Wzniosłość i makabra w literackich obrazach śmierci - ebook

Śmierć jednakowo przeraża i fascynuje literatów oraz twórców kultury. Próbują ją poznać, zbadać, oswoić, opisać, niektórzy może nawet zaprzyjaźnić się. Jedni postrzegają śmierć poprzez doświadczenia, przekazy, objawienie religijne, inni próbują zmierzyć się z nią sami. Rezultatem tych różnorodnych u swej genezy, ale też w swym przebiegu, poszukiwań są dzieła literackie oraz inne wszelkiego rodzaju artefakty. Śmierć, w rzeczywistości nieuchwytna w swej istocie, jawi się w średniowieczu jako szkielet bądź rozkładające się zwłoki. Budząc przerażenie i szacunek zaprasza ludzi różnych stanów do swego tańca – danse macabre – tańca Śmierci. Straszy karą grzeszników, obiecuje rozkosze niebiańskie sprawiedliwym. Jest wpisana w porządek religijny. Pojęcia śmierci wzniosłej lub pełnej makabry nie wyczerpują całej bogatej palety doznań, jakie ze śmiercią kojarzymy. Wzniosłość i makabra stały się jako własne przeciwieństwa punktem wyjścia dla poszukiwań podjętych w obszarze literatury i kultury. W książce znajdujemy studia na temat literackich zmagań ze śmiercią w twórczości m.in.: F. Birkowskiego, F.D. Kniaźnina, J.P. Woronicza, A.A. Jakubowskiego, H. von Kleista, J. Słowackiego, A. Mostowskiej, Ł. Rautenstrauchowej, B. Ostrowskiej, M. Wolskiej, H. Sienkiewicza, L. Rydla, S. Piętaka, A. Świrszczyńskiej, A. Kamieńskiej, J. Kaczmarskiego, E. Ostrowskiej, S. Clarke, S. Kane. Autorzy przyglądają się wzniosłości i makabrze w literackich obrazach śmierci od baroku po współczesność.

Słowo wstępne  7

Paulina Poterała, Sława ludzi „zbożnych” i „niezbożnych” wobec zazdrości – w kazaniu pogrzebowym Fabiana Birkowskiego Pamięć sprawiedliwego 17

Beata Prokopczyk, „Jać tylko w jednej ulubionej żyłem. Umarła! Wszystko straciłem” – o miłości i śmierci w Żalach Orfeusza nad Eurydyką Franciszka Dionizego Kniaźnina  27

Olga Szadkowska, Oniryczna wędrówka duszy zmarłego. Wokół Zjawienia Emilki Jana Pawła Woronicza  41

Ewa Modzelewska, Obsesja śmierci w twórczości Augusta Antoniego Jakubowskiego i Heinricha von Kleista  57

Magdalena Ciechańska, Anhelli Juliusza Słowackiego – opowieść o smutku i śmierci  69

Monika Kusek, Funkcjonowanie motywu śmierci w polskich powieściach grozy początku XIX wieku na przykładzie twórczości Anny Mostowskiej i Łucji Rautenstrauchowej  75

Dąbrówka Mirońska, Literackie i plastyczne obrazy śmierci w ilustrowanych wydaniach polskiej XIX-wiecznej beletrystyki  91

Aldona Jankowska, Śmierć–piastunka daje ukojenie. O młodopolskim wyobrażeniu śmierci w wybranych wierszach Bronisławy Ostrowskiej i Maryli Wolskiej  105

Anna Kaźmierska, Śmierć upoetyczniona – literackie obrazy śmierci samobójczych  117

Justyna Muszyńska, Śmierć jako przejście do nowej rzeczywistości. Młodopolskie ujęcie dnia sądu w świetle Dies irae Lucjana Rydla  131

Karolina Ewa Wieliczko, Od katastrofizmu do pesymizmu. Śmierć i sacrum w poezji Stanisława Piętaka  141

Aleksandra Pawlik, „Rodzimy życie w asyście śmierci” – o matkach i córkach w poezji Anny Świrszczyńskiej i Anny Kamieńskiej  157

Đurđica Čilić Škeljo, Motyw samobójstwa we współczesnej poezji polskiej  175

Katarzyna Szkaradnik, Poruszać słowem ból świadomy. Tematyzacja choroby i śmierci w ostatnich wierszach Jacka Kaczmarskiego  185

Katarzyna Niesporek, O doświadczeniu śmierci w poezji Edy Ostrowskiej  201

Mateusz Żebrowski, Czas, magia oraz danse macabre, czyli metafory śmierci w Pani Mabb Susanny Clarke  215

Michał Sadowski, Śmierć jako oczyszczenie duszy w twórczości Sarah Kane  227

Julita Gamoń, Człowiek odchodzi, pamięć pozostaje. Eufemizmy i synonimy śmierci w inskrypcjach nagrobnych na cmentarzach w Gorcach  235

Bibliografia  245

Indeks osób  257

Indeks postaci  263

Spis ilustracji  265