Kostuszka - ebook

1.

Do­cho­dzi­ła dwu­na­sta. Żar lał się z nie­ba, a na ze­wnątrz było tak par­no, że w ustach nie­mal czuć było mdły po­smak su­szy. Go­rą­cy as­falt zda­wał się skwier­czeć jak tłuszcz na roz­grza­nej pa­tel­ni. Ro­ze­dr­ga­ne po­wie­trze nad na­wierzch­nią ulic two­rzy­ło wra­że­nie roz­le­głych ka­łuż, oszu­ku­jąc spra­gnio­nych prze­chod­niów, ni­czym mi­ra­że Sa­ha­ry. Pta­ki umil­kły, chro­niąc się w swo­ich gniaz­dach, a lu­dzie po­spiesz­nie zni­ka­li z wi­do­ku, kry­jąc się w chłod­nych klat­kach scho­do­wych. Omdla­łe od upa­łu ro­śli­ny trwa­ły w bez­ru­chu, ocze­ku­jąc choć­by naj­mniej­sze­go po­dmu­chu wia­tru. Osie­dlo­we traw­ni­ki daw­no już wy­schły na wiór i ko­lo­rem nie­wie­le róż­ni­ły się od za­ku­rzo­nych chod­ni­ków, zaś po mi­ster­nie za­pla­no­wa­nych ra­bat­kach nie było już śla­du. Bez­dom­ny kot wy­grze­wał się na klom­bie, po­śród spło­wia­łej, ze­schnię­tej ma­cie­rzan­ki. Z da­le­ka sły­chać było nie­mra­we po­krzy­ki­wa­nia dzie­ci, któ­re w tym roku znów nie po­je­cha­ły na let­nie obo­zy. Z czy­jejś kuch­ni do­cho­dził od­głos tłu­cze­nia ko­tle­tów, a od stro­ny otwar­te­go na oścież okna na jed­nym z niż­szych pię­ter czuć było cha­rak­te­ry­stycz­ną woń go­to­wa­nej ka­pu­sty. W chwi­li, kie­dy Pol­skie Ra­dio wy­emi­to­wa­ło pierw­sze dźwię­ki hej­na­łu ma­riac­kie­go, z nie­od­le­głej ko­ściel­nej wie­ży za­grzmia­ły dzwo­ny.

Spo­glą­da­jąc z pew­nej od­le­gło­ści w głąb nie­du­że­go osie­dla przy uli­cy Sło­wac­kie­go, mia­ło się wra­że­nie, że lu­dzie daw­no już opu­ści­li to miej­sce. Wpraw­dzie wie­ko­wa szko­ła sta­ła za­le­d­wie kil­ka­dzie­siąt me­trów da­lej, ale w sło­necz­ną let­nią nie­dzie­lę próż­no było szu­kać tu choć­by jed­ne­go dziec­ka. Be­ton bo­iska świe­cił pust­ka­mi, nie wi­dać było dziew­czy­nek gra­ją­cych w gumę albo chłop­ców urzą­dza­ją­cych ro­we­ro­we wy­ści­gi. Ide­al­nie nud­nej sza­ro­ści chod­ni­ków nie mą­ci­ły żad­ne ko­lo­ro­we ba­zgro­ły. Sracz­ko­wa­te czte­ro­pię­tro­we bu­dyn­ki róż­ni­ły się od sie­bie tyl­ko ko­lo­ra­mi za­sło­nek w oknach. Wszyst­ko tu wy­glą­da­ło iden­tycz­nie nie­cie­ka­wie, nu­żą­co i ospa­le. Przy śmiet­ni­kach, cuch­ną­cych zgni­li­zną i mo­czem, po­za­wie­sza­no fo­lio­we tor­by na su­chy chleb. Z ła­wek przy trze­pa­kach od­cho­dzi­ły ko­lej­ne war­stwy far­by. Pia­skow­ni­ce od lat już słu­ży­ły wy­łącz­nie bez­pań­skim ko­tom, a pod kil­ko­ma drze­wa­mi roz­kła­da­ły się wy­rzu­ca­ne tu dla pta­ków obia­do­we reszt­ki.

– Nie­ład­nie tu – za­wy­ro­ko­wa­ła re­zo­lut­na pię­cio­lat­ka, zgrab­nie dro­bią­ca u boku swo­jej od­święt­nie wy­stro­jo­nej mat­ki. – I śmier­dzi.

– Nie­ład­nie to ty mó­wisz. Nie wy­ra­żaj się. Ma­mu­sia tyle razy pro­si.

– Ale śmier­dzi. To mó­wię, że śmier­dzi.

– Ska­ra­nie bo­skie z tobą, dziec­ko. Nie­moż­li­wa je­steś, wiesz?

Przez chwi­lę szły bez sło­wa.

– Mamo, a może ty je­steś cho­ra?

– Co ty mó­wisz? Skąd ci to przy­szło do gło­wy?

– Bo jak ja by­łam cho­ra kie­dyś, to nie czu­łam, jak ka­la­fior śmier­dział, co bab­cia go­to­wa­ła.

– Jezu, jaki zno­wu ka­la­fior?!

– Taki bia­ły. Lu­bię bar­dzo, jak bab­cia robi z bu­łecz­ką, tyl­ko śmier­dzi jak pier­dzioch. A po­tem się pier­dzi jak śmier­dzioch. – Dziew­czyn­ka za­chi­cho­ta­ła, te­atral­nie za­sła­nia­jąc dło­nią usta.

– Boże, nie mów tak, to jest bar­dzo brzyd­ko! Jak jesz­cze raz usły­szę, że tak mó­wisz, to ci wpio­rę. Ro­zu­mie­my się? Dupę ci zle­ję – skar­ci­ła małą mat­ka. – I żaba ci uro­śnie – do­da­ła, nie znaj­du­jąc wi­docz­nie lep­sze­go ar­gu­men­tu. – Uspo­kój się i chodź szyb­ciej, już je­ste­śmy spóź­nio­ne.

Dziew­czyn­ka po­słusz­nie przy­spie­szy­ła i chwi­lę szła w mil­cze­niu, ko­piąc przed sobą ka­myk. Koł­nie­rzyk czer­wo­nej su­kien­ki naj­wy­raź­niej ją uwie­rał, bo raz po raz od­chy­la­ła go i ob­cią­ga­ła w dół, mnąc upra­so­wa­ny na sztyw­no ma­te­riał.

– Prrr, prrr… prrr… – wy­da­ła z sie­bie na­gle, a po­tem jesz­cze raz.

– Co ty ro­bisz?! – ofuk­nę­ła ją mat­ka.

– Nie mogę ci po­wie­dzieć.

– Mów na­tych­miast!

Dziew­czyn­ka zde­cy­do­wa­nie po­krę­ci­ła gło­wą i wró­ci­ła do prze­rwa­ne­go za­ję­cia.

– Prrr, prrr… prrr…

– Pier­dzisz! Pier­dzisz bu­zią! Na­tych­miast prze­stań, gno­ju je­den! – wrza­snę­ła na nią mat­ka.

– Uro­śnie ci! Uro­śnie ci!

– Co ty tam zno­wu pie­przysz?! – Ko­bie­ta z ca­łej siły szarp­nę­ła cór­kę za ra­mię i od­wró­ci­ła do sie­bie. – Nie mo­żesz się za­cho­wy­wać jak nor­mal­ne dziec­ko? Nie­nor­mal­na je­steś czy co?! Masz ja­kiś, kur­wa, au­tyzm czy je­steś po pro­stu głu­pia?!

Mała sta­ła na chod­ni­ku, raz po raz po­trzą­sa­na przez mat­kę. Łka­ła. Bu­zię, wy­krzy­wio­ną w pod­ków­kę, za­sła­nia­ła drob­ny­mi piąst­ka­mi i roz­my­wa­ła po twa­rzy łzy i smar­ki.

Na wi­dok łez pier­wo­rod­nej ko­bie­ta oprzy­tom­nia­ła. Za­wsty­dzo­na swo­im na­głym wy­bu­chem, ro­zej­rza­ła się z lę­kiem. Nie­my lincz, gło­wy krę­cą­ce się z po­li­to­wa­niem, znak krzy­ża kre­ślo­ny nie­dba­le w po­wie­trzu i kar­cą­cy wzrok lu­dzi, któ­rych przy ży­ciu trzy­ma wy­łącz­nie pra­gnie­nie oce­nia­nia in­nych. Była pew­na, że je­śli któ­ryś z daw­nych są­sia­dów był świad­kiem jej ro­dzi­ciel­skiej po­raż­ki, bę­dzie na ję­zy­kach wszyst­kich przez dłu­gie ty­go­dnie. Omia­ta­jąc wzro­kiem okna blo­ko­wi­ska, spo­dzie­wa­ła się zo­ba­czyć tłum ga­piów z no­sa­mi przy­kle­jo­ny­mi do szyb. Nie za­uwa­żyw­szy jed­nak ni­cze­go nie­po­ko­ją­ce­go, wy­raź­nie ode­tchnę­ła z ulgą. Przy­kuc­nę­ła i otar­ła cór­ce twarz, a po­tem za­bra­ła się za po­pra­wia­nie jej su­kien­ki.

– Już się uspo­kój, no! No opa­nuj się już, nic ci się nie sta­ło prze­cież, no – po­wie­dzia­ła ma­łej pro­sto w nos. Spu­ści­ła po­now­nie wzrok i za­uwa­ży­ła wy­gnie­cio­ny koł­nie­rzyk, ale nie po­wie­dzia­ła nic na jego te­mat. Za­miast tego wcią­gnę­ła ze świ­stem po­wie­trze i w my­ślach po­li­czy­ła do dzie­się­ciu. – Po­wiesz mi te­raz, co mi uro­śnie?

Dziew­czyn­ka dą­sa­ła się jesz­cze przez mo­ment, ale w koń­cu za­dar­ła dum­nie głów­kę i wy­raź­nie ośmie­lo­na wy­pa­li­ła:

– Żaba, bo mó­wisz brzyd­ko. O, tu ci uro­śnie! – wy­krzyk­nę­ła zde­cy­do­wa­nie zbyt gło­śno i po­ka­za­ła mat­ce ję­zyk.

***

Gdy­by spoj­rzeć w dół uli­cy na ciąg iden­tycz­nych bu­dyn­ków, o do­wol­nej po­rze dnia w oknie jed­ne­go z miesz­kań na wy­so­kim par­te­rze już z da­le­ka moż­na było do­strzec dwie, nie­mal iden­tycz­ne, ko­bie­ce syl­wet­ki. Od świ­tu do nocy wspar­te łok­cia­mi o we­wnętrz­ny pa­ra­pet, ob­ser­wo­wa­ły bacz­nie uli­cę Sło­wac­kie­go i jej miesz­kań­ców. Po obu stro­nach okna za­mon­to­wa­ły lu­ster­ka, żeby zwięk­szyć pole wi­dze­nia i zli­kwi­do­wać ewen­tu­al­ne „mar­twe punk­ty”. Mu­sia­ły wi­dzieć wszyst­ko, wszyst­ko wie­dzieć. Mo­ści­ły się wy­god­nie na pu­cho­wych po­du­chach i każ­de­go dnia ra­mię w ra­mię trwa­ły na po­ste­run­ku. Ulu­bio­na roz­ryw­ka po­chła­nia­ła obie ko­bie­ty bez resz­ty. Były uza­leż­nio­ne od kon­tro­lo­wa­nia oto­cze­nia tak bar­dzo, że na­wet chwi­lo­we opusz­cze­nie sta­no­wi­ska po­wo­do­wa­ło u nich drże­nie nie­po­ko­ju i pe­wien ro­dzaj dys­kom­for­tu, uczu­cie, jak­by wy­szły z domu, nie bę­dąc pew­ny­mi, że wy­łą­czy­ły że­laz­ko. Obiad czy za­ku­py ro­bi­ły zwy­kle na zmia­nę. W ten spo­sób za­wsze po­zo­sta­wa­ły na bie­żą­co. Wie­dzia­ły wszyst­ko o wszyst­kich. Zna­ły każ­dą hi­sto­rię osie­dla. Każ­dy po­wód kłót­ni są­sia­dów. Ad­res każ­dej me­li­ny, datę każ­dej nie­przy­zwo­itej schadz­ki. Nie umknę­ła im żad­na rand­ka na­sto­la­tek w ob­rę­bie kil­ku blo­ków, żad­na li­ba­cja, żad­na mał­żeń­ska zdra­da i żad­na nie­uprząt­nię­ta z traw­ni­ka psia kupa. Re­gu­lar­nie do­no­si­ły do spół­dziel­ni o tym, któ­ry z są­sia­dów dep­cze świe­żo po­sia­ną tra­wę albo trza­ska drzwia­mi od klat­ki. Dzię­ki ich bez­u­stan­nej ob­ser­wa­cji po­li­cja już w kil­ka mi­nut po dwu­dzie­stej dru­giej wie­dzia­ła o każ­dym na­ru­sze­niu ci­szy noc­nej, a dy­rek­cja szko­ły była bez­zwłocz­nie in­for­mo­wa­na o wszyst­kich mło­do­cia­nych wa­ga­ro­wi­czach. Każ­dą są­siad­kę zna­ły z imie­nia i na­zwi­ska, cho­ciaż nie­czę­sto od­po­wia­da­ły na grzecz­no­ścio­we ukło­ny. Z za­sa­dy nie roz­ma­wia­ły z pi­ja­ka­mi, pa­la­cza­mi, ma­ło­la­ta­mi, roz­wód­ka­mi, po­sia­da­cza­mi ha­ła­śli­wych psów i roz­wrzesz­cza­nych dzie­ci, z tymi, któ­rzy nie cho­dzą do ko­ścio­ła, krzy­wo par­ku­ją, uży­wa­ją wul­gar­ne­go ję­zy­ka, mają szem­ra­ne to­wa­rzy­stwo, źle się pro­wa­dzą lub mają złą opi­nię oraz – oczy­wi­ście – z tymi, któ­rzy kie­dyś na­dep­nę­li im na od­cisk. Skut­kiem tego nie mia­ły zbyt wie­lu zna­jo­mych i spę­dza­ły czas głów­nie we wła­snym to­wa­rzy­stwie, da­jąc się po­rwać swo­jej ulu­bio­nej roz­ryw­ce. Wy­jąt­kiem były nie­dziel­ne, wcze­sne po­ran­ki, kie­dy to za­my­ka­ły okno na czte­ry spu­sty i od­święt­nie wy­stro­jo­ne uda­wa­ły się na mszę. Sia­da­ły ra­zem w pierw­szej ław­ce i naj­gło­śniej ze wszyst­kich od­śpie­wy­wa­ły psal­my. Za­wsze przyj­mo­wa­ły eu­cha­ry­stię, a na tacę rzu­ca­ły po dzie­się­cio­zło­to­wym bank­no­cie. Po na­bo­żeń­stwie spa­ce­ro­wa­ły chwi­lę wo­kół ko­ścio­ła, po czym wra­ca­ły na swój zwy­kły po­ste­ru­nek. Dziś nie było ina­czej. Chwi­lę po tym, kie­dy za ro­giem znik­nę­ła czer­wo­na su­kien­ka dziew­czyn­ki i ucichł stu­kot ob­ca­sów jej mat­ki, w drzwiach do sa­lo­nu po­ja­wi­ła się Jó­ze­fa.

– I jak? – zwró­ci­ła się do cór­ki.

– Ooo, spóź­ni­ła się ma­mu­sia na wi­do­wi­sko – od­po­wie­dzia­ła Ce­li­na, od­wra­ca­jąc się od okna. Ton jej gło­su wy­ra­żał głę­bo­kie współ­czu­cie. – Niech ma­mu­sia ża­łu­je, to by się ma­mu­si spodo­ba­ło.

– Nie wy­ra­żaj się do mnie „niech”, dziec­ko. „Niech” to moż­na mó­wić do psa. Do Mu­rzy­na ewen­tu­al­nie, jak­by się mia­ło ja­kie­goś aku­rat, a nie do ro­dzo­nej mat­ki, ste­ra­nej ży­ciem w do­dat­ku. Tyle razy ci to po­wta­rzam. Tro­chę sza­cun­ku!

– Prze­pra­szam, ja­koś tak mi się wy­psnę­ło, ma­mu­siu. Niech mi ma­mu­sia wy­ba­czy. Ops! – Dziew­czy­na skry­ła gło­wę w ra­mio­nach, jak­by spo­dzie­wa­ła się ude­rze­nia. – To zna­czy, pro­szę mi wy­ba­czyć, ma­mu­siu.

– Wy­ba­czam – ła­ska­wie od­par­ła Jó­ze­fa po chwi­li, mach­nę­ła ręką i cięż­ko opa­dła na swo­je zwy­kłe miej­sce. – No i cóż tam zo­ba­czy­łaś, dziec­ko? Co by mi się tak spodo­ba­ło, hm? – Ro­zej­rza­ła się po uli­cy i uważ­nie otak­so­wa­ła wzro­kiem po­dwór­ko przed blo­kiem. – O! So­fu­ro­wa zno­wu bie­li­zną świe­ci. Nie no, lu­dzie! – za­wo­ła­ła, wzno­sząc oczy do nie­ba. – To jest nie do po­ję­cia, żeby w nie­dzie­lę, dzień świę­ty, zo­sta­wić na sznu­rze spra­ne ga­cie i po­zwa­lać po­boż­nym lu­dziom się na to be­ze­ceń­stwo pa­trzeć. Ja nie wiem, gdzie ta baba gło­wę ma, chy­ba w du­pie, za prze­pro­sze­niem! Żeby ta­kie rze­czy…

– Nie, ma­mu­siu. To nie o So­fu­ro­wą cho­dzi­ło, cho­ciaż ma ma­mu­sia ra­cję z tym pra­niem jej. To jed­nak nie wy­pa­da, tak przy nie­dzie­li…

– A pew­no, że nie wy­pa­da! – obu­rzy­ła się sta­ra. – Pew­no, że nie wy­pa­da. Ale mów­że wresz­cie, co za cyrk prze­ga­pi­łam? Bo się za­bie­rasz do tego jak pies do jeża, na­praw­dę.

– A bo tu mło­da Ucie­kla­ków­na szła z dziec­kiem. Jak to jej jest te­raz? Pa­mię­ta ma­mu­sia?

– Ucie­kla­ków­nie? Naj­młod­sza to zda­je się Bie­lak po mężu, czy ja­koś tak.

– Bie­lak, Bie­lak. Ma ma­mu­sia ra­cję. A ten dzie­ciak to już du­uuży, z pięć lat bę­dzie. I ład­na taka dziew­czyn­ka, krę­co­ne wło­ski, oczka duże, tyl­ko no­sek tro­chę za­dar­ty, jak to u nich wszyst­kie te dziew­czy­ny zresz­tą. Po Ucie­kla­ku chy­ba, bo mat­ka ich to inny ma, taki orli, nie uwa­ża ma­mu­sia? A dziew­czyn­ka ład­nie ubra­na, w taką czer­wo­ną su­kie­nu­się. No wi­dać, że tam się po­wo­dzi. Tam pie­niądz jest.

– A pew­no! – pod­ję­ła za­raz Jó­ze­fa. – Ona do­brze za mąż wy­szła, ta Ewka. Nie moż­na po­wie­dzieć, bo przy­stoj­ny ten jej ka­wa­ler był, tyl­ko hu­la­ka okrop­ny. I je­ba­ka wi­dać, sko­ro dzie­ciak pięć mie­się­cy po ślu­bie uro­dzo­ny. Bę­kar­cie na­sie­nie, jak rany Boga. Ale jak ta wy­wło­ka nogi roz­ło­ży­ła byle komu przed ślu­bem, to i nie ma się co dzi­wić, że te­raz nie ma u męża sza­cun­ku. A on ani za koł­nierz nie wy­le­wa, ani też od bab szcze­gól­nie nie stro­ni chy­ba. To na­wet sama sta­ra Ucie­kla­ko­wa na nie­go na­rze­ka­ła, że się dziec­kiem nie in­te­re­su­je, a w domu jest go­ściem. No, ale nie ma zno­wu tak źle ta Ewka wi­dać. A i do mat­ki za­cho­dzi. To cho­ciaż tyle, bo te star­sze to tyl­ko od wiel­kie­go dzwo­nu. Taka to wdzięcz­ność od dzie­ci na sta­re lata. Czło­wiek cza­sem nie wie, że na wła­snej pier­si żmi­je cho­wa, a po­tem to już za póź­no i pod ko­niec tyl­ko sa­mot­ność czło­wie­ko­wi zo­sta­je i cze­ka­nie na ko­stu­chę chy­ba. I ciem­ność. I zgrzy­ta­nie zę­ba­mi.

– Pro­szę tak nie mó­wić, pro­szę ma­mu­si. Jak czło­wiek jest do­bry, to i dzie­ci po­tra­fią do­ce­nić. Ja bym ma­mu­si ni­g­dy…

– A jesz­cze by tego bra­ko­wa­ło! – prze­rwa­ła Ce­li­nie mat­ka, wy­raź­nie roz­we­se­lo­na. – I gdzie ty byś po­szła niby, hę? Co byś sama na tym bo­żym świe­cie ro­bi­ła? Le­d­wie so­bie pal­cem do buzi po­tra­fisz tra­fić, sie­ro­to. Ha! Ha! – za­śmia­ła się ru­basz­nie. – To mnie uba­wi­łaś te­raz, no!

Ce­li­na po­ki­wa­ła gło­wą i chwi­lę obie trwa­ły w mil­cze­niu. Tyl­ko Jó­ze­fa raz po raz uśmie­cha­ła się pod no­sem, naj­wy­raź­niej roz­pa­mię­tu­jąc nie­do­rzecz­ność, ja­ko­by cór­ka mia­ła ją opu­ścić i spró­bo­wać ży­cia na wła­sną rękę.

– No i co z tego? – po­wie­dzia­ła w koń­cu do wciąż mil­czą­cej Ce­li­ny.

– Z cze­go co, ma­mu­siu?

– Oj, Boże, jaka ty je­steś roz­trze­pa­na! No a o czym mó­wi­my cały czas?

– Ach, no tak. O Ucie­kla­ków­nie prze­cież – przy­po­mnia­ła so­bie dziew­czy­na. – No i faj­ny ten dzie­ciak, wszyst­ko ład­nie-pięk­nie, tyl­ko śmiet­nik w buzi strasz­li­wy i sza­cun­ku zero. Zero! Mó­wię ma­mie. Ani do mat­ki, ani w ogó­le chy­ba do ni­cze­go. Ka­mie­nie roz­ko­py­wać, bu­ci­ki po­nisz­czyć, a żeby ma­mu­sia sły­sza­ła, jak to-to się wy­ra­ża, toby ma­mu­si uszy chy­ba zwię­dły! Le­d­wo od zie­mi od­ro­śnię­te, a klnie jak sta­ry chłop, mó­wię ma­mu­si.

– Ano wi­dzisz, dziec­ko, ta­kie cza­sy, że dzie­ci się te­le­wi­zo­rem wy­cho­wu­je, a pasa wca­le nie zna­ją. Od tego to wszyst­ko, bo od ni­cze­go in­ne­go. Mat­ki mło­de za­miast się zna­ne­go trzy­mać, to ja­kieś dyr­dy­ma­ły w tych in­ter­ne­tach wy­szu­ku­ją i wszyst­ko naj­le­piej wie­dzą. Ro­zu­my wszyst­kie po­zja­da­ły, a po­tem płacz jest, że ba­cho­ra się ogar­nąć nie da. Te wy­cho­wy te­raz wy­my­śla­ją, bez­stre­so­we ja­kieś czy coś, to mają po­tem. A dzi­wią się… – wy­ar­ty­ku­ło­wa­ła śpiew­nie i na mo­ment za­wie­si­ła głos. – A kom­bi­nu­ją… jak łyse ko­nie. Pod górę w do­dat­ku. Prze­cież to nie od dzi­siaj wia­do­mo, że z dzie­cia­kiem trze­ba krót­ko, bo na gło­wę wej­dzie. Wy­ście z Anką pas zna­ły i mia­łam u was po­słu­cha­nie. Nie było to tam­to – po­wie­dzia­ła, ki­wa­jąc gło­wą, jak­by sama so­bie chcia­ła przy­tak­nąć. – Ale co ja tam wiem. Sta­ra je­stem, to i nikt mo­ich rad nie po­trze­bu­je. Kto by tam głu­pią babę py­tał.

– Prze­sa­dza ma­mu­sia. Jak­bym ja mia­ła dziec­ko, to­bym na pew­no ma­mu­si się we wszyst­kim…

– No da­ruj! – Jó­ze­fa znów nie po­zwo­li­ła jej skoń­czyć i za­nio­sła się śmie­chem. – Chcesz mnie udu­sić?! – Śmia­ła się do roz­pu­ku, z tru­dem ła­piąc od­dech. – Udu­si mnie, nor­mal­nie udu­si! Ty to po­tra­fisz mat­ce dow­cip opo­wie­dzieć, że boki zry­wać. Ha, ha! To by chy­ba było nie­po­ka­la­ne po­czę­cie! Ha, ha, ha! Kto by cię chciał trą­cić niby, głu­pia gęsi ty! Ha! Ha! Ha! Ale nie miej ta­kiej ża­ło­snej miny – zwró­ci­ła się do cór­ki, naj­wy­raź­niej wi­dząc, że spra­wi­ła jej przy­krość. – Uszy do góry. Masz jesz­cze mat­kę i nikt ci inny nie­po­trzeb­ny. Za­ufaj mi, dziec­ko. A z chło­pa­mi to tyl­ko uże­ra­nie całe ży­cie. Wiem, co mó­wię. Z ta­tu­siem two­im, Ka­zi­mie­rzem, Pa­nie świeć nad jego du­szą, pra­wie sie­dem­na­ście lat prze­ży­łam i Pan Bóg mi świad­kiem, że or­der mi jaki za to po­win­ni na pier­si po­wie­sić. I dwo­je dzie­ci mu uro­dzi­łam. A ro­dze­nie też nic przy­jem­ne­go. – Po­kle­pa­ła Ce­li­nę po ra­mie­niu. – Idź, po­staw wodę na her­ba­tę, na­pi­je­my się za­raz. Jak coś cie­ka­we­go bę­dzie, to cię za­wo­łam. I plac­ka może ukrój, to so­bie zje­my.2.

– Mamo, nu­dzi mi się! – ma­ru­dzi­ła Kon­stan­cja. Od­kąd wró­ci­ła ze szko­ły, nie mo­gła zna­leźć so­bie miej­sca. Desz­czo­wa aura za oknem unie­moż­li­wia­ła jej za­ba­wę w ogro­dzie, a czy­ta­ną wła­śnie książ­kę nie­opatrz­nie zo­sta­wi­ła w swo­jej szaf­ce w szko­le. Te­raz snu­ła się z kąta w kąt, zu­peł­nie nie wie­dząc, co po­cząć z tym nad­mia­rem ener­gii, któ­ry roz­pie­rał ją od środ­ka.

Anna przyj­rza­ła się cór­ce z tro­ską. Odło­ży­ła trzy­ma­ną w rę­kach ro­bót­kę i przy­gar­nę­ła dziec­ko do sie­bie.

– O co cho­dzi?

– Mam ja­kiś taki… – Za­sta­no­wi­ła się chwi­lę. – Nie wiem, mamo. Smu­tek mam w środ­ku.

– Smu­tek? W środ­ku? – zdzi­wi­ła się Anna. – A pró­bo­wa­łaś my­śleć o czymś przy­jem­nym?

– A o czym?

– To za­le­ży. Na pew­no masz ja­kieś miłe wspo­mnie­nie, spró­buj się na nim sku­pić, to zły hu­mor sam ci przej­dzie.

– A mamy lody? – oży­wi­ła się dziew­czyn­ka.

– Nie mamy, nie­ste­ty.

– Bo lody, mamo, mi się aku­rat bar­dzo do­brze ko­ja­rzą i jak się na nich sku­pi­łam na chwi­lę, to mi te­raz strasz­nie śli­na ciek­nie, a wca­le mi nie prze­szło.

Anna przy­bra­ła po­waż­ną minę i wes­tchnę­ła cięż­ko.

– To jest po­waż­na spra­wa, wi­dzę. Z ta­kim smut­kiem to nie ma żar­tów. Zwłasz­cza w środ­ku. I jesz­cze bez lo­dów… Ale cze­kaj, może jed­nak coś za­ra­dzi­my, niech po­my­ślę. Po­ba­wi­my się? – za­ga­iła, jed­nak Ko­stusz­ka (bo lu­bi­ła, żeby tak ją na­zy­wać) nie za­szczy­ci­ła jej na­wet spoj­rze­niem. – No chodź… – na­ma­wia­ła cór­kę. – Może po­wró­ży­my?

Dziew­czyn­ka w mgnie­niu oka wdra­pa­ła się jej na ko­la­na. Szczu­pły­mi ra­mion­ka­mi ob­ję­ła mat­kę za szy­ję i moc­no się w nią wtu­li­ła.

– To co, masz ocho­tę? – spy­ta­ła Anna.

W od­po­wie­dzi dziec­ko wy­cią­gnę­ło do niej rękę i wska­zu­jąc na otwar­tą dłoń, za­ko­men­de­ro­wa­ło:

– Wró­ży­my!

Anna uję­ła szczu­płą rącz­kę có­recz­ki i od­gi­na­jąc po ko­lei pa­lusz­ki, za­czę­ła re­cy­to­wać dzie­cię­cą wy­li­czan­kę:

– Wa­rzy­ła srocz­ka kasz­kę, wa­rzy­ła. Ogo­nek so­bie spa­rzy­ła. Temu dała na mi­secz­kę, temu dała na ły­żecz­kę, temu dała do gar­nusz­ka, temu dała do dzba­nusz­ka. A temu nic nie dała i frrr… po­le­cia­ła.

Wraz z ostat­nim wer­sem uwię­zi­ła dziew­czyn­kę w swo­ich ra­mio­nach, a Kon­stan­cja za­nio­sła się wdzięcz­nym śmie­chem. Z ra­do­ścią od­da­wa­ła się piesz­czo­tom mat­ki, wi­jąc się w spa­zmach od draż­nie­nia wraż­li­wych na ła­skot­ki że­ber. Jed­nak po kil­ku chwi­lach jej wą­tłe ciał­ko na­pię­ło się i usztyw­ni­ło, a na twa­rzy znać było nie­po­kój, jak­by do­tar­ło do niej coś, co z tru­dem ogar­nia­ła ro­zu­mem. Kil­ko­ma zręcz­ny­mi ru­cha­mi wy­swo­bo­dzi­ła się z ob­jęć Anny i z po­waż­ną miną zaj­rza­ła jej głę­bo­ko w oczy.

– Mamo, ko­chasz mnie? – spy­ta­ła i jak­by ze stra­chu przed tym, co usły­szy, moc­no przy­gry­zła war­gę. – Ale po­wiedz praw­dę.

– Pew­nie – od­par­ła Anna z uśmie­chem. – Skąd ci to przy­szło… – Nie do­koń­czy­ła, bo Kon­stan­cja na­tych­miast uci­szy­ła ją, przy­kła­da­jąc pa­lu­szek do jej ust. Pach­nia­ła kred­ka­mi świe­co­wy­mi i kre­mem cze­ko­la­do­wym.

– I za­wsze bę­dzie­my ra­zem?

– Za­wsze. – Tym ra­zem Anna była śmier­tel­nie po­waż­na.

– Na pew­no? – drą­ży­ła dziew­czyn­ka.

– Na bank.

– Z ręką na ser­cu?

Ko­bie­ta po­ki­wa­ła gło­wą, po czym, wi­dząc ocze­ki­wa­nie na twa­rzy có­recz­ki, szyb­ko na­ry­so­wa­ła pal­cem mały krzy­żyk na pier­si i uca­ło­wa­ła dziec­ko w czo­ło.

– No to ufff… – Ko­stusz­ka bez­wład­nie opa­dła na po­dusz­ki ka­na­py, jak­by wy­zwo­lo­na spod wiel­kie­go cię­ża­ru. – Ka­mień z ser­ca, moż­na po­wie­dzieć. Wie­rzę ci, bo je­steś moją mamą i ni­g­dy nie kła­miesz, praw­da?

– Ni­g­dy – przy­tak­nę­ła Anna, z ca­łych sił po­wstrzy­mu­jąc się od śmie­chu.

– To do­brze. – Mała po­ki­wa­ła gło­wą z apro­ba­tą, a po chwi­li do­da­ła: – Nie wol­no kła­mać.

Za­mil­kła na chwi­lę i le­żąc nie­ru­cho­mo, wpa­try­wa­ła się w su­fit. Anna uło­ży­ła się obok. Słu­cha­jąc rów­ne­go od­de­chu cór­ki, za­sta­na­wia­ła się, co też mała roi so­bie w gło­wie. Nie­wia­ry­god­ne, jaka była cza­sa­mi doj­rza­ła. Po­tra­fi­ła spoj­rzeć na świat nie jak dziec­ko, ale jak stu­let­ni fi­lo­zof my­śli­ciel. Wciąż za­ska­ki­wa­ła. Nie prze­sta­wa­ła py­tać, ale też sama prze­my­śli­wa­ła wie­le rze­czy. Rze­czy, któ­rym do­ro­śli zu­peł­nie nie po­świę­ca­ją cza­su. Skąd się bie­rze mi­łość? O co cho­dzi w ży­ciu? Co zna­czy by­cie szczę­śli­wym? Dla­cze­go lu­dzie po­tra­fią być wred­ni? Ko­stusz­ka sta­wia­ła cza­sem py­ta­nia, o któ­rych Anna my­śla­ła po­tem przez dłu­gie mie­sią­ce.

– Chcę, że­byś wie­dzia­ła, że je­śli kie­dyś mnie opu­ścisz, to… – pod­ję­ła Kon­stan­cja i za­raz prze­rwa­ła, szu­ka­jąc od­po­wied­nich słów – to…

– To co? – prze­ko­ma­rza­ła się Anna.

– To ja się nie od­zy­wam! – wy­pa­li­ła Ko­stusz­ka, pod­nio­sła się i wy­sta­wi­ła do mat­ki ję­zyk. Na­pię­cie wy­raź­nie mi­nę­ło, a w jej oczach zno­wu po­ja­wił się zna­jo­my, fi­glar­ny błysk. – I się ob­ra­żam do koń­ca ży­cia i znik­nę! I mnie nie bę­dzie!

– Ta­kaś har­da?!

– Taka – za­śmia­ła się dziew­czyn­ka.

– Do­brze, niech tak bę­dzie. Tyl­ko pa­mię­taj, obiet­ni­ca to obiet­ni­ca.

– Obiet­ni­ca to obiet­ni­ca!

***

Poza sobą nie mia­ły na świe­cie ni­ko­go. Jó­ze­fa owdo­wia­ła lata temu i mimo że ni­g­dy na­praw­dę nie ko­cha­ła swo­je­go męża, do dziś no­si­ła po nim ża­ło­bę. Uwa­ża­ła, że czerń przy­da­je jej do­sto­jeń­stwa i że ko­bie­cie w pew­nym wie­ku po pro­stu wy­pa­da się umar­twiać. Wła­ści­wie są­dzi­ła, że lu­dzie po­win­ni pie­lę­gno­wać w so­bie ból bez wzglę­du na wiek, po­nie­waż cier­pie­nie uszla­chet­nia i jest ła­ską od Boga. Z tego też po­wo­du szcze­rze nie­na­wi­dzi­ła wi­do­ku ro­ze­śmia­nych, dzie­cię­cych bu­ziek i au­ten­tycz­nie brzy­dzi­ła się zwy­kłą ludz­ką ra­do­ścią. Sama nie cie­szy­ła się ni­g­dy, poza tymi krót­ki­mi chwi­la­mi, kie­dy uda­wa­ło jej się ko­muś do­piec, ale na­wet wów­czas sta­ra­ła się za­cho­wać po­wścią­gli­wość i na jej su­ro­we ob­li­cze wy­peł­zał naj­wy­żej wsty­dli­wy cień pół­u­śmie­chu – gry­mas, po­dob­ny bar­dziej do tiku ner­wo­we­go niż rze­czy­wi­stej ozna­ki en­tu­zja­zmu. Na krót­kie chwi­le roz­luź­nie­nia po­zwa­la­ła so­bie wy­łącz­nie w to­wa­rzy­stwie cór­ki, a i to nie­zbyt czę­sto i tyl­ko w do­mo­wym za­ci­szu.

Głę­bo­ka czerń jej ubrań skry­wa­ła nie­wy­so­kie, choć pulch­ne cia­ło. Ni­ska i kor­pu­lent­na, na krót­kich, opuch­nię­tych no­gach i z lek­ko tyl­ko przy­pró­szo­ny­mi si­wi­zną ciem­ny­mi wło­sa­mi, wy­glą­da­ła na znacz­nie młod­szą, niż była na­praw­dę. Okrą­gła, pu­co­ło­wa­ta twarz, tłu­sta cera i licz­ne po­pę­ka­ne na­czyn­ka krwio­no­śne na po­licz­kach spra­wia­ły, że uro­dą bli­ska była ba­ro­ko­wym anioł­kom. Mia­ła nie­wie­le zmarsz­czek i gdy­by nie po­wol­ny i ocię­ża­ły spo­sób po­ru­sza­nia, z po­wo­dze­niem moż­na by­ło­by ją uznać za za­nie­dba­ną ko­bie­tę tuż po czter­dzie­st­ce.

Ce­li­na była młod­szą z có­rek Jó­ze­fy, choć z da­le­ka bra­no je ra­czej za sio­stry. Nad­mier­na tu­sza, od­wrot­nie niż mat­ce, do­da­wa­ła jej lat, a spo­sób ubie­ra­nia się tyl­ko pod­kre­ślał ten, wy­so­ce po­żą­da­ny przez dziew­czy­nę, efekt. Ciem­ne, lek­ko krę­co­ne wło­sy upi­na­ła zwy­kle w bez­kształt­ny ni to kok, ni pal­mę na czub­ku gło­wy. Ten zwi­chrzo­ny koł­tun przy­po­mi­nał tro­chę, zwłasz­cza z pew­nej od­le­gło­ści, splą­ta­ny kłę­bek weł­ny albo małe zwie­rzę i od za­wsze był po­wo­dem żar­tów osie­dlo­wej dzie­ciar­ni. Ce­li­na jed­nak, nie­zra­żo­na do­cin­ka­mi mło­dzie­ży, co­dzien­nie od nowa ta­pi­ro­wa­ła wło­sy, cie­sząc się w du­chu, że dzię­ki nim w ogó­le przy­cią­ga czy­jąś uwa­gę.

Od­kąd się­ga­ła pa­mię­cią, sta­ra­ła się za­do­wo­lić mat­kę i każ­de­go dnia w mia­rę moż­li­wo­ści pró­bo­wa­ła spro­stać jej wy­gó­ro­wa­nym ocze­ki­wa­niom. Już jako dziec­ko stłu­mi­ła w so­bie więk­szość emo­cji. Ni­g­dy nad­mier­nie się nie eks­cy­to­wa­ła, nie była ha­ła­śli­wa ani prze­sad­nie po­bu­dzo­na. Nie po­zwa­la­ła so­bie na żad­ne eks­ce­sy i wy­sko­ki. W pod­sta­wów­ce ko­lek­cjo­no­wa­ła ró­żań­ce i świę­te ob­raz­ki. Cho­dzi­ła z mat­ką na wszyst­kie sto­sow­ne dla da­ne­go okre­su li­tur­gicz­ne­go na­bo­żeń­stwa i z pa­sją wczy­ty­wa­ła się w Ży­wo­ty świę­tych. Za­miast na ba­let za­pi­sa­ła się do Dzie­ci Ma­ryi, a w ad­wen­cie re­zy­gno­wa­ła z naj­mniej­szych na­wet przy­jem­no­ści. W li­ceum jako je­dy­na przy­szy­wa­ła szkol­ne tar­cze do bu­rych swe­trów i ubie­ra­ła się wy­łącz­nie w prze­pi­so­we ko­lo­ry. Ni­g­dy nie mia­ła przy­ja­ciół ani na­wet ko­le­ża­nek. Na po­tań­ców­kę wy­bra­ła się tyl­ko raz, ale szyb­ko ucie­kła stam­tąd, obu­rzo­na wy­uz­da­ny­mi stro­ja­mi ró­wie­śni­ków i gor­szą­cą za­chod­nią mu­zy­ką. Kil­ka lat póź­niej pró­bo­wa­ła na wła­sną rękę sa­bo­to­wać stud­niów­kę swo­jej szko­ły, świę­cie prze­ko­na­na, że za grzech urzą­dza­nia hucz­nych za­baw w okre­sie Wiel­kie­go Po­stu od­po­wie­dzą nie tyl­ko uczest­ni­cy i or­ga­ni­za­to­rzy im­pre­zy, ale na­wet ku­char­ki za­trud­nio­ne na tę oko­licz­ność. Mło­dość skoń­czy­ła się dla niej na dłu­go przed tym, nim na­praw­dę się za­czę­ła. Z upły­wem lat Ce­li­na sta­ła się sta­tecz­na, po­waż­na i su­ro­wa. Żyła bli­sko Ko­ścio­ła, nie wie­dząc tak na­praw­dę, czy wie­rzy w jego na­uki, czy tyl­ko po­wie­la sche­mat, któ­ry zo­stał jej na­rzu­co­ny. Była wier­ną ko­pią swo­jej mat­ki, a ta była dla niej wzo­rem w każ­dym aspek­cie ży­cia.

Skrom­na eme­ry­tu­ra Jó­ze­fy star­cza­ła im aku­rat na ży­cie. Ce­li­na za­raz po stu­diach pra­co­wa­ła w pod­sta­wów­ce, ale szyb­ko oka­za­ło się, że nie jest w sta­nie pod­po­rząd­ko­wać się no­wym re­gu­łom, pa­nu­ją­cym w pla­ców­kach oświa­ty. Trud­no było jej zre­zy­gno­wać z ob­ra­ża­nia uczniów, po­krzy­ki­wa­nia na nich lub na­wet dys­cy­pli­no­wa­nia li­nij­ką. Po kil­ku skar­gach ze stro­ny ro­dzi­ców zo­sta­ła za­wie­szo­na w obo­wiąz­kach na­uczy­ciel­ki i raz na za­wsze po­że­gna­ła się z ka­rie­rą pe­da­go­ga. Od tam­tej pory do­ra­bia­ła, udzie­la­jąc ko­re­pe­ty­cji z przed­mio­tów ści­słych. Ucznio­wie bali się jej jak ognia i cho­ciaż jej me­to­dy na­ucza­nia po­zo­sta­wia­ły wie­le do ży­cze­nia, to ro­dzi­ce z chę­cią po­wie­rza­li Ce­li­nie swo­je po­cie­chy, żeby tyl­ko po­mo­gła im zdać do na­stęp­nej kla­sy. „Sza­nu­ją mnie” – my­śla­ła z dumą, kie­dy ko­lej­ne dzie­cia­ki sia­da­ły na wprost niej przy sto­le, drżąc na ca­łym cie­le. Ina­czej niż w szko­le, w domu ni­g­dy nie pod­no­si­ła na nie gło­su. Tre­no­wa­ła tyl­ko pod­pa­trzo­ne u mat­ki me­to­dy upo­ka­rza­nia swo­ich uczniów, tak że ża­den z nich ni­g­dy nie od­wa­żył się na­wet spoj­rzeć jej w oczy. Te kil­ka go­dzin w ty­go­dniu, kie­dy zo­sta­wa­ła sam na sam ze słab­szy­mi od sie­bie, po­zwa­la­ły jej od­re­ago­wać. W tym cza­sie nikt nią nie po­mia­tał.

***

Po­łu­dnie za­sta­ło je na zwy­kłych miej­scach. Słoń­ce sta­ło wy­so­ko na nie­bie, z każ­dą mi­nu­tą pra­żąc co­raz moc­niej. W ro­ze­dr­ga­nym od upa­łu, gę­stym po­wie­trzu roz­cho­dzi­ły się za­pa­chy nie­dziel­nych obia­dów. Od­gło­sy ubi­ja­nia ko­tle­tów tu i ów­dzie za­stą­pi­ło mia­ro­we szczę­ka­nie sztuć­ców i przy­tłu­mio­ne roz­mo­wy przy sto­le. Pol­skie Ra­dio wy­emi­to­wa­ło przed chwi­lą skrót wia­do­mo­ści, a spi­ker za­po­wia­dał pro­gno­zę po­go­dy. Za­nim do­no­śne dźwię­ki do­cho­dzą­ce z nie­od­le­głej dzwon­ni­cy na do­bre uci­chły, w miesz­ka­niu pań Szczę­snych roz­legł się dzwo­nek te­le­fo­nu.

Ce­li­na pierw­sza po­de­rwa­ła się ze swo­je­go miej­sca i truch­tem pod­bie­gła do apa­ra­tu, sto­ją­ce­go na okrą­głym sto­li­ku w rogu sa­lo­nu. Ode­bra­ła ze zwy­cza­jo­wym: „Szczę­sna, słu­cham”, ale od­po­wie­dział jej tyl­ko prze­ry­wa­ny sy­gnał ze­rwa­ne­go po­łą­cze­nia. Zre­zy­gno­wa­na, odło­ży­ła słu­chaw­kę i już mia­ła odejść, gdy te­le­fon roz­dzwo­nił się na nowo.

– Halo? – Ode­bra­ła nie­mal na­tych­miast.

– Ce­li­na? To ty? – od­po­wie­dział nie­pew­ny mę­ski głos.

– Kto mówi?

– Jest mama?

– Kto mówi?! – Dziew­czy­na nie da­wa­ła za wy­gra­ną.

– Pro­szę, za­wo­łaj mamę – po­wie­dział jej roz­mów­ca, a w jego gło­sie sły­chać było roz­pacz i bła­ga­nie.

– W ta­kim ra­zie że­gnam – ofuk­nę­ła roz­mów­cę i już mia­ła odło­żyć słu­chaw­kę, kie­dy po­czu­ła cię­żar czy­jejś dło­ni na ra­mie­niu.

– Daj mi te­le­fon i idź do sie­bie. – Mat­ka ode­zwa­ła się do niej zwy­kłym, lo­do­wa­tym i nie­zno­szą­cym sprze­ci­wu to­nem.

Ce­li­na spu­ści­ła wzrok, od­su­nę­ła się i bez sło­wa od­da­ła słu­chaw­kę, po czym szyb­ko wy­szła z po­ko­ju, ci­chut­ko za­my­ka­jąc za sobą drzwi. Jó­ze­fa wes­tchnę­ła cięż­ko i po­krę­ci­ła gło­wą w ge­ście mil­czą­cej dez­apro­ba­ty. Po­wo­li przy­sia­dła na pod­nisz­czo­nym ru­dym fo­te­lu i me­cha­nicz­nie wy­gła­dza­jąc ko­ron­ko­wą ser­we­tę zdo­bią­cą sto­lik, pod­nio­sła do ucha apa­rat.

– Jó­ze­fa Szczę­sna, słu­cham. – Głos ko­bie­ty był tak bez­na­mięt­ny i po­zba­wio­ny wy­ra­zu, jak­by na ni­czym w ży­ciu już jej nie za­le­ża­ło. To, co mó­wi­ła, brzmia­ło au­to­ma­tycz­nie, jak ko­mu­ni­kat na dwor­cu ko­le­jo­wym.

Po dru­giej stro­nie słu­chaw­ki sły­chać było tyl­ko szmer przy­spie­szo­ne­go od­de­chu.

– Słu­cham! – po­wtó­rzy­ła na­praw­dę po­iry­to­wa­na i kie­dy już mia­ła zwy­my­ślać żar­tow­ni­sia, usły­sza­ła przy­ga­szo­ny, dziw­nie zna­jo­my, mięk­ki mę­ski głos.

– To ja, Sła­wek. Mo­że­my po­roz­ma­wiać?

***

Pod­czas po­by­tu u bab­ci dni były do sie­bie bliź­nia­czo po­dob­ne, jed­nak ni­g­dy się nie nu­dzi­łam. Z en­tu­zja­zmem wy­ska­ki­wa­łam z łóż­ka już o świ­cie, bu­dzo­na przez sta­re­go ko­gu­ta są­sia­dów. Sta­ro­win­ka wy­prze­da­ła daw­no wszyst­kie ho­dow­la­ne zwie­rzę­ta i ka­wał uro­dzaj­nej zie­mi za wsią, zo­sta­wia­jąc so­bie tyl­ko kil­ka grzą­dek wa­rzyw­nych koło domu. Cały te­ren wo­kół par­te­ro­we­go, nie­du­że­go do­mo­stwa po­ra­sta­ły dzi­ko roz­sia­ne ro­bi­nie, o za­pa­chu tak słod­kim, że aż krę­ci­ło się w gło­wie. Z po­cząt­kiem lip­ca, kie­dy bia­łe kwia­ty gę­sto zdo­bi­ły te drze­wa, zbie­ra­łam ich całe na­rę­cza i bła­ga­łam bab­cię, żeby usma­ży­ła z nich plac­ki. Po­tem sia­da­łam za­do­wo­lo­na przed całą górą sma­ko­ły­ków i ja­dłam aż do wy­pę­ku. Mat­ka ni­g­dy by mi na to nie po­zwo­li­ła.

Tuż przy domu sta­ła buda Miś­ka – sta­re­go przy­błę­dy, któ­ry ko­chał moją bab­cię z wza­jem­no­ścią. Żyli ra­zem w nie­sa­mo­wi­tej sym­bio­zie, sza­nu­jąc na­wza­jem swo­je zwy­cza­je i upodo­ba­nia. Mi­siek ni­g­dy nie od­wa­żył się wejść za próg domu. Bab­cia ani razu na­wet nie po­my­śla­ła o smy­czy czy łań­cu­chu. Pies, żół­ta­wo­ru­dy kun­del śred­niej wiel­ko­ści, miał wła­sną dziu­rę w pło­cie, któ­rą przy­naj­mniej raz dzien­nie od­da­lał się w so­bie tyl­ko zna­nym kie­run­ku. Wra­cał na ko­la­cję. Choć­by nie wiem co. Bab­cia za­wsze pa­mię­ta­ła o kil­ku ką­skach spe­cjal­nie dla nie­go. Żad­ne tam kar­my, śmier­dzą­ce tro­ci­na­mi. Mi­siek był człon­kiem ro­dzi­ny i ja­dał to, co my. Od cien­kie­go krup­ni­ku, przez scha­bo­we, kne­dle ze śliw­ką, aż po ka­nap­ki z ogór­kiem i kom­pot. Mi­skę za­wsze wy­li­zy­wał do czy­sta. Na noc mo­ścił się w swo­jej wy­ło­żo­nej sta­rym ko­żu­chem bu­dzie, skła­da­jąc pysk na ła­pach, i pil­no­wał, żeby nikt nie za­kłó­cał spo­ko­ju jego pani.

Rano my­łam tyl­ko zęby i prze­cze­sy­wa­łam pal­ca­mi wło­sy, po czym ła­pa­łam sto­ją­cą już w sie­ni bań­kę, gwiz­da­łam na Miś­ka i ra­zem ma­sze­ro­wa­li­śmy do Ku­ro­nio­wej, na sam ko­niec wsi. Ku­ro­nio­wa była na­praw­dę sta­ra. Cza­sa­mi wy­da­wa­ło mi się, że może być na­wet star­sza od mo­jej bab­ci. Lata moc­no przy­gię­ły ją do zie­mi, a twarz i ręce, ogo­rza­łe od słoń­ca i wia­tru, wy­glą­da­ły jak wy­cio­sa­ne z ciem­ne­go drew­na. Mimo po­de­szłe­go wie­ku da­lej utrzy­my­wa­ła się z go­spo­dar­stwa. Mia­ła kro­wy i kury, a kie­dy za­cho­dzi­łam do niej ra­niut­ko, zwy­kle wła­śnie wra­ca­ła z wia­dra­mi z po­ran­ne­go udo­ju. Prze­le­wa­ła cie­płe jesz­cze mle­ko przez wy­pra­so­wa­ną pie­lu­chę te­tro­wą do mniej­szych na­czyń, a po­tem na­peł­nia­ła moją bań­kę. Li­czy­ła so­bie zło­tów­kę za litr. I dużo, i mało. Ale co to było za mle­ko! Czy­sty nek­tar, am­bro­zja! Bra­łam od niej jesz­cze sześć jaj i oseł­kę ma­sła i czym prę­dzej czmy­cha­łam na ze­wnątrz, żeby przy­kuc­nąć tuż za pło­tem i na­pić się wprost z bań­ki. By­wa­ło, że za­nim do­tar­li­śmy z Miś­kiem do domu, opróż­ni­łam już pół na­czy­nia, ale bab­cia ni­g­dy nie była na mnie zła.

– Na zdro­wie, dziec­ko! – mó­wi­ła tyl­ko, a w jej oczach wi­dzia­łam ni­czym nie­zmą­co­ną mi­łość.

Gdy­by mat­ka wie­dzia­ła o mo­ich śnia­da­nio­wych zwy­cza­jach, chy­ba do­sta­ła­by za­wa­łu. Na samą myśl o nie­prze­go­to­wa­nym mle­ku ro­bi­ło jej się sła­bo. Na sta­rą Ku­ro­nio­wą pew­nie na­sła­ła­by sa­ne­pid, a bab­cię za­mknę­ła­by w domu star­ców. Na szczę­ście w lip­cu by­łam poza jej kon­tro­lą.