O rozmaitem następstwie na tron za dynastji Piastów - ebook

ROZ­PRA­WA O ROZ­MA­ITEM NA­STĘP­STWIE NA TRON ZA DY­NA­STJI PIA­STÓW.

Pierw­szy z dy­na­stji Pia­stów Zie­mo­wit, w pa­mięt­nej owej u Le­chi­tów przez Swia­to­peł­ka, Kró­la W. Mo­raw­ji po­du­sczo­nej od­mia­nie, na­stą­pi! w Gnieź­nie na miej­sce Po­pie­la II. za­pew­ne za wy­krzy­kiem, czy­li zgod­nem ob­ra­niem od na­ro­du, któ­re­mu oj­ciec rada, on sam dziel­no­ścią po­mógł był do •wy­ła­ma­nia się z pod ochy­dzo­ne­go jarz­ma. Ze lubo dy­na­stja ta z zwy­cza­ju azja­tyc­kie­go od Pia­sta, jako scze­pu rodu na­zy­wa­ła się, jed­nak Piast nie pa­no­wał, do­wo­dzi­li­śmy tego w T.II Wiad… his. kryt… pod Ka­dłubk… w przyp. 44. p. 508. Po Zie­mo­wi­cie syn jego Le­szek, po Lesz­ku syn Lesz­ka Zie­mo­mysł wszedł na tron (1). Bo­gu­fał – (1) "Se­mo­vit Fi­lius Pazt Cho­scy­co­nis vi­ri­bus et eta­te cre­vit de die in diem in au­gmen­tum pro­fi­ce­re pro­bi­ta­tis cac­pit, eo te­nus, quod res re­gum et dux cum Po­lo­nie du­cem con­cor­di­ter or­di­na­vit…. Suc­ces­sit mor­tuo Le­sco fi­lius ejus..Lest­ko­ni qu­oque mo­rien­ti Zie­mo­misl fi­lius ejus suc­ces­sit. Mart. Gali.

cho­ciaż Pia­stą nie­do­rzecz­nie Xią­że­ciem kła­dzie i o jego ob­ra­niu twier­dzi, ato­li nie od­pi­su­je się od po­przed­ni­ków swo­ich, że po­tom­ko­wie jego naj­bliż­si na­stęp­stwem sy­nów po oj­cach do pa­no­wa­nia przy­cho­dzi­li (1). O Lesz­ku przy­da­je, że so­bie syna Zie­mo­my­sła za wspól­ni­ka przy­brał, i z nim ra­zem w po­ko­ju rzą­dził (2). Tedy tyl­ko samo jed­no ob­ra­nie na tron pierw­sze­go scze­pu dy­na­stji Pia­stów ma za­świad­cze­nie naj­daw­niej­szych na­szych pi­sa­rzów. Dłu­gosz pierw­szym Xią­żę­ciem Pia­sta po­da­jąc, toż o ob­ra­niu po nim Zie­mo­wi­ta twier­dząc, mógł się po­nie­kąd co do owe­go na Bo­gu­fa­le, co do tego, na dwóch wcze­śniej­szych za­sa­dzać, lecz śmiesz­nie wca­le już na­ów­czas mia­nu­je szlach­tę, owszem jej sa­mej z wy­łą­cze­niem resz­ty na­ro­du, jego po­wa­gę przy­czy­tu­je (3). O Lesz­ku po­dob­nież się wy­sło­wia, iż go szlach­ta wraz z ba­ro­na­mi wy­nio­sła na tron, a Ie był ma­ło­let­ni, z tych licz­by przeda­ła mu opie­ku­nów (4). Ale gdy ten­że Dłu­gosz do­Zie- – p, 59. Se­mo­vi­to fi­lius ejus Le­sko, Lesz­ko­ni vero fi­lius ejus Zie­mo­mysł suc­ces­sit. Kad. II. Ep. 9.

(1) Q ualu­or­de­cim an­nos suae aeta­lis ha­bens pa­tri in re­gno suc­ces­sit, mówi Gall o Zie­mo­wi­cie p. 25. c d. So­mersb.

(2) Cum eodem fi­lio ter­ras Do­mi­nio suo sub­jec­las in pace gu­ber­na­vit.

Se­mo­mysl vero a… d. DCCC­CXIII. (913.) pro­ut an­na­les Po­lo­no­rum nar­rant hi­sto­rie,Pa­tri suo L' oni IV. in re­gno suc­ces­sit. Idem p. 24.

(3) Post ejus de­ces­sum Pia­sti fa­vo­re et vecon­cor­di to­tius no­bi­li­ta­tis il­lius ejus Se­mo­vi­tus in Ductur,et thro­nus pa­ter­nus illi de­cer­ni­tur gu­ber­nan­dus. Ep-84.

(4) Re­ne­vo­len­tiam Se­mo­vi­to pra­esti­tam ir mo­my­sła przy­cho­dzi, po­nie­waż nie bruź­dzi­ła mu ma­ło­let­ność, o żad­nem wzglę­dem przy­ję­ci; go na­my­śla­niu się, i ob­ra­dach nie wzmian­ku­je (1). Nie ma tedy by też naj­lżej­sze­go po­zo­ru do po­wąt­pie­wa­nia, żeby od po­cząt­ku mo­nar­chji dy­na­stji Pia­stów, na­stęp­stwo na tron sy­nów po oj­cach nie­by­ło za­grun­to­wa­ne; izby zaś pra­wem pa­tri­mo­nial­nem go po­sia­da­li, to jest izby po ojcu każ­de­mu z jego po­tom­ków część w niem na­le­ża­ła, tego z po­mie­nio­nych wia­do­mo­ści nie szla­ku­je­my, wszak­że ra­zem ani znaj­du­je­my wzmian­ki; z dru­giej stro­ny przy­znać na­le­ży, iż oni pierw­si czte­rech pa­nu­ją­cy, nie­licz­ne zo­sta­wi­li po­tom­stwo, owszem, po­nie­waż Zie­mo­wit Lesz­ka ma­ło­let­nim od umarł, i o Lesz­ku Dłu­gosz świad­czy, że się po wie­lu le­ciech le­d­wo do­cze­kał Zie­mo­my­sła, o tym też, ze jego żona znacz­ny czas nie­płod­na, na­ko­niec uro­dzi­ła Mie­czy­sła­wa, w sa­mej rze­czy do­syć się zna­czy, że przez kil­ka stop­niów, dom Pia­stów tyl­ko się je­dy­na­ka­mi utrzy­my­wał. Dit­mar Mer­se­burg­ski, któ­re­go An­na­li­sta Saxo co do sło­wa po­wta­rza, daje Mie­czy­sła­wo­wi okrom Bo­le­sła­wa Chro­bre­go z pierw­szej – nem, quem uni­cum re­li­nqu­erat co­nver­tunt. Oui etsi non­dum de­bi­tae aeta­tis sta­tum.at­tin­ge­ret, Pro­ce­rum ta­men et No­bi­li­ta­tis com­mu­ni as­sen­su post pa­tris fu­ne­brias.. Le­szi­to ipse in Prin­ci­pem as­sum­plus, et cer­ti Ba­ro­nes pro cu­ra­to­ri­bus do­nec ado­le­scerct illi de­pu­tau­lur. Ib id… pag. 85.

(1) Łe­sco­ne mor­tuo, fi­lius suus Ze­mo­mysl per­fec­tam ac­ta­tem na­ctus, sibi suc­ce­dit ut… sup.

Łony Dą­brów­ki, z dru­giej Ody trzech sy­nów, Miesz­ka, Swia­to­peł­ka, Bo­le­sła­wa na­szym kro­ni­karz om wca­le nie­zna­nych (1), ra­zem też ob­wi­nia Bo­le­sła­wa Chro­bre­ge o wy­zu­cie bra­ci z czę­ści im na­le­żą­cych, a przy­wla­scze­nie so­bie sa­me­mu jed­ne­mu ca­łe­go Pań­stwa (2). Tak­że roz­ma­ici nie­miec­cy dzie­jów zbie­ra­cze, w za­tar­gach po Bo­le­sła­wie Chro­brym mie­dzy jego po­tom­stwem (3), skar­żąc na Mie­czy­sła­wa II. ze za­wzię­cie bra­ci prze­śla­du­ją­cy, dla zdo­by­cia ich udzia­łów, na­ko­niec ich po­wy­sa­dzał. U na­szych daw­nych głu­cho o tym; wszak­że Na­ru­sze­wicz któ­ry po­je­dyn­cze owych po­wie­ści, sprzecz­ne­mi mie­dzy sobą po­wi­kła­ne­mi i ciem­ne­mi oka­zu­je, – (1) Ob. Ta­bli­ce ge­ne­al. Na­rusz, w T. II. R. 20. Chro­no­graph. Saxo ad au. 1025. 30. 31. 32. in ac­ces. Leib. T. I. p. 239. sq. Chron. Ulbe­ri­ci ad 1025. 1020. Ib. T. II. p. 57. sq. Po­wie­ści te sa nie­do­łęż­ne i w scze­gó­lach dzi­ko po­wi­kła­ne, wszak­że tre­ścią za­świad­cza­ją.

(2) Anno do­mi­ni­cae in­car­na­tio­nis 992. re­gni au­tem ter­tii Ot­to­nis octa­vo, hic pra­efa­tus Dux jam se­nex et fe­bri­ci­tans, ab exi­lio ad pa­triam trans­it, re­li­nqu­ens re­gnum su­imet plu­ri­mis di­vi­den­dum, quod po­stea fi­lius ejus­dem Bo­li­zlaus no­ver­ca et fra­tri­bus expul­sa, exca­eca­ti­sque fa­mi­lia­ri­bus suis Od­ilie­no atque Pri­bu­vo­jo vu!pina cal­li­di­ta­te tra­xit in unum. Hic ut tan­tum so­lus do­mi­na­re­tur, jus, ac omne fas post­po­su­it. Ap. Le­ibn… in Scrip. Brunsv. T. I. p. 300. Sło­wa An­nal. Saxo in Ec­car­di Script… med… aevi T. II, p. 353.

(3) UIpho Con­ra­di Sa­li­ci. Pist. Script. Germ. T. III. ed. Ra­tisb. 1731. p. 470. 477. Otto Fri­sin­geń­ski in Ur­sti­sii Script. Ger­man. T. I. p. 132. Ann. Hil­delsh. Le­ibn. Script. Bruns.T. I. p. 726. An­nal. Sax… p. 461. God­frid. Wi­terb­ski in Chron. Ser. Ger. Pist. T. II. p. 330.

co do róż­nych oko­licz­no­ści (1) w ogó­le na nich się za­sa­dza, twier­dząc o we­wnętrz­nych po zej­ściu Bo­le­sła­wa Chro­bre­go, z przy­czy­ny kil­ku od nie­go zo­sta­wio­nych sy­nów za­mie­sza­niach do cze­go na­wet w przyp. do ks. II. T. III. n. 323. sto­su­je wzmian­kę Ne­sto­ra pod ro­kiem 1030. o tu­mul­cie u La­chów po śmier­ci Bo­le­sła­wa Chro­bre­go, w któ­rym wie­lu xię­ży i Bo­ja­rów za­bi­to; tu­dzież Ro­smy pod r. 1022 – o prze­śla­do­wa­niu w Pol­scze Chrze­ścian.

Po Mie­czy­sła­wie II. je­den się tyl­ko syn zo­stał Ka­zi­mierz, po­nie­waż młod­szy Bo­le­sław pier­wej umarł (2). Po­wie­rzo­no z razu pod ty­tu­łem opie­ki, rzą­dy kra­ju mat­ce jego, wszak­że nie­sfor­ność i duma kra­jo­wych mo­ca­rzy kno­wa­ła po­stać, mo­nar­chję pol­ską mie­dzy sie­bie na udziel­ne ułom­ki roz­szar­pać. Wy­pło­szo­no mat­kę, jako nie­na­wi­sną na­ro­do­wi, a wnet i syna, bo­jąc się od nie­go ze­msty (3). Praw­dzi­wy ich za­miar wy­świe­ca przy­kład Mie­czy­sła­wa czy­li Ma­sła­wa, któ­ry w zie­mi płoc­kiej gó­ru­jąc uro­dze­niem i bo­gac­twy, do tego zu­chwa­ły, nie tyl­ko moc ale na­wet zna­mio­na naj­wyż­szej do­stoj­no­ści, i to z ze­zwo­le­niem znacz­nej ta­mecz­ne­go oby­wa­tel­stwa licz­by, so­bie przy­własz­czał (4). Za­pew­ne ukształ- – (1) Przyp… do ks. II. T. III. pod liczb. 404. 405. zbi­ja jed­nak­że w przyp. do ks. I. T. II. uro. 163.

(2) Ob. Tabl… ge­ne­al. Na­rusz. T. II. k. 22.