Patrząc i słuchając - zapiski psychologa - ebook

Od au­to­ra

Uczę się cie­bie, czło­wie­ku.

Po­wo­li się uczę, po­wo­li.

Od tego ucze­nia trud­ne­go

Ra­du­je się ser­ce i boli

O świ­cie na­dzie­ją za­kwi­ta

Pod wie­czór ni­cze­mu nie wie­rzy.

Czy wąt­pi, czy ufa – jed­na­ko – Do cie­bie, czło­wie­ku, na­le­ży.

Uczę się cie­bie i uczę

I wciąż cię jesz­cze nie umiem – Ale twe ran­ne we­se­le,

Twą tro­skę wie­czor­ną ro­zu­miem.

Ten wiersz Je­rze­go Lie­ber­ta sta­no­wi moje mot­to za­wo­do­we. Pra­cu­jąc już wie­le lat jako psy­cho­log, po­wo­li i mo­zol­nie uczę się czło­wie­ka. Jed­no­cze­śnie wie­lo­krot­nie do­cho­dzę do wnio­sku, że cią­gle go jesz­cze nie umiem.

Ko­lej­ną książ­kę, któ­rą Pań­stwu pro­po­nu­ję za­ty­tu­ło­wa­łem: „Pa­trząc i słu­cha­jąc – za­pi­ski psy­cho­lo­ga”. Jest ona kon­ty­nu­acją po­przed­niej, któ­rej ty­tuł brzmi: „Psy­cho­lo­gia ży­ciem pi­sa­na”. Oby­dwie po­zy­cje są ilu­stra­cją tego „ucze­nia się czło­wie­ka”. Po­dob­nie jak w po­przed­niej, tak i w tej jest tro­chę ra­do­ści z po­zna­wa­nia za­wi­ło­ści taj­ni­ków ludz­kiej psy­chi­ki. Ale jest rów­nież ból i zwąt­pie­nie ko­goś, kto mo­men­ta­mi do­cho­dzi do wnio­sku, że pra­wie nic nie ro­zu­mie. Taka cią­gle jest jesz­cze psy­cho­lo­gia.

„Pa­trząc i słu­cha­jąc – za­pi­ski psy­cho­lo­ga” to zbiór kil­ku­dzie­się­ciu tek­stów, któ­re re­gu­lar­nie uka­zy­wa­ły się na ła­mach gdań­skie­go dwu­ty­go­dni­ka ka­to­lic­kie­go „Gwiaz­da Mo­rza”. Tek­sty pu­bli­ko­wa­ne były od po­ło­wy roku 2001 do sierp­nia 2003.

Pra­ca psy­cho­lo­ga – psy­cho­te­ra­peu­ty, w du­żej mie­rze po­le­ga na za­an­ga­żo­wa­nym słu­cha­niu. Słu­cha­niu i pa­trze­niu. Stąd trzon ty­tu­łu książ­ki. Te­ma­tów do­star­cza­ło ży­cie. Przede wszyst­kim prak­ty­ka za­wo­do­wa, ale rów­nież to, co dzia­ło się wo­kół. Za­rów­no w bliż­szym, jak i szer­szym krę­gu. Nie­jed­no­krot­nie mia­łem też po­trze­bę prze­dys­ku­to­wa­nia pro­ble­mów, z któ­ry­mi się sty­ka­łem. Rów­nież z sa­mym sobą. Stąd za­pi­ski. Za­pi­ski mają to do sie­bie, że są zwy­kle do­syć krót­kie. Sta­no­wią na ogół nie do koń­ca upo­rząd­ko­wa­ny ma­te­riał, któ­ry może być in­spi­ra­cją do dal­szej – po­sze­rzo­nej i po­głę­bio­nej re­flek­sji. Wła­śnie tro­chę tak trak­tu­ję to swo­je pi­sa­nie.

Każ­dy au­tor za­da­je so­bie w pew­nym mo­men­cie py­ta­nie, do kogo wła­ści­wie kie­ru­je swój prze­kaz? Pro­ble­ma­ty­ka, któ­rą tu po­ru­szam, sta­no­wi wła­ści­wie treść ży­cia prze­cięt­ne­go czło­wie­ka. My­ślę więc, że moje „dzie­le­nie się psy­cho­lo­gią” może za­in­te­re­so­wać dość sze­ro­kie gro­no lu­dzi. Czy­tel­ni­ka­mi mogą się stać przede wszyst­kim ci, któ­rych do­świad­cze­nia ży­cio­we – wła­sne, czy naj­bliż­szych – skło­ni­ły do re­flek­sji i po­trze­by po­szu­ki­wa­nia roz­wią­zań spraw trud­nych. Od razu jed­nak prze­strze­gam, że tre­ści tu za­war­te nie mają nic wspól­ne­go z po­rad­ni­kiem. Tu nie ma go­to­wych roz­wią­zań, ani do­brych na wszyst­ko rad. Jak już wspo­mnia­łem, to ra­czej „pół­pro­dukt do dal­szej ob­rób­ki”. Sta­ra­łem się po­słu­gi­wać ję­zy­kiem pro­stym, uni­ka­jąc za­wi­łej ter­mi­no­lo­gii ję­zy­ka psy­cho­lo­gicz­ne­go. Za to byli mi zresz­tą wdzięcz­ni – mię­dzy in­ny­mi – czy­tel­ni­cy mo­ich po­przed­nich pu­bli­ka­cji.

Książ­kę tę de­dy­ku­ję moim roz­mów­com. Jest to wy­raz po­dzię­ko­wa­nia im za to, że pro­sząc mnie o po­moc psy­cho­lo­gicz­ną, jed­no­cze­śnie po­zwo­li­li mi „uczyć się czło­wie­ka”. Po­ma­ga­jąc, uczy­łem się. Ucząc się mogę da­lej po­ma­gać. Dzię­ku­ję bar­dzo.

Sło­wa szcze­gól­nej wdzięcz­no­ści kie­ru­ję pod ad­re­sem mo­je­go Przy­ja­cie­la, Pro­fe­so­ra Jana Tyl­ki. Wiem, że jest czło­wie­kiem bar­dzo za­ję­tym. Mimo tego zgo­dził się prze­czy­tać i sko­men­to­wać to, co na­pi­sa­łem. Uczy­nił to – jak wszyst­ko, cze­go się po­dej­mu­je – bar­dzo wni­kli­wie. Dzię­ku­ję Ja­siu!

Bar­dzo wdzięcz­ny je­stem Zbysz­ko­wi Juj­ce. Już po raz dru­gi „kre­ską” zgo­dził się ko­men­to­wać moje tek­sty. Lu­bię i nie­zwy­kle ce­nię so­bie Jego ko­men­ta­rze.

Dzię­ku­ję Wy­daw­nic­twu „Jed­ność” za po­now­ną współ­pra­cę. Moje wcze­śniej­sze do­świad­cze­nia są jak naj­lep­sze. Je­stem prze­ko­na­ny, że tym ra­zem bę­dzie po­dob­nie.

Na ko­niec dzię­ku­ję moim Naj­bliż­szym, zwłasz­cza żo­nie Elż­bie­cie. Nie chcę być nud­ny wy­mie­nia­jąc szcze­gó­ło­wo po­wo­dy tej wdzięcz­no­ści. Jest ich spo­ro. W tym miej­scu ogra­ni­czę się do jed­ne­go – pierw­sze, wni­kli­we i obiek­tyw­ne re­cen­zo­wa­nie mo­ich tek­stów.

Au­tor

Gdańsk, li­piec 2003 r.Przed­mo­wa

Prze­ka­zy­wa­nie wie­dzy na te­mat me­cha­ni­zmów ży­cia psy­chicz­ne­go może od­by­wać się w cza­sie stu­diów uni­wer­sy­tec­kich, bądź w sy­tu­acji te­ra­peu­tycz­nej, kie­dy w ga­bi­ne­cie psy­cho­lo­gicz­nym psy­cho­te­ra­peu­ta po­dej­mu­je pró­bę uka­za­nia istot­nych (dla oso­by po­trze­bu­ją­cej po­mo­cy) zja­wisk psy­cho­lo­gicz­nych.

Współ­cze­sność wy­sy­co­na pro­ble­ma­mi naj­czę­ściej utoż­sa­mia­ny­mi ze stre­sem spo­wo­do­wa­ła, iż na ryn­ku wy­daw­ni­czym po­ja­wi­ło się mnó­stwo po­zy­cji psy­cho­lo­gicz­nych, nie za­wsze do­brze słu­żą­cych po­trze­bu­ją­cym.

Au­tor za­pi­sków psy­cho­lo­ga dr Bo­gu­sław Bo­rys na­le­ży do tych au­to­rów, któ­rych cha­rak­te­ry­zu­je so­lid­na wie­dza psy­cho­lo­gicz­na, ogrom­ne do­świad­cze­nie te­ra­peu­tycz­ne, a nade wszyst­ko umie­jęt­ność prze­ka­zu trud­nych czę­sto pro­ble­mów psy­cho­lo­gicz­nych w do­stęp­nej dla każ­de­go for­mie.

„Pa­trząc i słu­cha­jąc” – to wy­jąt­ko­wa lek­tu­ra psy­cho­lo­gicz­na, w któ­rej spo­ty­ka­my na­szych bli­skich (ro­dzi­ców, mał­żon­ka, dzie­ci, przy­ja­ciół), a przede wszyst­kim „spo­ty­ka­my sie­bie” w róż­nych ży­cio­wych sy­tu­acjach. Wi­dzi­my swo­je przy­kur­cze i zro­sty emo­cjo­nal­ne, swój ból i dra­mat, swo­je for­my pro­te­stu, za­glą­da­my do swo­ich za­ka­mar­ków, spo­ty­ka­my swo­ją nie­doj­rza­łość, ale dzię­ki au­to­ro­wi mamy rów­nież szan­sę na ży­cio­wą mą­drość.

Mą­drość ta mówi nam, że złość pięk­no­ści szko­dzi i że nie­któ­re for­my „po­mo­cy” są w za­sa­dzie niedź­wie­dzią przy­słu­gą.

Do­brze się za­tem sta­ło, że dr Bo­rys przy­bli­żył zwy­kłe­mu zja­da­czo­wi chle­ba praw­dę o nim sa­mym i że uczy­nił to w for­mie lek­kiej, ła­twej i przy­jem­nej.

Bo tak czy­ta się ko­lej­ne re­flek­sje „na te­mat”, a w mia­rę czy­ta­nia ape­tyt na lek­tu­rę ro­śnie.

Jest to lek­tu­ra dla każ­de­go, kto pra­gnie wzbo­ga­cić nie tyl­ko swo­ją wie­dzę o ludz­kich za­cho­wa­niach, ale wzbo­ga­cić sa­me­go sie­bie po­przez re­flek­sję nad wła­snym ży­ciem.

Trud­no bo­wiem wy­obra­zić so­bie, aby oso­ba mo­gła sta­wać się co­raz bar­dziej oso­bo­wo­ścią, aby jej ist­nie­nie zmie­rza­ło ku wy­mia­ro­wi, jak naj­wię­cej być”, je­śli nie ro­zu­mie czym wła­ści­wie to „by­cie” jest.

W książ­ce tej, Dro­gi Czy­tel­ni­ku, znaj­dziesz wie­le su­ge­stii i wska­zań, jak żyć, aby wię­cej „być”.

Mogę z ca­łym prze­ko­na­niem po­le­cić ją jako przy­ja­zną każ­de­mu czło­wie­ko­wi.

Prof… nadzw. n. hum. Jan Tyl­kaW OBRO­NIE WŁA­SNE­GO JA

Ję­zyk psy­cho­lo­gii co ja­kiś czas bo­ga­ci się o nowe okre­śle­nia, któ­re stop­nio­wo sta­ją się sło­wa­mi po­wszech­nie uży­wa­ny­mi. W ten spo­sób we­szły do co­dzien­ne­go słow­nic­twa ta­kie po­ję­cia jak stres, fru­stra­cja czy em­pa­tia. Ostat­nio co­raz czę­ściej poza pod­ręcz­ni­ki psy­cho­lo­gii wy­cho­dzi sło­wo a s e r t y w n o ś ć.

Nie­po­ro­zu­mie­nie

Źró­dłem tego po­ję­cia jest an­giel­ski cza­sow­nik „to as­sert”. Się­ga­jąc do słow­ni­ka We­bste­ra moż­na się do­wie­dzieć, że to sło­wo ozna­cza: „stwier­dzić po­zy­tyw­nie, po­twier­dzić pew­nie, ja­sno, sta­now­czo”. Treść po­ję­cia aser­tyw­ność w ro­zu­mie­niu psy­cho­lo­gii jest znacz­nie bo­gat­sza. Cha­rak­te­ry­stycz­ną ce­chą tego typu słow­nic­twa psy­cho­lo­gicz­ne­go jest to, że czę­sto w jed­nym sło­wie za­wie­ra bar­dzo dużo tre­ści. Zwię­złość wy­ra­zu jest zja­wi­skiem po­zy­tyw­nym, ale też nie­sie pew­ne nie­bez­pie­czeń­stwo. Stwa­rza moż­li­wość nie­po­ro­zu­mień wy­ni­ka­ją­cych z nie­peł­ne­go, mało pre­cy­zyj­ne­go ro­zu­mie­nia praw­dzi­wych tre­ści za­war­tych w kon­kret­nym sło­wie. Po­dob­nie dzie­je się z pra­wi­dło­wym ro­zu­mie­niem sło­wa „aser­tyw­ność”. Śle­dząc za­sto­so­wa­nie tego sło­wa, zwłasz­cza przez nie psy­cho­lo­gów, do­cho­dzę do wnio­sku, że jest ono czę­sto wy­pa­cza­ne i sto­so­wa­ne nie­praw­dzi­wie. Je­że­li ktoś mówi, że aser­tyw­ność jest to po pro­stu umie­jęt­ność mó­wie­nia in­nym lu­dziom „nie”, to jest to je­dy­nie frag­ment i to wca­le nie naj waż­niej szej praw­dy. Wy­łącz­nie tak ro­zu­miej ąc to sło­wo, moż­na by dojść do wnio­sku, że aser­tyw­ność tak na­praw­dę spro­wa­dza się do by­cia kimś nie­życz­li­wym i nie­uczyn­nym. Czło­wiek w ten spo­sób aser­tyw­ny był­by po pro­stu ego­istą ne­ga­tyw­nie na­sta­wio­nym do tych, któ­rzy o co­kol­wiek go po­pro­szą. Tak nie jest! Treść sło­wa aser­tyw­ność jest zde­cy­do­wa­nie bo­gat­sza i w efek­cie ozna­cza zu­peł­nie co in­ne­go.

Po­sta­wy wo­bec lu­dzi