Przyroda - 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I-III - ebook

Wstęp

Przyszła wreszcie pora na opracowanie pomysłów do nauczania zintegrowanego związanych ze środowiskiem społeczno-przyrodniczym. Konkretnie jest to aktywność przyrodnicza, którą nauczyciel powinien rozwijać szczególnie w klasach młodszych i następnych. Naturalnie w świat przyrody wprowadzamy dzieci stopniowo, otwierając z każdym dniem szerzej drzwi wiedzy.

Zakres wiedzy przyrodniczej w klasach I—III jest obszerny i obejmuje między innymi:

– zapoznanie z życiem społecznym klasy, szkoły, miejscowości, kraju,

– zapoznanie z pracą ludzką, życiem na wsi i w mieście,

– zapoznanie z różnorodnością świata roślin i zwierząt,

– zapoznanie z budową roślin i zwierząt,

– zapoznanie z wybranymi środowiskami przyrodniczymi — staw, las, park,

– zapoznanie z przepisami bezpieczeństwa,

– zapoznanie z zasadami higieny,

– uczenie właściwego zachowania w różnych miejscach i sytuacjach,

– rozwijanie zdolności poznawczych,

– dokonywanie obserwacji,

– posługiwanie się prostymi narzędziami, przyrządami,

– budzenie zainteresowań przyrodniczych,

– kształtowanie więzi emocjonalnej z przyrodą i wrażliwości na jej piękno,

– uczenie poszanowania przyrody,

– uświadomienie roli człowieka w przekształcaniu środowiska naturalnego.

Można by wymieniać jeszcze długo cele związane ze środowiskiem w klasach I—III. Jednak ja sprowadziłabym wszystkie do jednego, a mianowicie do uświadomienia, że sami jesteśmy maleńką cząstką całego świata i powinniśmy żyć zgodnie z jego regułami. Kiedy zniszczymy nasze najbliższe środowisko naturalne, tym samym zniszczymy siebie. Uważam, że to przesłanie jest najważniejsze, zwłaszcza w dzisiejszych czasach. Naszym zadaniem jest uwrażliwienie dzieci na potrzebę życia w zgodzie z przyrodą, bo bez niej sami zginiemy.

Charakterystyka i układ

Pomysły zawarte w tym opracowaniu, a związane ze środowiskiem społeczno-przyrodniczym są ułożone w miarę możliwości tematami i klasami — począwszy od I, a skończywszy na III klasie. Naturalnie nauczyciel może dopasować prawie każdą grę i zabawę do każdej klasy, w zależności od potrzeby. Różnego rodzaju zadania, konkursy, gry, zgadywanki są głównie związane z tematami przyrodniczymi. Jednak występuje tu korelacja z działalnością polonistyczną, matematyczną i plastyczną.

Podobnie jak pomysły z dwóch pierwszych części — do języka polskiego i matematyki — i te pomysły wzajemnie się uzupełniają i integrują w sobie treści ze środowiska. To wszystko służyć ma przecież nauczaniu zintegrowanemu w klasach I—III. Zatem w zabawach i grach występują elementy ruchu, plastyki, czasem i muzyki. Sądzę, że taki układ będzie odpowiadał nauczycielom i ułatwi im korzystanie z opracowanych przeze mnie pomysłów. Myślę, że występuje tu duża różnorodność zarówno pod względem organizacji, metod, jak i treści. Dlatego mam nadzieję, że dla każdego nauczyciela znajdzie się coś odpowiedniego, z takim bowiem zamysłem pracowałam nad tą książką.

Do wielu pomysłów wykonałam również (pomniejszone przez Wydawcę) pomoce w formie kompletów lub zestawów dla klasy. Są to kartoniki z napisami, obrazkami, projekty plansz itd. Nauczyciele od razu zobaczą, o jaką tematykę chodzi i jaki zakres zabawa obejmuje. Nie będą musieli wymyślać, rysować, pisać i wykonywać. Wystarczy wyciąć pomoce, powiększyć i można je dopasować ilościowo do danego zespołu. Pomysłów zebrało się znowu sporo, ale chciałam, aby te wszystkie części złożyły się na powiększenie zasobu warsztatowego nauczyciela klas I—III. Tym bardziej w nowych warunkach, a mianowicie w nowym systemie nauczania zintegrowanego.

Zamieszczone tutaj pomysły zawierają w sobie rozmaite wątki. Wymagają także od uczniów wielu różnych umiejętności zebranych niejednokrotnie w jednej zabawie czy grze. Służą również utrwalaniu wielu nazw, rozróżnianiu i określaniu, np. kwiatów, zwierząt, warzyw, owoców itp. Te i inne umiejętności, zwłaszcza praktyczne, przydadzą się w życiu każdemu. Dlatego uważam, że w nauczaniu zintegrowanym są to bardzo wskazane metody pracy. Mają one bowiem na celu wszechstronny rozwój osobowości dziecka.

Pomysły na działalność przyrodniczą

Przedstawiam kolejny zestaw pomysłów do zastosowania w nauczaniu zintegrowanym ze środowiska społeczno-przyrodniczego. Obejmują one, podobnie jak w poprzednich częściach, różnego rodzaju gry, zabawy, zgadywanki, zadania, konkursy. Starałam się zestawiać i uzupełniać je tak, aby pasowały do wszystkich tematów przewidzianych w nowym programie dla klas I, II i III.

Od inwencji nauczycieli zależy, czy zechcą wypróbować choć część tych pomysłów, na jaką skalę i w połączeniu z jakimi treściami przyrodniczymi. Sądzę, że realizacja opisanych tutaj gier i zabaw przyniesie zarówno nauczycielom, jak i ich uczniom wiele radości, satysfakcji oraz niespodzianek. Mam nadzieję, że przydadzą się również opracowane przeze mnie pomysły pomocy (kolorowe będą jeszcze efektywniejsze). Może staną się inspiracją do wykonania ładniejszych i ciekawszych. Muszę przyznać, że wymyślanie i opracowywanie pomocy dydaktycznych to jedno z moich ulubionych zajęć.

Oto pomysły, którymi pragnę Państwa zainteresować:

1. Konkurs z nazwami miesięcy

Nauczyciel dzieli klasę na równoliczne grupy. Każdej daje komplet nazw miesięcy i poleca, aby w jak najkrótszym czasie ułożyć je w kolejności, w jakiej występują po sobie. Grupa, która skończy pierwsza i zrobi to prawidłowo — wygrywa. Na końcu grupy mogą odczytywać swoje nazwy miesięcy w kolejności, w której je ułożyły. Pomoce: kartoniki z nazwami miesięcy — komplety dla grup.

Przykład:

2. Wymień kolejny miesiąc — zabawa

Dzieci siedzą w kole. Nauczyciel umawia się z nimi, że na które z nich popatrzy i pokaże mu kartonik z nazwą miesiąca — to ma podać nazwę miesiąca następującego po nim. Przykład: nauczyciel pokazuje „marzec”, a dziecko ma powiedzieć „kwiecień” itd.

W następnej zabawie dzieci mają podawać po dwa kolejne miesiące, w kolejnej po trzy, po cztery. Innym razem można się umówić, aby wymieniały miesiące poprzedzające dany, np. nauczyciel pokazuje „lipiec”, a dziecko mówi „czerwiec” itp.

Pomoce: kartoniki z nazwami miesięcy dla nauczyciela z zabawy nr 1.

3. Konkurs z porami roku

Nauczyciel daje każdej grupie komplet nazw miesięcy i nazw pór roku: wiosna, lato, jesień, zima. Zadanie polega na ułożeniu pod każdą porą roku miesięcy, które się na nią składają, np. WIOSNA — marzec, kwiecień, maj… Wszyscy zaczynają na hasło: „Start!”. Kończą na hasło: „Stop!”. Wtedy nauczyciel sprawdza kolejność lub przedstawiciele zespołów pokazują i czytają. Wygrywa grupa, która wykonała zadanie najlepiej.

Można polecić dzieciom, aby wpisały daty rozpoczęcia poszczególnych pór roku, tzn. na kartoniku „marzec” wystarczy dopisać 21, czyli „21 marca” — zaczyna się kalendarzowa wiosna itd. Pomoce: nazwy pór roku i miesięcy dla każdej grupy, pisak.

Dodatkowo można dać nazwę „PRZEDWIOŚNIE”, aby każda grupa właściwie ją umiejscowiła między innymi porami roku.

4. Miesiące ustawcie się w kolejności — zabawa ruchowa

Nauczyciel rozdaje dzieciom po jednym kartoniku z nazwą miesiąca, np. dwoje dzieci dostanie „styczeń”, dwoje „luty”, dwoje „marzec” itd., a reszta dzieci (niepełna dwunastka) dostanie nazwy pierwszych miesięcy.

Na początek pierwszych dwanaście dzieci zostaje na środku, pozostałe siadają. Na hasło: „Miesiące spacerują!” — dzieci chodzą z kartonikami, a na hasło: „Miesiące ustawcie się w kolejności!” — dzieci ustawiają się jak najszybciej w szeregu: styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec… Potem mówią kolejno swoje nazwy i znów hasło: „Miesiące spacerują” itd. Można powtórzyć ustawienie trzy razy, potem zmiana dzieci. Tyle zmian, aby wszystkie wzięły udział w zabawie (na końcu niepełna dwunastka). Pomoce: kartonik z nazwą miesiąca dla każdego dziecka z zabawy nr 1.

5. Półrocza i kwartały — zabawa ruchowa

Nauczyciel rozdaje dzieciom kartoniki z nazwami miesięcy — po jednym. Następnie przypomina, że rok składa się z pierwszego półrocza, czyli styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, i drugiego półrocza, czyli lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień. Dalej rok dzieli się na cztery kwartały: I — styczeń, luty, marzec, II — kwiecień, maj, czerwiec,

III — lipiec, sierpień, wrzesień,

IV — październik, listopad, grudzień.

Dzieci spacerują po klasie, a na hasło: „Pierwsze półrocze do mnie!” przybiegają na środek te z nazwami pierwszych sześciu miesięcy i ustawiają się w szeregu. Aby nie było nieporozumień — można na kartonikach z pierwszymi 12 nazwami dorysować kółeczka, na następnych 12 kwadraty, na kolejnych trójkąty. Wtedy hasło brzmi, np.:

– „I półrocze z trójkątami do mnie!” — gdy ustawią się dobrze i powiedzą swe nazwy, wracają i spacerują z innymi. Znów hasło:

– „II kwartał z kółkami do mnie!” —dzieci ustawiają się, mówią swe nazwy i wracają do reszty. Potem inne hasła:

– „II półrocze z kwadratami do mnie!”,

– „I kwartał z trójkątami do mnie!”,

– „I półrocze z kółkami do mnie!” — i tym podobne, aż wszyscy wezmą udział w zabawie.

Pomoce: kartoniki z nazwami miesięcy, tyle, ile dzieci, z dodatkowym oznaczeniem lub w trzech kolorach. Wtedy polecenie typu:

– „Zielony I kwartał do mnie!”,

– „Żółte II półrocze do mnie!”,

– „Czerwony IV kwartał do mnie”.

Pierwsza dwunastka w kolorze zielonym, druga w kolorze żółtym i trzecia (być może niecała) w kolorze czerwonym. Przykłady ze znaczkami:

6. Kolorowe miesiące — konkurs

Nauczyciel daje każdej grupie karton z wypisanymi nazwami miesięcy (12). W odpowiednich miejscach przy nazwie członkowie każdej grupy mają narysować rysunki kojarzące się z danymi miesiącami. Mogą to być rysunki przedstawiające, co dzieje się w przyrodzie, ze zwierzętami, z roślinami, jakie prace lub czynności wykonują ludzie itd. Na koniec przedstawiciel każdej grupy pokazuje gotową planszę z kolorowymi miesiącami i ją objaśnia.

Pomoce: karton z nazwami miesięcy dla każdej grupy oraz pisaki, kredki, farby i pędzle — technika dowolna dla każdej grupy. Uwaga! Dzieci w grupach mogą uzupełniać nazwy miesięcy. Przykłady rozmieszczenia nazw miesięcy na kartonie:

V