Zostaw troski-żyj w harmonii - ebook

Przed­mo­wa

Cze­go po­trze­bu­je­my, żeby stać się na­praw­dę szczę­śli­wy­mi? Nie­wie­le, stwier­dza ży­dow­ski fi­lo­zof re­li­gii, Abra­ham J. He­schel (1907-1972). Wła­ści­wie ni­cze­go, co od daw­na by już nie ist­nia­ło. „Li­czy się tyl­ko Bóg, du­sza i chwi­la. Te trzy są za­wsze obec­ne. Ży­cie chwi­lą obec­ną jest bło­go­sła­wień­stwem, ży­cie w pro­sto­cie jest świę­te”. Abra­ham He­schel był nie tyl­ko wiel­kim uczo­nym. Był rów­nież mą­drym na­uczy­cie­lem ży­cia, któ­ry zro­zu­mia­łym i pra­wie po­etyc­kim ję­zy­kiem po­tra­fił wy­ra­zić traf­nie to, co naj­waż­niej­sze. Był prze­ko­na­ny, że tyl­ko te trzy „rze­czy” de­cy­du­ją o sen­sow­nym ży­ciu. Ni­cze­go wię­cej nie po­trze­ba.

W tej ksią­żecz­ce chciał­bym za­jąć się je­dy­nie trze­ma spra­wa­mi. Wie­rzę, że będą one po­moc­ne w ży­ciu i spra­wią, iż moż­na je bę­dzie na­zwać bar­dziej uda­nym. A cho­dzi o uwol­nie­nie się od trosk, ży­cie w har­mo­nii z sa­mym sobą oraz ży­cie w pro­sto­cie. Łą­czą się one ze sobą i moc­no wza­jem­nie się wa­run­ku­ją.

Abym mógł żyć w har­mo­nii z sa­mym sobą, mu­szę po­zo­sta­wić tro­ski, po­nie­waż mają one to do sie­bie, że wy­wie­ra­ją na czło­wie­ka zły wpływ, mę­czą mnie. Roz­dzie­ra­ją we­wnętrz­nie, prze­szka­dza­ją mi w we­wnętrz­nej in­te­gra­cji. Mu­szę się od nich uwol­nić, od­rzu­cić je od sie­bie, osią­gnąć har­mo­nię i pro­sto­tę. Cho­dzi tu o sztu­kę po­łą­cze­nia wie­lu to­nów w jed­no­li­ty dźwięk, o zhar­mo­ni­zo­wa­nie ich. Kto po­łą­czy w so­bie te tak róż­ne tony, ten sta­nie się pro­sty i skrom­ny, i to w taki spo­sób, w jaki ro­zu­mie­li tę skrom­ność oj­co­wie Ko­ścio­ła. Bę­dzie osta­tecz­nie jed­no­ścią z „pra­dź­wię­kiem”, osią­gnie jed­ność z Bo­giem – po­cząt­kiem i źró­dłem wszel­kie­go ist­nie­nia. I z głę­bi tej jed­no­ści bę­dzie czer­pał ży­cie, jako czło­wiek cał­ko­wi­cie zin­te­gro­wa­ny i pe­łen pro­sto­ty, gdyż stał się czy­sty i przej­rzy­sty tak, iż uka­zu­je sobą Je­dy­ne­go.

Abra­ham He­schel mówi, że „by­cie w chwi­li obec­nej” jest bło­go­sła­wień­stwem. Co on przez to ro­zu­mie? Praw­do­po­dob­nie rzecz na­stę­pu­ją­cą: Kto żyje chwi­lą obec­ną i jest na niej w peł­ni skon­cen­tro­wa­ny, ten sta­je się bło­go­sła­wień­stwem dla tych lu­dzi, z któ­ry­mi się spo­ty­ka. W trud­nych sy­tu­acjach nie musi wca­le ro­bić dla lu­dzi ni­cze­go szcze­gól­ne­go. On po pro­stu jest obec­ny przy tym, kto po­trze­bu­je tej obec­no­ści, przy cho­rym, któ­ry jest zda­ny na dru­gie­go. Jest kimś, obok któ­re­go się wy­trzy­mu­je bez wy­po­wia­da­nia po­boż­nych słów i pra­gnie­nia, aby wy­tłu­ma­czyć swo­ją cho­ro­bę ja­ki­miś sen­ten­cja­mi czy afo­ry­zma­mi. Bę­dzie trwał przy czło­wie­ku bę­dą­cym w ża­ło­bie, któ­re­go nie moż­na po­cie­szyć i któ­ry nie zniósł­by ja­kich­kol­wiek po­cie­sza­ją­cych słów. Kto jest zroz­pa­czo­ny, chciał­by mieć u swo­je­go boku ko­goś, kto by mu po pro­stu to­wa­rzy­szył, nic nie mó­wiąc, nie wy­ja­śnia­jąc, bez pre­sji ocze­ki­wa­nia, że smu­tek musi ustą­pić.

Kto po pro­stu jest, bez in­te­re­sów skie­ro­wa­nych na kon­kret­ny cel, ten sta­no­wi rów­nież bło­go­sła­wień­stwo dla stwo­rzeń, gdyż żyje z nimi w har­mo­nii. Nie bę­dzie ich wy­zy­ski­wał czy wy­ko­rzy­sty­wał dla sie­bie. Bę­dzie po pro­stu trwał ze stwo­rze­niem i w jed­no­ści z nim. Bę­dąc cząst­ką na­tu­ry, roz­kwit­nie rów­nież jako czło­wiek nie­po­wta­rzal­ny. Sta­nie się bło­go­sła­wień­stwem dla swo­je­go oto­cze­nia. Abra­ham He­schel przy­pi­su­je ży­ciu w pro­sto­cie jesz­cze inną ja­kość, któ­ra z po­cząt­ku brzmi może dla nas obco: świę­tość. Ży­cie ci­che, pro­ste i skrom­ne jest czymś świę­tym. Je­śli przyj­rzy­my się bli­żej temu sło­wu i jego zna­cze­niu, le­piej zro­zu­mie­my, co kry­je się w jego głę­bi. Nie­miec­kie sło­wo „he­ilig” – świę­ty – po­cho­dzi od „heil” – cały, nie­usz­ko­dzo­ny, bez szwan­ku. Kto żyje pro­sto i zwy­czaj­nie, nie jest roz­dar­ty, ale zin­te­gro­wa­ny. Po­go­dził się z tym, kim jest. Żyje ja­kąś peł­nią. Ła­ciń­skie sło­wo „sanc­tus” to świę­ty. Po­cho­dzi ono od „sanc­ti­re” – od­dzie­lać, od­su­nąć od świa­ta. Świę­te jest tym, co zo­sta­ło od­su­nię­te od świa­ta, nad czym świat nie ma wła­dzy. Kto żyje w pro­sto­cie, jest cał­kiem u sie­bie. Świat nim nie kie­ru­je. Na­le­ży do sa­me­go sie­bie i do Boga. Grec­kie sło­wo „ha­gios” ma po­dob­ne zna­cze­nie. Od nie­go po­cho­dzi nie­miec­kie sło­wo „Ge­he­ge” – za­gro­da, re­wir i „be­ha­glich” – bło­go, przy­jem­nie, przy­tul­nie. W świę­tym miej­scu czu­ję się przy­jem­nie i wiem, że je­stem bez­piecz­ny. Zwy­czaj­ne i skrom­ne ży­cie jest świę­te. To zda­nie ozna­cza dla mnie ży­cie chwi­lą obec­ną, peł­ne skon­cen­tro­wa­nie na niej, za­nu­rze­nie w Bogu. To czy­ni mnie świę­tym, uwal­nia od wła­dzy świa­ta, od wła­dzy na­mięt­no­ści i in­stynk­tów, od wła­dzy nie­po­ha­mo­wa­nej żą­dzy uzna­nia i suk­ce­su. To skrom­ne i pro­ste ży­cie speł­nia się w od­dzie­le­niu, w Bo­żym schro­nie­niu, gdzie jest przy­jem­nie i przy­tul­nie. Tam czu­ję się u sie­bie.

He­in­rich Spa­emann zwra­ca uwa­gę na to, że w Bi­blii sło­wo świę­ty po­ja­wia się po raz pierw­szy w związ­ku z siód­mym dniem stwo­rze­nia. Bóg uświę­ca dzień siód­my. „Wte­dy Bóg po­bło­go­sła­wił ów siód­my dzień i uczy­nił go świę­tym; w tym bo­wiem dniu od­po­czął po ca­łej swej pra­cy, któ­rą wy­ko­nał, stwa­rza­jąc” (Rdz 2,3). Świę­tość siód­me­go dnia ma swój naj­głęb­szy sens w od­po­czyn­ku Boga. Jest to od­po­czy­nek od wy­ko­na­nych dzieł. Ten spo­kój jest świę­ty. W nim je­stem wol­ny od pre­sji zdo­by­wa­nia osią­gnięć. Mogę cie­szyć się sa­mym ist­nie­niem. Po pro­stu żyję. To jest świę­te. Je­śli po pro­stu tyl­ko ży­je­my, mamy udział w ci­szy sza­ba­tu Boga. Je­ste­śmy wte­dy wol­ni od wszel­kich trosk. Two­rzy­my har­mo­nię ze sobą sa­mym, z Bo­giem i z chwi­lą obec­ną. Po­rzu­ce­nie trosk wpro­wa­dza nas w ci­szę sza­ba­tu Boga, w ży­cie w har­mo­nii z na­szym naj­głęb­szym ja, w peł­nię obec­no­ści w chwi­li obec­nej, co wła­śnie jest świę­to­ścią. Ser­ce szu­ka tej ci­szy i we­wnętrz­ne­go za­do­wo­le­nia. A czym­że in­nym jest szczę­ście, jak nie tym po­ko­jem ser­ca?Nie martw się – żyj w pro­sto­cie

Język jest skon­den­so­wa­nym do­świad­cze­niem. Każ­dy na­ród ujął i wy­ra­ził w ję­zy­ku swo­je do­świad­cze­nia. Je­śli wsłu­cha­my się w ję­zyk, usły­szy­my tak­że, ja­kie stru­ny drga­ją jesz­cze w sło­wie „tro­ska”. Grec­kim od­po­wied­ni­kiem tego sło­wa jest „me­rim­na”, co ozna­cza za­tro­ska­ne ob­cho­dze­nie się z czymś, trwoż­li­we ocze­ki­wa­nie na coś, strach o coś. Tro­ska od­no­si się więc do przy­szło­ści i jest zwią­za­na z oba­wą przed tym, co może na­stą­pić. Czło­wiek ze stra­chu sta­je się pe­łen trosk. Nie­miec­kie sło­wo tro­ska „Sor­ge” wzię­ło swo­je pod­sta­wo­we zna­cze­nie od zmar­twie­nia, zgry­zo­ty („Kum­mer” lub „Gram”). Jest spo­krew­nio­ne z rdze­niem „serg”, któ­ry ozna­cza rów­nież cho­ro­bę. Je­śli ja­kaś mat­ka mówi, że mar­twi się o syna, jest wte­dy peł­na tro­ski, zgry­zo­ty. Cza­sa­mi mogą stać się one po­wo­dem cho­ro­by.

Jak mo­że­my ustrzec się od trosk mo­gą­cych wy­wo­łać cho­ro­bę? Ist­nie­je zda­nie, któ­re w na­szym spo­łe­czeń­stwie, gdzie tak bar­dzo li­czą się wszel­kie ubez­pie­cze­nia i za­bez­pie­cze­nia, może od­dzia­ły­wać pro­wo­ku­ją­co: (…) „Nie mar­tw­cie się o swo­je ży­cie, o to, co ma­cie jeść i pić, ani o swo­je cia­ło, czym się ma­cie przy­odziać” (Mt 6,25). Je­zus wy­po­wia­da to zda­nie w Ka­za­niu na Gó­rze. Wska­zu­je na pta­ki na nie­bie i na li­lie na polu, o któ­re trosz­czy się sam Bóg. Co to ozna­cza w spo­łe­czeń­stwie, któ­re samo sie­bie na­zy­wa „spo­łe­czeń­stwem ry­zy­ka” i w któ­rym bran­ża ubez­pie­cze­nio­wa prze­ży­wa nie­by­wa­ły roz­kwit. Czy wszyst­ko nie jest kwe­stią od­po­wie­dzial­no­ści? Oj­ciec ro­dzi­ny musi trosz­czyć się o swo­ją ro­dzi­nę, żeby dzie­ci mo­gły stu­dio­wać i otrzy­mać wy­kształ­ce­nie. Każ­dy musi za­dbać o swo­ją sta­rość. Czy we­zwa­nie Je­zu­sa jest więc czymś nie­re­al­nym? Je­zus z pew­no­ścią nie chce, aby­śmy żyli tyl­ko dniem dzi­siej­szym i nie bra­li od­po­wie­dzial­no­ści za na­sze ży­cie. On za­chę­ca nas do in­ne­go spo­so­bu pa­trze­nia, kie­dy mówi, że­by­śmy byli peł­ni wdzięcz­no­ści i za­ufa­nia, że Bóg się o nas trosz­czy. Jako po­wód po­da­je: „Kto z was, mar­twiąc się, może choć­by jed­ną chwi­lę do­ło­żyć do wie­ku swe­go ży­cia?” (Mt 6,27). Żyj w har­mo­nii ze sobą i z Bo­giem, a wte­dy two­je ży­cie bę­dzie uda­ne.Gdzie leży pro­blem?

W ew­nętrz­ny nie­po­kój jest naj­głęb­szym po­wo­dem tro­ski, a nie tyl­ko jej zja­wi­skiem to­wa­rzy­szą­cym. Dla­te­go fi­lo­zo­fia sto­ic­ka dą­ży­ła ku temu, aby pro­wa­dzić lu­dzi do we­wnętrz­ne­go po­ko­ju. Chcia­ła uwol­nić czło­wie­ka od nie­po­trzeb­nych zmar­twień. Epik­tet, przed­sta­wi­ciel fi­lo­zo­fii sto­ic­kiej, któ­re­go chęt­nie cy­to­wa­li daw­ni mni­si, twier­dził: „To, co nas, lu­dzi, nie­po­koi, to nie spra­wy, ale na­sze sądy o nich”. Mar­twi­my się na przy­kład tym, czy aby nie bę­dzie pa­da­ło ju­tro w cza­sie wy­ciecz­ki. Deszcz nie musi nas jed­nak nie­po­ko­ić. Cho­dzi tu­taj o na­sze zda­nie na te­mat desz­czu. Je­śli spoj­rzy­my na nie­go po­zy­tyw­nie, wte­dy rów­nież w cza­sie desz­czu wy­ciecz­ka bę­dzie uda­na. Nie­po­ko­imy się też cza­sa­mi, czy pod­ję­ta przez nas de­cy­zja była słusz­na. Jed­nak nie sama de­cy­zja sta­no­wi pro­blem, ale na­sza in­ter­pre­ta­cja jej. Je­śli de­fi­niu­je­my się z po­zy­cji ja­kie­goś ide­ału, a mia­no­wi­cie, że na­sze de­cy­zje mu­szą za­wsze być ab­so­lut­nie pra­wi­dło­we, to wte­dy cią­gle je­ste­śmy peł­ni trosk i obaw. Je­śli jed­nak z do­brą in­ten­cją zro­bi­my wszyst­ko, co w na­szej mocy i po­zo­sta­wi­my to Bogu, zmar­twie­nia i tro­ski znik­ną.Przez dziur­kę od klu­cza

Tłu­mie­nie z re­gu­ły w ni­czym nie po­ma­ga. Moż­na wpraw­dzie spró­bo­wać za­mknąć drzwi za pro­ble­ma­mi, ale to na nic się przy­da. Jo­hann Wol­fgang von Go­ethe (1749-1832), nie­miec­ki po­eta i pi­sarz, wi­dział to bar­dzo wy­raź­nie: „Tro­ska wkra­da się przez dziur­kę od klu­cza”. Nie jest tak ła­two strzec się przed zmar­twie­nia­mi. Mogę spró­bo­wać za po­mo­cą ro­zu­mu po­zbyć się tro­ski o przy­ja­cie­la bę­dą­ce­go w po­dró­ży. Mogę po­zwo­lić dzie­ciom na ja­kieś przed­się­wzię­cie i pró­bo­wać się nie mar­twić. Jed­nak zmar­twie­nia nie daje się tak ła­two wy­ma­zać. Je­śli uwa­żam, że drzwi mo­je­go domu ży­cia do­brze za­mkną­łem przed zmar­twie­nia­mi, wśli­zną się one przez dziur­kę od klu­cza. Wie­czo­rem po­wie­rzam tro­ski Bogu. Kie­dy bu­dzę się rano, tro­ska zja­wia się z po­wro­tem. Być może za­kra­dła się w cza­sie, gdy spa­łem. Ist­nie­ją ta­kie miej­sca, ta­kie „dziur­ki od klu­cza”, któ­re sta­no­wią do­stęp i jak­by drzwi do na­szej du­szy. Nie je­stem w sta­nie raz na za­wsze za­mknąć się przed zmar­twie­niem. Mu­szę je cią­gle od nowa pro­sić, aby opu­ści­ło mój dom. Jed­nak wiem, że nig­dy się go cał­ko­wi­cie nie po­zbę­dę. Być może ja­kąś po­mo­cą bę­dzie zmia­na per­spek­ty­wy?

Go­ethe uka­zu­je w na­stę­pu­ją­cym dwu­wer­sie inny spo­sób pa­trze­nia na tro­skę:

„Je­śli nie chcesz mnie opu­ścić,

tro­sko, uczyń mnie więc mą­drym”.

Za tymi sło­wa­mi kry­je się do­świad­cze­nie, że tro­ska nie po­zwa­la mi cie­szyć się szczę­ściem. Po­nie­waż nie je­stem w sta­nie cał­kiem po­zbyć się jej z domu mo­jej du­szy, po­win­na przy­najm­niej wy­ko­nać po­zy­tyw­ne za­da­nie w moim wnę­trzu, czy­li ob­da­rzyć mnie mą­dro­ścią. Zmar­twie­nie może mnie na­uczyć ostroż­no­ści, aby nie zo­sta­ło znisz­czo­ne szczę­ście w moim ży­ciu. Je­śli tro­ska do­pro­wa­dzi­ła mnie do mą­dro­ści, wów­czas wy­peł­ni­ła swo­je za­da­nie. Przy­po­mi­na mi o ko­niecz­no­ści bu­do­wa­nia domu mo­je­go ży­cia na moc­nym i twar­dym grun­cie, a nie na pia­sku ilu­zji. Taki jest we­dług Je­zu­sa sens mą­dro­ści. Czło­wiek mą­dry bu­du­je swój dom na ska­le, a nie na pia­sku. Tro­ska była dla Go­ethe­go naj­wy­raź­niej mi­strzy­nią i na­uczy­ciel­ką mą­dro­ści. Mo­że­my uczyć się od nie­go, je­śli zmar­twie­nie po­ja­wi się przed na­szy­mi drzwia­mi lub sta­nie po­środ­ku na­sze­go domu.Do­mo­fon

Strach jest bra­tem zmar­twie­nia. Mar­twi­my się i nie­po­ko­imy, po­nie­waż się bo­imy, że może się stać coś, co prze­kro­czy na­sze moż­li­wo­ści. Chiń­skie przy­sło­wie mówi, że „Strach puka do drzwi na­szej du­szy. Za­ufa­nie otwie­ra. Nikt nie stoi na ze­wnątrz”. Więk­szość wy­śle tro­skę do drzwi, aby otwo­rzy­ła. Pu­ka­nie stra­chu tłu­mi w nas zbyt czę­sto za­ufa­nie. Ono nie od­wa­ża się po­dejść do drzwi. Przy­sło­wie ma nas za­chę­cić, aby­śmy się otwo­rzy­li na za­ufa­nie, któ­re po­mi­mo stra­chu jest w nas ukry­te. Nikt z nas nie ma w so­bie tyl­ko stra­chu i nikt też je­dy­nie za­ufa­nia. Mamy jed­no i dru­gie. Od na­szej de­cy­zji za­le­ży, co bę­dzie otwie­ra­ło drzwi na­szej du­szy. Je­śli za­ufa­nie, to do­świad­czy­my, że na ze­wnątrz nikt nie stoi. To był tyl­ko strach na­szej du­szy i nikt z re­al­ne­go świa­ta nie pu­kał do na­szych drzwi.Obrzy­dłe ży­cie

„Istnie­ją trzy ro­dza­je lu­dzi: tacy, któ­rzy się za­mar­twia­ją na śmierć; tacy, któ­rzy się za­pra­co­wu­ją na śmierć; i tacy, któ­rzy się za­nu­dza­ją na śmierć”. Iro­nia tego stwier­dze­nia, au­tor­stwa Win­sto­na Chur­chil­la (1874-1965), bry­tyj­skie­go męża sta­nu, pi­sa­rza, po­le­ga na tym, co oczy­wi­ście każ­dy wie: cho­ciaż tak bar­dzo się sta­ra­my i za­ha­ro­wu­je­my się, i ja­kie­kol­wiek by­ło­by na­sze na­sta­wie­nie do ży­cia – i tak wszy­scy bez wy­jąt­ku mu­si­my umrzeć. Po­zo­sta­je tyl­ko py­ta­nie, jak za­go­spo­da­ru­je­my ten czas, któ­ry po­zo­stał nam do śmier­ci. Mo­że­my za­peł­nić go zmar­twie­nia­mi, pra­cą lub nudą. Chur­chill nie był ani my­śli­cie­lem, ani też nie roz­dzie­ra­ła go nuda. „Je­stem za bar­dzo za­ję­ty i nie mam cza­su na zmar­twie­nia”, za­zna­czył pew­ne­go razu. To, co po­wie­dział, jest jed­nak praw­dą. Moż­na na­praw­dę za­mar­twić się na śmierć, po­nie­waż utra­pie­nia, pra­ca i nuda są w sta­nie, w zna­cze­niu prze­no­śnym, pro­wa­dzić bez­po­śred­nio do śmier­ci. Mo­że­my po­przez za­mar­twia­nie się obrzy­dzić so­bie ży­cie i w pew­nym sen­sie je zdła­wić. Mo­że­my rów­nież tyle pra­co­wać i tak bar­dzo się mar­twić, że przy­śpie­szy­my przez to na­szą śmierć. Nie są po­żą­da­ne ani prze­sad­ne tro­ski, ani nad­miar pra­cy i na pew­no nie pust­ka spo­wo­do­wa­na prze nudę, ale ko­niecz­ne jest umiar­ko­wa­ne ży­cie i pra­ca, któ­re od­po­wia­da­ją na­szym moż­li­wo­ściom.Obłęd na punk­cie zdro­wia

W iele osób dziś bar­dzo trosz­czy się o swo­je zdro­wie. Boją się, żeby nie za­cho­ro­wa­li na raka lub nie do­sta­li za­wa­łu. Tak więc ob­ra­ca­ją się wo­kół swo­je­go zdro­wia i żyją jak­by obok ży­cia, mi­ja­ją się z nim. Za­bie­ga­nie o swo­je zdro­wie jest z pew­no­ścią czymś do­brym, jed­nak kie­dy sta­je się ono ja­kąś re­li­gią za­stęp­czą, to wów­czas tro­ska o nie przy­bie­ra nie­ogra­ni­czo­ne roz­mia­ry, któ­re nie przy­no­szą ni­cze­go do­bre­go i osta­tecz­nie szko­dzą na­sze­mu zdro­wiu. Lu­dzie, u któ­rych wszyst­ko ob­ra­ca się wo­kół pro­ble­mu zdro­wia, za­czy­na­ją na­praw­dę być cho­rzy. Uwol­nie­nie się od trosk jest naj­lep­szym elik­si­rem ży­cia. Słu­ży le­piej na­sze­mu zdro­wiu niż trwoż­li­we spraw­dza­nie, czy na­praw­dę jesz­cze je­ste­śmy zdro­wi. „Nie­któ­rzy lu­dzie tak bar­dzo boją się śmier­ci, że całą swo­ją siłę skie­ro­wu­ją na to, by jej unik­nąć i przy tym nig­dy tak na­praw­dę nie żyją”, jak stwier­dził An­tho­ny de Mel­lo. Strach przed śmier­cią może nam prze­szka­dzać żyć. Nie mo­że­my przy tym za­po­mi­nać o tym, co po­wie­dział wiel­ki le­karz: „W koń­cu wszy­scy umrze­my i to nie z po­wo­du, że je­ste­śmy cho­rzy, ale że ży­je­my”.Fał­szy­we ofia­ry

I stnie­je wiel­kie nie­bez­pie­czeń­stwo dla na­sze­go zdro­wia: Je­ste­śmy tak opa­no­wa­ni przez am­bi­cję, że nie zwa­ża­my już ani na na­szą du­szę, ani na cia­ło. Taka sy­tu­acja do­ty­czy nie tyl­ko spor­tow­ców wy­czy­no­wych, któ­rzy po­przez środ­ki do­pin­gu­ją­ce ruj­nu­ją swo­je cia­ło, po­nie­waż chcą być za­wsze na pierw­szym miej­scu. Gdy na­sze cia­ło się bun­tu­je, zmu­sza­my je za po­mo­cą le­ków do więk­szej wy­daj­no­ści. Kła­dzie­my na­sze zdro­wie na sza­li am­bi­cji. Nie­miec­ki fi­lo­zof, Ar­tur Scho­pen­hau­er (1788-1860), ostrze­gał przed tym już po­nad 150 lat temu: „Naj­więk­szą nie­do­rzecz­no­ścią jest po­świę­ce­nie swo­je­go zdro­wia; obo­jęt­nie, czy to był­by za­ro­bek, awans, na­uka, czy też sła­wa”. Zo­sta­ły wy­mie­nio­ne tu­taj ta­kie same cele, do ja­kich dążą lu­dzie rów­nież w dzi­siej­szych cza­sach kosz­tem swo­je­go zdro­wia. Po­nie­waż ka­rie­ra jest dla nich waż­niej­sza niż sto­sow­ny dla nich umiar, nie zwa­ża­ją na to, iż zbyt­nie ob­cią­że­nie wpę­dzi ich w cho­ro­bę. Wła­śnie w sy­tu­acjach prze­cią­że­nia po­trze­ba tym bar­dziej mą­dre­go umiar­ko­wa­nia, któ­re­go św. Be­ne­dykt wy­ma­ga od swo­ich mni­chów. Upo­rząd­ko­wa­nie wszyst­kie­go we­dług od­po­wied­niej mia­ry ozna­cza uni­ka­nie skraj­ne­go zde­ner­wo­wa­nia czy tchórz­li­wo­ści, nie­uf­no­ści, po­dejrz­li­wo­ści i za­zdro­ści. Tyl­ko ten, kto zna mia­rę i moż­li­wo­ści – swo­je i in­nych – bę­dzie po­tra­fił pra­wi­dło­wo roz­ło­żyć siły. Tyl­ko wte­dy, gdy nie będę prze­kra­czał swo­ich gra­nic, osią­gnę we­wnętrz­ną rów­no­wa­gę i har­mo­nię.Pu­łap­ka

Mar­twi­my się o sie­bie sa­mych: o na­sze zdro­wie, po­wa­ża­nie w oczach in­nych, o przy­szłość w trud­nych cza­sach. Za­mar­twia­my się rów­nież o lu­dzi wo­kół nas. Zro­zu­mia­łe jest, że ro­dzi­ce mar­twią się o swo­je dzie­ci, gdy te nie idą dro­gą, któ­rą oni so­bie wy­ma­rzy­li. Ist­nie­ją jed­nak lu­dzie, któ­rzy obo­jęt­nie, gdzie się znaj­du­ją, na­tych­miast za­mar­twia­ją się z po­wo­du in­nych. Nie­kie­dy wy­glą­da to na mi­łość bliź­nie­go, lecz może być nie­ste­ty pu­łap­ką. Św. Te­re­sa z Ávi­la (1515-1582), była świa­do­ma ist­nie­nia ta­kiej pu­łap­ki. Jest au­tor­ką na­stę­pu­ją­cej mo­dli­twy: „Wy­baw mnie Pa­nie, od wiel­kie­go prag-nie­nia, aby po­rząd­ko­wać spra­wy in­nych”. Te­re­sa mia­ła wi­docz­nie ten­den­cję do po­rząd­ko­wa­nia ży­cia in­nych. Je­zus sta­ra się skie­ro­wać jej uwa­gę na sie­bie sa­me­go. Po­win­na za­ufać, że Bóg trosz­czy się rów­nież o in­nych, a ona nie musi wszyst­kie­go sama za­ła­twiać. Przede wszyst­kim nie wie prze­cież, czy inni w ogó­le chcą, aby przej­mo­wa­ła za nich od­po­wie­dzial­ność.

Każ­dy musi sam trosz­czyć się o sie­bie. Mo­że­my lu­dziom to­wa­rzy­szyć, ale oni sami mu­szą upo­rząd­ko­wać swo­je ży­cie. Po­sta­wa Te­re­sy za­chę­ca nas, aby­śmy przy ca­łym współ­czu­ciu dla in­nych za­cho­wa­li spo­kój. Rów­nież pod tym wzglę­dem świę­ci mogą sta­no­wić dla nas przy­kład.Śmie­ci du­szy

Z amar­twia­my się o wie­le rze­czy. Czę­sto zmar­twie­nie prze­ra­dza się w zgry­zo­tę, któ­ra jest dla nas wiel­kim ob­cią­że­niem. Pi­sarz ame­ry­kań­ski Mark Twa­in (1835-1910),wspo­mniał o swo­im do­świad­cze­niu: „Je­stem sta­rym czło­wie­kiem, wi­dzia­łem wie­le zmar­twień i trosk, ale więk­szość z nich się nie speł­ni­ła”. Mark Twa­in spo­tkał wie­lu lu­dzi, któ­rzy za­przą­ta­li so­bie gło­wę roz­my­śla­niem o tym, co mo­gło­by znisz­czyć ich ży­cie lub stać się ja­kimś prze­cią­że­niem. Jed­nak naj­czę­ściej zmar­twie­nie, gnież­dżą­ce się w ser­cach lu­dzi, nie znaj­do­wa­ło swo­je­go od­po­wied­ni­ka w rze­czy­wi­sto­ści. Nie­miec­kie sło­wo „Kum­mer” – zmar­twie­nie, tro­ska, po­cho­dzi od śre­dnio­wiecz­ne­go wy­ra­zu „kum­ber”, któ­ry ozna­cza gru­zy, śmie­ci, mo­zół, trud. Kie­dy je­ste­śmy po­grą­że­ni w zmar­twie­niach, ob­cią­ża nas wie­le du­cho­wych śmie­ci. Tej du­cho­wej ster­cie śmie­ci nie od­po­wia­da jed­nak żad­na obiek­tyw­na ster­ta gru­zu. Czę­sto sami wy­my­śla­my so­bie prze­szko­dy, któ­re mo­gły­by sta­nąć nam na dro­dze. Śmiech uwal­nia rów­nież od skon­cen­tro­wa­nia na wła­snych oba­wach. Być może są one tyl­ko fan­to­mem. Do­świad­cze­nie Mar­ka Twa­ina może nam otwo­rzyć oczy na tę spra­wę. Być może nie­po­trzeb­nie ob­cią­ża­my ser­ce tro­ska­mi. Zbęd­ne nie­po­ko­je i zmar­twie­nia zo­staw­my tam, gdzie ich miej­sce, czy­li na wy­sy­pi­sku śmie­ci.Zmar­twie­nia po­tra­fią pły­wać

„Zmar­twie­nia to źli go­ście,

przy­wie­ra­ją moc­no i trwa­le”.

Powyż­sze zda­nie wy­po­wie­dział kie­dyś nie­miec­ki pi­sarz, po­eta Otto Ju­liusz Bier­baum (1901-1993).Ist­nie­ją róż­ne spo­so­by po­stę­po­wa­nia z ta­ki­mi nie­chcia­ny­mi go­ść­mi. Wie­lu lu­dzi nie po­tra­fi wy­trzy­mać swo­ich pro­ble­mów i po­go­dzić się z obec­no­ścią ta­kie­go cię­ża­ru. Nie sta­ra­ją się ich roz­wią­zać, ale chcą je za­sło­nić lub za­to­pić w al­ko­ho­lu. Nie­miec­ki ak­tor fil­mo­wy, He­inz Rüh­mann (1902-1994), ostrze­gał przed taką me­to­dą. Ona jest nie­sku­tecz­na: „Nie moż­na to­pić zmar­twień w al­ko­ho­lu – one po­tra­fią pły­wać”. Trze­ba zna­leźć inne dro­gi. Kto chce je usu­nąć za po­mo­cą al­ko­ho­lu, ten przy­spo­rzy so­bie no­wych zmar­twień. Bę­dzie drę­czył go strach przed uza­leż­nie­niem, utra­tą pra­cy oraz prze­gra­niem ca­łe­go swo­je­go ży­cia. Czło­wiek taki za­cznie te lęki zno­wu to­pić w al­ko­ho­lu. W taki spo­sób po­wsta­nie błęd­ne koło, wcią­ga­ją­ce uza­leż­nio­ne­go w więk­sze ta­ra­pa­ty i zmar­twie­nia.

Naj­sku­tecz­niej­szym spo­so­bem na po­ra­dze­nie so­bie z tym pro­ble­mem jest od­waż­ne spoj­rze­nie mu w oczy, sta­wie­nie czo­ła i od­da­nie wszyst­kie­go Bogu. W taki spo­sób znaj­dzie­my me­to­dę, któ­ra po­mo­że nam od­po­wied­nio ob­cho­dzić się ze zmar­twie­nia­mi i tro­ska­mi i nie po­zwo­li, aby nami rzą­dzi­ły. In­nym spo­so­bem jest ak­tyw­ne i od­waż­ne prze­ciw­dzia­ła­nie pro­ble­mom.

Otto Ju­liusz Bier­baum ra­dzi la­ko­nicz­nie:

„Mu­sisz zwró­cić się do nich ple­ca­mi;

je­śli uj­rzą cię za­ję­te­go pra­cą,

nie po­zo­sta­nie im nic in­ne­go,

jak zo­sta­wić cię w spo­ko­ju”.Wiel­ki rzut

Żadne ży­cie nie prze­bie­ga za­wsze tak, jak­by­śmy so­bie tego ży­czy­li, czy też we­dług pla­nów, któ­re so­bie usta­li­li­śmy. Cią­gle do­świad­cza­my, że nie wszyst­ko mo­że­my trzy­mać w ręce, na­wet je­śli się bar­dzo po­sta­ra­my. Są w ży­ciu okre­sy, kie­dy pro­ble­my zda­ją się nas cał­kiem przy­gnia­tać i po­mi­mo na­szych wy­sił­ków, nie wi­dać żad­nych roz­wią­zań. Tak było w każ­dych cza­sach. Ta­kie jest rów­nież na­sze ży­cie. Rów­nież w Bi­blii jest mowa o tym i pew­na rada, gdzie na­le­ży szu­kać po­mo­cy: „Prze­rzuć swą tro­skę na Pana, a On cię pod­trzy­ma”, mówi psal­mi­sta (Ps 55,23). Psal­mi­sta li­czy się z tym, że mo­że­my być peł­ni trosk, ale nie pod­da­je się zwąt­pie­niu. Jego rada jest taka, aby­śmy nie ob­ra­ca­li się wo­kół swo­ich zmar­twień. Po­win­ni­śmy prze­rzu­cić je na Pana. Jest to pięk­ny ob­raz. Nie mamy ich zbyć czy wy­rzu­cić, ale ce­lo­wo prze­rzu­cić je na Boga. Mamy do­słow­nie za­rzu­cać Boga na­szy­mi tro­ska­mi. W rzu­ca­niu kry­je się agre­sja, ale jed­no­cze­śnie wy­zwo­le­nie. Kie­dy od­rzu­cę z ca­łej siły wiel­ki ka­mień, od­czu­ję ulgę. Tak wła­śnie pro­po­nu­je psal­mi­sta, po­wi­nie­nem zrzu­cić tro­ski na Boga. Na­gro­dą za taki rzut bę­dzie moja wy­pro­sto­wa­na po­sta­wa, gdyż sam Bóg mnie pod­trzy­ma. Moja wy­trwa­łość zo­sta­nie wzmoc­nio­na. Kto się za­drę­cza, ten nie po­tra­fi zwol­nić. Jest nie­ustan­nie w dro­dze i drę­czy go nie­po­kój. Kie­dy wresz­cie się za­trzy­ma, bę­dzie drep­tał w miej­scu. Uwol­nie­nie się od trosk i zmar­twień jest wa­run­kiem przy­ję­cia spo­koj­nej po­sta­wy sto­ją­cej, jak i prze­trwa­nia wie­lu nie­po­wo­dzeń.Cóż nam po­mo­że na­rze­ka­nie?

W 1657 roku Georg Neu­mark na­pi­sał sło­wa i mu­zy­kę do jed­nej zna­nej pie­śni. Jest ona śpie­wa­na jesz­cze dzi­siaj, po­nie­waż lu­dzie po­mi­mo upły­wu cza­su ja­koś się od­naj­du­ją w tym tek­ście i me­lo­dii: „Kto tyl­ko po­zwo­li do­bre­mu Bogu pa­no­wać”. („Wer nun den lie­ben Gott lässt wal­ten”). Dru­ga zwrot­ka pie­śni za­czy­na się sło­wa­mi: „Cóż nam po­mo­gą cięż­kie zmar­twie­nia, co nam po­mo­że jęk i wzdy­cha­nie? Cóż da nam skar­ga na na­szą nie­do­lę?” Po­eta wska­zu­je nam na śro­dek uzdra­wia­ją­cy, gdy drę­czą nas tro­ski i zmar­twie­nia: „Śpie­waj, módl się, idź Bo­ży­mi dro­ga­mi i wy­peł­niaj wier­nie to, co do cie­bie na­le­ży”. Za­miast tra­pić się zmar­twie­nia­mi, po­wi­nie­nem po pro­stu wy­ko­ny­wać to, co mam dzi­siaj do zro­bie­nia. Każ­de­go dnia mam rów­nież mo­dlić się i wiel­bić Boga swo­im śpie­wem. Wte­dy tro­ski nie będą mia­ły nade mną wła­dzy. Taka jest rada Geo­r­ga Neu­mar­ka, któ­re­go pieśń sta­ła się zna­na pew­nie z tego po­wo­du, iż wie­lu od­naj­dy­wa­ło w niej od­bi­cie swo­ich wła­snych do­świad­czeń. Moż­na by wska­zać na jesz­cze jed­ną sta­rą, chrze­ści­jań­ską wska­zów­kę, któ­ra za­wie­ra w so­bie po­dob­ny sens; a jest nią mot­to be­ne­dyk­tyń­skie: „Módl się i pra­cuj”. Rów­nież to jest środ­kiem za­rad­czym na wie­le cięż­kich zmar­twień. Spo­koj­na i jed­no­cześ-nie ener­gicz­na ak­tyw­ność oraz peł­ne uf­no­ści za­wie­rze­nie są do­brą me­to­dą, aby iść pew­niej przez ży­cie i szyb­ciej uwal­niać się od trosk.Kie­dy robi się ciem­no i zim­no

Poet­ka au­striac­ka, In­ge­borg Bach­mann, któ­ra żyła w la­tach 1926-1973, pro­po­nu­je w jed­nym wier­szu („Re­kla­ma”, 1956):

„Do­kąd by­śmy nie szli,

idź bez trosk bez zmar­twień,

kie­dy ciem­no i kie­dy zim­no

nie martw się, lecz

zaj­mij się mu­zy­ką”.

Po­et­ka przy­wo­łu­je w tych wer­sach wie­lo­krot­nie sło­wa Je­zu­sa o tym, by­śmy się za­nad­to nie mar­twi­li i nie tro­ska­li. Wkła­da je w ciem­ność na­sze­go ży­cia. Czy te sło­wa Je­zu­sa będą zdol­ne nas nieść, gdy w na­szym wnę­trzu za­pa­nu­ją ciem­no­ści, a w na­sze ser­ce wkrad­nie się chłód? In­ge­borg Bach­mann wska­zu­je na mu­zy­kę. Jest ona dla niej miej­scem, w któ­rym po­środ­ku na­szych ciem­no­ści i chło­du, mo­że­my od­czuć coś z bez­tro­ski, o któ­rej mówi Je­zus. Tę bez­tro­skę bar­dzo do­brze wy­ra­ził w swo­jej mu­zy­ce Mo­zart. Nie po­ka­zał nam jed­nak nie­praw­dzi­we­go i świę­te­go świa­ta. Spra­wił, że ta bez­tro­ska roz­brzmie­wa po­środ­ku nie­po­ko­ju, obaw i ciem­nych ot­chła­ni ludz­kiej du­szy. Bez­tro­ska jest miej­scem, do któ­re­go mo­że­my do­trzeć mimo ciem­no­ści i zim­na, i gdzie ogar­ną nas cie­pło, świa­tło oraz po­czu­cie bez­pie­czeń­stwa.Szcze­gól­ny przy­pa­dek ży­cia

W ro­zu­mie­niu ję­zy­ka po­tocz­ne­go sło­wo „tro­ska” ozna­cza też zmar­twie­nie, utra­pie­nie, kło­pot. Je­śli się bli­żej przyj­rzy­my temu sło­wu, oka­zu­je się, że ma ono jesz­cze zna­cze­nie po­zy­tyw­ne: Trosz­czy­my się o ja­kie­goś czło­wie­ka i oka­zu­je­my mu przez to na­szą sym­pa­tię. Albo ktoś się o nas trosz­czy i dba. Ob­cho­dzi­my się tro­skli­wie z przed­mio­ta­mi wo­kół nas. Im bar­dziej ja­kąś rzecz, czy spra­wę ce­ni­my lub ko­cha­my, tym wię­cej wkła­da­my w nią tro­ski, sta­ran­no­ści. Spraw­dza­my do­kład­nie i z tro­ską fak­tycz­ny stan rze­czy, aby móc zna­leźć na­praw­dę do­bre roz­wią­za­nie. Wszy­scy zgo­dzi­li­by się co do tego, że bez tro­ski na­sze spo­łe­czeń­stwo nic by nie zdzia­ła­ło, ni­cze­go by nie do­ko­na­ło. „Moż­li­wość tro­ski o ko­goś jest rów­nież zwią­za­na z do­świad­cze­niem szczę­ścia”. Sło­wa te wy­po­wie­dzia­ła Re­gi­na Am­micht-Qu­inn, któ­ra na­zy­wa szczę­ście szcze­gól­nym przy­pad­kiem ży­cia i dla­te­go jest na­sta­wio­na kry­tycz­nie wo­bec zbyt płyt­kie­go ro­zu­mie­nia szczę­ścia. We­dług niej tro­ska może być de­cy­du­ją­cym spo­so­bem doj­ścia do szczę­ścia: Tro­ska o ko­goś jest czymś in­nym niż tro­ska z po­wo­du ko­goś. Ona stwa­rza prze­strzeń dla sen­sow­ne­go ży­cia. Wska­zu­je na to, do cze­go przy­wią­za­ne jest na­sze ser­ce. Nie cho­dzi tu­taj o tro­skę spo­wo­do­wa­ną stra­chem, ale o tro­skę z mi­ło­ści. Po­nie­waż ko­goś ko­cham, trosz­czę się o nie­go. Sta­ram się o to, cze­go mu po­trze­ba do ży­cia. Za­opa­tru­ję go w to, co ko­niecz­ne i jed­no­cze­śnie sam czu­ję się na­peł­nio­ny tym, co ro­bię. Mat­ka trosz­czy się chęt­nie o swo­je dzie­ci. A dzie­ci do­świad­cza­ją przez tę tro­skę jej mi­ło­ści. Czy nie jest czymś cu­dow­nym, a na­wet szczę­ściem wie­dzieć, że ist­nie­je­my w re­la­cji do in­nych, do lu­dzi, któ­rzy nam po­ma­ga­ją, i dla któ­rych rów­nież my je­ste­śmy po­mo­cą?Trosz­czyć się i opie­ko­wać

C zę­sto mar­twi­my się tym, czy po­zy­tyw­nie wy­pa­dli­śmy w oczach in­nych, czy to, co ro­bi­my, nie zo­sta­nie źle osą­dzo­ne. Ewan­ge­li­sta Łu­kasz opo­wia­da nam w związ­ku z tym kla­sycz­ną hi­sto­rię. Opo­wia­da­nie o Mar­cie i Ma­rii od­no­si się rów­nież do nas. Każ­dy z nas ma w so­bie obie ce­chy: Mar­ty, któ­ra opie­ku­je się go­ść­mi i jest za­tro­ska­na o to, czy aby jest do­brą pa­nią domu, oraz Ma­rii, któ­ra po pro­stu jest przy go­ściach i sta­ra się słu­chać, co mają do po­wie­dze­nia. Mar­ta jest czę­sto na­szą moc­niej­szą stro­ną. Może wresz­cie po­ka­zać, co po­tra­fi, jaka jest za­rad­na, jak umie go­spo­da­rzyć. Czę­sto nie mamy od­wa­gi iść za gło­sem Ma­rii, któ­ry się w nas od­zy­wa, i po pro­stu zo­sta­wić na boku wszyst­kie spra­wun­ki oraz tro­ski, i tyl­ko usiąść i przy­słu­chi­wać się. „To jest prze­cież czy­sta stra­ta cza­su!”. Je­zus re­agu­je na ta­kie na­sze wąt­pli­wo­ści i za­rzu­ty wy­su­wa­ne pod ad­re­sem sa­mych sie­bie. Przy­zna­je ra­cję Ma­rii, a do Mar­ty mówi: „Mar­to, Mar­to, mar­twisz się i nie­po­ko­isz o wie­le” (Łk 10,41). Wska­zu­je On rów­nież na to, że Mar­ta pra­wi­dło­wo po­stę­pu­je, trosz­cząc się o go­ści, ale nie po­win­na się mar­twić, czy czy­ni to wy­star­cza­ją­co do­brze. Mu­si­my mieć w so­bie rów­nież Ma­rię, któ­ra po pro­stu słu­cha, co gość ma do po­wie­dze­nia. Wte­dy wy­czu­je, cze­go on tak na­praw­dę po­trze­bu­je. A to jest naj­czę­ściej, tak czy in­a­czej, przed­mio­tem na­szej nie­po­dziel­nej uwa­gi i sym­pa­tii.Pra­wi­dło­wa tro­ska

Wielu skar­ży się obec­nie na za­nik i upa­dek war­to­ści. Lu­dzie my­ślą ego­istycz­nie tyl­ko o swo­im wła­snym do­bru, i nie do­pusz­cza­ją do sie­bie bie­dy i tro­ski in­nych. Ta­kie skar­gi sły­szy­my z jed­nej stro­ny, a z dru­giej do­cho­dzą do nas nie­przy­chyl­ne uwa­gi o pań­stwie opie­kuń­czym. Są oso­by, któ­re wi­dzą nie­bez­pie­czeń­stwo wy­pły­wa­ją­ce stąd, że lu­dzie zda­ją się tyl­ko na pań­stwo i już nie dba­ją sami o sie­bie oraz swo­ją przy­szłość. Obie kry­ty­ku­ją­ce stro­ny wi­dzą coś pra­wi­dło­we­go. Po­je­dyn­czy lu­dzie są dzi­siaj czę­sto zda­ni na sa­mych sie­bie. Mu­szą sami się o sie­bie trosz­czyć i być od­po­wie­dzial­ny­mi. Taka sy­tu­acja może pro­wa­dzić do tego, że bie­da i po­trze­by in­nych nie będą przez nich za­uwa­ża­ne. Nie za­wsze ła­two moż­na okre­ślić gra­ni­ce mię­dzy za­po­bie­gli­wo­ścią a opie­ką i tro­ską wo­bec sie­bie sa­me­go oraz tym, co je­ste­śmy win­ni in­nym, wła­snym dzie­ciom i ro­dzi­com, wspól­no­cie. Na­praw­dę ist­nie­ją lu­dzie, któ­rzy spo­dzie­wa­ją się, że ich pro­ble­my roz­wią­żą inni lub pań­stwo. Sami po­zo­sta­ją w kon­dy­cji dziec­ka i dają się pro­wa­dzić ma­mie, któ­rą jest pań­stwo. Mamy być wdzięcz­ni, je­śli mama trosz­czy się i za­bie­ga o nas. Lecz kie­dy sta­je­my się do­ro­śli, mu­si­my sami trosz­czyć się o sie­bie. Tro­ska o sie­bie jest ozna­ką we­wnętrz­nej wol­no­ści. Trosz­czę się o sie­bie, prze­zna­cza­jąc czas po­trzeb­ny na zro­bie­nie za­ku­pów czy po­sprzą­ta­nie miesz­ka­nia. Znam lu­dzi, któ­rzy z po­wo­du pra­cy za­nie­dbu­ją tro­skę o swo­ją wła­sną oso­bę. To za­nie­dba­nie wi­dać po pu­stej lo­dów­ce, przed któ­rą sta­ją w week­end. Cho­dzi o to, aby wie­dzieć, co jest do­bre i waż­ne. Pra­wi­dło­we dba­nie o sie­bie jest wy­ra­zem mi­ło­ści. Istot­ne jest rów­nież, żeby nie stra­cić z oczu tego, co jest do­bre dla in­nych i słu­ży do­bru wspól­ne­mu.Je­stem pod opie­ką

„Ja zaś je­stem ubo­gi i nędz­ny, ale Pan trosz­czy się o mnie” (Ps 40,18). To nie jest okle­pa­na i od­le­gła od rze­czy­wi­sto­ści ta­nia fra­za. Nie ma ona nic wspól­ne­go z na­szą współ­cze­sną men­tal­no­ścią po­le­ga­ją­cą na ubez­pie­cza­niu się i nie od­bie­ra nic rze­czy­wi­stej sy­tu­acji. Psal­mi­sta jest prze­ko­na­ny: To nie ja mu­szę się o sie­bie trosz­czyć. Sam Bóg trosz­czy się o mnie. To za­ufa­nie po­twier­dza rów­nież Nowy Te­sta­ment. Kie­ru­jąc się tym za­ufa­niem, św. Pa­weł wzy­wa Fi­li­pian: „O nic się już nie mar­tw­cie, ale w każ­dej spra­wie wa­sze proś­by przed­sta­wiaj­cie Bogu w mo­dli­twie i bła­ga­niu z dzięk­czy­nie­niem” (Flp 4,6). Pa­weł pi­sze te sło­wa z wię­zie­nia. Nie wie, czy kie­dy­kol­wiek wyj­dzie na wol­ność, lecz zna po­sta­wę psal­mi­sty. Czło­wiek, któ­ry jest pe­łen zmar­twień, po­wi­nien swo­ją trud­ną sy­tu­ację przed­sta­wić pod­czas mo­dli­twy do Boga. Wte­dy jego cię­żar, jego kło­po­ty i trud­no­ści sta­ną się mniej­sze. Bę­dzie się czuł nie­sio­ny przez Boga, na­wet je­śli bę­dzie mu­siał sie­dzieć w wię­zie­niu i bać się o swo­je ży­cie. Ten list św. Paw­ła prze­ma­wia do nas bez­po­śred­nio po­przez całe wie­ki: Nie po­win­ni­śmy przy­my­kać oczu na na­szą sy­tu­ację, ani też prze­sad­nie kon­cen­tro­wać się na niej i tyl­ko o niej my­śleć. Od­da­jąc ją Bogu, prze­sta­je­my się z jej po­wo­du za­mar­twiać.Nie złość się

Zmar­twie­nia po­wo­du­ją stres. Za nie­po­ko­jem o in­nych lu­dzi, któ­ry ob­ja­wia się jako zde­ner­wo­wa­nie, kry­je się jesz­cze coś in­ne­go. Kie­dy spy­ta­no De­re­ka Ro­ge­ra, któ­ry zaj­mu­je się ba­da­nia­mi do­ty­czą­cy­mi stre­su, jak moż­na unik­nąć iry­ta­cji lub uwol­nić się od niej, od­po­wie­dział: „Po­zna­nie, że wła­ści­wie nic nie jest wy­star­cza­ją­co waż­ne, aby się z tego po­wo­du de­ner­wo­wać”. Znam lu­dzi, któ­rzy cią­gle de­ner­wu­ją się z po­wo­du in­nych. Pew­na ko­bie­ta zło­ści się na swo­ją ko­le­żan­kę, bo ma ona dziś taką su­kien­kę a nie inną, lub na ko­lej­ną oso­bę, że ma okre­ślo­ną fry­zu­rę. Taka iry­ta­cja jest nie­uza­sad­nio­na. Ko­le­żan­ka może mieć su­kien­kę czy fry­zu­rę, jaką chce. Kie­dy się iry­tu­ję, ma to zwią­zek wy­łącz­nie z moim ser­cem. Nie je­stem wte­dy za­ko­twi­czo­ny w so­bie, ale uza­leż­nio­ny od in­nych. Nie­daw­no na­pi­sał do mnie ktoś list pe­łen wy­rzu­tów, po­nie­waż nie obu­rzy­łem się na jed­no zda­nie pew­ne­go psy­cho­lo­ga. Za­pew­ne uwa­żał on, że mu­szę iry­to­wać się z po­wo­du wszyst­kie­go, co nie jest zgod­ne z mo­imi po­glą­da­mi. Prze­ciw temu zwy­cza­jo­wi cią­głe­go obu­rza­nia się wy­po­wia­da­ją się mę­dr­cy ca­łe­go świa­ta, że mamy być sobą i po­zwo­lić na to samo in­nym.Cmen­tarz błę­dów

C zę­sto krą­ży­my w my­ślach wo­kół błę­dów in­nych osób. De­ner­wu­je­my się, kie­dy przy­ja­ciel za­po­mni o na­szych uro­dzi­nach, lub gdy pod­czas roz­mo­wy nie przy­słu­chu­je się nam z do­sta­tecz­ną uwa­gą. Mo­że­my póź­niej jesz­cze przez wie­le dni opo­wia­dać o na­szej wraż­li­wo­ści i co­raz bar­dziej utwier­dzać się w zło­ści z po­wo­du tak nie­de­li­kat­ne­go przy­ja­cie­la lub nie­wier­nej przy­ja­ciół­ki. Waż­nym aspek­tem uwol­nie­nia się od tego jest prze­ba­cze­nie. Za­miast ży­wić ura­zę do ko­goś z po­wo­du jego błę­dów, prze­ba­cza­my mu, od­wra­ca­my się od tych uchy­bień, nie my­śli­my o nich. Hen­ry Ward Be­echer, du­chow­ny ame­ry­kań­ski, któ­ry bar­dzo za­an­ga­żo­wał się w spra­wę znie­sie­nia kary śmier­ci w swo­im kra­ju, przed­sta­wił uzdra­wia­ją­ce dzia­ła­nie prze­ba­cze­nia po­przez na­stę­pu­ją­ce po­rów­na­nie: „Każ­dy po­wi­nien po­sia­dać cmen­tarz, tyl­ko nie­zbyt mały, na któ­rym bę­dzie grze­bał błę­dy swo­ich przy­ja­ciół”. To, co jest po­grze­ba­ne, po­win­ni­śmy już zo­sta­wić w gro­bie, a nie cią­gle to roz­trzą­sać. Cza­sa­mi śni nam się grób. Może być to na­po­mnie­niem, żeby uwol­nić się od prze­szło­ści.Za­pro­sze­nie

Kiedy się na ko­goś zło­ści­my, uwa­ża­my z re­gu­ły, że to jego wina. Ży­dow­ski rab­bi, Char­les Kle­in, od­wra­ca tę per­spek­ty­wę na nas sa­mych: „Każ­dy, kto cię de­ner­wu­je, ma nad tobą wła­dzę”. Zde­ner­wo­wa­nia na in­nych pra­wie nie po­tra­fi­my unik­nąć, lecz gdy ro­bi­my w nas zbyt dużo miej­sca dla tej zło­ści, po­zwa­la­my, aby dany czło­wiek pa­no­wał nad nami. Wte­dy on ma wpływ na nasz na­strój. Po­zwa­la­my, aby od­niósł nad nami zwy­cię­stwo. Nie ma sen­su rów­nież tłu­mić zło­ści. Nie­któ­rzy chcą na­tych­miast uwol­nić się od niej. Ale to, co chciał­bym zli­kwi­do­wać, bę­dzie mnie upo­rczy­wie prze­śla­do­wać. Od tego rów­nież trze­ba się uwol­nić. Mo­że­my to uczy­nić tyl­ko wte­dy, kie­dy przyj­rzy­my się da­nej spra­wie i przyj­mie­my ją. Je­śli świa­do­mie do­strze­że­my złość, bę­dzie­my po­tra­fi­li się wo­bec niej zdy­stan­so­wać. Nie bę­dzie­my na­rze­kać na złość, ale przyj­rzy­my się jej i po­wie­my: „Więc zno­wu je­steś. Znam cię. Gnie­wasz się na in­nych. Zo­staw ich w spo­ko­ju. Oni mają pra­wo być tacy, jacy są. Zaj­mij się chwi­lą obec­ną”. Wte­dy złość sta­nie się za­pro­sze­niem do od­czu­cia sa­me­go sie­bie i ży­cia w har­mo­nii.Jak śpie­wa ptak

Wielu mło­dych lu­dzi cier­pi obec­nie na brak per­spek­tyw. Ma to rów­nież du­cho­we kon­se­kwen­cje. De­pre­sje sta­ją się zja­wi­skiem co­raz częst­szym wła­śnie wśród mło­dzie­ży. Św. Jan Bo­sko (1815-1888), był cha­ry­zma­tycz­nym dusz­pa­ste­rzem, przy­ja­cie­lem „trud­nej” mło­dzie­ży w Tu­ry­nie. Pro­ble­my mło­dych lu­dzi jego cza­sów były z pew­no­ścią inne od pro­ble­mów dzi­siej­szej mło­dzie­ży. Mimo to jest on trwa­łym przy­kła­dem, jak na­le­ży się z nimi ob­cho­dzić. Jego zmysł so­cjal­ny, zdol­ność em­pa­tii, a przede wszyst­kim jego opty­mi­stycz­ne na­sta­wie­nie do ży­cia przy­cią­ga­ły mło­dych lu­dzi. Ten dusz­pa­sterz peł­nią­cy rów­nież funk­cję wy­cho­waw­cy, nie po­słu­gi­wał się na­wet wo­bec trud­nej mło­dzie­ży żad­ny­mi ka­ra­mi czy in­ny­mi środ­ka­mi przy­mu­su. Po­sta­wił na mi­łość i za­ufa­nie. Zro­zu­miał sło­wa Je­zu­sa do­ty­czą­ce uwol­nie­nia się od trosk. Je­zus wska­zu­je na za­ufa­nie pta­ków, któ­re je­dy­nie śpie­wa­ją i ufa­ją w to, że Bóg je wy­ży­wi. Na tej pod­sta­wie Jan Bo­sko sfor­mu­ło­wał swo­ją radę: „Po­stę­puj jak ptak, któ­ry nie prze­sta­je śpie­wać na­wet wte­dy, kie­dy ga­łąź się ła­mie. On wie, że ma skrzy­dła”. Re­alizm i moc­ne sta­nie na zie­mi są waż­ne, ale cza­sa­mi po­trze­bu­je­my owej lek­ko­ści pta­ka, któ­ry śpie­wa, cho­ciaż ga­łąź się ła­mie. Na­sza du­sza, po­dob­nie jak ptak, rów­nież ma skrzy­dła. Może po­móc nam wznieść się po­nad pro­ble­my dnia co­dzien­ne­go. Uskrzy­dla nas i po­ma­ga spoj­rzeć na wszyst­ko z in­nej per­spek­ty­wy. Wte­dy na­sze tro­ski i oba­wy re­la­ty­wi­zu­ją się. Po­śród na­szych obaw, że zie­mia, na któ­rej sto­imy, usu­wa się nam spod nóg, wzno­si­my się dzię­ki na­szej du­szy ku nie­bu. Tam już strach i nie­po­kój nie mają do nas do­stę­pu. Rada Jana Bo­sko, aby za­cho­wać spo­kój i opa­no­wa­nie, sta­ła się dość zna­na: „Być ra­do­snym i po­zwo­lić pta­kom śpie­wać!”.To się uda

Johann Wol­fgang Go­ethe, w jed­nym swo­im krót­kim wier­szu, mówi o do­świad­cze­niu, któ­re ła­two przy­cho­dzi i nie wy­klu­cza trosk:

„Po­zwól tro­skom być,

to się uda!

Cho­ciaż­by nie­bo zda­wa­ło się wa­lić,

uj­rzysz na nim skow­ron­ka”.

Go­ethe ro­zu­miał bez­tro­skę pta­ków jako ob­raz, któ­ry moż­na od­nieść do na­sze­go ży­cia. One sym­bo­li­zu­ją wol­ność wznie­sie­nia się po­nad co­dzien­ne spra­wy, któ­re nam za­gra­ża­ją i na­pa­wa­ją nas lę­kiem. Dla Jana Bo­sko była to ga­łąź, mo­gą­ca się zła­mać, dla Go­ethe­go jest to nie­bo, któ­re może się za­wa­lić. Ptak nie po­trze­bu­je ani ga­łę­zi, któ­ra może się zła­mać, ani nie­ba, któ­re może się za­wa­lić. On jest wol­ny. Leci tam, gdzie ma prze­strzeń. Na­wet je­śli ru­nie dom na­sze­go ży­cia, któ­ry z ta­kim tru­dem bu­do­wa­li­śmy, du­sza nie jest prze­cież przy­wią­za­na do tych rze­czy ze­wnętrz­nych. Jest jak ptak, któ­ry może wy­mknąć się temu wszyst­kie­mu.Nie­ła­twa sztu­ka

Cza­sa­mi spo­ty­kam lu­dzi, któ­rzy są przy­wią­za­ni do sa­mych sie­bie. Uwa­ża­ją, że po­tra­fią od wszyst­kie­go uwol­nić się. Jed­nak ich zwi­sa­ją­ce ra­mio­na po­ka­zu­ją, że to nie­praw­da. Oni są we­wnętrz­nie znie­wo­le­ni. Nie­kie­dy po­trze­ba dłu­gie­go cza­su, aby mo­gli się z tego wy­zwo­lić. Uwal­nia­nie się jest zba­wien­ną sztu­ką. Trzy­ma­nie się cze­goś zwią­zu­je i blo­ku­je nas.

„Mu­szę uwol­nić się od tego, cze­go się ucze­pi­łem. Do­pó­ki trak­to­wa­łem tę spra­wę jako stra­tę, nie by­łem szczę­śli­wy. Jak tyl­ko za­czą­łem pa­trzeć na nią pod ką­tem tego, że ży­cie sta­je się wol­ne dzię­ki stop­nio­we­mu opusz­cza­niu wszyst­kie­go i dzię­ki śmier­ci, mój duch na­peł­nił się głę­bo­kim po­ko­jem”. Ra­bin­dra­nath Ta­go­re (1861-1941), in­dyj­ski po­eta i pro­za­ik, któ­ry sfor­mu­ło­wał tę tezę, twier­dzi, że je­śli zbyt moc­no trzy­ma­my się cze­goś, sta­je­my się nie­zdol­ni do dzia­ła­nia. Je­że­li je­ste­śmy chci­wi i pra­gnie­my coś ko­niecz­nie mieć, sta­je­my się nie­wol­ni­ka­mi tego. Mamy zwią­za­ne ręce. Opusz­cze­nie tego jest ak­tem we­wnętrz­ne­go uwol­nie­nia się.

Oswo­bo­dze­nie może być cza­sa­mi rze­czy­wi­ście bar­dzo trud­ne, a opa­no­wa­nie i spo­kój jest sztu­ką, któ­ra ni­ko­mu nie spa­da z nie­ba. Praw­dzi­wej sztu­ki trze­ba się na­uczyć. Nie jest to ła­twe dla ni­ko­go, a by­najm­niej dla lu­dzi mło­dych. Brzmi to dziw­nie, iż dla spo­ko­ju i opa­no­wa­nia trze­ba coś uczy­nić. Nie jest to prze­cież czyn, ale zo­sta­wie­nie cze­goś. Jed­nak przede wszyst­kim prak­tycz­ne ćwi­cze­nie oswo­ba­dza­nia się jest praw­dzi­wą sztu­ką. Ży­czę tej umie­jęt­no­ści szcze­gól­nie lu­dziom, któ­rzy mają dużo do zro­bie­nia. Po­le­ga ona na tym, aby po­zwo­lić na swo­bod­ny bieg rze­czy. Je­śli upo­rczy­wie i za­cie­kle chce­my cze­goś do­ko­nać, nie bę­dzie w tym bło­go­sła­wień­stwa. Je­śli coś do­ko­nu­je się w spo­ko­ju, wte­dy ten, dla kogo to czy­ni­my, chęt­niej to przyj­mie. Nie bę­dzie wte­dy trzy­mał się tego z ca­łych sił, ale za­cznie się tym roz­ko­szo­wać i cie­szyć.Pro­gram prze­ciw­dzia­ła­ją­cy

Do peł­ni wol­no­ści na­le­ży uwol­nie­nie się od swo­ich ma­rzeń o wiel­ko­ści. Wie­lu lu­dzi jest bar­dzo nie­szczę­śli­wych, po­nie­waż trzy­ma­ją się ilu­zji o so­bie sa­mych. Trwa­ją upo­rczy­wie przy pra­gnie­niu, aby być kimś waż­nym, naj­lep­szym, naj­bar­dziej udu­cho­wio­nym, naj­in­te­li­gent­niej­szym. An­ge­lo Giu­sep­pe Ron­cal­li (1881-1963), póź­niej­szy pa­pież Jan XXIII, znał oczy­wi­ście tę po­ku­sę za­trzy­my­wa­nia się przy ilu­zji. Stwo­rzył jed­nak so­bie pe­wien pro­gram prze­ciw­dzia­ła­ją­cy: „Świa­do­mość mo­ich nie­do­cią­gnięć pod­trzy­mu­je mnie w pro­sto­cie i nie po­zwa­la mi stać się śmiesz­nym”. A in­nym ra­zem prze­ma­wia do sie­bie sa­me­go: „Ja­nie, nie trak­tuj sie­bie tak po­waż­nie!”. W ta­kich zda­niach wy­czu­wa­my wy­zwa­la­ją­cą hu­ma­ni­tar­ność. Pa­trząc z ze­wnątrz, Jan XXIII był czło­wie­kiem peł­nym god­no­ści i do­sto­jeń­stwa. Lecz nie mu­siał się wy­si­lać, aby re­ali­zo­wać ide­ał spo­ko­ju, opa­no­wa­nia i pro­sto­ty. Wie­dza o swo­ich wła­snych nie­do­cią­gnię­ciach sama do­pro­wa­dzi­ła go do pro­sto­ty i ja­sno­ści. Kto zna sie­bie sa­me­go i uwol­nił się od ilu­zji, nie jest na­ra­żo­ny na nie­bez­pie­czeń­stwo sta­nia się śmiesz­nym, w przy­pad­ku, gdy­by te ilu­zje zo­sta­ły od­kry­te przez in­nych.Po pro­stu po­wiedz, co my­ślisz

Kto się mar­twi, ten jest na­pię­ty. To, co nam cią­ży na bar­kach, nie musi być od razu wiel­kim pro­ble­mem. Znam lu­dzi, któ­rzy nie po­tra­fią z od­prę­że­niem i ra­do­ścią iść na roz­mo­wę. Sta­le wy­wie­ra­ją na so­bie ja­kąś pre­sję. Uwa­ża­ją, iż roz­mo­wa musi się udać. Mu­szą do­wieść swo­je­mu roz­mów­cy, że są wy­kształ­ce­ni i mają do po­wie­dze­nia coś de­cy­du­ją­ce­go i to na wszyst­kie waż­ne te­ma­ty. W cza­sie każ­dej roz­mo­wy czu­ją się po­sta­wie­ni przed we­wnętrz­nym sę­dzią, któ­ry ich osą­dza i kon­tro­lu­je, czy wszyst­ko ro­bią do­brze. Jest to sy­tu­acja, o któ­rej wspo­mi­na Je­zus (…) „Nie mar­tw­cie się, w jaki spo­sób albo czym ma­cie się bro­nić lub co mó­wić” (Łk 12,11). Po­wiedz po pro­stu to, co my­ślisz, co po­cho­dzi z two­je­go wnę­trza. Nie mu­sisz się ani bro­nić, ani uspra­wie­dli­wiać. Masz pra­wo być ta­kim, jaki je­steś. Za­ufaj swo­je­mu wy­czu­ciu. Kie­dy nie chcesz nic mó­wić, to słu­chaj. A kie­dy przyj­dą sło­wa, któ­re byś chęt­nie wy­po­wie­dział, uczyń to. Ale uwol­nij się od swo­je­go we­wnętrz­ne­go sę­dzie­go. On za­bie­ra ci zbyt dużo ener­gii. Żyj po pro­stu swo­im ży­ciem.W do­brej dło­ni

„Zmar­twie­nia za­bi­ja­ją na­wet naj­moc­niej­szych lu­dzi”. Ta­kie zda­nie moż­na zna­leźć w Tal­mu­dzie Ba­bi­loń­skim, sław­nym zbio­rze ży­dow­skich mą­dro­ści. Tro­ski i nie­po­ko­je wy­nisz­cza­ją nas. Po­zba­wia­ją sił. Kto się zbyt­nio mar­twi, nie ma ape­ty­tu. Sta­je się co­raz chud­szy. Na­tych­miast za­uwa­ża­my, je­śli ktoś jest gnę­bio­ny przez ja­kiś pro­blem. Na ta­kie zmar­twie­nia, któ­re mają na nas nisz­czą­cy wpływ, ist­nie­je jed­nak le­kar­stwo. W tra­dy­cji bi­blij­nej jest nim za­ufa­nie w Bożą opatrz­ność. Sam Bóg trosz­czy się o mnie, dla­te­go nie po­wi­nie­nem po­zwa­lać, aby wy­nisz­cza­ły mnie nie­po­ko­je i zmar­twie­nia. Kon­kret­ną po­moc mo­że­my zna­leźć, przed­sta­wia­jąc Bogu na­sze zmar­twie­nia. Dużą szan­sę daje mo­dli­twa. Wte­dy kło­po­ty się roz­wią­zu­ją, albo przy­najm­niej re­la­ty­wi­zu­ją. Po­przez mo­dli­twę wzra­sta za­ufa­nie, że wraz z mo­imi zmar­twie­nia­mi spo­czy­wam w do­brej dło­ni Boga.Obej­mij swo­ją złość

Gniew, strach i złość są tym, co po­wo­du­je naj­więk­szy nie­po­kój w na­szym ser­cu. „Obej­mij swo­ją złość” ra­dzi mistrz zen (nurt ja­poń­skie­go bud­dy­zmu) Thich Nhat Hanh. Oczy­wi­ście ła­twiej po­wie­dzieć, niż wy­ko­nać. Kie­dy spró­bu­ję ob­jąć swo­ją złość, nie bę­dzie mo­gła się roz­sze­rzać i wziąć w po­sia­da­nie całe ser­ce. Obej­mu­ję ja­kie­goś czło­wie­ka wte­dy, kie­dy go ko­cham. Nie jest tak ła­two po­lu­bić swo­ją złość. Pierw­szy krok bę­dzie po­le­gał na tym, że prze­sta­nę ją po­tę­piać i oce­niać. We­zmę ją za rękę, spoj­rzę na nią z mi­ło­ścią i roz­pocz­nę roz­mo­wę: „Co chcesz mi po­wie­dzieć? Dla­cze­go tak się wście­kasz? Co cię zra­ni­ło? Jaka tę­sk­no­ta tkwi w to­bie?” Przez taką roz­mo­wę, któ­rą prze­pro­wa­dzę bez wy­rzu­tów, ale z mi­ło­ścią, złość ob­ja­wi mi coś o mnie sa­mym. Je­śli bę­dzie mo­gła się wy­po­wie­dzieć, nie bę­dzie tak bez po­wo­du wście­kać się. Zwró­ci mi uwa­gę na waż­ne ob­sza­ry mo­jej du­szy, któ­re prze­oczy­łem. Je­śli obej­mę złość, po­zwo­lę jej na ist­nie­nie. A kie­dy bę­dzie mo­gła po pro­stu być, nie bę­dzie po­trze­bo­wa­ła z ta­kim hu­kiem da­wać o so­bie znać. Sta­nie się to­wa­rzy­szem mo­jej dro­gi.Kie­dy przy­cho­dzi zwąt­pie­nie

Świę­ta Te­re­sa z Li­sieux (1873-1897), zwa­na Małą Te­re­ską, na­le­ży do wiel­kich mę­dr­ców wśród świę­tych. Zmar­ła jako bar­dzo mło­da kar­me­li­tan­ka. W pa­nu­ją­cym wów­czas kli­ma­cie cia­snej i na­pa­wa­ją­cej po­czu­ciem stra­chu du­cho­wo­ści zna­la­zła od­wa­gę do od­kry­cia dla sie­bie ma­łej dro­gi co­dzien­nej mi­ło­ści. Oba­li­ła cały skom­pli­ko­wa­ny du­cho­wy sys­tem, któ­ry jej wpa­ja­no, i za­ufa­ła mi­ło­ści. Mimo swo­je­go mło­de­go wie­ku mia­ła głę­bo­kie wy­czu­cie ta­jem­ni­cy czło­wie­ka. Ta wiel­ka znaw­czy­ni du­szy pi­sze: „Kie­dy opa­no­wu­je nas zwąt­pie­nie, jest to spo­wo­do­wa­ne tym, że zbyt dużo my­śli­my o prze­szło­ści i o przy­szło­ści”. Je­ste­śmy zroz­pa­cze­ni, je­śli w prze­szło­ści nie by­li­śmy tak per­fek­cyj­ni, jak­by­śmy tego chcie­li, nie po­tra­fi­my uwol­nić się od prze­szło­ści i pa­trzy­my z oba­wą i stra­chem w przy­szłość. Je­dy­nym spo­so­bem, aby uwol­nić się od zwąt­pie­nia, jest być skon­cen­tro­wa­nym i w peł­ni obec­nym w da­nej chwi­li. Te­raz, w tym mo­men­cie, żyję przed Bo­giem. I te­raz je­stem oto­czo­ny Jego mi­ło­ścią. To wy­star­czy. Co­kol­wiek by nie przy­szło, nie mar­twi mnie i nie przy­spa­rza trosk.Czy śmiech, czy płacz?

Twier­dze­nie, że czas, okres na­sze­go ży­cia, zo­stał nam dany jako za­da­nie, znaj­dzie­my za­rów­no we wschod­nich jak i za­chod­nich tra­dy­cjach. W bud­dy­zmie zen ist­nie­je wie­dza zbli­żo­na do fi­lo­zo­fii sto­ic­kiej. Mo­że­my prze­czy­tać: „Czy prze­ży­je­my ży­cie w śmie­chu czy w pła­czu, bę­dzie to i tak taki sam okres”. Wiel­cy du­cho­wi na­uczy­cie­le zga­dza­ją się co do jed­ne­go: Je­ste­śmy od­po­wie­dzial­ni za to, w ja­kim na­stro­ju spę­dzi­my czas, w stra­chu czy za­ufa­niu, w ra­do­ści czy smut­ku, z tro­ską czy wia­rą. Rów­nież tu­taj wie­le za­le­ży od na­szej in­ter­pre­ta­cji ży­cia. Je­śli wi­dzi­my wszyst­ko ne­ga­tyw­nie, spę­dzi­my nasz czas na pła­czu. Je­śli zbyt­nio się za­mar­twia­my, że na­sze wy­obra­że­nia o ży­ciu się zisz­czą, sta­nie się ono mę­czą­ce. Nig­dy nie mamy pew­no­ści, czy na­sze pra­gnie­nia się speł­nią. Je­śli jed­nak od­da­my się temu ży­ciu w za­ufa­niu, że jest do­bre, że może być ta­kie, ja­kie jest, wte­dy bę­dzie­my mo­gli cie­szyć się każ­dą chwi­lą.Pu­deł­ko ze zmar­twie­nia­mi

Posta­wa wy­cze­ku­ją­ca może być wy­ra­zem nie­zde­cy­do­wa­nia, cza­sa­mi na­wet le­ni­stwa. Ale może być rów­nież cno­tą i za­osz­czę­dzić zbęd­nych ner­wów. Na biur­ku za­ło­ży­cie­la fir­my sa­mo­cho­do­wej „Chry­sler”, Wal­te­ra Chry­sle­ra (1875-1940), sta­ło pu­deł­ko, w któ­rym prze­cho­wy­wał wszyst­ko to, co mu przy­spa­rza­ło zmar­twień. Po ty­go­dniu spraw­dzał, któ­re z trosk jesz­cze zo­sta­ły. Więk­szość spraw sama się roz­wią­za­ła, a o in­nych w mię­dzy­cza­sie za­po­mniał. Zro­zu­miał, że więk­szość zmar­twień moż­na by po­rów­nać z ka­ta­rem: Czy trwa sie­dem dni, czy ty­dzień, to tyl­ko kwe­stia na­sze­go na­sta­wie­nia. Je­śli cho­dzi o fak­ty, to nic się nie zmie­nia. Czy czło­wiek się mar­twi, czy nie, wszyst­ko zo­sta­je ta­kie samo. Wal­ter Chry­sler zro­zu­miał praw­dę za­war­tą w zda­niu: „Wie­le pro­ble­mów za­ła­twi się sa­mych, je­śli się im da na to czas” (Kri­sh­na Me­non).