Islam w Europie. Nowe kierunki badań - ebook

Profesor Anna Parzymies – uczona z pasją

Działalność naukowo-badawcza Profesor Anny Parzymies w zakresie studiów orientalistycznych jest szeroko znana i ceniona w Polsce i zagranicą. Przyczyniła się ona znacząco do poszerzenia tematyki tych studiów, zwłaszcza w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ub.wieku i na początku wieku obecnego. Wszechstronne wykształcenie w zakresie trzech filologii – arabskiej, tureckiej i słowiańskiej pozwoliło Profesor Parzymies na podjęcie badań na styku kultury i języka arabskiego, języków tureckich i słowiańskich. Studia w Tunezji oraz dłuższy pobyt w Algierii, stworzyły okazję do przeprowadzenia badań nad wpływem i obecnością języka tureckiego w dialektach arabskich Maghrebu, zwłaszcza w tych, w których zachowały się imiona i apelatywy pochodzenia tureckiego. Plonem tych studiów była publikacja Anthroponymie algérienne. Noms de famille moderne d’origine turque (PWN, Warszawa 1994), która stała się rozprawą doktorską obronioną na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1978 roku. Promotorem pracy był nestor polskich arabistów Profesor Tadeusz Lewicki. Temu zagadnieniu poświęcony jest także szereg artykułów, jak np. Appelatifs turcs dans le dialecte arabe de Tunis („Rocznik Orientalistyczny” 43, 1986) czy Adaptation phonétique des noms de famille turcs à la langue parlée d’Algérie („Africana Bulletin” 26, 1977) oraz książka Tunezja (Wyd. Książka i Wiedza, 1984).

Drugi krąg zainteresowań Profesor Anny Parzymies obejmuje studia nad kontaktami językowymi ludów tureckich – Hunów, Protobułgarów, w tym Bułgarów naddunajskich oraz Słowian. Najważniejszą rozprawą w tej dziedzinie, która zapoczątkowała cały ciąg różnorodnych tematów, była publikacja rozprawy Język protobułgarski. Przyczynek do rekonstrukcji na podstawie porównań turecko-słowiańskich (Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1992), przedstawiona jako rozprawa habilitacyjna oraz liczne artykuły naukowe. Właśnie te badania Profesor Parzymies zainspirowały wielu wybitnych orientalistów do podjęcia własnych badań z dziedziny onomastyki bałkańskiej, mnie natomiast skłoniły do podjęcia próby ukazania związków językowych, literackich i kulturowych Celtów, Scytów i Turków, a także kontaktów językowych ludów słowiańskich i tureckich w czasach obejmujących epokę huńską, protobułgarską i kipczacką (w: Collectanea CeltoAsiatica Cracoviensia, Cracow 2000, Collectanea Eurasiatica Cracoviensia, Kraków 2003).

Profesor Anna Parzymies (w środku) była promotorem 4 rozpraw doktorskich: (od lewej) dr Konrada Zasztowta, dr hab. Agaty Nalborczyk, dr Marty Widy-Behiesse, dr Michała Łabendy

Rozwinięcie badań porównawczych turecko-słowiańskich przez Profesor A. Parzymies przyniosło wiele interesujących i ważnych opracowań, jak nowe odczytanie inskrypcji pismem runicznym na Bałkanach (Une autre lecture de l’inscription de Pliska, „Journal Asiatique” 279, 3–4, 1991), Ałtaizmy w języku polskim (w: Orient w kulturze polskiej. Materiały z sesji jubileuszowej z okazji 25-lecia Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2000), czy etymologii ałtajskiej etnonimów słowiańskich (Ethnonymes slaves. Propositions d’étymologies altaïques, w: Studies in Oriental Art and Culture in Honour of Professor Tadeusz Majda, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2006).

Badania nad językiem protobułgarskim skłoniły Profesor Parzymies do zainteresowania się językiem czuwaskim, uważanym za jedynego przedstawiciela dużej grupy języków tureckich, rodziny protobułgarskiej. W wyniku studiów czuwaskich powstało pierwsze w Polsce i wyjątkowe w skali światowej opracowanie języka czuwaskiego (Język czuwaski, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2000).

Liczne prace naukowe Profesor Parzymies ukazały się w tłumaczeniu na języki obce, w tym na język bułgarski.

Prof. A. Parzymies podczas pobytu naukowego w Czeboksary (Czuwaszja). Obok Prof. Oleg A. Mudrak, współautor Etymological Dictionary of the Altaic Languages, Brill, Leyden, Boston 2003

Trzecia dziedzina badań naukowych Profesor Anny Parzymies wiąże się z utworzeniem przez nią w 1994 roku Zakładu Islamu Europejskiego w Instytucie (obecnie Wydziale) Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Powstało tu szereg prac zbiorowych pod redakcją Profesor Parzymies oraz jej własne artykuły odnoszące się do problematyki muzułmanów w krajach europejskich, jak np. Muzułmanie w Europie (Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005), Islam a terroryzm (Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2003).

Profesor Parzymies przywiązywała wielką wagę do kształcenia zarówno młodej kadry naukowej, jak i studentów. Była promotorem 4 rozpraw doktorskich oraz wielu prac magisterskich. Prowadziła seminarium poświęcone socjolingwistyce arabskiej, jak również zajmowała się nauczaniem języka tureckiego i arabskiego.

Prof. A. Parzymies i I.V. Kormuszin, profesor w Instytucie Językoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie

Wręczenie nagrody UNESCO-Szardża: Profesor Anna Parzymies (od lewej), Irina Bokova – Dyrektor generalny UNESCO, Abdullah M. Al Owais – Dyrektor generalny Departamentu Informacjii i Kultury rządu Emiratu Szardża (ZEA)

Profesor A. Parzymies pełniła czasowo funkcję wicedyrektora ds. naukowych Instytutu Orientalistycznego, jak również kierownika Zakładu Islamu Europejskiego, którego była pomysłodawcą i organizatorem. Uczestniczyła w wielu krajowych i zagranicznych seminariach i konferencjach naukowych, w Tunisie, Paryżu, Sofii, Wielkim Tyrnowie, Brukseli, Stambule oraz w Rosji (Czuwaszja) i Maroku.

Dla polskiej orientalistyki Profesor A. Parzymies ma jeszcze jedną ważną zasługę, mianowicie założenie i prowadzenie Wydawnictwa Akademickiego „Dialog”, które jest ostoją dla polskich autorów prac orientalistycznych, w tym podręczników. Umożliwia ono publikowanie prac naukowych, popularnonaukowych oraz przekładów literatury orientalnej na język polski.

Za swe osiągnięcia w popularyzowaniu kultury arabskiej w Europie Profesor Anna Parzymies otrzymała w 2009 roku prestiżową nagrodę UNESCO-Szardża.

Profesor dr hab. Tadeusz MajdaWYKAZ PUBLIKACJI w układzie chronologicznym

I. Książki

1. Tunezja, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1984, 185 s.

2. Anthroponymie algérienne. Noms de famille moderne d’origine turque, PWN, Varsovie 1985, 126 s.

3. Język protobułgarski. Przyczynek do rekonstrukcji na podstawie porównań turecko-słowiańskich, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1994, 177 s.

4. Język czuwaski, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2000, 231 s.

5. Islam a terroryzm (red. nauk.), Wydawnicto Akademickie „Dialog”, Warszawa 2003, 318 s.

6. Saussure Ferdinand de, Szkice z językoznawstwa ogólnego (red. nauk. polskiej wersji językowej), Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2004, 322 s.

7. Muzułmanie w Europie (red. nauk.), Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, 578 s.

8. Studies in Oriental Art and Culture in Honour of Professor Tadeusz Majda (red. nauk.), Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2006, 296 s.

II. Artykuły:

a) w językach obcych

1. Noms de famille en Algérie contemporaine, „Africana Bulletin” 1975, No 23, s. 125–137.

2. Adaptation phonétique des noms de famille turcs à la langue parlée d’Algérie, „Africana Bulletin” 1977, No 26, s. 87–101.

3. Contenue ethnique des odjaks d’Algérie, „Africana Bulletin” 1978, No 29, s. 97–108.

4. Noms de personne en Algérie, „Folia Orientalia” 1979, vol. XX, s. 107– 118.

5. L’enseignement de l’arabe littéral face à la diglossie, w: L’enseignement de l’arabe aux adultes en Europe: 14e Colloque AIMAV, AIMAV, Gand 1983.

6. Appelatifs turcs dans le dialecte arabe de Tunis, „Rocznik Orientalistyczny” 1984, t. XLIII, s. 123–129.

7. Aperçu sur l’évolution sociolinguistique de la langue arabe, „Africana Bulletin” 1985, No 32, s. 161–175.

8. Caractéristique typologique de la situation linguistique arabe, „Africana Bulletin” 1986, No 33, s. 161–175.

9. La diglossie au Maghreb – un problème social, w: Problemy języków Azji i Afryki, PWN, Warszawa 1987, s. 335–343.

10. Refus d’une conception linguistique en Tunisie, w: Pratiques et résistance culturelles au Maghreb, C.N.R.S., Paris 1992.

11. Une autre lecture de l’inscription de Pliska, „Journal Asiatique” T. CCLXXIX, No 3–4, 1992.

12. Leçon protobulgare de l’inscription de Janoshide, „Afryka, Azja, Ameryka Łacińska” 1993, vol. 70.

13. Le passé chrétien et le présent tolérant de la Tunisie musulmane, „Studia Arabistyczne i Islamistyczne” 1996, t. 3, s. 71–91.

14. Ethnonymes slaves. Propositions d'étymologies altaïques, w: Studies in Oriental Art and Culture in Honour of Professor Tadeusz Majda, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2006, s. 79–103.

15. Professor Tadeusz Majda and his Research, Teaching and Organisational Achievements, w: Studies in Oriental Art and Culture in Honour of Professor Tadeusz Majda, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2006, s. 11–14.

16. Алтайски езикови влияния в славянските езици, w: Проблеми на балканското и славянското езикознание. Международна научна конференция 14–15 ноември 2008, Велико Търново 2010, s. 286–296.

17. О реконструкции языка дунайских булгар на базе чувашского языка, w: „Contrastive Linguistics” 2012, XXVII, Sofia.

18. Прабългарският език в топонимията. Методологични търсения w: „Състояние и проблеми на българската ономастика” 2012, т. 12, Велико Търново 2012.

19. Attempts at Establishing the Etymology of the Names of Proto-Bulgar Rulers Registered in the Namelist of Bulgarian Rulers, w: Oriental Studies and Arts. Contributions Dedicated to Professor Tadeusz Majda on His 85^(th) Birthday, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2015, s. 183–206.

b) w języku polskim

1. Uwagi na temat nazewnictwa geograficznego Algierii, „Przegląd Informacji o Afryce” 1976, nr 4, s. 108–119.

2. Arabskie hasło autorskie (wspólnie z B. Wroną), „Przegląd Informacji o Afryce” 1978, nr 2, s. 93–101.

3. Rozwój patronimikum algierskiego, „Przegląd Informacji o Afryce” 1979, nr 1, s. 97–108.

4. Stosunki turecko-tunezyjskie w XIX wieku, „Afryka, Azja, Ameryka Łacińska” 1982, nr 1, s. 128–139.

5. Cyryl i Metody a kultura arabska, w: Kategorie peryferii i centrum w kształtowaniu się kultur narodowych, Materiały konferencji naukowej, Warszawa 1986, s. 149–258 i w: „Afryka, Azja, Ameryka Łacińska” 1990, t. 68, s. 99–107.

6. Słowiańsko-huńskie związki językowe, „Przegląd Orientalistyczny” 1987, nr 3, s. 287–295.

7. Hasła w Encyklopedii Świat w przekroju, 1988: Algieria, s. 9–11, Maroko, s. 224–226, Tunezja, s. 349–351.

8. Hasła w Encyklopedii Świat w przekroju, 1989–1990: Algieria, s. 8–9, Maroko, s. 220–222, Tunezja, s. 353–355.

9. Słowniczek arabsko-polsko-francusko-angielsko-rosyjski do książki, w: G. Kass, Fi-l-Ghaba, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 1992, s. 18.

10. Czy jest to pierwszy tekst w języku protobułgarskim, „Afryka, Azja, Ameryka Łacińska” 1992, t. 69, s. 171–175.

11. Jeszcze raz o strawie, „Philologica” 1992, nr 22.

12. Muzułmanie we Francji, w: H. Jankowski (red.), Z Mekki do Poznania, UAM, Poznań 1998, s. 209–218.

13. Ałtaizmy w języku polskim, w: Orient w kulturze polskiej, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2000, s. 155–164.

14. Algieria – historia, w: Wielka Encyklopedia PWN, t. 1, Warszawa 2000, s. 381–382.

15. Islam na Bałkanach, w: A. Abbas (red.), Zagadnienia współczesnego islamu, Wydawnictwo UAM, Poznań 2003, s. 29–39.

16. O integracji ludności muzułmańskiej w Europie, „Studia Bobolanum” 2003, nr 2, s. 135–143.

17. U źródeł muzułmańskiego antyamerykanizmu, s. 17–44, Słowo wstępne, s. 7–15, w: A. Parzymies (red.), Islam a terroryzm, Warszawa 2003.

18. Muzułmanie w Europie (wspólnie z A. Nalborczyk), w: E. Machut-Mendecka (red.), Oblicza współczesnego islamu, Academica, Warszawa 2003, s. 22–29.

19. Muzułmanie w Bośni i Hercegowinie , w: A. Parzymies (red.), Muzułmanie w Europie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, s. 147–171.

20. Muzułmanie w Macedonii, w: A. Parzymies (red.) Muzułmanie w Europie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, s. 133–145.

21. Muzułmanie w Serbii i Czarnogórze, w: A. Parzymies (red.) Muzułmanie w Europie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, s. 101–132.

22. Muzułmanie w Jugosławii, w: A. Parzymies (red.) Muzułmanie w Europie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, s. 71–99.

23. Muzułmanie w Bułgarii, w: A. Parzymies (red.) Muzułmanie w Europie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, s. 53–70.

24. Muzułmanie w Grecji, w: A. Parzymies (red.) Muzułmanie w Europie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2005, s. 35–52.

25. O metodologii badań nad historią języków ałtajskich, w: J. SierakowskaDyndo, S. Surdykowska (red.), Posłuchaj fletu trzcinowego, Warszawa 2008, s. 213–237.

26. Civikov Germinal, Proces Miloszevicia. Relacja obserwatora, Wstęp do polskiego wydania, s. 7–8, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2009.

27. O nagłosowym św języku protobułgarskim, w: E. Siemieniec-Gołaś, J. Georgiewa-Okoń (red.), Od Anatolii po Syberię. Świat turecki w oczach badaczy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 149–157.

28. Protobułgarskie zapożyczenia w językach słowiańskich oznaczające miejsca pobytu, w: Studia z dziejów i kultury ludów tureckich, Warszawa 2013, s. 219–230.

III. Recenzje:

a) w językach obcych

1. Tadeusz Lewicki, Études maghrébines et soudanaises, t. 1, PWN, Warszawa 1976, 93 s., „Africana Bulletin” 1976, No 24, s. 191–194.

2. Źródła arabskie do dziejów słowiańszczyzny, t. 3, Ibn Fadlan, Kitab (Sources arabe pour l’histoire des Slaves), A. Kmietowicz, B. Kmietowicz, T. Lewicki, Wrocław 1985, s. 247, „Africana Bulletin” 1988, No 35.

3. Aleksandra H. Kasznik, Abd el-Kader 1808–1883. Geneza nowoczesnej Algierii (Abd el-Kader 1808–1883. Génese de l’Algérie moderne), Wrocław 1977, 212 s., „Africana Bulletin” 1977, No 26, s. 166–167.

4. Edward Szymański, Étude sur la formation des États maghrébins, PAN W-wa 1978, 278 s., „Africana Bulletin” 1979, No 28, s. 163–164.

5. Edward Szymański, Wielcy reformatorzy Uniwersytetu Al-Azhar (Les grands reformateurs de l’Université al-Azhar), „Kultura i Społeczeństwo” 1977, nr 3, s. 97–109, „Africana Bulletin” 1979, No 28, s. 165–166.

6. Krystyna Skarżyńska-Bocheńska, Pojęcie honoru rodziny w świetle współczesnej literatury arabskiej (Le reflet de la loi moral dans la littérature arabe contemporaine) „Kultura i Społeczeństwo” 1977, nr 3, s. 157–172, „Africana Bulletin” 1979, No 28, s. 166–167.

7. Świat arabski (Le monde arabe), KAW, Warszawa 1977, 351 s., „Africana Bulletin” 1979, No 38, s. 167–168.

8. Barbara Stępniewska-Holzer, Muhammad Ali. Narodziny nowoczesnego państwa egipskiego. (Muhammad Ali. La naissance de l’État egiptien moderne), Warszawa 1978, 241 s., „Africana Bulletin” 1979, No 30, s. 248–250.

9. Franciszek Bocheński, Islam w ideologii Muammara al-Kaddafiego (L’Islam dans l’idéologie de Mouammar al-Kaddafi), „Kultura i Społeczeństwo” 1977, nr 1, s. 165–187, „Africana Bulletin” 1979, No 27, s. 203–204.

10. Edward Szymański, Współczesna literatura tunezyjska (Littérature tunisienne contemporaine) „Kultura i Społeczeństwo” 1976, nr 3, s. 165–171, „Africana Bulletin” 1979, No 27, s. 206.

11. Dialogi o Trzecim Świecie (Dialogues sur le Tiers Monde), „Africana Bulletin” 1987, No 34, s. 189–190.

12. Janusz Danecki, Literatura i kultura w imperium kalifów. Studium twórczości adabowej Al-Mubarrada (Littérature et culture dans l’empire des khalifs. Étude sur les oeuvres adabes de Al-Mubarrad), Warszawa 1982, Polskie Radio, audycja dla krajów arabskich w języku francuskim, 1982, 4 s.

13. Józef Bielawski, Koran (Le Coran), Warszawa 1986, Polskie Radio, audycja dla krajów arabskich w języku francuskim, 3 s.

14. Jolanta Kozłowska, Tłumaczenia. Polskie Radio, audycja dla krajów arabskich w jęz. francuskim, 1982, 3 s.

15. Tadeusz Lewicki, Études maghrébines et soudanaises, t. 2, PWN, 1984, „Africana Bulletin” 1988, No 35, s. 169–170.

16. Edward Szymański, Tradycje i legendy ludów Afryki Północnej (Tradition et légende des peuples de l’Afrique du Nord), Wydawnictwo Nomos, Kraków 1994, 186 s., „Africana Bulletin” 1995, No 43, s. 109–110.

b) w języku polskim

1. Opis na turski dokumenti za Rusija, Polša i Čechija, zapazeni v Orientalskija Otdel na Narodnata Biblioteka „Kiril i Metodij”, čast I, Sást. M. Michajlova-Mravkarova, Sofija 1974, s. 126, „Przegląd Orientalistyczny” 1976, nr 1 (97), s. 83–83.

2. P.G. Landa, Bor’ba alżirskogo naroda protiv evropejskoj kolonizacji (1830–1918), Izd. Nauka, Moskwa 1976, s. 305, „Przegląd Orientalistyczny” 1978, nr 1 (105), s. 87–88.

3. Nasledstweni opisi i pokupko-prodażbeni protokoli ot kadijskite registri na Sofija XVII–XIX v., Sást. N. Todorov i M. Kalicin, Turski Izvori za bálgarskata istorija, Izd. na BAN, T. VI, Sofija 1977, 431 s., „Przegląd Orientalistyczny” 1979, nr 2 (110).

IV. Tłumaczenie:

1. Habib Kaanich, As-Sulta ad-dinijja wa al-islam (Władza religijna a islam), z języka arabskiego na francuski, Aix-en-Provence 1990, 99 s.Wstęp

Zaprezentowane w tej pracy studia są rezultatem badań pracowników Zakładu Islamu Europejskiego Wydziału Orientalistycznego UW oraz badaczy muzułmanów w Europie, zarówno z ośrodków krajowych, jak i zagranicznych od lat utrzymujących kontakty naukowe z naszą jednostką. Zakład powstał w 1994 roku dzięki inicjatywie Profesor Anny Parzymies, turkolożki i arabistki, wówczas pracującej w Zakładzie Arabistyki i Islamistyki. Profesor pełniła przez piętnaście lat funkcję kierownika. Pod jej kierunkiem powstały cztery rozprawy doktorskie, opublikowano szereg prac naukowych, odbyło się wiele konferencji poświęconych islamowi europejskiemu.

Redaktorzy i Autorzy zawartych w książce artykułów pragną dedykować ją Profesor Annie Parzymies, której zawdzięczają cenne merytoryczne wsparcie w ich własnych dotychczasowych badaniach oraz inspirację do nowych projektów naukowych, poświęconych muzułmanom w Europie. Pani Profesor jest dla nas nieustannym źródłem inspiracji, służy życzliwą radą i pomocą i jest cudownym, ciepłym człowiekiem.

*
* *

Niniejszy zbiór artykułów poświęcony jest zarówno islamowi europejskiemu, jak i różnego rodzaju kontaktom cywilizacji muzułmańskiej z Europą. Książkę otwiera tekst Ewy Machut-Mendeckiej, która podejmuje kwestię styku wschodnich i europejskich tradycji intelektualnych. Literatura arabska coraz śmielej rozwija tematykę emigracji, życia na obczyźnie i tworzących się tamże nowych tożsamości. Autorka dowodzi, że kultura europejska stała się dla arabskiej układem odniesienia, źródłem pomysłów i nowoczesnych rozwiązań, co widać na przykładzie twórczości prekursora tego nurtu Rifa’i At-Tahtawiego i pisarzy arabskiego odrodzenia. Kultura europejska obecna jest również w twórczości współczesnych intelektualistów takich jak At-Tajjib Salih czy Abd ar-Rahman Munif.

Z kolei Hassan A. Jamsheer przedstawia w swoim artykule wpływ Francji na arabską odrodzeniową myśl polityczną na przykładzie wybranych intelektualistów. Autor odnosi się przede wszystkim do twórczości czterech wybitnych reformatorów świata islamu w XIX i XX wieku: At-Tahtawiego, Dżamala ad-Dina al-Afghaniego, Muhammada ‘Abduha i Tahy Husajna.

Artykuł Ewy Łukaszyk stanowi kontynuację rozważań nad wpływami francuskimi na myślicieli arabsko-muzułmańskich. Autorka koncentruje się na twórczości przedstawicieli Maghrebu: Abdallaha Larouiego, Abdellatifa Laabiego, Rachida Benzine’a i Mohameda Arkouna. Myśliciele ci redefiniują rolę współczesnego arabskiego intelektualisty. Jak zauważa Łukaszyk, w ciągu ostatniego ćwierćwiecza w Europie wyłoniła się konieczność powrotu do myślenia religijnego, podkreślana m.in. przez francuskiego filozofa Jacques’a Derridę. Jak stwierdza autorka, powrót religii jako wyzwania intelektualnego został dostrzeżony także po drugiej stronie Morza Śródziemnego.

Małgorzata Sokołowicz omawia w swoim artykule biografię i twórczość algierskiego pisarza posługującego się pseudonimem Yasmina Khadra. Autorka prezentuje obraz islamu i muzułmanów przedstawiony w pierwszej części „trylogii wielkiego nieporozumienia”, jak zwykło się określać trzy ważne dla twórczości Khadry powieści (Jaskółki z Kabulu, Zamach, Syreny z Bagdadu).

Julia Krajcarz zajęła się w swoim artykule obrazem i percepcją islamu w powieściach Orhana Pamuka i Elif Şafak. Popularność ich twórczości sprawia, że wpływa ona na postrzeganie Turcji poza jej granicami. Twórczość obojga autorów, literackich ambasadorów kultury tureckiej, pozwala lepiej zrozumieć stosunek Turków do islamu, do innych muzułmanów, do własnej tożsamości sprzęgniętej i zależnej od tradycji muzułmańskiej.

Magdalena Daniłowicz przedstawia postać i poglądy włoskiego intelektualisty egipskiego pochodzenia Magdiego Allama. Do 2008 roku reprezentował on przekonania umiarkowanego muzułmanina, całkowicie zintegrowanego ze społeczeństwem włoskim. Po konwersji na chrześcijaństwo Allam przestał przekonywać społeczeństwo włoskie, że należy oddzielać skrajnie integrystyczne środowiska muzułmańskie od zwykłych muzułmanów. Skoncentrował się na krytyce islamu jako religii oraz polityki krajów europejskich wobec mniejszości muzułmańskich zamieszkujących te kraje. Autorka w swoim artykule analizuje transformację światopoglądu Allama.

Marcin Grodzki prezentuje w swoim artykule twórczość badaczki wczesnych wieków islamu Patricii Crone. Reprezentowała ona nurt krytycznego podejścia do wiedzy przekazywanej przez źródła tradycji muzułmańskiej relacjonujące okoliczności narodzin islamu – Koran i sunnę proroka Muhammada. Crone, jak podkreśla Grodzki, kontynuuje szkołę krytycyzmu naukowego rozwijaną m.in. przez Henri Lammensa (1862–1937), Josepha Schachta (1902–1967) oraz jednego z jej profesorów – Johna Wansbrougha (1928–2002).

Z zupełnie innej perspektywy kwestię wzajemnego postrzegania się Zachodu i świata islamu omawia Bogusław R. Zagórski. Z okazji setnej rocznicy założenia państwa saudyjskiego, Muzułmański Uniwersytet Imama Muhammada Ibn Su’uda w Rijadzie wydał monumentalną Encyklopedię Geograficzną Świata Muzułmańskiego. Autor artykułu wybrał i opatrzył komentarzem cztery teksty encyklopedyczne zawierające materiały odnoszące się do historii i obecnego położenia muzułmanów w Polsce oraz na Ukrainie, Białorusi i Litwie. Autor wskazuje w swoim artykule liczne nieścisłości, błędy faktograficzne i stereotypowe opinie, które pojawiają się w prestiżowym wydawnictwie. Dowodzi tym samym, że Arabię Saudyjską cechuje wyjątkowo słaba znajomość wschodnioeuropejskich muzułmanów i generalnie regionu Europy Środkowowschodniej.

Litewska badaczka Galina Miškinienė analizuje w swoim artykule dziedzictwo rękopiśmienne Tatarów polsko-litewskich, tzw. kitaby. Opierając się na tekstach zawartych w Kitabie Iwana Łuckiewicza z pierwszej połowy XVIII wieku autorka omawia funkcjonowanie podstawowych zasad dogmatycznych islamu w społeczności Tatarów, oddalonej od centrów świata islamu. Miškinienė wskazuje na ścisłe przeplatanie się obrzędów o charakterze i rodowodzie etnicznym z obrzędami stricte muzułmańskimi, co stanowi charakterystyczną cechę tradycyjnej obyczajowości i obrzędowości Tatarów polsko-litewskich.

Konrad Zasztowt przedstawia w swoim artykule badania dotyczące Tatarów krymskich prowadzone w ukraińskich ośrodkach naukowych na przestrzeni minionego ćwierćwiecza – od uzyskania niepodległości przez Ukrainę do niedawnej aneksji Krymu przez Rosję. Autor omawia literaturę naukową i popularnonaukową, w tym prace ukraińskich, a także krymskotatarskich uczonych tworzących w ośrodkach akademickich w Kijowie i na Półwyspie Krymskim. Zakres zainteresowań badaczy zajmujących się problematyką krymskotatarską na Ukrainie obejmował szereg dziedzin, od studiów nad ukraińskim i krymskim islamem, historią, sytuacją polityczną i społeczną Tatarów krymskich do prac poświęconych literaturze.

Amadeusz Citlak podejmuje się teoretycznych rozważań nad procesami integracji kulturowej. Jak wskazuje autor są one zjawiskiem wielopłaszczyznowym, odnoszącym się do różnych poziomów organizacji życia człowieka. Jedną z istotnych przeszkód zakłócających ten proces jest tendencja do opierania się na negatywnych stereotypach, problem szczególnie widoczny w przypadku relacji między muzułmanami a niemuzułmańską większością społeczeństw krajów europejskich.

Marek M. Dziekan poświęcił swój artykuł bałkańskim językom i tamtejszej twórczości literackiej zapisywanej alfabetem arabskim. Omawia także znaki nieznane w języku arabskim czy perskim, a charakterystyczne dla arebicy, której celem był zapis specyficznych spółgłosek obecnych w językach południowosłowiańskich. Autor omawia najstarszy tekst tak zapisywany tzw. Chirvat Türkisi, a także inne, zarówno religijne, jak i świeckie.

Agata S. Nalborczyk przedstawia w swoim artykule specyfikę islamu w Finlandii w kontekście długotrwałej obecności wyznawców Allaha w tym kraju. Wynikała ona z sąsiedztwa Rosji, która w 1809 roku anektowała ziemie fińskie. Wydarzenie to zapoczątkowało migrację rosyjskich muzułmanów – Tatarów na tereny autonomicznego Wielkiego Księstwa Finlandii. Jak podkreśla w swoim artykule autorka, Finlandia była jednym z pierwszych państw w Europie, w których doszło do instytucjonalizacji i legalizacji organizacji reprezentującej muzułmanów. MahometańskaWspólnota w Finlandii została zarejestrowana już w 1925 roku. Nalborczyk poświęca wiele uwagi fińskim rozwiązaniom prawnym dotyczącym islamu i organizacji kultu w XX i XXI wieku.

Izabela Kończak omawia problemy mniejszości muzułmańskiej w Rosji. Autorka wskazuje na specyficzną formę muzułmańskiego odrodzenia w tym kraju. Podejmuje kwestię postaw wobec religii formułowanych przez samych muzułmanów, wyrażających się również w stroju wiernych. Analizuje m.in. cieszącą się coraz większą popularnością charakterystyczną kobiecą modę muzułmańską. Zauważa wzrost znaczenia hidżabu w rosyjskiej społeczności muzułmańskiej.

Aleksandra Grąbkowska przybliża w swoim artykule historię kontaktów mieszkańców Słowenii z muzułmanami na przestrzeni ostatnich pięciu wieków. Opisuje imigrację muzułmanów na tereny tej jugosłowiańskiej republiki, a następnie już niepodległego państwa. Autorka analizuje stosunki Słoweńców i bośniackich, muzułmańskich imigrantów po 1991 roku oraz debatę publiczną w Słowenii dotyczącą kwestii relacji z wyznawcami islamu.

Muzułmanami bałkańskimi zajmuje się także Kamila Stanek, która podejmuje w swoim artykule temat islamu w Bułgarii. Autorka rozważa problemy społeczności muzułmańskiej w kontekście ich etnicznej przynależności – większość z nich czuje się Turkami i utożsamia się z Republiką Turecką, będącą spadkobiercą niegdyś panującego na Bałkanach imperium osmańskiego. Z punktu widzenia Bułgarów okres ten jest postrzegany jako epoka „jarzma tureckiego”. Stanek pokazuje w swoim artykule, że osmańskie kolonialne dziedzictwo, czasy represji komunistycznych wobec Turków w połączeniu z różnicami wyznaniowymi między muzułmanami i chrześcijanami tworzą podglebie dla konfliktów etnokonfesjonalnych. Autorka omawia też krótko reakcję bułgarskiej większości w postaci szowinistycznych postaw części Bułgarów, czy też rosnącej popularności radykalnych nacjonalistycznych partii takich jak Ataka.

Marta Widy-Behiesse zajęła się w swoim artykule nowymi formami religijności wśród zachodnioeuropejskich muzułmanów. Socjologia religii obfituje w rozważania nad zmianami, jakie dokonują się w ramach religii w wyniku globalizacji i w nowoczesnym czy ponowoczesnym świecie. W przypadku muzułmanów w Europie można mówić zarówno o odnowionych, czy zmodyfikowanych formach tradycyjnych elementów religijności, jak i o nowych jej formach oraz o rozwijającej się nowej duchowości wiernych. W artykule autorka omawia zarówno tradycyjne praktyki jak id al-adha czy pochówek, jak też nowe przejawy religijności jak na przykład konsumpcja produktów odwołujących się do tożsamości religijnej.

Barbara Pasamonik porusza kwestię płci w kontekście integracji społeczności muzułmańskich w warunkach europejskich. Autorka dowodzi, że polityka multikulturalizmu zaspokajała potrzeby tylko pierwszej generacji imigrantów poszukujących oparcia w kulturze pochodzenia. W kolejnych pokoleniach zmieniły się możliwości i oczekiwania społeczne, nastąpiło zmieszanie kultur skutkujące stworzeniem hybrydowych tożsamości. W konsekwencji tych zmian muzułmanki integrują się ze społeczeństwami przyjmującymi i często radzą sobie lepiej niż ich współwyznawcy.

Ukraiński badacz Oleg Yarosh omawia muzułmańskie organizacje międzynarodowe, działające w Europie, poświęcając najwięcej uwagi strukturom odnoszącym się do ideologii Braci Muzułmanów. W tym kontekście autor omawia działalność Związku Organizacji Muzułmańskich w Europie – Federation of Islamic Organizations in Europe (FIOE), który koncentruje się na aktywności o charakterze społecznym, kulturowym i politycznym.

Czeski religioznawca Martin Klapetek podejmuje problem architektury muzułmańskiej w Niemczech. W związku ze wzrastającą liczbą muzułmanów w Europie rośnie też liczba meczetów, centrów kultury i cmentarzy muzułmańskich. Czasem charakteryzuje je orientalna architektura. Zdarza się, że powstaje nowy model architektoniczny łączący w sobie tradycyjne elementy orientalne ze stylem dominującym w europejskim otoczeniu. Autor analizuje zjawisko architektury muzułmańskiej jako nowy czynnik kształtujący przestrzeń publiczną w państwach europejskich.

Marta Widy-Behiesse, Konrad ZasztowtWydawnictwo Akademickie DIALOG

specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.

Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.

Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.

Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (0 22) 620 32 11, (0 22) 654 01 49
e-mail: [email protected]

Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (0 22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl

Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:

• Języki orientalne

• Języki Azji i Afryki

• Literatury orientalne

• Skarby Orientu

• Teatr Orientu

• Życie po japońsku

• Sztuka Orientu

• Dzieje Orientu

• Podróże – Kraje – Ludzie

• Mądrość Orientu

• Współczesna Afryka i Azja

• Vicus. Studia Agraria

• Orientalia Polona

• Literatura okresu transformacji

• Literatura frankofońska

• Być kobietą

• Temat dnia

• Życie codzienne w…

Prowadzimy sprzedaż wysyłkową