Wszystko to, co wyjątkowe - ebook

1

Był dorosły, a ja nadal pozostawałam dzieckiem

To stało się w trzeciej klasie liceum. Weszłam do sali na długiej przerwie tuż przed feriami bożonarodzeniowymi, a pan Graves był bardzo wesoły i uśmiechał się częściej niż zwykle. Od miesięcy jadaliśmy razem sami. Na ten dzień jego żona upiekła dla mnie włoskie pizzelle, przez które zaczęłam się zastanawiać, co takiego pan Graves jej o mnie opowiadał. Placuszki wyglądały niczym gigantyczne płatki śniegu i smakowały jak czarna lukrecja. Zjedliśmy po jednym, a potem pan Graves dał mi niewielką paczkę owiniętą w niebieski papier z nadrukowanymi białymi sylwetkami reniferów o ogromnych rogach. Nigdy wcześniej nie dostałam prezentu od nauczyciela. Najwyraźniej było to coś ważnego.

– To drobiazg od kogoś, kto jak ty unika stołówki – powiedział i uśmiechnął się.

Rozdarłam papier.

W środku była książka w miękkiej oprawie, zatytułowana Kosiarz balonówki, napisana przez Nigela Bookera. Okładkę przylepiono taśmą do grzbietu, kartki miała pożółkłe. Pachniała niczym wnętrze starego namiotu, lekko zawilgoconego od piętnastu lat. Z przodu na białym tle była długa kosa zakrzywiona do dołu, jaką zwykle nosi kostucha, tyle że zrobiona z tęczowych kolorowych kulek gumy do żucia – jakby ktoś ułożył je w ten sposób na białym marmurze. Obrazek wydał mi się dziwny. Przerażał i nęcił jednocześnie.

Otworzyłam książkę na pierwszej stronie.

Była tam dedykacja: „Dla strzelnicy łuczniczej”.

Dziwaczne, pomyślałam.

Przerzuciłam szybko pozaginane kartki i przekonałam się, że w środku ktoś podkreślił setki zdań.

– Przeczytałem tę książkę, kiedy byłem w twoim wieku, a ona zmieniła moje życie – powiedział pan Graves. – Nakład dawno się wyczerpał. Pewnie jest warta jakieś pieniądze, ale takich książek się nie sprzedaje. Zeskanowałem ją całą i zapisałem w komputerze już jakiś czas temu. Obiecałem też sobie, że oddam swój egzemplarz odpowiedniemu uczniowi albo uczennicy, kiedy taki lub taka się pojawi. Może to nie jest najlepsze dzieło literackie świata. Prawdopodobnie trąci myszką. Ale to kultowa klasyka i mam przeczucie, że będzie dla ciebie idealną lekturą. Nie wykluczam, że jest swego rodzaju obrzędem przejścia dla ludzi takich jak my. W każdym razie życzę ci wesołych świat, Nanette O’Hare.

Kiedy dziękując, uściskałam pana Gravesa, zesztywniał i powiedział:

– Nie ma potrzeby aż tak. – A potem roześmiał się nerwowo i delikatnie odsunął mnie od siebie.

Gdy to zrobił, zezłościłam się na niego, ale później dotarło do mnie, dlaczego zachowywał taką powściągliwość. Na długo przede mną wiedział, co miało nadejść, bo był dorosły, a ja nadal pozostawałam dzieckiem.

Zaczęłam czytać jeszcze tamtego wieczoru.2

Jakby ta historia nie miała końca

Kosiarz balonówki opowiada o chłopcu, który nazywa siebie Wrigleyem, bo jest uzależniony od gumy do żucia wrigley’s doublemint. Mówi, że uspokaja mu nerwy, a żuje tak mocno (i często), że ciągle bolą go szczęki, przytrafia mu się nawet „okazjonalnie szczękościsk”. Nigdy nie zdradza swojego imienia, kiedy śledzi się jego losy w trakcie roku nauki w liceum.

Wrigley najczęściej obserwuje kolegów z klasy, których towarzystwo nie sprawia mu przyjemności, i mówi cały czas o „zrezygnowaniu”, ale tak naprawdę nie wie się, z czego chce „zrezygnować”. Wpisałam tytuł książki w Google i znalazłam na necie teorie – całe strony poświęcone odpowiedzi na to pytanie. Niektórzy myślą, że Wrigley chce się zabić i w ten sposób odejść od rodzaju ludzkiego. Inni uważają po prostu, że chce odejść ze szkoły. Pewni ludzie twierdzą, że Wrigley mówi o Bogu i tak naprawdę chce odejść od wiary w siłę wyższą, czego chyba nie rozumiem, bo narrator nawet raz nie wspomina o Bogu. Są inni, którzy dowodzą, że Wrigley chce wyjechać z Ameryki i cała książka jest o komunizmie, ale i w tym przypadku chyba mnie to nie przekonuje.

Problem polega na tym, że Wrigley zakochuje się w jednej z identycznych sióstr bliźniaczek, które nazywają się Lena i Stella Thatch, ale nie potrafi ich odróżnić. Jedna z nich lubi rozmawiać z żółwiem, wygrzewającym się na słońcu na skale sterczącej ze strumienia w pobliżu ich szkoły. Wrigley nazywa żółwia Nieproduktywnym Tedem, bo zwierzę siedzi na skale przez cały dzień i nie robi nic poza wystawianiem skorupy do słońca. (Bardzo mi się podoba to przezwisko: Nieproduktywny Ted.) Wrigley podsłuchał zza dębu, jak bliźniaczka zwierzała się Nieproduktywnemu Tedowi ze swoich obaw i zmartwień, i mówiła o czymś okropnym, co zrobił jej ojciec, ale nie do końca wiadomo, o co chodziło. Na pewno wiadomo jednak, że dziewczyna jest przez cały czas na granicy łez. Wrigley słucha cierpliwie wszystkiego, co dziewczyna musi z siebie wyrzucić, a potem, kiedy się jej pokazuje i ona zdaje sobie sprawę, że słyszał każde słowo, natychmiast stara się ją pocieszyć, mówiąc:

– To, co właśnie powiedziałaś. To wszystko. Rozumiem. Naprawdę rozumiem. Mam takie same myśli, no, większość, jak ty.

Na początku bliźniaczka się wścieka z powodu „szpiegowania”, ale później dochodzi do zadziwiającej rozmowy między nią i Wrigleyem o życiu i szkole, i o tym, że mogą być uczciwi „tylko w lesie” i o „zwyczajnym zrezygnowaniu”.

Do tragedii dochodzi, kiedy Wrigley ją zostawia. Po drodze do domu, ku własnemu przerażeniu, uświadamia sobie, że nie zapytał dziewczyny o imię i teraz nie wie, czy przeżył te chwile naprawdę intymnej bliskości z Leną Thatch czy ze Stellą Thatch, co wywołuje u niego paraliżujący i przyprawiający o nudności atak niepokoju – rzeczywiście wymiotuje – bo bliźniaczka powtarzała bez przerwy:

– Błagam, tylko nie mów o tym mojej siostrze. Proszę!

Wrigley uzmysławia sobie, że nie może zapytać którejś z bliźniaczek, czy to ona była z nim nad strumieniem, nie ryzykując przy tym, że zdradzi pokładane w nim zaufanie, bo gdyby spytał tę niewłaściwą, „zaprzepaściłby wszystko”. Jest jasne, że sam nie poradzi sobie w tej sytuacji i naprawdę się go żałuje, ponieważ jego zdaniem problem jest nie do rozwiązania i to jest dla niego męczarnią.

Przez następne miesiące Wrigley usiłuje dojść, z którą dokładnie bliźniaczką rozmawiał; czeka, żeby powiedziała coś do niego w szkole, i zamartwia się, że może to ona spodziewa się ruchu z jego strony, ale jeszcze bardziej przygnębia go myśl, że ona żałuje ich poufałej rozmowy w lesie i w ogóle nie będzie już chciała zamienić z nim słowa.

W końcu po miesiącach obserwowania sióstr w stołówce uznaje, że to Lena jest jego bliźniaczką. A dochodzi do tego wniosku głównie dlatego, że Lena czasami dziobie nerwowo jedzenie widelcem, kiedy rozmawia przy stole z popularnymi dziewczynami. Niemniej Wrigley nie ma stuprocentowej pewności. Co więcej, Lena zaczęła nosić torbę z wyszytą literą L, co również wydaje się bardzo dobrą wskazówką. Może w ten sposób wysyła mu znak do jej rozpoznania, naprowadza go – tak mu się wydaje.

Wrigley postanawia zaprosić Lenę na bal maturalny i wmawia sobie, że jeśli ona się zgodzi, na pewno będzie dziewczyną, która zwierzała się Nieproduktywnemu Tedowi. Lena mówi „tak”, ale jego propozycja nie spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem, co jeszcze bardziej zbija go z tropu.

Wrigley wypożycza smoking i kupuje bukiecik żółtych róż, ale w chwili, gdy ma nacisnąć dzwonek przy drzwiach domu bliźniaczek, zdaje sobie sprawę, że siostra, którą spotkał w lesie, nigdy nie chciałaby pójść na bal – wie to, bo sam też nie ma ochoty iść na zabawę, ale teraz tylko dzięki smokingowi będzie mógł się przekonać, czy jest z właściwą bliźniaczką. W ogóle nie zawraca sobie głowy innymi sprawami albo tym, co sam nazywa „wielką galą”. Bliźniaczce, która rozmawiała z żółwiem nad strumieniem, nie spodobałby się Wrigley biorący udział w balu, bo jest w przebraniu i w rzeczywistości wcale tak nie wygląda, nie jest „zwyczajnie ubranym Wrigleyem w lesie”. Jego zdaniem to takie oczywiste i ja się z nim zgadzam. Nie może wziąć udziału w balu. To zrujnowałoby szanse na prawdziwy związek z właściwą siostrą.

Wrigley uznaje, że poniósł porażkę, jeszcze zanim zaczął cokolwiek. Dlatego nie naciska dzwonka, ale idzie do miejsca, gdzie po raz pierwszy rozmawiał z bliźniaczką, i myśli, że wybrana przez niego siostra może tam na niego czekać. Może znowu porozmawiają i nawet będą się całowali, jak na końcu współczesnej bajki. Zamiast niej zastaje tam bandę dzieciaków z podstawówki, które kijami obracają Nieproduktywnego Teda przewróconego na plecy, „cztery nogi zataczają kręgi w powietrzu, jakby znajdowały się na grzbiecie żółwia”. Wrigley wpada we wściekłość, chwyta największego z dzieciaków i wrzeszczy raz po raz:

– DLACZEGO? DLACZEGO? DLACZEGO?

Prowodyr uczniaków mówi, że chcieli się jedynie trochę zabawić i tak naprawdę nie mieli zamiaru zabijać żółwia. Wrigley wciera mu we włosy gumę do żucia, wrzuca go do strumienia i mówi:

– Ja też chcę się tylko trochę zabawić, ale tak naprawdę nie będę cię trzymał pod wodą, aż zsiniejesz i się utopisz. – A potem trzyma głowę chłopaka pod wodą, aż reszta dzieciaków zaczyna go błagać, żeby darował mu życie, proszą, żeby pozwolił mu znowu oddychać.

Kiedy na wpół utopiony chłopak pojawia się na powierzchni, chwyta łapczywie powietrze i prosi Wrigleya, żeby nie trzymał go znowu pod wodą. Wrigley go puszcza. Dzieciaki uciekają.

Nieproduktywny Ted gryzie Wrigleya w rękę i zrywa mu z niej kawałek skóry, gdy nasz bohater stawia go we właściwej pozycji.

Kiedy Nieproduktywny Ted ucieka, Wrigley krwawi i klnie, i czeka w nadziei, że pojawi się właściwa bliźniaczka, ale ona nie przychodzi.

Zamiast niej zjawiają się rodzice chłopaka, którego niemal utopił. Ojciec wrzuca Wrigleya do strumienia, zaczyna kopać wodę, zalewając mu twarz i powtarza:

– Jak ci się podoba rola ofiary, co? Mój syn ma jedenaście lat i jest o połowę mniejszy od ciebie. Jesteś bydlakiem. Przynosisz wstyd naszej społeczności. A zresztą, dlaczego nie jesteś na balu? Masz przecież na sobie smoking! Żaden Amerykanin nie opuściłby balu maturalnego. Jesteś czerwonym komuchem?

Zamiast się tłumaczyć, Wrigley ściąga z siebie wieczorowy strój i płynie na środek zanieczyszczonego strumienia, gdzie jego zdaniem „nikt nie będzie go ścigał”, leży nagi na wodzie na plecach i mówi:

– Teraz rozumiem, Nieproduktywny Tedzie, dlaczego siedzisz cały dzień na skale i nic nie robisz. Rezygnuję. Będę się tak unosił na wodzie już zawsze, na zawsze. – I wtedy, gdy Wrigley śmieje się maniacko, a gwiazdy zaczynają pobłyskiwać na niebie, powieść się kończy.

Są w internecie różne teorie dotyczące tego zakończenia, dominuje jednak opinia, że Wrigley odrzuca konwencjonalne społeczeństwo – rodzinę, państwową szkołę, a nawet własną seksualność – żeby zastygnąć w tamtej chwili, unosić się nago na powierzchni strumienia.

Niektórzy mówią, że to lekcja buddyzmu zen i Wrigley mógł nawet doznać oświecenia.

W moim odczuciu ta historia nie miała końca i to mnie irytowało, bo chciałabym wiedzieć, co stało się z Wrigleyem, kiedy wyszedł z wody. Przeczytałam tę książkę jeszcze trzy razy w czasie ferii bożonarodzeniowych, bo wydawało mi się, że może coś przeoczyłam.3

Sama musisz go poznać

Kiedy lekcje rozpoczęły się znowu w styczniu, czekałam w korytarzu oparta plecami o drzwi klasy pani Gravesa.

– Spałaś tu zeszłej nocy, Nanette? Słońce jeszcze dobrze nie wzeszło – zażartował, gdy się pojawił.

– Co się stało z Wrigleyem? – zapytałam. – Muszę wiedzieć. Przecież Wrigley to ja. I to nie może się tak skończyć. Nie. Może. I. Już.

– Dlaczego nie?

– Bo ja potrzebuję czegoś więcej.

– Zawsze zostawiaj ich, kiedy chcą więcej. To jedna z ważnych zasad show-biznesu.

– To nie jest show-biznes. To literatura. I to też jest moje życie – powiedziałam. – Ta książka to ja. Ja. To znacznie więcej niż jakaś historia. Autor ma obowiązek dostarczenia odpowiedzi. Wszystkich odpowiedzi!

Pan Graves roześmiał się i powiedział:

– Myślałem, że spodoba ci się Kosiarz balonówki. I jak mówiłem, to obrządek przejścia dla dziwaków takich jak my.

Pan Graves zawsze używał słowa „dziwacy” na określenie siebie i ludzi mu podobnych. Mówił, że wszyscy wielcy pisarze też byli dziwakami, że nasi najlepsi artyści, muzycy i myśliciele mieli nieodmiennie etykietę dziwaka w liceum albo „kiedy byli młodzi”. To była „cena wstępu”.

– No dobrze, ale dlaczego ma tytuł Kosiarz balonówki? – zapytałam.

– A jak myślisz?

– Nie mam pojęcia. Dlatego właśnie pana pytam!

– Cóż, jest wiele teorii.

– Przeszukałam już internet. Nie kupuję tego, co tam jest.

– To może sama powinnaś zapytać autora.

– W jaki sposób?

– Prawdę mówiąc, pan Booker mieszka w odległości spaceru od naszej szkoły. Wiedziałaś o tym?

– Mówi pan poważnie?

Pan Graves uśmiechnął się, jakby od jakiegoś czasu naprowadzał mnie na coś, a ja nie miałam o tym pojęcia.

– Słyszałem też, że jeśli postawi mu się kawę w Housie, chętnie rozmawia. Z drugiej strony muszę cię uprzedzić, że on nigdy, ale to przenigdy nie daje prostych odpowiedzi. I wydaje mi się, że teraz naprawdę nienawidzi Kosiarza balonówki.

– Skąd pan to wie?

– Bo napisałem do niego wiele listów, kiedy byłem nastolatkiem, aż w końcu spotkał się ze mną, gdy miałem szesnaście lat.

– I co powiedział?

– Och, nie mam zamiaru psuć ci tej przyjemności. Sama musisz go poznać. To definitywnie rodzaj przeżycia. I jestem pewny, że mógłbym je dla ciebie zaaranżować. To znaczy, jeśli masz na to ochotę.4

Hymn do szlachetnej sztuki rezygnowania

Miałam szaloną ochotę.

Pan Graves zorganizował wszystko, a ja wkrótce siedziałam naprzeciwko Nigela Bookera, autora mojej ulubionej książki. House to miejscowa kawiarnia i znajduje się jedynie sześć przecznic od miejsca, gdzie mieszkam. Najczęściej bywają tam starsi ludzie, ale mnie to zupełnie nie przeszkadza, bo mówiąc szczerze, nie jestem zbyt dumna z mojego pokolenia.

– Panna O’Hare? – zapytał. Kiedy skinęłam głową, wyciągnął do mnie rękę. Uścisnęłam ją, a on dodał: – Mów mi Booker. Nie jestem z tych, do których mówi się per pan.

Okazał się starszy od pana Gravesa o kilka dziesięcioleci. Kępki białych włosów sterczały mu z olbrzymich uszu. Miał na sobie spodnie w szkocką kratę, zbyt krótkie na dole i trochę za szerokie w pasie. Za duży wełniany sweter ze wzorem w warkocze był znoszony i trochę brudny. Włosy nosił zaczesane gładko na bokach i spiętrzone na czubku głowy jak Elvis – tyle że siwe.

– Naprawdę chcesz postawić kawę temu staruszkowi? – odezwał się, wskazując kciukiem własną twarz. – Jakim cudem szczęście się do mnie uśmiechnęło?

Skinęłam głową, zamówiliśmy kawę, zapłaciłam, a potem usiedliśmy.

– A zatem? – spytał.

Wzięłam głęboki wdech i powiedziałam:

– Kosiarz balonówki jest moim nowym osobistym manifestem. Nie wiedziałam, że są ludzie tacy jak ja, ale najwyraźniej są. I ty to rozumiesz. Właśnie dlatego…

– W porządku – powiedział, a potem zachichotał. – Wystarczy.

Nie wiedziałam, czy jest po prostu skromny, i dlatego naciskałam dalej z moim pytaniem:

– Dlaczego jej się nie wznawia?

– Prawdopodobnie dlatego, że nie jest bardzo dobra – odpowiedział i roześmiał się. – Nie mam formalnego przygotowania do zawodu pisarza. Ta historia pojawiła mi się w głowie i musiałem ją z siebie wyrzucić. Dostałem gorączki któregoś lata, a pisanie okazało się lekarstwem. Nie mogłem uwierzyć, że została opublikowana, przede wszystkim jednak nie mam pojęcia, dlaczego wcześniej wysłałem ją do Nowego Jorku. Nie wykluczam, że chodzi o podwójne chwilowe zachwianie władz umysłowych. Moich i jakiegoś podrzędnego wydawcy, który zbankrutował niedługo po wydaniu tej książki. Kto by pomyślał. Miał jedynie dość czasu na wydrukowanie niezbyt dużego nakładu w miękkiej okładce. Dzięki Bogu.

Nie miałam pojęcia, o czym mówi, dlatego trzymałam się pytań, które sobie przygotowałam.

– Czy to prawda, Booker, że wykupiłeś wszystkie używane egzemplarze wystawione na sprzedaż w internecie i je spaliłeś?

Zaśmiał się i odpowiedział:

– W domu nawet nie mam internetu.

Sposób, w jaki powiedział „internet”, sprawił, że uwierzyłam mu bez wahania. Zawsze wyraźnie widać, kiedy starsze osoby zupełnie nie kojarzą, o czym się mówi, a to dlatego, że mieszają im się znaczenia słów i nie chcą przyjmować do wiadomości istnienia rzeczy dla nich nowych, odmawiając tym samym nazywania ich poprawnie. Określam to jako emerycką technikę zaklinania słów.

Przeszłam do trzeciego pytania.

– Co dzieje się z Wrigleyem po wyjściu ze strumienia?

– A kto powiedział, że on kiedykolwiek z niego wyszedł?

– Więc się utopił?

– Tego nie wiadomo na pewno.

– Dlaczego?

– Tu historia się kończy.

– Ale mógłbyś coś dopisać.

– Nie, nie mógłbym. Nie ma nic więcej do napisania.

– Dlaczego?

– Bo tak jest. Historia kończy się tam, gdzie się kończy.

– Nie rozumiem.

– Widzisz tę miłą kobietę, która podała nam kawę?

Obejrzałam się ponad ramieniem na wysoką kasjerkę z brązowym końskim ogonem i permanentnym uśmiechem na twarzy. Potwierdziłam skinieniem głowy.

– Ma na imię Ruth – powiedział Booker. – Widziałaś ją wcześniej?

Dzieciaki w moim wieku nie przychodzą do tej kawiarni, dlatego odpowiedziałam:

– Nie.

– Może nigdy więcej jej nie zobaczysz.

– Jak to?

– Możesz zobaczyć jedynie pięć minut z życia Ruth. I tak po prostu jest. Ale Ruth żyje dalej, niezależnie od tego, czy na nią patrzysz, czy nie. Ruth robi najróżniejsze rzeczy, które jedni ludzie dostrzegają, a inni ich nie widzą. Jednak twoja wersja historii Ruth ograniczy się do pięciu minut, które spędzisz, kupując u niej kawę. Tak po prostu jest.

– W porządku – powiedziałam. – Ale co to ma wspólnego z Kosiarzem balonówki? Ruth jest prawdziwa. Wrigley to postać fikcyjna.

– Nie ma czegoś takiego jak postaci fikcyjne.

– Słucham?

Napił się kawy, uśmiechnął znacząco i powiedział:

– Napisałem tę książkę dawno temu. Ciebie nawet nie było jeszcze na świecie. Nie sposób pamiętać, co wtedy myślałem. Ledwie pamiętam o tym, co myślałem dziś rano. Wyglądasz na inteligentną młodą osobę. Moje wyjaśnienia nie są ci do niczego potrzebne.

W głowie miałam mętlik, dlatego wróciłam do przygotowanej listy pytań:

– Co miałeś na myśli, kiedy napisałeś, że Wrigley chciał zrezygnować? W książce. Ciągle powtarzał, że chce zrezygnować. Z czego zrezygnować?

Booker uniósł brwi.

– Nigdy nie miałaś ochoty na przerwanie czegoś, co robisz, gdy wszyscy wokół sprawiają wrażenie, że ich zdaniem nadal powinnaś to robić? Nigdy tak naprawdę nie chciałaś po prostu… zrezygnować?

– Nie wiem, to znaczy… chyba tak – odpowiedziałam, choć doskonale zrozumiałam, o czym mówił.

Między nami zapadło milczenie – jak wtedy, gdy nagle zauważasz drobinki kurzu tańczące wokół w promieniach popołudniowego słońca i zastanawiasz się, jakim cudem nie zauważałeś ich do tej pory.

– A może zamiast zajmować się moją nieudaną próbą zostania pisarzem, porozmawiamy raczej o tobie? – powiedział w końcu. – Jesteś szczęśliwa?

Nie przypominam sobie, żeby wcześniej ktoś zawracał sobie głowę zadawaniem mi takiego pytania, dlatego odparłam:

– Nie bardzo rozumiem? – Chciałam zyskać na czasie i wymyślić jakąś rozsądną odpowiedź.

To znaczy… kiedy ostatni raz ktoś cię zapytał, czy jesteś szczęśliwa, a potem spojrzał ci w oczy w taki sposób, że od razu wiedziałaś, że naprawdę obchodzi go twoja odpowiedź?

– Czy sprawia ci przyjemność wszystko, w czym bierzesz udział? – zapytał.

– W sensie, czy chciałabym z czegoś zrezygnować?

– Przyznanie się do czegoś takiego nie jest przestępstwem. Za tamtym kwiatkiem nie kryje się gestapo tropiące rezygnujących. Nie ma tu też podobnego KGB. To jest Ameryka. Masz swobodę korzystania z wolności słowa: wolność i kropka. I wiem też dobrze, że chcesz z czegoś zrezygnować, bo nie byłabyś tak zainteresowana moją głupią książeczką, która jest, koniec końców, o ile dobrze pamiętam, hymnem do szlachetnej sztuki rezygnowania. No to wyłóż karty. Z czego najbardziej na świecie chciałabyś zrezygnować?

– Z piłki nożnej – powiedziałam, zaskoczona własną odpowiedzią, choć była to szczera prawda. Od dawna nienawidziłam futbolu.

– Z piłki nożnej. W porządku. Teraz do czegoś dochodzimy. Następne pytanie: dlaczego?

– Nie wiem.

– Och, założę się, że wiesz. Grasz w szkolnej drużynie?

Spojrzałam na blat i zauważyłam białe kryształki cukru rozsypane na stole.

– Jestem kapitanem i strzeliłam najwięcej goli.

– Więc jesteś w tym dobra?

– Tak jakby – powiedziałam, choć kiedy w drugiej klasie grałam już w reprezentacji południowego Jersey, uczelnie chciały mnie rekrutować, a harcerze przychodzili na moje mecze. Ale tak naprawdę niewiele mnie to obchodziło. Znajdowanie się w centrum uwagi jest krępujące. Wtedy jeszcze bardziej czuję się jak oszustka.

– Założę się, że nikt wcześniej nie powiedział ci tej prawdy, ale oto ona za cenę filiżanki kawy. – Upił łyk i zanim zaczął mówić dalej, zapatrzył się w moje oczy. – Sam fakt, że jesteś w czymś dobra, nie oznacza, że musisz to robić.

Przez sekundę patrzyliśmy na siebie.

Uśmiechał się, jakby zdradził mi sekret niezbędny do życia.

Spróbuj to powiedzieć mojemu trenerowi albo tacie, pomyślałam. Pokręciłam głową i odezwałam się:

– Miałam ochotę zamordować dzieciaki, które kręciły Nieproduktywnym Tedem. Potem chciałam zamordować ojca bachora, gdy wrzucił Wrigleya do strumienia. A przecież nie uznaję przemocy. Mamie nie pozwalam nawet rozstawiać pułapek na myszy. Nigdy nie dostałam żadnej kartki na boisku. Żadnej czerwonej. Żadnej żółtej. Nigdy wcześniej nie chciałam nikogo ani niczego zamordować. Nawet chwastu albo pająka. Ale ty sprawiłeś, że zaczęłam doznawać bardzo silnych uczuć. Zakończenie twojej książki strasznie mnie zdenerwowało.

Booker uśmiechnął się znacząco na swój smutny sposób, a potem po prostu zapatrzył się w okno.

– Och, proszę, nie wiń mnie za swoją nienawiść. Była w tobie, jeszcze zanim otworzyłaś moją książkę. Możesz być tego pewna. Jest w nas wszystkich. Ale możemy przynajmniej brać na siebie odpowiedzialność za to, ile jej w sobie mamy. Zwłaszcza za to, co z siebie uwolnimy.

– Nie usiłuję… – powiedziałam, ale przerwałam w pół zdania, bo zdałam sobie sprawę, że to nieprawda.

– Powinnaś przeczytać Geniusza tłumu Bukowskiego – powiedział, nawiązując ze mną ponownie kontakt wzrokowy. – Ten wiersz mówi niejedno o nienawiści.

– Czyj wiersz?

– Wielkiego Charlesa Bukowskiego. Bohatera nonkonformistów i poetów robotników na całym świecie.

Moja rodzina z pewnością nie miała nic wspólnego z robotnikami, ale spodobało mi się brzmienie słowa „nonkonformista”.

Poprosiłam, żeby przeliterował mi to nazwisko i wpisałam je do telefonu. Potem wstukałam też Geniusza tłumu, którego później przeczytałam i zakochałam się w nim. Lektura tego wiersza była jak założenie przepisanych przez okulistę okularów po wpadaniu na ściany przez całe życie. Bukowskiemu udało się podsumować dokładnie to, co czułam przez wiele lat, i sprawił, że na kartce to wszystko wydawało się takie proste.

– Bądź ostrożna przy czytaniu wierszy Bukowskiego – powiedział Booker tego dnia w kawiarni. – To mocny towar. I proszę, cokolwiek zrobisz, nie mów rodzicom, że zachęcałem cię do czytania kontrkulturowej poezji, zwłaszcza jeśli to spięci ludzie, tacy, co wysyłają portrety rodzinne jako kartki na Boże Narodzenie. Definitywnie nie wspominaj nawet słowem o Bukowskim, jeśli każą ci przygotowywać świąteczne ubrania. Nawet rodzice z przedmieść niewysyłający kartek na święta mają skłonność do pogardzania Bukowskim i właśnie dlatego tak wiele dzieciaków z przedmieść go uwielbia.

– Skąd wiesz, że tak robią? – spytałam zdumiona. – Moi rodzice. Kartki świąteczne. Szykowanie ubrań na święta.

– Ludzie są stanowczo za często okropnie przewidywalni. No i sporo wiem. To przekleństwo. Ale wiem jeszcze coś innego: nie jesteś skazana na bycie taką osobą, jak twoi rodzice. Możesz przerwać ten cykl. Możesz być, kimkolwiek zechcesz. Ale to ma swoją cenę. Twoi rodzice i wszyscy inni ukarzą cię, jeśli zdecydujesz się być sobą, a nie taka jak oni. To cena wolności. Klatka jest otwarta, ale wszyscy zbyt się boją, żeby z niej wyjść, i przywalą ci, kiedy spróbujesz to zrobić, i to przywalą solidnie. Chcą, żebyś ty też się bała. Chcą, żebyś została w klatce. Ale kiedy już znajdziesz się kilka kroków za drzwiczkami, nie będą mogli cię dosięgnąć, a wtedy ciosy ustaną. I jeszcze jeden sekret: zbyt się boją, żeby pójść w twoje ślady. Uwielbiają swoje klatki.

Otworzyłam usta, żeby bronić rodziców, którzy są naprawdę dobrymi ludźmi; nie chciałam, by myślał, że mogliby mi przywalić, nawet metaforycznie, ale z jakiegoś powodu spomiędzy moich warg nie wyszło ani jedno słowo. Nastrój tego popołudnia zbyt szybko stał się poważny.

– Wyglądasz na dziwną, samotną dziewczynę, Nanette O’Hare. Ja jestem dziwnym, samotnym starcem. Dziwni, samotni ludzie potrzebują się nawzajem. Przejdźmy zatem do rzeczy. – Uśmiechnął się, upił kolejny łyk kawy. A potem powiedział pięć słów, które na zawsze zmieniły moje życie. – Chciałabyś się ze mną zaprzyjaźnić?

Pokiwałam głową trochę zbyt gorliwie i byłam zaszokowana wrażeniem, że coraz lepiej się czuję.

– No cóż, musisz wiedzieć, że nigdy, w żadnych okolicznościach nie rozmawiam z przyjaciółmi o Kosiarzu balonówki. A skoro zostało to już oficjalnie powiedziane, sprawa jest zamknięta. Nie będziemy nigdy rozmawiali o Wrigleyu albo Nieproduktywnym Tedzie ani o bliźniaczkach Thatch, ani niczym takim. Czy to jest jasne?

Miałam jeszcze jedno przygotowane pytanie, a może dlatego, że chciałam powstrzymać się od płaczu, zapytałam:

– Zanim jednak zostaniemy przyjaciółmi… przeczytałam w internecie, że kilku wydawców proponowało ci wznowienie tej książki, ale ty odrzuciłeś wszystkie propozycje. Czy to prawda?

– Tak.

– Dlaczego?

– Bo prawa autorskie należą do mnie i mogę z nimi robić, co mi się żywnie podoba, do cholery. Zdecydowałem się jej nie wydawać. Podjąłem tę decyzję dawno temu. Opublikowanie Kosiarza balonówki było największym błędem w moim życiu.

– Chcesz zrezygnować jak Wrigley?

– Tak! A zatem, czy moglibyśmy skończyć to gadanie o literaturze i po prostu zostać przyjaciółmi? Prawdziwi przyjaciele są lepsi od powieści! Lepsi od sztuk Szekspira! W każdej godzinie! Z drugiej strony fałszywi przyjaciele… cóż, wolałbym rozbić sobie czaszkę Biblią oprawioną w lite złoto, niż znosić powolne zatruwanie fałszywą przyjaźnią! – Kiedy kilku innych gości kawiarni spojrzało na nas, Booker zagrał im na nosie i uśmiechnął się do mnie.

Roześmiałam się.

– A może to po prostu twój sposób, żebym przestała zadawać ci pytania o książkę?

– Nie, to sposób, żebyśmy wyszli poza nią. Ta książka to stagnacja. Nigdy się nie zmienia. My jako ludzie ewoluujemy. Nie jestem tym samym człowiekiem, który napisał tę książkę dwadzieścia parę lat temu. A ty nie będziesz na zawsze tą samą dziewczyną zakochaną w Wrigleyu.

Zarumieniłam się, bo miał rację w jednej sprawie: byłam absolutnie zakochana w Wrigleyu. Zaczęłam nawet przesiadywać przy stawie w naszym mieście, gdzie żółwie wygrzewały się latem na słońcu, bo w skrytości ducha miałam nadzieję, że Wrigley zjawi się tam w magiczny sposób, jakbym mogła myślami powołać go do istnienia, jak wszyscy robimy, gdy czytamy powieści. Czułam, że policzki mi płoną, dlatego zmieniłam temat:

– A dlaczego zgodziłeś się spotkać dzisiaj ze mną, skoro tak bardzo nie lubisz rozmów o swojej książce?

– Uwielbiam darmową kawę w filiżance ze spodkiem – odpowiedział bez mrugnięcia okiem. – Stawiaj mi małą czarną, a będę się z tobą spotykał każdego tygodnia po wsze czasy.

Uśmiechnęłam się i założyłam kosmyk włosów za ucho.

– Co się stanie, kiedy zostaniemy przyjaciółmi?

– Nie wiem. Myślę, że powinniśmy spróbować i sami się przekonać. W przypadku tak zdradzieckiej rzeczy, jak przyjaźń, nie ma żadnych gwarancji. To trudna sprawa.

– Przyjaźniłeś się z panem Gravesem, kiedy był w moim wieku, prawda?

– Pisaliśmy do siebie. Tak.

Pan Graves był jednym z niewielu dorosłych, których podziwiałam. Za wszelką cenę chciałam zrobić to samo, co pomogło mu stać się człowiekiem, jakim się wydawał.

– W porządku – powiedział Booker. – Jesteśmy teraz przyjaciółmi.

– Dobrze.

I to było wszystko.

Booker i ja zostaliśmy przyjaciółmi.

Spotykaliśmy się regularnie – czasami na kawę w Housie, czasami w jego ogrodzie, gdzie miał ulubionego żółwia o imieniu Don Kichot, który wiecznie siedział między dwoma miniaturowymi wiatrakami, mającymi twarze i ramiona trzymające miecze, co sprawiało, że Booker śmiał się za każdym razem, gdy patrzył na swojego ulubieńca, to znaczy codziennie. Początkowo nawet raz nie wspomnieliśmy o książce, choć czytałam ją dziesiątki razy. Dotrzymywałam słowa, choć zdarzało mi się nazywać Don Kichota Nieproduktywnym Tedem, co złościło Bookera.

– On się tak nie nazywa! – krzyczał za każdym razem, kiedy mi się to wymsknęło.

A jeśli jesteś jednym z pesymistycznie nastawionych ludzi, którym się wydaje, że staruszek nie może się zaprzyjaźnić z nastolatką bez jakiegoś zboczonego, ukrytego motywu, pozwól, że ukrócę takie domysły tu i teraz. Booker był jak dobry dziadunio i nigdy nie zrobił ani nie powiedział nic niewłaściwego. Między nami nie było żadnych machlojek. Uwielbiałam go tak, jak uwielbiam chodzenie latem boso po trawie, jak uwielbiam gorący kubek w rękach, jak uwielbiam jechać drogą, mając przed sobą w oddali zachodzące słońce. To był dobry, dający poczucie bezpieczeństwa rodzaj przyjaźni – w każdym razie na początku.