Jako młody człowiek był zgryźliwy i mimo swej fortuny niczego dobrego nie zaznał, dopóki się nie ożenił.

Mary zwróciła oczy na mówiącą, mimo że usiłowała udać obojętną. Nie myślała nigdy o tym, że garbus mógł się ożenić, i była nieco zdziwiona. Pani Medlock spostrzegła to, a jako niewiasta bardzo gadatliwa ciągnęła dalej z większym zapałem. Był to jedyny sposób skrócenia nudnej podróży.

– Ona, to było słodkie, śliczne stworzenie, a on byłby dla niej na kraniec świata poszedł po źdźbło trawy, gdyby tego zapragnęła. Nikt nie przypuszczał, że go poślubi, a jednak poślubiła. Ludzie mówili, że zrobiła to dla pieniędzy, ale to nieprawda, nieprawda! – dodała z przeświadczeniem. – Gdy umarła...

Mary mimo woli poruszyła się.

– Ach! Więc umarła! – wykrzyknęła, niewiele myśląc. Przypomniała sobie francuską bajkę, którą niegdyś czytała: Riquet à la Houppe^(). Bajka mówiła o biednym garbusku i cudnej księżniczce i naraz zrobiło jej się żal pana Archibalda Cravena.

– Tak, umarła – powiedziała pani Medlock. – I odtąd zdziwaczał jeszcze bardziej. Nie dba już o nikogo. Ludzi widzieć wcale nie chce. Po największej części wyjeżdża, a gdy jest w Misselthwaite Manor, to zamyka się w zachodnim skrzydle domu i tylko Pitchera dopuszcza do siebie. Pitcher to już stary dziad, ale opiekował się nim, gdy był dzieckiem jeszcze, i zna dobrze jego usposobienie.

Było to wszystko dziwne jak w bajce i wcale Mary wesoło nie usposobiło. Dom o stu pokojach, wszystkie prawie zamknięte i zaryglowane – dom na krańcu wrzosowiska, wszystko to było dziwnie niewesołe. I ten człowiek garbaty, który się także zamykał na dziesięć spustów! Mary patrzyła przez okno z zaciśniętymi wargami i wydało jej się rzeczą całkiem naturalną, że w tej chwili deszcz począł siec ukośnymi strugami i bić o szyby wagonu. Gdyby żyła ta śliczna kobieta, byłaby rozweselała swoje otoczenie, tak jak jej mamusia, szczebiotem, ruchliwością, chodzeniem z jednej zabawy na drugą w cudnej, ozdobionej koronkami sukni. Ale i ta już nie żyła.

– Niech się panienka nie spodziewa ujrzeć pana, założę się, że go panienka nie zobaczy – rzekła pani Medlock. – I nie trzeba się spodziewać, że tam ktokolwiek będzie z panienką rozmawiał. Trzeba będzie samej się bawić i myśleć o sobie. Powiedzą panience, do których pokojów wolno jej wchodzić, a od których należy trzymać się z daleka. Ogrodów tam pod dostatkiem. Ale nie trzeba kręcić się po domu i nosa wszędzie wścibiać. Pan Craven nie życzy sobie tego.

– Wcale nie pragnę wścibiać wszędzie nosa – odparła mała Mary. I jak nagle zrobiło jej się żal pana Archibalda, tak teraz nagle przestała go żałować, myślała natomiast, że był tak niedobry, że zasłużył na wszystko, co go spotkało.

I zwróciła twarzyczkę ku oknu, patrząc na strugi ściekającego po szybach deszczu, który padał nieprzerwanie, jakby nigdy nie miał ustać. Patrzyła tak długo i uparcie, dopóki wszystko nie zaczęło jej przed oczyma szarzeć, szarzeć, aż wreszcie znużona zasnęła.Mary długo spała. Gdy się zbudziła, pani Medlock kupiła na jednej ze stacji koszyk ze śniadaniem, w którym były kurczęta i wołowina na zimno, chleb z masłem i gorąca herbata. Deszcz padał bardziej zawzięcie niż przedtem, a na stacjach wszyscy poubierani byli w gumowe płaszcze, lśniące i ociekające deszczem. Konduktor zapalił lampy w wagonie, a pani Medlock rozkoszowała się swoją herbatą, kurczętami i wołowiną. Zjadła dużo, po czym sama zasnęła, a Mary siedziała, przyglądając się jej i jej kapeluszowi, który smętnie zsunął się na prawe ucho, aż wreszcie i ona zasnęła powtórnie, wtulona w kąt wagonu i ukołysana jednostajnym biciem deszczu o szyby. Było już zupełnie ciemno, gdy się zbudziła. Pociąg zatrzymał się na stacji, a pani Medlock zaczęła nią trząść.

– No, ale też panienka spała! – wykrzyknęła. – Wszakże czas już otworzyć oczy! Jesteśmy już w Thwaite, a jeszcze długa jazda przed nami.

Mary wstała i usiłowała otworzyć oczy, gdy tymczasem pani Medlock zbierała pakunki. Dziewczynce na myśl nie przyszło pomóc jej w tej czynności, gdyż w Indiach tubylcza służba zawsze wszystko za nią robiła i zdawało się rzeczą zupełnie naturalną, że jej usługiwano.

Była to jakaś mała stacyjka i nikt inny nie wysiadł tu prócz nich. Naczelnik stacji zaczął rozmawiać z panią Medlock w szorstki, ale poczciwy sposób, wymawiając wyrazy dziwnie rozwlekle, tak jak Mary później spostrzegła, że mówią w Yorkshire.

– Co to, już pani z powrotem? I przywiozła pani tę małą?

– Aha, to ona – odparła pani Medlock, wskazując Mary ruchem głowy. – Jakże się ma żona?

– Nieźle, dziękuję. Powóz czeka po drugiej stronie.

Powóz stał istotnie przed stacją. Mary spostrzegła, że powóz jest wykwintny i że służący, który pomógł jej wsiąść do niego, również jest wykwintny. Jego długi płaszcz gumowy i pokrycie głowy lśniły i ociekały deszczem, jak wszystko bez wyjątku, nie wyłączając grubego naczelnika.

Gdy służący zatrzasnął drzwiczki i usiadł obok stangreta na koźle, dziewczynka usadowiła się w wygodnym, miękkim kąciku, lecz senność całkiem ją opuściła. Siedziała, wyglądając oknem i pragnąc zobaczyć cokolwiek na tej drodze wiodącej do dziwnego domu, o którym mówiła jej pani Medlock. Nie było to dziecko lękliwe i nie można powiedzieć, by była wystraszona, lecz czuła, że Bóg wie, co może się jej zdarzyć w domu, w którym jest sto zamkniętych pokoi, w domu stojącym na krańcu wrzosowiska.

– Co to jest wrzosowisko? – spytała nagle panią Medlock.

– Patrz wciąż oknem, a za jakieś dziesięć minut sama zobaczysz – odparła kobieta. – Musimy pięć mil jechać wrzosowiskiem, zanim dojedziemy do domu. Wiele panienka nie zobaczy, bo noc ciemna, ale cokolwiek będzie można dostrzec.

Mary nie zadawała już więcej pytań, lecz czekała w swym kąciku, wpatrzona uparcie w okno. Latarnie rzucały przed powozem smugi światła i Mary dostrzegała zarysy mijanych przedmiotów. Po opuszczeniu stacji, gdy przejeżdżali przez małą wioskę, dostrzegła białe domki i światła w domu ludowym. Potem minęli kościół, probostwo i domek z rodzajem okna wystawowego z zabawkami, słodyczami i rozmaitymi przedmiotami na sprzedaż. Później wyjechali na trakt i Mary dostrzegła żywopłoty i drzewa. Potem długo nie było nic godnego uwagi, a Mary czas zaczął się dłużyć.

W końcu konie zwolniły, jak gdyby wjeżdżały na wzgórek, i zdawało się, że już nie ma ani żywopłotów, ani drzew. W istocie, Mary nie mogła dostrzec nic prócz nieprzeniknionej ciemności po obu stronach. Pochyliła się naprzód i przytuliła twarz do szyby, kiedy naraz powóz podskoczył.

– No, teraz to już na pewno jesteśmy na wrzosowisku – powiedziała pani Medlock.

Latarnie rzucały trochę światła na nierówną, złą drogę, która była jakby poprzecinana krzakami i czymś nisko rosnącym, czymś, co się kończyło gdzieś na krańcu horyzontu. Powstał wiatr, który wydawał dziwne, dzikie, szumiące odgłosy.

– Czy to... czy to morze, czy nie? – spytała Mary swą towarzyszkę.

– Nie, to nie morze – odparła pani Medlock – ale też nie pola ani góry, tylko mile całe, długie mile dzikiego pastwiska, gdzie nic nie rośnie prócz wrzosów i gdzie nic nie żyje prócz dzikich koników, zwanych pony, i owiec.

– A jednak czuję, że to by mogło być morze, gdyby była woda – powiedziała Mary. – Zupełnie takie to wydaje odgłosy jak morze.

– To wiatr jęczy w zaroślach. Dla mnie to dosyć dzikie i samotne miejsce, choć mnóstwo ludzi je lubi, zwłaszcza gdy wrzosy kwitną.

Jechały tak coraz dalej w ciemności, a choć deszcz ustał, zerwał się silny wiatr, który świszczał i wydawał niemiłe dźwięki. Droga prowadziła to w górę, to znów w dół, a kilka razy powóz przejeżdżał przez mostki, pod którymi z łoskotem szumiały spienione wody strumyków. Mary miała uczucie, że jazda ta nigdy się nie skończy i że wielka zimna wydma to ciemny ocean, a ona jedzie przezeń wąskim pasem lądu.

– Nie lubię tej wydmy – powiedziała sobie w duchu i silniej zacisnęła cienkie wargi.

Konie pięły się w górę drogi, gdy Mary pierwsza dostrzegła światełko. Pani Medlock spostrzegła je również i odetchnęła z uczuciem wielkiej ulgi.

– Zadowolona jestem z tego światełka! – zawołała. – To światło w domu portiera. No, za chwilkę napijemy się gorącej herbaty.

Było to szczególne „za chwilkę”, bo powóz, przejechawszy bramę parku, musiał przebyć jeszcze dwie mile alei, a drzewa, które niemal zupełnie stykały się czubami, tworzyły nad nimi jakby długie, ciemne sklepienie.

Wyjechali zeń wreszcie na jaśniejsze miejsce i zatrzymali się przed ogromnie długim, nisko i nieregularnie zbudowanym domem. Na razie Mary zdawało się, że cały dom jest ciemny, dopiero gdy wysiadła, dostrzegła słabe światło w jednym z okien na piętrze.

Wejściowe drzwi, olbrzymie i ciężkie, były zbite z masywnych, dziwnie rżniętych desek, nabijane wielkimi żelaznymi gwoździami i powiązane żelaznymi sztabami. Przez nie wchodziło się do olbrzymiego hallu, który był tak słabo oświetlony, że Mary wcale nie miała ochoty przyglądać się starym portretom pań i panów w całkowitym uzbrojeniu. Gdy tak stała na kamiennej posadzce olbrzymiego hallu, wydawała się bardzo drobną i bardzo niezwykłą czarną figurką i czuła się dziwnie nikła i osamotniona.

Ubrany bez zarzutu, chudy, stary człowiek stał w pobliżu lokaja, który mu otwierał drzwi.

– Ma ją pani wziąć zaraz do jej pokoju – rzekł zachrypniętym głosem. – Pan nie życzy sobie jej widzieć. Rano wyjeżdża do Londynu.

– Doskonale, panie Pitcher – odparła pani Medlock. – O ile wiem, czego chcą ode mnie, to z pewnością to wykonam.

– Czego od pani chcą, mościa dobrodziejko? – rzekł Pitcher. – Jedynie tego, aby on miał zupełny spokój i aby nie widział tego, czego widzieć nie pragnie.

Potem zaprowadzono Mary Lennox przez szeroką klatkę schodową i długi korytarz, i znów w górę po kilku stopniach, i przez inny korytarz, i jeszcze przez jeden, póki nie natrafiono na drzwi prowadzące do jej pokoju, gdzie znalazła ogień na kominku i kolację na stole.

Pani Medlock powiedziała:

– No, jesteśmy na miejscu! Ten oto pokój i ten sąsiedni przeznaczone są dla panienki – muszą panience wystarczyć. Proszę o tym nie zapominać.

W taki sposób panna Mary znalazła się w Misselthwaite Manor i chyba nigdy w życiu nie czuła się taką prawdziwą „kapryśnicą”, jak w owej chwili.