Przekaz lampy - ebook

Przypisy I

1 Sutra Lankawatary przypisywana jest Siakjamuniemu, który podobno wygłosił ją na górze Lanka na Cejlonie (Sri Lanka). Jest to jeden z najważniejszych tekstów buddyzmu mahajany, zawierający doktryny Tylko-Umysłu, tathagathagarbhy, oraz alajawidżniany (wszystko-zachowującej świadomości). Między rokiem 420 a 704 powstały cztery chińskie tłumaczenia, z których trzy przetrwały do dnia dzisiejszego. Angielskie tłumaczenie D. T. Suzukiego opublikowano w 1932 r. w Londynie.

2 Pradżnia jest najwyższą z sześciu paramit, czyli sposobów na „osiągnięcie przeciwległego brzegu”, które obejmują dobroczynność, moralność, cierpliwość, wytrwałość, kontemplację i mądrość (pradżnię). Stąd pradżniaparamita jest najwyższą mądrością dla osiągnięcia przeciwległego brzegu. Zrewolucjonizowała ona buddyzm we wszystkich jego filozoficznych i religijnych aspektach poprzez podstawowe pojęcie śunjaty, czyli Pustki. Astasahasrika uważana jest za najstarszy i najprostszy z tekstów pradżniaparamity; przetłumaczony został na chiński już w 172 r. n.e. przez Lokarakszę. Na początku VI w. swe tłumaczenie ukończył Kumaradżiwa. W II poł. VII w. Hsuan-tsang ukończył wielkie tłumaczenie Sutry mahapradżniaparamity w sześciuset zwojach. Sutra pradżniaparamita-hridaja (Sutra serca) jest bardzo krótkim tekstem na temat pradżniaparamity, składającym się z jedynie 262 chińskich znaków (w tłumaczeniu Hsuan-tsanga). Ten krótki tekst jest często śpiewany w buddyjskich świątyniach.

3 Madjamika jest doktryną Drogi Środka, znaną jako san-lun w Chinach i santon w Japonii. W V w. Siastra madjamika Nagardżuny została przetłumaczona i wykładana przez Kumaradżiwę (zm. 409 r.). San-lun oznacza „Trzy traktaty”; są to (1) Droga Środka, czyli Siastra madjamika; (2) Dwanaście Bram, czyli Siastra dwanasanikaja; i (3) Sto Wersów, czyli Siastra sata. Pierwsze dwie siastry zostały napisane przez Nagardżunę. Trzecią stworzył Arjadewa, jego uczeń. Jednak we wczesnych pismach czan tekst Siastry pradżniaparamity autorstwa Nagardżuny został dodany do sun-lun, tworząc shih-lun, czyli „Cztery traktaty”.

4 Użycie dużych liter w charakterze emfazy, zarówno tutaj, jak i w całym tekście, według oryginału angielskiego (przyp. tłum.).

5 T.R.V. Murti, The Central Philosophy of Buddhism, str. 226-27.

6 Według buddyjskiej filozofii każde indywidualne istnienie składa się z pięciu skandh (chiń.: yin), czyli skupisk: rupa, czyli materia; wedana, czyli wrażenie; samdżnia, czyli postrzeżenie; samskara, czyli tendencje; widżniana, czyli świadomość.

7 Chi-tsang, Esej na temat podwójnej prawdy, w Taisho shinshu daizokyo, No. 1854, t. 45, str. 77-115. „Podwójna prawda na trzech poziomach” może zostać usystematyzowana w następujący sposób:

Zwykła prawda:

1. Istnienie

2. Zarówno istnienie, jak i nie-istnienie

3. Zarówno istnienie, jak i nie-istnienie, oraz ani istnienie, ani nie-istnienie

Wyższa prawda:

1. Nie-istnienie

2. Ani istnienie, ani nie-istnienie

3. Zarówno nie istnienie, jak i nie nie-istnienie oraz ani nie istnienie, ani nie nie-istnienie

8 Według Ogólnych zapisków buddów i patriarchów, chuan 7, str. 188, T’ien-kung Hui-wei był siódmym patriarchą szkoły t’ien-t’ai, a Tso-ch’i Fa-lang – ósmym.

9 Dodatek do Przekazu lampy, w Taisho shinshu daizokyo, No. 2077, t. 51, str. 508.

10 D. T. Suzuki, Essays in Zen Buddhism; Series I, str. 203.

11 Patrz Kamienny most. Nauczanie mistrza zen Chao-chou, „miska ryżu” 2004, str. 108.

12 Teraz Chinkiang w prowincji Kiangsu na południowym brzegu rzeki Jangcy.

13 Sutra mahapradżniaparamity, jedno z najstarszych buddyjskich kanonicznych dzieł, zawiera sześćset zwojów. Jej zasadniczym celem było osiągnięcie śunjaty poprzez uwolnienie się od przywiązania do wszystkich form istnienia. Powstała w Indiach, na chiński została przetłumaczona przez Kumaradżiwę, Hsuan-tsanga i wielu innych.

14 Góra Mao znajduje się na południowy-wschód od Chu-yung w prowincji Kiangsu. Fa-yung studiował tam u mistrza sun-lu zwanego Kuei. Następnie był uczniem Feng-lu i studiował doktrynę t’ien-t’ai. Później udał się do klasztoru Yu-hsu na górze Niu-t’ou, na południe od Nanking w prowincji Jiangxi.

15 . Patrz Twarzą do ściany. Nauczanie Bodhidharmy i pierwszych patriarchów zen, „miska ryżu”, 2007.

16 Li to ok. 500 metrów (wartość li nie była stała i w różnych okresach oscylowała w granicach 80-580 metrów).

17 Dharmaparjaja (chiń. fa-men) oznacza doktrynę albo system nauk przedstawionych przez Buddę.

18 Balaabidżnia (chiń. shen-t’ung) oznacza nadprzyrodzone zdolności generalnie uznawane za talenty bodhistattwów.

19 Bodhi oznacza oświecony umysł.

20 Karma ogólnie oznacza czyn lub działanie, które wywołuje sobie właściwy rezultat. Myśl czy emocje również uważa się za karmę. Istnieją dwa rodzaje przeszkód na drodze do osiągnięcia bodhi: przeszkoda wiedzy i namiętności.

21 Trajlokia albo triloka, nazywana po chińsku trzema krainami: kamadhatu jest krainą pożądania zmysłowego, rupadhatu to kraina formy, a arupadhatu to bezforemna kraina czystego ducha.

22 Chińskie słowo ching obejmuje potrójne znaczenie: gocara, czyli umysłowe nastawienie do świata zewnętrznego; artha, czyli pole zmysłów; i wisaja, czyli świat zewnętrzny.

23 Miasto na południe od Chen-chiang w prowincji Kiangsu.

24 Żebranie o jałmużnę jest jedną z dwunastu dhut opisujących zachowanie mnicha.

25 Rupa (chiń. shih) oznacza formę, zewnętrzny przejaw albo element materialny.

26 Sutra Lankawatary: „Pojemność umysł nie-umysłu nazywam hsin-liang, czyli pojemnością umysłu”.

27 Samdżnia (chiń. hsiang) oznacza postrzeżenie lub wyobrażenie; wedana (chiń. shou) oznacza wrażenie. Oba są elementami pięciu skandh.

28 „Jedna Myśl” często uważana jest za wolną od myśli myśl, która wskazuje na absolutny stan umysłu.

29 Samadhi wyraża ideę nagłego oświecenia utrzymywaną przez Sutrę Awatamsaki.

30 „Podstawowa niewiedza” uważana jest za pozostałe niewidzialne namiętności, które pojawiają się i znikają w krainie spokojności.

31 Pojemność umysłu nie-umysłu; patrz przyp. 26.

32 „Potrójna kontemplacja” zapoczątkowana została w szkole t’ien-t’ai. Polega na kontemplacji rzeczywistego, nierzeczywistego i pośredniego, które jest zarówno rzeczywistym, jak i nierzeczywistym, oraz ani rzeczywistym, ani nierzeczywistym.

33 Simhanada, czyli „ryk lwa”, symbolizuje moc najwyższego osiągnięcia w medytacji. Ryk lwa sprawia, że wszystkie zwierzęta zaczynają drżeć; nawet ptaki zatrzymują się w swym locie, a ryby w strumieniu.

34 Pięć gati: piekło, głodne duchy, zwierzęta, ludzie i dewy.

35 Skandh mara jest złym duchem, który działa poprzez formy fizyczne i umysłowe; kleśa mara to zły duch namiętności, który sieje niepokój w duszy i ciele; mrtju mara to zły duch śmierci; dewaputra mara to pan szóstego nieba pożądania.

36 Dżnejawarana, czyli intelektualna przeszkoda, jest jedną z dwóch przeszkód na drodze do osiągnięcia bodhi. Drugą jest kleśawarana, przeszkoda poznawcza, albo przeszkoda namiętności.

37 Według nauk Drogi Środka usuwa się skrajności istnienia i nie-istnienia. Nie istnieje ani prawdziwa egzystencja, ani prawdziwa pustka. Rzeczywiste i nierzeczywiste są wynikiem związków przyczynowych. Tak więc egzystencja jest jednocześnie nie-egzystencją; nie-egzystencja jest z kolei egzystencją. Stąd, „kiedy pozbędziesz się już rozróżnień, Droga Środka, czyli śunjata, jest osiągana”.

38 Patrz przyp. 6.

39 Symbolizuje to nauczanie Buddy, które przenika wszystkie czujące istoty i je przebudza. Metafora pochodzi z Sutry lotosu.

40 Według tradycji, kiedy Budda wygłaszał filozofię ostatecznej rzeczywistości wszystkich rzeczy zawartą w Sutrze mahajany, miała miejsce iluminacja i ziemia zadrżała.

41 W Doktrynie niegodziwych, jednym z konfucjańskich klasyków, ts’ung-yung-chung-tao oznacza osiągnięcie prawdy w sposób łatwy i naturalny. Ts’ung-yung jest skróconą wersją tego wyrażenia.

42 Wenchow, obecnie Yungkia w prowincji Chekiang.

43 Sutry są zbiorami kazań, wygłoszonymi głównie przez Buddę. Siastry są buddyjskimi filozoficznymi rozprawami. Winaja to prace zajmujące się mnisią dyscypliną.

44 W Ts’ao-ch’i znajdującym się w północnej prowincji Kwangtung, założył swą szkołę Hui-neng, Szósty Patriarcha czan.

45 Trzy tysiące dostojnych reguł stanowią o właściwym sposobie chodzenia, stania, siedzenia i leżenia. Osiemdziesiąt tysięcy szczegółowych obowiązków to reguły dotyczące czterech wzbudzających zachwyt zachowań i wielu innych aspektów mnisiego życia.

46 Pięć stadiów pojawiania się myśli to:

1) Pożądania świata ziemskiego.

2) Rozróżnianie przeciwieństw wyłaniające się ze stanu bezmyślnego.

3) Bezużyteczne i leniwe myśli wywołujące jeszcze więcej takich właśnie.

4) Pełne wstydu myśli po zdaniu sobie sprawy, że uprzednie myśli były bezużyteczne. 5) Spokój, kiedy jest się wolnym od pożądania, rozróżniania, lenistwa i wstydu.

47 Sześć metod osiągnięcia samathy:

1) Ustalenie, gdzie leży błąd: w rozróżnianiu pomiędzy dobrem i złem; w przywiązaniu umysłu do własnej niewinności.

2) Środki zaradcze na te błędy: spokojność jest lekiem przeciwko rozróżnianiu, świadomość jest lekiem przeciwko niewinności.

3) Zastosowanie tych środków przeciwko odpowiednim błędom.

4) Z nadmiernej spokojności wyłania się niewinność. 5) Spokojność pozbawiona świadomości prowadzi do niewinności. Świadomość pozbawiona spokojności prowadzi do rozróżniania.

6) Świadomość uzupełniona spokojnością prowadzi do iluminacji, w której umysł jest wolny zarówno od rozróżniania, jak i przywiązań.

48 Trzy wozy to: (1) śrawakajana, w którym osiąga się zrozumienie prawdy dzięki naukom Buddy; (2) pratjekabuddajana, w którym osiąga się zrozumienie prawdy dzięki samo-oświeceniu; i (3) bodhisattwajana, w którym osiąga się najwyższy poziom bodhi, czyli mądrości.

49 „Oko dharmy” jest wzrokiem bodhisattwy, który postrzega zarówno rozróżnienia świata zewnętrznego, jak i nierozróżnioną pustkę wewnętrznej jaźni. To postrzeganie jest wszechwiedzące, ponieważ obejmuje ono wszystkie rodzaje postrzegania łącznie z dwoma powyższymi.

50 „Oko mądrości” jest wzrokiem śrawaków i pratjekabuddów, którzy postrzegają wewnętrzną rzeczywistość jaźni, czyli bezforemną pustkę, śunjatę.

51 „Oko Buddy” jest wzrokiem Buddy, który widzi zarówno rozróżnienia w świecie zewnętrznym, jak i nierozróżnioną pustkę wewnętrznej jaźni. Ten wzrok jest wszechwiedzący, ponieważ obejmuje wszystkie rodzaje wzroku, łącznie z dwoma wymienionymi powyżej.

52 Trzy prawdy to świadomość śunjaty, właściwe rozróżnianie bodhisattwy i doskonała mądrość buddy.

53 Symbol yi nie jest ani poziomy, ani pionowy.

54 Trzy cnoty to dharmakaja, pradżnia i moksza (wyzwolenie).

55 Tzn. materialne rzeczy takie jak państwa, ubrania, jedzenie itd., od których uzależniona jest ludzka egzystencja.

56 Hsiang-t’ai, sala, w której żył budda.

57 Pierwotnie nirwana oznaczała spokojne wygaśnięcie. W tym przypadku oznacza wyzwolenie od egzystencji, albo śmierci. Również: „Nirwana w swoim ostatecznym znaczeniu była afirmacją – afirmacją przekraczającą wszelkiego rodzaju przeciwieństwa” (Suzuki, Essays in Zen Buddhism, I, str. 56).

58 T’ai-tsung panował w latach 976-997.