Nieszczęście bycia Grekiem - ebook

Wstęp. Nieszczęście bycia człowiekiem

1. Szczęściem nazywamy (zazwyczaj tymczasowy) stan, w którym rzeczywistość zbiega się z naszymi pragnieniami.

2. Przez analogię, nieszczęście musi oznaczać brak zbieżności między pragnieniem a rzeczywistością.

3. Innymi słowy, nieszczęściem można nazwać dystans pomiędzy pragnieniem a rzeczywistością.

4. Im większy dystans, tym bardziej jesteśmy nieszczęśliwi.

5. Szczęście (nieszczęście) zależy z jednej strony od wielkości, intensywności i liczby naszych pragnień, z drugiej zaś od natury rzeczywistości.

6. Być może jestem nieszczęśliwy dlatego, że mam nadmierne i wygórowane pragnienia, które (słusznie) pozostają niespełnione. A może moje pragnienia są „umiarkowane” (jeśli mierzyć je skalą przeciętnego człowieka) i to rzeczywistość mnie prześladuje (jak Hioba). Wówczas możemy mówić o pechu.

7. Tworzymy sobie koncepcję szczęścia opartą na statystyce. Wierzymy, że człowiek o „umiarkowanych” pragnieniach dozna tyluż sukcesów, ilu rozczarowań (dowodem zwroty takie jak: „fortuna kołem się toczy” czy „raz na wozie, raz pod wozem” itp.).

8. Cóż z tego, skoro życie nie potwierdza takiego poglądu. Zazwyczaj odczuwający liczne i silne pragnienia zaspokajają ich więcej niż ci, których pragnienia są nieliczne i skromne. Z tym tylko, że to właśnie nienasycona natura tych pierwszych rzadko kiedy pozwala im osiągnąć ów stan równowagi, który zwykliśmy nazywać szczęściem.

9. Dystans, jaki nazwaliśmy nieszczęściem, ma i pozytywne, i negatywne właściwości. Nie mam tego, czego pragnę, lub mam coś, czego wcale nie chcę (na przykład chorobę).

10. Autorzy „recept na szczęście” próbują zwykle przekształcać lub ograniczać pragnienia – nie tak łatwo jest przecież wpływać na rzeczywistość. To oczywiste, że im mniej mamy pragnień, tym mniejsze ryzyko rozczarowań i cierpień.

11. Następny krok to nauka Buddy. Jako niezawodne antidotum na nieszczęście zaleca on wyzbycie się wszelkich pragnień. (Jeszcze efektywniej: wyzbycie się źródła wszelkich pragnień – własnego ja).

12. W przypadku zwierząt luka między pragnieniem a rzeczywistością jest minimalna. Podstawowe cele życiowe zwierzęcia pokrywają się z jego możliwościami. Jest w pełni przystosowane do swojego środowiska.

13. Trudno jest mówić o zwierzętach szczęśliwych i nieszczęśliwych, skoro nie występuje u nich napięcie między dwoma biegunami (ludzkimi). Coś mi jednak szepcze, że ptaki niebieskie2 z pewnością są szczęśliwe…

14. W przeciwieństwie do zwierząt człowiek ma pragnienia physei kai thesei, „z natury i z umowy” – nie do spełnienia. Marzy o nieśmiertelności. Tymczasem jedyne, co wie na pewno o przyszłości, to fakt, że kiedyś umrze.

15. Moglibyśmy zdefiniować człowieka jako takie zwierzę, które zawsze pragnie więcej, niż może osiągnąć. Zwierzę nieprzystosowane. Moglibyśmy, innymi słowy, zdefiniować człowieka jako byt, który nosi w sobie – wrodzone – nieszczęście.

16. Jeszcze inaczej, można by zdefiniować człowieka jako zwierzę tragiczne (zoon tragikon). Czymże innym jest bowiem tragedia, jeśli nie bolesnym doświadczeniem owego dystansu między człowiekiem a światem?

17. Im bardziej człowiek jest kimś, im silniej pragnie i pożąda, tym szersza rozwiera się przepaść. Jeśli jest bohaterem, walczy i ginie. Jeśli artystą, próbuje wypełniać tę przestrzeń formami.

18. Jeśli przyjmiemy, że człowiek jako taki nosi w sobie nieszczęście, to niektórzy ludzie mają doń większe predyspozycje, podobnie jak i niektóre narody. A wśród tych ostatnich, naturalnie – Grecy. Nowo-Grecy.

19. Teza niniejszej książki brzmi zatem: „Grek z racji historii, dziedzictwa i charakteru doświadcza znacznie większego dystansu między pragnieniem a rzeczywistością niż średnia przewidziana dla reszty ludzkości”.

20. Jeśli samo to, że jesteś człowiekiem, oznacza gwarancję przeżycia pewnej dozy nieszczęścia – bycie Grekiem zapowiada zwielokrotnienie dawki.

21. Mówimy o „nieszczęściu bycia Grekiem”.

2 Por. Ewangelia wg św. Mateusza 6, 26.