Kontrole i kary ITD - jak się od nich odwołać - ebook

Wstęp

Często zdarza się, że przewoźnicy, którzy dostali karę od Inspekcji Transportu Drogowego, uważają, że zostali ukarani niesłusznie. Twierdzą, że nie naruszyli przepisów albo że winien jest ktoś inny lub że przyczyną naruszenia były po prostu niesprzyjające okoliczności. Oczywiście – w takiej sytuacji można się odwołać od kary, ale trzeba wiedzieć jak. Wiele skarg jest bowiem rozpatrywana przez ITD negatywnie. Dlaczego? Ponieważ mało który z przewoźników czy zarządzających transportem umie napisać dobre, mocne odwołanie, poparte przepisami prawa.

Jak to zrobić? Najlepiej skorzystać z rad doświadczonych ekspertów, którzy zetknęli się w swojej pracy z tysiącami odwołań i doskonale wiedzą, co działa, a co nie. Ich porady znajdą Państwo w tej książce. Nasi doradcy podpowiadają w niej Czytelnikom, jak pisać odwołania, żeby zostały rozpatrzone pozytywnie i jakich błędów unikać, żeby nie odebrać sobie szansy na sukces. Omawiają zarówno odwołania pisane do Inspekcji Transportu Drogowego, jak i skargi do sądu na decyzje ITD. Przedstawiają też orzeczenia sądów w sprawach związanych z transportem drogowym – można w nich znaleźć wiele wskazówek, które kary nakładane na przewoźnika są zasadne, a które nie.

Nasza książka jest przeznaczona dla właścicieli firm transportowych. Nie zajmujemy się w niej karami nakładanymi na kierowców, w tym karami za brak opłat drogowych viaTOLL. Omawiamy decyzje ITD dotyczące przewoźników i menedżerów transportu – nakładane zarówno na podstawie ustawy o transporcie drogowym, jak i innych przepisów.

Jeśli zostaniemy niesłusznie ukarani, nie rezygnujmy z dochodzenia swoich racji. Dzięki odwołaniu możemy uzyskać dużo mniejszą karę niż w pierwotnej decyzji inspektora ITD albo nawet całkowite jej umorzenie. Warto więc walczyć o swoje.Rozdział 1. Kto odpowiada za naruszenia przepisów transportowych

Kary nakładane przez Inspekcję Transportu Drogowego na podstawie taryfikatorów zamieszczonych w ustawie o transporcie drogowym grożą:

- kierowcy,
- osobie zarządzającej transportem,
- osobie wykonującej przewozy drogowe (właścicielowi firmy transportowej) lub przewozy na potrzeby własne,
- spedytorowi, nadawcy, odbiorcy, załadowcy, organizatorowi wycieczki, organizatorowi transportu i operatorowi publicznego transportu zbiorowego.

Trzeba przy tym pamiętać, że osoby wykonujące transport drogowy to nie tylko podmioty wpisane do ewidencji działalności gospodarczej, lecz także te, które formalnie takiej działalności nie zgłosiły, ale ją wykonują. Przedsiębiorcą wykonującym transport drogowy jest bowiem każdy podmiot, który faktycznie podejmuje działalność gospodarczą, bez względu na to, czy ją zarejestrował.

1.1. Kary dla kierowców

Kary przewidziane dla kierowców zawiera załącznik nr 1 do ustawy. Kierowcę wolno ukarać grzywną m.in. za naruszenie:

- obowiązku posiadania w pojeździe wymaganych dokumentów,
- zasad dotyczących maksymalnego dziennego czasu prowadzenia pojazdu, dziennego czasu odpoczynku lub maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy, określonych w rozporządzeniu WE nr 561/2006 oraz w umowie AETR,
- zasad regulujących użytkowanie urządzeń rejestrujących samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku, określonych w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3821/85.

Odpowiedzialność kierowcy nie ma charakteru administracyjnego. Kary grzywny wymierza mu się na podstawie przepisów postępowania w sprawach o wykroczenia. Nakładane są w formie mandatów karnych. W przypadku odmowy przyjęcia mandatu ITD kieruje wniosek do sądu o ukaranie.

Grzywny mogą być nałożone na kierowcę zarówno podczas kontroli przeprowadzanej w trakcie przewozu, jak i tej dokonywanej w siedzibie firmy. Do końca 2011 roku nakładano je tylko na drodze. W związku ze zmianą ustawy o transporcie drogowym od początku 2012 roku kierowcy płacą dużo więcej kar. Kierowca nie może już odetchnąć z ulgą, gdy po okresie 28 dni zda szefowi wykresówki, na których zarejestrowały się jego naruszenia. W razie kontroli w przedsiębiorstwie i tak za nie odpowie.

1.2. Kary dla właścicieli firm

Taryfikator dla przedsiębiorców stanowi załącznik nr 3 do ustawy o transporcie drogowym. Te kary są nakładane w drodze decyzji administracyjnej. Jeżeli właściciel firmy transportowej jest jednocześnie zarządzającym transportem (ma certyfikat kompetencji zawodowych i został zgłoszony jako zarządzający do organu udzielającego licencji), w niektórych sytuacjach odpowiada za naruszenia jako zarządzający. Omówimy to dokładniej w dalszej części tego rozdziału.

Odpowiedzialność kierowcy i przedsiębiorcy są od siebie niezależne, a więc ukaranie jednego z nich nie oznacza, że drugi nie zostanie ukarany. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy przedsiębiorca jest osobą fizyczną i jednocześnie kierowcą. Wówczas pierwszeństwo przed mandatem ma kara administracyjna.

PRZYKŁAD

Kiedy karę poniosą i kierowca, i przedsiębiorca?

Inspektorzy WITD zatrzymali pojazd, którym kierował Stanisław, pracownik hurtowni nawozów sztucznych „Agatt” sp. z o.o. Przeprowadzona kontrola wykazała, że kierowca nie posiadał wypisu z zaświadczenia na przewozy na potrzeby własne. WITD wszczął w związku z tym postępowanie administracyjne, a następnie decyzją nałożył na „Agatt” sp. z o.o. karę pieniężną za brak zaświadczenia. W odwołaniu pełnomocnik spółki „Agatt” zażądał uchylenia decyzji WITD, ponieważ sąd rejonowy ukarał już za to Stanisława grzywną w wysokości 500 zł, a przepisy zakazują podwójnego karania za to samo naruszenie. Czy takie argumenty są słuszne?

Nie. Argument związany z zakazem podwójnego karania dotyczy kar nakładanych na jedną osobę lub podmiot, co w opisanej sytuacji nie nastąpiło. Kierowca został ukarany grzywną zasądzoną wyrokiem nakazowym w postępowaniu prowadzonym w trybie Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, co nie wyklucza możliwości ukarania przedsiębiorcy na podstawie ustawy o transporcie drogowym.

1.3. Kary dla zarządzających transportem

Ustawa o transporcie zawiera też załącznik nr 2, w którym skatalogowane są kary nakładane na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem lub transportem w przedsiębiorstwie oraz na każdą inną osobę wykonującą czynności związane z przewozem drogowym. Te kary grożą m.in. za brak badań i szkoleń kierowców, niewyposażenie ich w wymagane dokumenty oraz złe organizowanie im pracy.

W firmach transportowych jest obowiązek wyznaczania osoby zarządzającej transportem – musi to być ktoś, kto ma certyfikat kompetencji zawodowych. W innych przedsiębiorstwach zajmujących się przewozami, np. takich, które prowadzą przewozy na potrzeby własne, odpowiedzialność zarządzających transportem ponoszą ci pracownicy, którzy wykonują obowiązki związane z przewozami, np. kierownicy działu transportu.

UWAGA Zarządzający transportem, podobnie jak kierowcy, mogą być ukarani zarówno podczas kontroli drogowej, jak i przy kontroli w przedsiębiorstwie.

Grzywny wymierzane zarządzającym nakłada się niezależnie od tego, czy podczas tej samej kontroli ukarano kierowcę lub właściciela firmy transportowej, czy nie. ITD wymierza zarządzającym kary w formie mandatów karnych, a w razie odmowy przyjęcia mandatu kieruje wniosek do sądu.

Kiedy zarządzający dostaje karę

Wbrew temu, co sądzi wielu przewoźników, ukaranie kierowcy mandatem karnym nie kończy procesu wyciągania konsekwencji naruszeń stwierdzonych podczas kontroli dokonywanej na drodze. Jeżeli bowiem zostały podczas niej stwierdzone naruszenia, wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o transporcie drogowym, rusza machina mająca na celu ustalenie, kto jest zarządzającym transportem w tej firmie.

Właściciel przedsiębiorstwa otrzyma pismo, w którym organ przeprowadzający kontrolę wezwie go do wskazania osoby pełniącej u niego funkcję zarządzającego. Jeżeli nie zostanie wskazany, ITD ustali to w inny sposób. Na przykład dowie się tego od organu, który udzielił przedsiębiorstwu licencji transportowej i w związku z tym ma dane osoby posiadającej certyfikat kompetencji zawodowych w tej firmie.

UWAGA Jeżeli przewoźnik, czyli posiadacz licencji, chcąc uniknąć kłopotów, prześle organowi kontroli informację, że w jego firmie nie ma osoby zarządzającej transportem, zostanie wobec niego podjęta procedura cofnięcia licencji z uwagi na niespełnianie ustawowych wymogów.

Zarządzający transportem może też być ukarany podczas kontroli w siedzibie przedsiębiorstwa.

1.4. Zarządzający transportem w firmach prowadzących przewozy na potrzeby własne

Jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje tylko przewozy na potrzeby własne, nie musi wyznaczać osoby zarządzającej transportem, która ma certyfikat. Nie oznacza to jednak, że nie ma tam nikogo, kto odpowie jako zarządzający w razie kontroli ITD. Taryfikator nr 2 dotyczy również przedsiębiorców wykonujących przewozy na potrzeby własne. Jest tak dlatego, że art. 92 ust. 3 ustawy o transporcie drogowym, w którym przewidziano kary, mówi nie tylko o odpowiedzialności osób, które zarządzają transportem na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009, ale także o każdej innej osobie wykonującej czynności związane z przewozem drogowym.

Jeżeli więc podczas kontroli samochodu wykonującego przewozy na potrzeby własne zostaną stwierdzone naruszenia z załącznika nr 2, właściciel firmy zostanie wezwany do wskazania osoby, która była odpowiedzialna za sprawy związane z przewozem drogowym. Jeśli jej nie wskaże, może spodziewać się dalszych czynności ze strony Inspekcji Transportu Drogowego, np. kontroli w siedzibie swojego przedsiębiorstwa.

1.5. Gdy właściciel jest zarządzającym lub kierowcą

Często, szczególnie w niewielkich firmach transportowych, bywa tak, że właściciel przedsiębiorstwa jest jednocześnie zarządzającym transportem – ma bowiem certyfikat kompetencji zawodowych. Czy w razie stwierdzenia naruszeń zostanie ukarany dwukrotnie – jako przedsiębiorca i jako zarządzający?

Nie, w sytuacji gdy właściciel firmy naruszy przepisy, za które może być ukarany też jako kierowca lub zarządzający, nakłada się karę w drodze decyzji administracyjnej na podstawie naruszeń wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy. Taką zasadę przewiduje art. 92a ust. 5 ustawy o transporcie drogowym.

UWAGA Czasami to się opłaca. Na przykład, jeśli podczas kontroli drogowej zostanie stwierdzony brak legalizacji tachografu, właściciel firmy, który jest jednocześnie zarządzającym transportem, zapłaci 1.000 zł. Gdyby transportem zarządzał ktoś inny, przedsiębiorca i tak dostałby 1.000 zł kary, a zarządzający dodatkowo 2.000 zł.

Trzeba jednak pamiętać, że zasada ta działa tylko wówczas, gdy taryfikator nr 3 przewiduje za dane wykroczenie karę dla przewoźnika. Jest bowiem wiele naruszeń ujętych w załączniku nr 1 lub 2, które nie pojawiają się w załączniku nr 3. Wówczas karę wymierza się w drodze manadatu na podstawie załącznika nr 1 lub 2.

PRZYKŁAD 1

Przedsiębiorca i kierowca w jednym

Właściciel firmy transportowej jeździł jako jeden z jej kierowców. Podczas kontroli inspektorzy ITD stwierdzili, że używał wykresówki dłużej niż przez okres, na który była przeznaczona. Popełnił więc naruszenie przewidziane jako lp. 13.9 załącznika nr 1 do ustawy o transporcie. W związku z tym dostał mandat w wysokości 100 zł, nie nałożono na niego jednak kary jako na przedsiębiorcę, ponieważ naruszenia tego nie ma w załączniku nr 3 do ustawy.

PRZYKŁAD 2

Jednocześnie właściciel i zarządzający

Podczas kontroli stwierdzono, że kierowca, który wykonywał przewóz drogowy, nie miał ważnego orzeczenia lekarskiego. W firmie, do której należał samochód, właściciel był

jednocześnie zarządzającym transportem. Jako zarządzający został ukarany mandatem karnym w kwocie 1.000 zł na podstawie lp. 3.2. załącznika nr 2 do ustawy. Punkt ten przewiduje sankcję za dopuszczenie do wykonywania przewozu drogowego przez kierowcę, który nie posiada orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.

Nie zostanie wobec niego wszczęte postępowanie administracyjne w celu nałożenia kary z załącznika nr 3. Ten taryfikator nie zawiera bowiem naruszenia związanego z niedopełnieniem obowiązku kierowania kierowców na badania lekarskie i psychologiczne oraz na szkolenia.

1.6. Gdy kierowca to zarządzający transportem

Może też być jeszcze inaczej. Zdarza się, że osoba zarządzająca transportem, posiadająca certyfikat, jeździ jako kierowca. Co zrobi inspektor, gdy wykryje wykroczenie zarówno z załącznika nr 1, jak i nr 2?

Artykuł 92a ust. 5 ustawy o transporcie uwzględnia tylko sytuację, gdy ktoś popełnia czyn będący jednocześnie wykroczeniem z załącznika nr 1 (dla kierowców) lub 2 (dla zarządzających) oraz naruszeniem z załącznika nr 3 (dla przedsiębiorców). Wówczas stosuje się tylko sankcję administracyjną. Jednak w przepisie tym nie ma mowy o przypadku, gdy ktoś dokona wykroczenia przewidzianego jednocześnie w załącznikach nr 1 i nr 2.

A to jest możliwe. Zdarza się przecież, że kierowca-zarządzający nie ma przy sobie wypisu z licencji. Na podstawie załącznika nr 1 grozi mu wówczas mandat w kwocie 500 zł (za brak wymaganego dokumentu), a na bazie załącznika nr 2 kara 2.000 zł (za niewyposażenie kierowcy w wypis z licencji).

To sytuacja, której nie rozstrzygnęły ani przepisy, ani Główny Inspektor Transportu Drogowego w swoich wytycznych. W związku z tym w tego rodzaju przypadkach jeden kontrolujący zastosuje sankcję łagodniejszą i nałoży mandat 500 zł, inny zaś uzna, że należy ukarać karą wyższą, i zaproponuje mandat w kwocie 2.000 zł. Można sobie nawet wyobrazić sytuację, że kontroler będzie próbował nałożyć dwa mandaty karne, wychodząc z założenia, że nie karze dwukrotnie za to samo naruszenie, ponieważ nieokazanie dokumentu i niewyposażenie w ten dokument to dwie różne kwestie.

1.7. Kary dla innych uczestników transportu

Odpowiedzialność wobec ITD ponoszą też spedytor, nadawca, odbiorca, załadowca, organizator wycieczki, organizator transportu i operator publicznego transportu zbiorowego. Jednak podlegają karze tylko wówczas, gdy okoliczności sprawy i dowody jednoznacznie wskazują, że mieli wpływ na powstanie naruszenia lub się na to godzili.

Osoby te nie podlegają kontroli na tych samych zasadach co właściciele firm transportowych. Można je ukarać tylko wtedy, gdy podczas kontroli przewoźnika zostanie stwierdzone naruszenie, a okoliczności i dowody wskażą jednoznacznie, że załadowca czy nadawca wiedzieli o nim i godzili się na nie lub – tym bardziej – mieli na nie wpływ.

UWAGA Wszczęcie postępowania wobec spedytora, nadawcy, odbiorcy, załadowcy, organizatora wycieczki, organizatora transportu lub operatora publicznego transportu zbiorowego jest możliwe tylko wówczas, gdy na ich wiedzęo naruszeniu wskazują i okoliczności, i dowody. Same dowody albo same okoliczności nie wystarczą.

Jeśli organy kontrolne ustalą, że załadowca albo nadawca wiedzieli o naruszeniu i godzili się na nie lub mieli na nie wpływ, nie podejmują kontroli takiego podmiotu, lecz wszczynają postępowanie administracyjne w sprawie stwierdzonych naruszeń. W takich przypadkach kary są wymierzane na podstawie taryfikatora z załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym – tego samego, który dotyczy przedsiębiorców.

Ukaranie załadowcy nie zwalnia z odpowiedzialności przewoźnika. Na nadawcę, załadowcę lub spedytora kara pieniężna może zostać nałożona dodatkowo, a fakt, że tak się stało, nie ma wpływu na wysokość kary obciążającej firmę, która dokonuje przewozu.

PRZYKŁAD

Kiedy załadowca ponosi karę

Pracownicy firmy „Lotus” S.A., produkującej płyty chodnikowe, w obecności kierowcy załadowali pojazd należący do firmy Trat-Star sp. z o.o. Ciężarówka przy wyjeździe od załadowcy została zważona na wagach zainstalowanych na jego terenie. Wykazały one, że ciężar załadowanego pojazdu nie przekroczył dopuszczalnej masy całkowitej ani dozwolonego nacisku osi, co następnie zostało zapisane w wydanym przez załadowcę dokumencie przewozowym. Kierowca będący pracownikiem firmy Trat-Star sp. z o.o. w drodze do odbiorcy został zatrzymany do kontroli. W wyniku ważenia pojazdu ustalono, że samochód przekracza dopuszczalną masę całkowitą i naciski osi. Kierowca przyznał się, że po drodze zabrał jeszcze ładunek, o który prosił go kolega. Czy firma „Lotus” poniesie odpowiedzialność? W tym przypadku nie ma podstaw do nałożenia kary na załadowcę. Pracownicy tej firmy dokonali załadunku tak, żeby nie została przekroczona dopuszczalna masa całkowita pojazdu ani naciski.Podstawa prawna

- Ustawa z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.).
- Kodeks postępowania administracyjnego – k.p.a. (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r. poz. 23).
- Ustawa z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2013 r. poz. 395).
- Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2015 r. poz. 658).
- Ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1647).
- Ustawa z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r. poz. 460).
- Ustawa z 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 1069).
- Ustawa z 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.U. z 2011 r. nr 227, poz. 1367).
- Ustawa z 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1893).
- Ustawa z 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2015 r. poz. 783).
- Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.Urz. UE l.102 z 11 kwietnia 2006 r.).
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z 21 października 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego i uchylające dyrektywę Rady 96/26/WE (Dz.Urz. UE z 14 listopada 2009 r.; L300/51).
- Rozporządzenie ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej z 23 lipca 2013 r. w sprawie kontroli przewozu drogowego (Dz.U. z 2013 r. poz. 1064).
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EWG) nr 165/2014 z 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz.Urz. WE nr L 60 z 28 lutego 2014 r.).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych pobieranych w sprawach sądowoadministracyjnych (Dz.U. z 2003 r. nr 221, poz. 2192).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2003 r. nr 221, poz. 2193 ze zm.).
- Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 18 lipca 2008 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego (Dz.U. z 2008 r. nr 132, poz. 841 ze zm.).

Wykorzystane orzeczenia:

1. Wyroki wojewódzkich sądów administracyjnych:

- z 24 listopada 2005 r., VI SA/Wa 1486/05,
- z 24 sierpnia 2006 r., VI SA/Wa 2274/05,
- z 28 marca 2007 r., VI SA/Wa 2272/06,
- z 2 kwietnia 2007 r., VI SA/Wa 1966/06,
- z 13 kwietnia 2007 r., VI SA/Wa 2278/06.
- z 8 maja 2007 r., VI SA/Wa 393/07,
- z 31 maja 2007 r., VI SA/Wa 389/07,
- z 12 listopada 2007 r., VI SA/Wa 1525/07,
- z 17 grudnia 2007 r., III SA/Wr 195/08,
- z 29 sierpnia 2008 r., VI SA/Wa 1064/08,
- z 6 października 2008 r., VI SA/Wa 1474/08,
- z 2 grudnia 2008 r., VI SA/Wa 1697/08,
- z 12 grudnia 2008 r., III SA/Wr 270/08,
- z 11 marca 2009 r., VI SA/Wa 2412/08,
- z 9 kwietnia 2009 r., VI SA/Wa 46/09,
- z 29 maja 2009 r., VI SA/Wa 315/07,
- z 15 listopada 2011 r., sygn. akt: VI SA/Wa 1609/10,
- z 27 grudnia 2012 r., sygn. akt III SA/Lu 513/12,
- z 28 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Go 843/12,
- z 24 stycznia 2013 r., sygn. akt I SA/Ke 707/12,
- z 24 stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Bk 754/12,
- z 16 maja 2013 r., sygn. akt VI SA/Wa 395/13,
- z 17 maja 2013 r., sygn. akt III SA/Wr 134/13,
- z 2 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 456/13,
- z 5 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Sz 633/13,
- z 11 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Gl 104/13,
- z 19 września 2013 r., sygn. III SA/Gd 742/13,
- z 10 października 2013 r., sygn. akt II SA/Ke 722/13,
- z 10 października 2013 r., sygn. akt III SA/Gd 220/13,
- z 11 października 2013 r., sygn. akt V SA/Wa 2663/12.

2. Wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego:

- z 20 czerwca 2006 r., I OSK 1000/05,
- z 19 kwietnia 2007 r., I OSK 688/06,
- z 11 maja 2007 r., I OSK 808/06,
- z 26 lipca 2007 r., I OSK 1257/06,
- z 15 lipca 2008 r., II GSK 88/08.
- z 18 grudnia 2008 r., II GSK 567/08,
- z 11 lutego 2009 r., II GSK 767/08,
- z 17 listopada 2010 r., sygn. akt II GSK 976/09,
- z 6 lipca 2011 r., sygn. akt II GSK 716/10,
- z 28 lutego 2012 r., sygn. akt II GSK 1503/10,
- z 29 marca 2012 r., sygn. akt II GSK 1376/11,
- z 13 marca 2013 r., sygn. akt II GSK 2263/11.

3. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego:

- z 15 stycznia 2007 r., P 19/06,
- z 31 marca 2008 r., SK 75/06.