Polityka przestrzenna w Polsce. Instytucjonalne uwarunkowania na poziomie lokalnym i jej skutki finansowe - ebook

Ład przestrzenny ma szczególną wartość dla żyjącego i gospodarującego w przestrzeni człowieka. Dzięki prawidłowemu ukształtowaniu przestrzeni można chronić walory przyrodnicze, ograniczać antropopresję, tworzyć warunki do ochrony zabytków architektury czy układów urbanistycznych, a także wpływać na efektywniejsze funkcjonowanie gospodarki. Obserwacja niekorzystnych procesów przestrzennych w Polsce – m.in. żywiołowego rozlewania się miast, rozpraszania zabudowy na terenach wiejskich – zrodziła pytanie: dlaczego jednak tak się dzieje? Przekonanie o tym, że negatywne skutki planowania przestrzennego wynikają z obowiązującego prawa, skłoniło do wykorzystania w badaniu tego problemu podejścia instytucjonalnego. Przeprowadzono zatem ekonomiczną analizę prawa, przyglądając się zależnościom pomiędzy obowiązującymi rozwiązaniami ustawowymi oraz ich interpretacjami przez sądy administracyjne a skutkami finansowymi, jakie one niosą. W literaturze polskiej niewiele jest publikacji dotyczących skutków finansowych planowania przestrzennego, a już istniejące nie przedstawiają dokładnych zależności między unormowaniami prawnymi i ich skutkami ekonomicznymi. Niniejsza monografia w znaczącym stopnie wypełnia tę lukę i jest ona adresowana do szerokiego grona Czytelników zainteresowanych gospodarką przestrzenną – zarówno studentów tego kierunku, jak i ekonomistów, geografów, urbanistów, prawników oraz ekologów.

Wstęp  7

Rozdział I. Ład przestrzenny w aspekcie ekonomicznym i jego znaczenie  13

1. Pojęcie przestrzeni i ładu przestrzennego  13

1.1. Przestrzeń i jej cechy  13

1.2. Istota ładu przestrzennego i jego przejawy  18

2. Ład przestrzenny jako kategoria ekonomiczna  22

3. Znaczenie ładu przestrzennego w gospodarce  31

Rozdział II. Instytucjonalne uwarunkowania funkcjonowania gospodarki 37

1. Ekonomia instytucjonalna – zarys nurtu  37

2. Rola oraz znaczenie państwa i prawa w gospodarce  41

3. Teoria praw własności  48

4. Teoria kosztów transakcyjnych  52

5. Procesy polityczne w ujęciu instytucjonalnym  56

6. Ekonomiczna analiza prawa (Law & Economics)  59

Rozdział III. System planowania przestrzennego w Polsce  69

1. Podstawy teoretyczne planowania przestrzennego  69

1.1. Podstawowe pojęcia gospodarki przestrzennej  69

1.2. Pojęcie polityki przestrzennej i jej cele  72

2. Uwarunkowania prawne planowania przestrzennego w Polsce 76

2.1. Planowanie przestrzenne w Polsce przed II wojną światową  76

2.2. Planowanie przestrzenne w okresie 1945–1989  79

2.3. Planowanie przestrzenne w Polsce po 1990 roku  80

3. Instrumenty realizacji polityki przestrzennej 84

3.1. Instrumenty realizacji polityki przestrzennej na poziomie lokalnym 85

3.2. Instrumenty realizacji polityki przestrzennej na poziomie wojewódzkim  92

3.3. Instrumenty realizacji polityki przestrzennej na poziomie krajowym 93

4. Prognozy skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego  94

Rozdział IV. Skutki finansowe uchwalenia planu miejscowego w ujęciu instytucjonalnym  105

1. Cel i zakres rozważań oraz wyjaśnienia terminologiczne  105

2. Skutki finansowe uchwalenia i realizacji planu miejscowego jako koszty środowiska instytucjonalnego  112

2.1. Skutki finansowe wynikające z przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym niebędących pod kontrolą gminy 112

2.2. Skutki finansowe wynikające ze świadomej polityki przestrzennej gminy  117

2.2.1. Wpływy z tytułu uchwalenia i realizacji planu miejscowego  117

2.2.2. Wydatki wynikające z uchwalenia i realizacji planu miejscowego  127

3. Skutki finansowe planowania przestrzennego jako koszty porządku instytucjonalnego  132

Rozdział V. Skutki finansowe systemu planowania przestrzennego na poziomie lokalnym – wyniki badań  135

1. Cel i zakres badań  135

2. Ocena wpływu ram prawnych uchwalenia i realizacji planu miejscowego na sytuację finansową gmin – opinia władz lokalnych wraz z analizą finansową  140

2.1. Ocena ram prawnych uchwalenia i realizacji planu miejscowego pod względem generowania wydatków  140

2.2. Ocena ram prawnych uchwalenia i realizacji planu miejscowego pod względem generowania dochodów  153

3. Ocena prognoz skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako instrumentu wspomagającego proces decyzyjny w planowaniu przestrzennym  165

4. Propozycje zmian w prawie planowania przestrzennego w celu poprawy efektywności ekonomicznej  169

Zakończenie  179

Bibliografia  183

Załącznik – formularz ankiety  197

Summary  203

Spis tabel  205


Od Redakcji  207