Umowa zrzeczenia się dziedziczenia w polskim prawie cywilnym - ebook

Monografia stanowi kompleksowe opracowanie problematyki zrzeczenia się dziedziczenia, które zyskuje na znaczeniu. Umowa ta nie jest wprawdzie zawierana szczególnie często, ale jest to instytucja znana i stosowana w praktyce, dzięki której spadkodawca i spadkobierca mogą osiągnąć różnorakie ważne cele. Szereg kwestii związanych z tą umową, w szczególności odnoszących się do zakresu dyspozycyjności stron co do jej kształtu, budzi jednak poważne wątpliwości. Wraz z rosnącym szybko znaczeniem prawa spadkowego pojawia się potrzeba dokładniejszego zbadania możliwości, które daje ta konstrukcja prawna.
W książce zawarto rozważania odnoszące się do praktycznych aspektów umowy zrzeczenia się dziedziczenia, takich jak:
podmioty i treść tej umowy,
samodzielność zrzeczenia się dziedziczenia,
skutki zrzeczenia się dziedziczenia,
sposoby, w jaki można zmodyfikować czy też uchylić skutki zrzeczenia się dziedziczenia.
W opracowaniu przedstawiono również analizę umowy przez pryzmat przepisów prawa prywatnego międzynarodowego i unijnego. Omówiono polską literaturę prawniczą i orzecznictwo dotyczące zrzeczenia się dziedziczenia, przy czym bardzo wyraźnie zaznaczono, które poglądy można uznać za utrwalone, dominujące, a które są mniejszościowe czy przebrzmiałe.
Publikacja przeznaczona jest dla sędziów, notariuszy, adwokatów, radców prawnych, oraz aplikantów tych zawodów. Zainteresuje także pracowników naukowych i studentów prawa.

Wykaz skrótów 9
Wprowadzenie 15
Rozdział I Ustawowy zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej 29 1. Pojęcie i uzasadnienie zakazu zawierania umów o spadek po osobie żyjącej 29 2. Zakres zakazu zawierania umów o spadek po osobie żyjącej 41 2.1. Umowy dotyczące spadku dopuszczalne według obowiązującego w Polsce porządku prawnego 41 2.2. Umowy o spadek a prawo prywatne międzynarodowe 43 2.3. Umowy o spadek a prawo unijne 54
Rozdział II Regulacja umowy zrzeczenia się dziedziczenia w prawie polskim oraz w innych systemach prawnych 65 1. Regulacja umowy zrzeczenia się dziedziczenia na ziemiach polskich przed wejściem w życie kodeksu cywilnego oraz w kodeksie cywilnym 65 1.1. Stan prawny przed rokiem 1918 65 1.2. Stan prawny w latach 1918-1946 66 1.3. Dekret z dnia 8 października 1946 r. - Prawo spadkowe 72 1.4. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny 80 2. Regulacja umowy zrzeczenia się dziedziczenia w innych systemach prawnych 83 2.1. Uwagi ogólne 83 2.2. Ujęcie zrzeczenia się dziedziczenia w prawie niemieckim, austriackim, szwajcarskim i węgierskim 85 2.2.1. Prawo niemieckie 85 2.2.2. Prawo austriackie 93 2.2.3. Prawo szwajcarskie 95 2.2.4. Prawo węgierskie 106
Rozdział III Przedmiot i strony umowy zrzeczenia się dziedziczenia 110 1. Przedmiot umowy zrzeczenia się dziedziczenia 110 1.1. Czy przedmiotem zrzeczenia się dziedziczenia jest prawo podmiotowe dziedziczenia? 111 1.2. Czy przedmiotem zrzeczenia się dziedziczenia jest ekspektatywa prawa podmiotowego dziedziczenia? 137 2. Dopuszczalność warunku i terminu w umowie zrzeczenia się dziedziczenia 144 3. Strony umowy zrzeczenia się dziedziczenia 156 4. Zakres zdolności do czynności prawnych wymagany do zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia 168 5. Zawarcie umowy zrzeczenia się dziedziczenia przez pełnomocnika 173
Rozdział IV Charakter prawny umowy zrzeczenia się dziedziczenia 186 1. Uwagi ogólne 186 2. Cechy szczególne umowy zrzeczenia się dziedziczenia 190 2.1. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne zobowiązujące i rozporządzające 191 2.2. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne konsensualne i realne 198 2.3. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne formalne i nieformalne 199 2.4. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne między żyjącymi (inter vivos) i na wypadek śmierci (mortis causa) 207 2.5. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne rozrządzające 215 2.6. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne przysparzające oraz nieprowadzące do przysporzenia 220 2.7. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne kauzalne i abstrakcyjne 223 2.8. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a czynności prawne odpłatne i nieodpłatne 226 3. Wykładnia umowy zrzeczenia się dziedziczenia 235 4. Funkcje zrzeczenia się dziedziczenia 241 5. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia a odrzucenie spadku 245 6. Umowa zrzeczenia się dziedziczenia jako samodzielna czynność prawna 252
Rozdział V Skutki zrzeczenia się dziedziczenia 264 1. Uwagi ogólne 264 1.1. Skutki wobec zrzekającego się dziedziczenia 264 1.2. Skutki wobec zstępnych zrzekającego się 279 1.3. Skutki wobec innych osób 286 2. Problem dopuszczalności częściowego zrzeczenia się dziedziczenia 293 2.1. Uwagi ogólne 293 2.2. Dopuszczalność zrzeczenia się ułamkowej części spadku (udziału w spadku) 295 2.3. Dopuszczalność zrzeczenia się określonych składników wchodzących w skład spadku 311 3. Problem dopuszczalności zrzeczenia się jedynie prawa do zachowku bądź jego części 320 4. Problem dopuszczalności zrzeczenia się dziedziczenia na korzyść osoby trzeciej 335 5. Problem dopuszczalności zrzeczenia się zachowku bądź jego części na rzecz osoby trzeciej 356 6. Problem dopuszczalności zrzeczenia się dziedziczenia z zastrzeżeniem prawa do zachowku 357
Rozdział VI Uchylenie skutków zrzeczenia się dziedziczenia 363 1. Umowne uchylenie skutków zrzeczenia się dziedziczenia 365 1.1. Umowa między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono (art. 1050 k.c.) 365 1.2. Dopuszczalność zmiany (modyfikacji) umowy o zrzeczenie się dziedziczenia 370 1.3. Dopuszczalność częściowego uchylenia zrzeczenia się dziedziczenia 371 2. Uchylenie skutków zrzeczenia się dziedziczenia z powodu wad oświadczenia woli 377 2.1. Błąd a umowa zrzeczenia się dziedziczenia 381 2.2. Podstęp a umowa zrzeczenia się dziedziczenia 384 2.3. Groźba a umowa zrzeczenia się dziedziczenia 388 2.4. Pozorność a umowa zrzeczenia się dziedziczenia 393 2.5. Brak świadomości albo swobody powzięcia decyzji i wyrażenia woli a umowa zrzeczenia się dziedziczenia 397 2.6. Wady oświadczenia woli a zawarcie umowy zrzeczenia się dziedziczenia przez przedstawiciela ustawowego oraz pełnomocnika 405 2.7. Skutki zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia pod wpływem wad oświadczenia woli 407 3. Powołanie zrzekającego się do dziedziczenia w testamencie 414
Rozdział VII Postulaty de lege ferenda 418
Podsumowanie 427
Wykaz aktów prawnych 431
Wykaz orzeczeń 435
Bibliografia 439