Od inkunabułów do pierwszych gramatyk. Konteksty rozwoju bułgarskiego języka literackiego (koniec XV – początek XVII wieku) - ebook

W kulturze piśmienniczej Słowian południowych, przede wszystkim Bułgarów, okres rozpoczynający się od schyłku XV wieku i obejmujący wieki XVI i XVII jest postrzegany często jako etap zapowiadający dobę przednarodową czasów nowożytnych. Wiąże się to w szczególności ze stopniowym zastąpieniem wielowiekowej tradycji rękopiśmiennej rozwijającą się wtedy cyrylicką książką drukowaną, która – po inkunabułach krakowskich i czarnogórskich – była wydawana w takich ośrodkach, jak: Tărgoviște, Praga, Wenecja, serbskie klasztory, Wilno, a także Moskwa, Zabłudów, Lwów, Ostróg i wiele innych. Badanie starodruków słowiańskich łączy się ściśle z opisem procesów, które zdeterminowały powstanie nowożytnych języków literackich obszaru Slavia Orthodoxa, w tym – z wpływem wspólnego dla prawosławnych Słowian liturgicznego języka cerkiewnosłowiańskiego, podlegającego wówczas coraz silniejszej normalizacji i kodyfikacji. Niniejsza książka stanowi propozycję spojrzenia na złożoną i wieloaspektową problematykę tego okresu z perspektywy historyka języka.

Wstęp 9

Rozdział I. Język cerkiewnosłowiański i jego wpływ na bułgarski: koncepcje opisu i interpretacji  17

Podstawowe problemy definicyjne i terminologiczne  17

Ważniejsze opracowania leksykograficzne i gramatyczne  24

Wybrane teoretyczno-metodologiczne modele opisu języka cerkiewnosłowiańskiego  27

Język i wpływ cerkiewnosłowiański w opracowaniach bułgarystycznych  35

Rozdział II. Inkunabuły i starodruki cyrylickie: zagadnienia taksonomii i nomenklatury  57

Uwagi terminologiczne i problemy systematyzacyjne  57

Ogólna charakterystyka bazy źródłowej i stanu jej opisu  64

Teksty anagraficzne w paleotypach  74

Klasyfikacja i periodyzacja paleotypów bułgarskich  79

Rozdział III. Południowosłowiańska paleotypia cyrylicka w XVI w : podstawowe tradycje i konteksty źródłowe  87

Inkunabulistyka głagolicka (1483–1496)  87

Krakowskie inkunabuły cyrylickie (1491–1493)  92

Cetyńskie inkunabuły cyrylickie (1494–1495)  96

Paleotypia rumuńsko-bułgarska: I etap (1508–1512)  99

Paleotypia cyrylicka w Wenecji (1519–1638)  103

– Božidar Vuković (1519–1521, 1536–1540)  104

– Vicenzo Vuković (1546–1547, 1554–1561)  107

– Stefan Marinović (1561–1563)  109

– Jakow z miejscowości Kamena Reka, Jerolim Zagurović, Jakow Krajkow (1566–1572)  110

– Stefan Paštrović, hieromnich Sawa, Giovanni Antonio Rampazetto (1597)  112

– Bartolomeo, Marco i Bartol Ginammi (1638)  113

Paleotypia serbska (1519–1566)  115

– Typografie rodu Ljubaviciów (1519–1523)  115

– Serbskie drukarnie klasztorne (1537–1566)  117

– – Rujno (1537)  117

– – Gračanica (1539)  119

– – Mileševa (1544–1546, 1557)  120

– – Belgrad, Mrkšina Crkva (1552, 1562–1566)  122

Paleotypia rumuńsko-bułgarska: II etap (1545–1554)  125

– Dimitrije Ljubavić (1545–1547)  125

– Filip Pictor Moldoveanu (Mołdawianin) (1544–1554)  126

Paleotypia rumuńsko-bułgarska: III etap (1557–1588)  127

– Diakon Coresi (1557–1583)  128

– Diak Lorinţ (1567–1579)  131

– Hieromnich Lavrentie (1582)  132

– Diakon Şerban (1582–1588)  133

Wschodniosłowiańska paleotypia cyrylicka – charakterystyka ramowa  134

Podsumowanie 143

Bibliografia 151

Katalogi i opisy inkunabułów i paleotypów  151

Pozostałe opracowania  155

Wykaz wydań tekstów źródłowych 189

Wydanie zbiorcze  189

Wydania pojedynczych zabytków  190

Aneks. Teksty anagraficzne (przedmowy, posłowia i kolofony) z południowosłowiańskich cyrylickich inkunabułów i starodruków w przekładzie na język polski  199

Inkunabuły Szwajpolta Fiola (Kraków)  201

Inkunabuły Ðurđa Crnojevicia (Cetinje)  201

Starodruki mnicha Makarije (Târgoviște)  204

Starodruki Božidara Vukovicia (Wenecja)  206

Starodruki Vicenza Vukovicia (Wenecja)  221

Starodruki Stefana Marinovicia (Wenecja)  224

Starodruki Jakowa z miejscowości Kamena Reka, Jerolima Zagurovicia i Jakowa Krajkowa (Wenecja)  228

Starodruki Stefana Paštrovicia, hieromnicha Sawy i Giovanniego Antonia Rampazetto (Wenecja)  232

Starodruki Bartolomea, Marca i Bartola Ginammi (Wenecja)  233

Starodruki rodu Ljubaviciów (Goražde)  235

Starodruki serbskich drukarń klasztornych (Rujno, Gračanica, Mileševa, Belgrad, Mrkšina Crkva)  240

Starodruki Dimitrije Ljubavicia (Târgovişte)  247

Starodruki diakona Coresiego (Braşov, Târgoviște, Sebeş)  249

Starodruki diaka Lorinţa (Braşov, Alba Iulia)  258

Starodruki hieromnicha Lavrentie (Bukareszt)  259

Starodruki diakona Şerbana (Braşov)  259

Резюме 261

Summary 265

Od Redakcji 267