NLP w praktyce - ebook

Od Autorów

NLP zmieniło życie wielu osób. Może zmienić też twoje. Przeczytaj NLP w praktyce, a przekonasz się, że to prawda.

Trzymasz w ręku książkę, której wydanie dziesięć lat temu stanowiło dla nas szczyt marzeń. Do tej pory opublikowaliśmy pięć pozycji o zbliżonej tematyce, następne czekają w kolejce. Chcieliśmy też założyć ogólnoświatową firmę oferującą szkolenia i coaching – to również się udało. Jednak naszym głównym zadaniem było ustanowienie funduszu charytatywnego. Miałby pomagać osobom, które tego potrzebują. Ten cel także osiągnęliśmy.

Czy swój sukces zawdzięczamy tylko NLP? Oczywiście, że nie. Zrealizowanie marzeń wymagało bowiem wysiłku i działań. Jednak korzystanie z metodologii, procesów i technik NLP pozwoliło nam szybciej i pewniej osiągnąć wyznaczone cele.

Mamy nadzieję, że książka NLP w praktyce udostępni techniki NLP szerokiemu gronu osób. Każdy ma przecież prawo spełniać swoje marzenia, a NLP to umożliwia – czego jesteśmy żywym dowodem.

NLP w praktyce przedstawia najistotniejsze pojęcia NLP w przystępny i praktyczny sposób, chociaż bez nadmiernego upraszczania. Nauczysz się, jak sterować własnym umysłem, lepiej rozumieć innych, osiągać cele, budować lepsze relacje – i dużo, dużo więcej.

Doświadczenie i wiedzę w zakresie NLP zdobywaliśmy przez ponad sto dni szkoleń jako uczestnicy, a także poprzez prowadzenie kursów NLP oraz wykorzystywanie NLP w pracy.

Oboje jesteśmy certyfikowanymi coachami NLP, Steve zdobył kwalifikacje hipnoterapeuty ericksonowskiego, oboje też mamy honorowe tytuły naukowe w zakresie psychologii.

Specjalizujemy się w sposobach komunikacji oraz kształtowania relacji interpersonalnych w biznesie, w tym w tematach takich, jak wpływ osobisty, networking, techniki prezentacji handlowych oraz wywieranie wpływu. Codziennie stosujemy zasady NLP zarówno w celu zoptymalizowania wyników naszej pracy, jak i w szkoleniach, coachingu oraz terapii. Jesteśmy dyrektorami Speak First, firmy oferującej klientom na całym świecie szkolenia o najwyższej jakości, z uwzględnieniem różnic lokalnych.

Steve i AmandaWstęp

Wielu osobom, które zetknęły się z NLP, początkowo trudno zrozumieć to niewątpliwie złożone pojęcie. NLP można bowiem rozpatrywać na różnych płaszczyznach – jako naukę, proces, badanie, model, zbiór procedur, system i technikę. Wydaje się jednak, że najwłaściwiej jest postrzegać je jako rodzaj psychologii stosowanej. Wielu nauczycieli NLP, wykorzystujących jego techniki w praktyce, nazywa je „instrukcją obsługi mózgu”. Dlatego też powszechnie uważane jest za jedno z najpotężniejszych dostępnych narzędzi rozwoju osobistego i zawodowego.

Co kryje nazwa NLP, czyli programowanie neurolingwistyczne? Cząstka „neuro” odnosi się do neurologii i sposobów przetwarzania informacji odbieranych przez zmysły wzroku, słuchu, dotyku, zapachu i smaku. Słowo „lingwistyczne” informuje o wykorzystaniu sfery językowej (symboliki, metafor, słowa mówionego) do kodowania i przypisywania znaczeń naszym wewnętrznym wyobrażeniom dotyczącym otaczającego świata. Pojęcie „programowanie” odnosi się do sposobu, w jaki kodujemy, przechowujemy i przetwarzamy własne doświadczenia. Ma ono pomóc nam wytworzyć pożądane nawyki i stworzyć „programy” ułatwiające codzienne funkcjonowanie – zupełnie jak w przypadku działania oprogramowania komputerowego!

NLP zostało opracowane w latach 70. XX w. w Kalifornii przez matematyka Richarda Bandlera i lingwistę Johna Grindera. Wiedzę do stworzenia NLP czerpali oni z bardzo wielu dziedzin nauki, wykorzystując m.in. elementy myślenia systemowego (systems thinking), psychoterapii, cybernetyki oraz semantyki ogólnej. U podstaw NLP leżą struktury lingwistyczne znane jako presupozycje. Choć te proste, zwięzłe stwierdzenia niekoniecznie są prawdziwe – podejście NLP jest pragmatyczne – są jednak użytecznymi sposobami interakcji ze światem.

Oto jedna z presupozycji: „Nie ma porażek, są tylko informacje zwrotne”. To stwierdzenie przekonuje nas, że błędy należy postrzegać w kategoriach doświadczeń, oraz zachęca do eksperymentowania bez obawy przed porażką. Kolejne przykłady presupozycji: „Mapa to nie terytorium”, „Jeśli jedna osoba potrafi coś zrobić, każdy może się nauczyć, jak to jest zrobione”, „Doświadczenie ma strukturę”. Powyższe presupozycje leżą u podstaw NLP. Bandler i Grinder modelowali doskonałość innych osób, np. terapeutów Fritza Perlsa i Virginii Satir (czyli wyciągali wnioski z ich najlepszych strategii i przyjmowali te same przekonania, co oni – przyp. red.), dowiedli, że kiedy już się zrozumie tok myślenia i motywy zachowania ludzi utalentowanych, można – jak oni – osiągnąć sukces.

Garść informacji

Metamodel powstał w wyniku pierwszego modelowania przeprowadzonego przez twórców NLP. Zauważyli oni, że pewne rodzaje pytań zadawanych przez Perlsa i Satir pomagały badanym odzyskać utracone informacje oraz zrozumieć niejasne dotąd obszary rzeczywistości. To z kolei pozwoliło im działać efektywniej.

Istnieje 12 pytań „metamodelowych”. Wśród nich wyróżnia się kategorie:

• usunięcie – są to informacje ze świata zewnętrznego, których należy się pozbyć, aby nie przytłoczyły nas swoim nadmiarem,

• zniekształcenie – uproszczenie danego przeżycia, np. z powodu niedoboru informacji,

• generalizacja – użycie wcześniejszych przeżyć w celu skategoryzowania nowych informacji.

Można to zilustrować na podstawie przykładów. Często wypowiadane zdania nie zawierają istotnych treści, np. „Lepiej nie przeciągać struny”. Pytanie, jakie powinno się pojawić, by zdanie mogło odzyskać porównanie utracone w wyniku usunięcia, to: „Lepiej niż co?”. Powszechny przypadek zniekształcenia zaś to tzw. równoważność złożona. Oto przykład: „Spóźniłem się na zebranie zespołu – jestem beznadziejny”. Możesz podważyć to stwierdzenie, pytając: „W jaki sposób spóźnienie się na zebranie zespołu sprawia, że jesteś beznadziejny?”. Generalizacje są więc powszechne.

Bandler i Grinder zajęli się modelowaniem światowej sławy hipnoterapeuty Miltona Ericksona. Odkryli, że celowo wyrażał się on w niejasny sposób – tak jakby świadomie zamierzał usuwać informacje, zniekształcać je oraz generalizować. Niejednoznaczność języka, jakim się posługiwał, pomagała mu wprowadzać pacjentów w stan transu, dzięki czemu uzyskiwał dostęp do nieświadomych obszarów ich umysłów. Takie wzorce językowe przydają się, gdy pracuje się z kimś nad jego zmianą.

Świat odbierasz za pomocą pięciu zmysłów albo – jeśli posłużyć się terminologią NLP – modalności. Twój system nerwowy, wykorzystując zgromadzone w ten sposób informacje, tworzy wewnętrzne wyobrażenie na temat rzeczywistości, zwane w NLP jej reprezentacją. Ponieważ używasz swoich modalności, aby we współpracy z neurologią stworzyć te wewnętrzne reprezentacje, NLP nazywa zmysły systemami reprezentacji. Bywają również określane mianem WSKZSm, od pierwszych liter angielskich nazw zmysłów: wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny, zapachowy, smakowy. Choć stosujesz wszystkie systemy, to zazwyczaj faworyzujesz jeden z nich – czasem bowiem bardziej naturalne jest myślenie obrazami, innym razem wyobrażanie sobie dźwięków, czasem zaś wrażeń dotykowych. Jest to twój system podstawowy. Dobór słów wiele mówi o systemie reprezentacji, jakiego używasz. „To brzmi dobrze”, oznacza, że używasz słowa z obszaru słuchowego. Każda z modalności posiada również podkategorie o węższym znaczeniu, zwane submodalnościami. Na przykład dźwięki różnią się od siebie głośnością, tonem i miejscem, z którego dochodzą. Obrazy zaś różnią się pod względem jasności, koloru, kontrastu, rozmiaru. Wiele znanych technik NLP, np. metoda świstu korzysta z submodalności, by zmienić odczucia związane z konkretną sytuacją (przykładem jest odrzucenie pokusy zjedzenia czekolady za każdym razem, gdy tankuje się paliwo na stacji benzynowej).

Sposób myślenia można organizować też za pomocą metaprogramów. Podczas gdy submodalności dotyczą wewnętrznych reprezentacji, metaprogramy działają jak filtr, który wpływa na to, co odbierasz ze świata zewnętrznego, i pomaga ci zdecydować, jaką część z tego wyrazić oraz w jakiej formie. Jeśli zrozumiesz metaprogram, zauważysz, jak różna może być percepcja ludzi w odbiorze świata.

Przekonania i wartości kształtują twoje nastawienie do świata. Często przyjmujesz własne poglądy za powszechnie obowiązujące. Wiele z nich dotyczy tego, co jest, a co nie jest słuszne. Kształtują bowiem podstawy tożsamości człowieka i tworzą jego osobowość. Mogą być w równym stopniu potężnymi siłami napędowymi co ograniczającymi. Dzieci często słyszą, że nie potrafią tańczyć, śpiewać, rysować – można by tak wyliczać bez końca – i utrwalają w sobie poczucie, że to prawda (nawet jeśli nie jest), które towarzyszy im przez całe dorosłe życie. Kiedy w coś wierzysz, zachowujesz się tak, by udowodnić celowość tego przekonania. NLP oferuje wiele sposobów, by podważyć i zmienić niesłuszne poglądy. Pozwolą ci one zbudować przekonania o dużej sile oddziaływania i pomogą osiągnąć w życiu to, co chcesz.

Zrozumienie strategii działania ludzi to ważny aspekt NLP. Równie istotne i cenne dla wielu osób jest to, w jaki sposób NLP pomaga im w osiąganiu celów. NLP bowiem skupia się raczej na rezultatach niż na celach. Rezultat zaś to wynik, jaki otrzymujesz, natomiast cel to zawsze coś, do czego dążysz. W NLP, aby osiągnąć sukces, należy przestrzegać pewnych „dobrze uformowanych” reguł, jak np. wyrażanie rezultatu w sposób pozytywny, precyzja słownictwa oraz pewność, że zamierzony rezultat jest przez nas naprawdę pożądany.

Twój stan emocjonalny w danej chwili często wpływa na to, w jakim stopniu uzyskujesz (lub też nie) zamierzony rezultat. Kiedy czujesz się niepewnie, masz negatywne myśli, wówczas może opuścić cię chęć podejmowania inicjatywy i nie robisz satysfakcjonujących postępów. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak się czuje w konkretnym momencie, i nie wierzy, że mają wpływ na swój stan emocjonalny. Otóż z NLP jest to możliwe. Pierwszym krokiem jest świadomość własnego stanu, tylko wtedy możesz albo go zmienić, albo wzmocnić. Pomyśl przez chwilę, co chcesz osiągnąć. Wyobraź sobie, że ci się to udało – i wszystko poszło fantastycznie! To pokazuje, jak łatwo możesz wpłynąć na swój stan emocjonalny, zmieniając sposób myślenia.

NLP może ci pomóc zmienić stan emocjonalny na przykład poprzez użycie kotwic, czyli pewnych skojarzeń. Mogą być one pozytywne lub negatywne. Kotwice mogą być „zakładane” celowo, przy użyciu pięciu zasad dobrego sformułowania. Jeśli zatem chcesz osiągnąć dany stan emocjonalny lub w pewien sposób „znaleźć się” w konkretnej sytuacji w przyszłości, możesz uczynić to za pomocą kotwicy. Wiele technik NLP, np. Zmiana Historii Osobistej, korzysta z kotwic. Ten wzorzec pomaga zmienić perspektywę albo uczucia związane z doświadczeniem z przeszłości.

Podczas pracy z wykorzystaniem technik NLP ważne jest, by budować relacje z ludźmi i rozwijać swoją wrażliwość. Wiele osób posiada naturalną łatwość nawiązywania kontaktów. Kiedy podzielasz czyjeś zainteresowania, szybko się okazuje, że również dobrze się z nim dogadujesz. W NLP proces ten zostaje wzmocniony, gdy zachowujesz się podobnie jak dana osoba. Człowiek z silnie rozwiniętą wrażliwością sensoryczną jest dobrym obserwatorem. Zauważa zmiany w kolorycie skóry, tonie głosu oraz inne szczegóły dotyczące zachowania. Wykorzystuje te informacje, by dopasować się do drugiej osoby i pogłębić kontakt. Następny etap to rozpoznanie wzorców zachowań, czyli tzw. kalibracja. Pracując z kimś, łatwo jest skupić całą uwagę na procesie, zamiast na osobie, oraz zorientować się, czy dana technika odnosi właściwy skutek.

Jednym ze sposobów, w jaki możesz pogłębić kontakt z innymi ludźmi, jest zrozumienie ich „map świata”. Proces ten jest wspomagany przez zmianę pozycji percepcyjnej. Wyróżnia się trzy pozycje percepcyjne: 1. postrzeganie innej osoby z naszego punktu widzenia, 2. wyobrażanie sobie, że jest się na jej miejscu, i postrzeganie siebie z jej punktu widzenia, 3. przybranie zewnętrznej, zdystansowanej perspektywy i postrzeganie relacji pomiędzy tobą a drugą osobą. Każda zmiana pozycji daje informacje przydatne w rozwiązywaniu problemów w relacjach.

Nieocenioną zasługą Bandlera i Grindera oraz ich licznych zwolenników jest stworzenie fantastycznych technik, takich jak: Podwójna Dysocjacja (Fast Phobia Cure), Generator Nowych Zachowań czy model S.C.O.R.E. Korzystając z nich, możesz znacznie podnieść jakość życia. Techniki NLP znajdują zastosowanie w wielu sferach życia, jak: rozwój osobisty, wystąpienia publiczne, sport, zdrowie, sprawność fizyczna, relacje, terapia, biznes, sprzedaż, negocjacje, coaching, przywództwo, szkolenia, edukacja, a nawet duchowość. Jedynym ograniczeniem może być twoja wyobraźnia. Pokonasz je, jeśli pozwolisz działać NLP!Rozdział 1. Czym jest NLP?

W tym rozdziale dowiesz się:

• jak bywa definiowane NLP;

• co kryje się za literami N, L i P;

• jak powstało NLP i w jakich sytuacjach można je stosować;

• co zyskujesz, ucząc się NLP;

• jak najlepiej skorzystać z tej książki.

Definicje NLP

„Wydaje dziwny głośny dźwięk, coś jak połączenie trąbki i syreny fabrycznej”.

„Jest ogromny jak ciężarówka!”

„Może wciągać wodę przez swój długi, giętki nos, a nawet podnosić nim przedmioty”.

„Może biec z prędkością nawet do 25 km na godzinę”.

„Z obu stron trąby wystają mu dwa grube białe kły”.

„Waży jakieś cztery tony”.

„Jest szary i pomarszczony”.

Opisanie słonia tak, by osoba, która go nie widziała, mogła bez problemu wyobrazić sobie, jak wygląda, jak się zachowuje i jakie wydaje dźwięki, jest nie lada wyzwaniem. Powyżej faktycznie znajdują się opisy zwierzęcia, ale czytając każdy z osobna, nie pojmiemy jego majestatu.

Tak samo jest z NLP, które jest wielowymiarowe. Jednak na tym etapie wystarczy przedstawić namiastkę tego, czym jest owa nauka. Oto niektóre definicje i opisy zebrane na przestrzeni lat.

• „Nauka o tym, jak mózg koduje uczenie się i doświadczenia”.

• „Proces, który analizuje doskonałość ludzkiego zachowania w taki sposób, że modelowanie tego zachowania umożliwia jego powielenie przez niemal każdego”.

• „Studium struktury subiektywnego doświadczenia”.

• „Model komunikacji, który skupia się na identyfikowaniu i użyciu wzorców myślenia wpływających na zachowanie danej osoby jako sposobie poprawy jakości i wydajności jej życia”.

• „Nastawienie i metodologia, które generują mnóstwo technik”.

• „Model gromadzenia, przechowywania i przywoływania informacji”.

• „Rewolucyjne podejście do ludzkiej komunikacji i rozwoju”.

• „Różnica, która czyni różnicę”.

• „Technologia modelowania, której przedmiotem badań jest zbiór różnic sprawiających, że w tej samej dziedzinie geniusze osiągają inne wyniki niż osoby przeciętne”.

• „System służący opisywaniu, restrukturyzacji i transformacji kognitywnego postrzegania świata”.

• „Zbiór procedur, których miarą wartości jest ich przydatność, a nie prawdziwość”.

• „Strategia służąca odkrywaniu i wykorzystywaniu wzorców istniejących w świecie”.

• „Instrukcja obsługi mózgu”.

Zrozumieć NLP

A zatem jest to nauka, proces, studium, model, zbiór procedur, instrukcja obsługi, system, podejście, strategia, technologia... Z początku więc trudno uchwycić sedno NLP i pojąć, czym ono jest. Brak standardowych definicji oznacza, że każdy może wymyślić swoją, więc – jak widać – są one bardzo różne.

Kiedy „krążyłeś” wokół kwestii słonia, zapoznając się z próbami jego opisu, być może już wówczas zorientowałeś się, że powyższy przykład przytoczono po to, aby przybliżyć złożoność koncepcji NLP. Celem książki jest jasne przedstawienie kluczowych zasad, modeli i wzorców NLP oraz nauczenie wcielania ich w życie.

Co kryje się za literami N, L i P

Najprościej byłoby powiedzieć, że NLP to rodzaj psychologii stosowanej. To wyjaśnienie nie wyczerpuje definicji, ale dla większości ludzi jest wskazówką, jak w prosty sposób można osiągnąć cele i być spełnionym w życiu osobistym i zawodowym.

Problemem NLP może być także specjalistyczna natura jego nazwy. Chociaż jest coraz bardziej znana, to wciąż osoby, które nie zetknęły się z tym pojęciem, pytają: „A cóż to takiego?”. Wielu wolałoby zapewne, by nazwa była bardziej chwytliwa, prosta i – dla tych, którzy utrzymują się z NLP – bardziej atrakcyjna. Jednak sformułowanie „neurolingwistyczne programowanie” trafnie opisuje istotę tego pojęcia. Spróbujmy zatem wyjaśnić, co znaczą poszczególne słowa.

Neuro

Cząstka „neuro” odnosi się – jak wskazuje nazwa – do neurologii. Oznacza to, że informacje uzyskane przez nasze zmysły są przetwarzane przez mózg i system nerwowy.

Lingwistyczne

Słowo „lingwistyczne” odwołuje się do systemów języka – nie tylko słów, ale też symboli, włącznie z gestami i postawami. Systemy te są wykorzystywane do kodowania, organizowania i przypisywania znaczeń naszym wewnętrznym reprezentacjom świata oraz do wewnętrznej i zewnętrznej komunikacji.

Programowanie

Hasło „programowanie” zaczerpnięto z obszaru informatyki, zakładając, że przechowywanie, kodowanie i przetwarzanie doświadczeń przebiega w podobny sposób jak w oprogramowaniu komputera. Poprzez usuwanie, aktualizowanie czy instalowanie naszego mentalnego oprogramowania możemy zmienić sposoby myślenia i działania.

Z powyższych słów uzyskujemy nazwę: Neurolingwistyczne Programowanie. Kryją się pod nią procesy, za pomocą których, poprzez język i neurologię, tworzymy wewnętrzną reprezentację – czyli doświadczenie – zewnętrznego świata.

Model NLP

Odbieramy świat za pomocą pięciu zmysłów. Przez cały czas dociera do nas tak wiele informacji, że świadomie lub nie usuwamy te najmniej ważne. Pozostałe zaś filtrujemy przez pryzmat doświadczeń, wartości oraz przekonań. To, co ostatecznie zostaje, jest niekompletne i nieścisłe, ponieważ część oryginalnych informacji została usunięta, a reszta uogólniona lub zniekształcona. Przefiltrowane, tworzą osobistą wewnętrzną mapę, która wpływa na fizjologię i stan emocjonalny. A to determinuje nasze zachowanie.

Rys. 1. Model NLP

Historia NLP

Istotą NLP jest „modelowanie” ludzkiej doskonałości – i tu właśnie zaczyna się historia nauki we wczesnych latach 70. XX w., tworzona przez Richarda Bandlera i Johna Grindera na Uniwersytecie Kalifornijskim.

W pewnym okresie życia Bandler zainteresował się informatyką. Zajmował się transkrypcją nagrań audio i wideo z seminariów Fritza Perlsa, twórcy terapii Gestalt, oraz Virginii Satir, propagatorki terapii rodzinnej. Odkrył, że naśladując pewne formy ich zachowań oraz słownictwo, uzyskiwał podobne rezultaty. Poprowadził więc na kampusie grupę terapeutyczną, wykorzystując założenia terapii Gestalt.

Johna Grindera, wykładowcę lingwistyki na tym samym uniwersytecie, zaintrygowały umiejętności Bandlera. Miał wtedy powiedzieć: „Jeśli nauczysz mnie, jak robić to, co robisz, to powiem ci, co robisz”.

Po krótkim czasie – dzięki naśladowaniu Bandlera – Grinder uzyskiwał podobne rezultaty terapeutyczne jak Bandler i Perls. Przez kolejne lata, poprzez systematyczne eliminowanie różnych elementów, Grinder mógł usunąć najmniej istotne elementy terapii, a skupić się na zasadniczych.

Wkrótce Bandler i Grinder połączyli siły – napisali pierwszą książkę o NLP, pt. Struktura magii , opublikowaną w 1975 r. Jej podtytuł brzmiał: Książka o języku i terapii. Przedstawili w niej pierwszy model NLP, metamodel, czyli 12 wzorców językowych uzyskanych dzięki modelowaniu osobowości Perlsa i Satir.

Zdefiniowaliśmy zatem istotę NLP. Poprzez uważne badanie zachowania i dokładną analizę osobowości (czyli modelowanie) osób, które są najlepsze w swojej dziedzinie, możemy – naśladując najistotniejsze elementy zachowania – osiągać takie same rezultaty jak one. Jeśli chcesz być ekspertem w golfie, musisz modelować mistrza – obserwować, co robi, mówi, oraz zadawać pytania dotyczące jego procesów myślowych. W ten sposób sporządzasz szablon sukcesu.

Jednak kluczowe odkrycie nastąpiło wówczas, gdy badacze NLP zauważyli, że subiektywny sposób doświadczania świata ma swoją strukturę oraz że nasz sposób myślenia o czymś wpływa na to, j a k tego doświadczamy. Na podstawie prac Alfreda Korzybskiego (m.in. twórca niearystotelejskiego systemu semantyki ogólnej) dokonano w NLP wyraźnego rozróżnienia pomiędzy „terytorium” – światem zewnętrznym – a wewnętrzną „mapą”, którą sporządzamy na jego podstawie. Ta myśl wyrażona jest zwięźle w stwierdzeniu: „Mapa to nie terytorium”.

Noam Chomsky (lingwista, współtwórca gramatyki transformatywnej, w której Grinder był ekspertem) wykazał, że nasza mapa zawsze będzie niepełną i niedokładną wersją zjawisk zachodzących w świecie. Na informacje przechodzące przez kanały nerwowe i językowe wpływają bowiem procesy zniekształcenia, usunięcia i generalizacji. Problemy ludzi zaś często wynikają z tego, iż mylą swoją zubożoną mapę z rzeczywistością. Poprzez zadawanie pytań metamodelowych lub używanie innych technik NLP mapa się wzbogaca, a jej właściciel rozszerza swoje możliwości wyboru i łatwiej osiąga cele.