W poszukiwaniu innej historii. Antropologia tekstów opublikowanych na łamach periodyków Instytutu Literackiego w Paryżu - ebook

Polska dała w swej historii dowody zadziwiającego liberalizmu: przyjęła Żydów i nadała im prawa, a w czasach triumfującej gdzie indziej kontrreformacji pozwoliła protestantom na praktykowanie ich wiary i objęła opieką Akademię Mohyły w Kijowie. Ale Polska dała też dowody fanatyzmu religijnego, który spowodował walkę z husytyzmem – co przekreśliło możliwość związania się z Czechami – a później znalazło wyraz w prześladowaniach innowierców. Cechą naszej polityki zagranicznej było stałe uzależnianie się od innych ośrodków: od Watykanu czy od Habsburgów, połączone jednocześnie z ogromną prowincjonalnością. […] Atrakcyjność Polski była zdumiewająca. Potrafiliśmy wchłonąć kolonistów niemieckich, z których powstało polskie mieszczaństwo. Zasymilowaliśmy znaczne odłamy inteligencji żydowskiej. Spolonizowaliśmy również elity litewskie i ukraińskie […]. W tej dziwnej łamigłówce kryją się nasze wielkie szanse. Taką szansą może być nasza polityka wschodnia. Musimy prowadzić samodzielną politykę. Powinniśmy sobie uświadomić, że im mocniejsza będzie nasza pozycja na wschodzie, tym bardziej będziemy się liczyć w Europie Zachodniej. […] Zdając sobie sprawę, że katolicyzm jest wyznaniem znakomitej większości narodu, musimy dbać również o Żydów, mahometan i protestantów oraz prawosławie, które jest wyznaniem wielu obywateli polskich, a zarazem wyznaniem panującym w Rosji, na Ukrainie, na Białorusi. Jest to ogólny zarys wizji Polski Jerzego Giedroycia, o której realizację walczył całe życie.

Przesłanie 9

Rafał Stobiecki, Sławomir M. Nowinowski, O polityce historycznej Jerzego Giedroycia słów kilka 11

Część I. Teksty programowe 27

Michał Sokolnicki, Prolegomena do historii naszych czasów 29

Benedetto Croce, Historiografia wyłącznie polityczna i pesymizm moralny 43

Paweł Zaremba, Kilka uwag o historii 51

Tymoteusz Klempski [Tadeusz Chrzanowski], Polaków z historią kłopoty 61

Piotr Wandycz, O historycznych analogiach 74

Wojciech Karpiński, Ideologia i historia 79

Część II. Marksizm – Komunizm – Związek Sowiecki 93

N. N. Stalin i nowa koncepcja historii Rzymu 95

Bertram D. Wolfe, Agonia sowieckiej historiografii 107

Zbigniew Jordan, O prawach historii 124

Stanisław Bóbr-Tylingo, Marksistowskie dzieje Polski 133

Ignazio Silone, „Archiwum Rewolucji” 139

Michał Heller, Historia sowiecka w interpretacji amerykańskiej 141

Recenzja z Moskwy o polskich podręcznikach historii 145

Część III. Wokół historiografii Polski Ludowej 163

Piotr Wandycz, „Drętwa mowa”. Uwagi na marginesie „makiety” Historii Polski 165

Paweł Zaremba, Interpretacja nie tworzy faktów. Na marginesie „Makiety” Historii Polski 172

Stanisław Kościałkowski, Spostrzeżenia i uwagi krytyczne 188

Józef Lewandowski, List do Jerzego Topolskiego 216

Paweł Korzec, Materiały do studiów nad historiografią Polski Ludowej (w zakresie historii najnowszej) 219

Józef Lewandowski, O krytyce 278

Józef Lewandowski, Glossy historiografi  (na marginesie Pawła Korca Materiałów do studiów nad historiografią Polski Ludowej...) 282

Aleksander Litwin, Trzy listy do Pawła Korca 293

Marcin Wyziembło [Józef Lewandowski] Życie rocznicowe w PRL 298

Część IV. Dzieje emigracji polskiej 303

Marian Kamil Dziewanowski, Wiosna Ludów w Hotelu Lambert 305

Tymon Terlecki, Emigracja i Kraj 310

Juliusz Mieroszewski, Literatura „Oblężonego Miasta” 323

Wiktor Weintraub, O Czartoryskim 329

Paweł Zaremba, Po 150 pogadankach historycznych 333

Tadeusz Wyrwa, Historyk polski na obczyźnie 336

Tadeusz Wyrwa, Dzieje emigracji w londyńskim wydaniu 347

Część V. Stanowiska – interpretacje – polemiki 351

Adolf Bocheński, Duch dziejów Polski 353

Jan Ulatowski, Dzieje głupoty w Polsce 359

Jan Tokarski, Papież pokoju 367

Juliusz Mieroszewski, Kronika angielska 378

Tytus Komarnicki, Owoc pracowitego żywota 381

Michał Borwicz, Ten jest z ojczyzny mojej 388

Adam Ciołkosz, Historiozofia czy mitomania? 398

Józef Lewandowski, „Historia Polski” Stefana Kieniewicza 404

Paweł Zaremba, „Dzieje Polski” Adama Krzyżanowskiego 414

Tadeusz Nowacki, „Polska wojna” – jak ją widzi Leszek Moczulski 425

Bartłomiej [Adam Michnik], Cienie zapomnianych przodków 435

Gustaw Herling-Grudziński, Szkielet w szafie 454

Andrzej Rapaczyński, Historia odmitologizowana 457

Jan Ciechanowski, Jan Nowak, Piotr Wandycz, Bić się czy nie bić? 471

Piotr Wandycz, Historia dwudziestolecia 494

Piotr Wandycz, Janusz K. Zawodny, Dwugłos o książce Jana Karskiego, „Wielkie mocarstwa a Polska 1919–1945” 498

Tomasz Mianowicz, Polskie paradoksy z perspektywy historyka 520

Część VI. Sąsiedzi 529

Włodzimierz Bączkowski, Sprawa ukraińska 530

Paweł Hostowiec [Jerzy Stempowski], Początki Rosji 547

Jouzas Girnius, W poszukiwaniu dialogu polsko-litewskiego 553

Jerzy Iwanowski, Dialog polsko-litewski 560

Józef Mackiewicz, Gdybym był chanem 565

Georgij P. Fiedotow, Polska i my 584

P.H. [Jerzy Stempowski], Nagroda Literacka „Kultury” za rok 1961 588

Kazimierz Okulicz, O Łobodowskim i „cywilizacji jagiellońskiej” 590

Tytus Komarnicki, Sympozjon historyków polskich i niemieckich w Londynie 594

Richard Pipes, „Historia imperium rosyjskiego” 609

Jerzy Pomianowski, Rozprawka o metodzie 613

Część VII. Dialogi 627

Mieczysław Pruszyński, Rozmowa z prof. Górką 629

Bohdan Strumiński, Rozmowa z prof. Omelianem Pricakiem 636

Radek Sikorski, Człowiek z zewnątrz. Rozmowa z Normanem Daviesem 651

Jerzy Łojek, Historia nie jest obrazem czarno-białym 659

Droga przez mgłę. Z profesor Marią Turlejską rozmawia Ryszarda Socha 675

Anielstwo i imperializm. Rozmowa z prof. Danielem Beauvois 683

Rozmowy o braciach 691

Część VIII. Sylwetki 719

Profesor Stanisław Kościałkowski 721

Aleksander Kawałkowski, Instytut jednego człowieka 723

Boyden Marison, Wspomnienie o Profesorze 734

Józef Lewandowski, Paweł Jasienica 747

Józef Lewandowski, Tadeusz Manteuffel 757

In memoriam 761

Piotr Wandycz, O dwóch historykach 764

Nika Kłosowska, Mistrz 769

Bohdan Osadczuk, Iwan Łysiak–Rydnyckyj 772

Nina Kozłowska, Profesor Hans Roos 775

Krzysztof Pomian, Przestrzeń i czas historii 778

Władysław Żeleński, Jerzy Łojek 783

Tadeusz Konopka, Wspomnienie o doktorze Jerzym Lichtenie 786

Bronisław Baczko, Odszedł historyk 789

Tadeusz Zawadzki, Emanuel Mateusz Rostworowski (1923–1989) 795

Piotr Wandycz, Wspomnienie o Henryku Wereszyckim 798

Andrzej Zahorski, Tadeusz Łepkowski (21 I 1927 – 16 XII 1989) 807

Zbigniew S. Siemaszko, Ks. prałat Stanisław Bełch 811

Piotr Wandycz, Henri Rollet 817

Piotr Wandycz, Wspomnienie o Wacławie Jędrzejewiczu 818

Maria Danilewicz-Zielińska, Przeoczony (Wspomnienie o Jakubie Hoffmanie i „Roczniku Wołyńskim”) 822

Jerzy Giedroyc, Michał Heller 825

Maria Danilewicz-Zielińska, O Karolinie Lanckorońskiej w setną rocznicę urodzin – 1998 827

Piotr Wandycz, Pożegnanie Aleksandra Gieysztora 829

Tadeusz Wyrwa, Profesor Henryk Batowski – nestor historyków polskich 834

Część IX. Teksty przypomniane 839

Józef Conrad-Korzeniowski, Zbrodnia rozbiorów 841

Henryk Jabłoński, Piłsudski jako historyk 846

List Wiktora Hugo do Herzena 850

Targowica. Akt Konfederacyi Generalney Wolney Koronney 852

Adam Mickiewicz, O ludziach rozsądnych i ludziach szalonych 864

Józef Piłsudski, Strzeżcie się agentur 867

Noty biograficzne autorów tekstów 879

Indeks nazwisk 895

Ilustracje 913