Samorządowe konsultacje społeczne - ebook

Roman Marchaj doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Prawa Administracyjnego i Nauki Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; radca prawny; autor kilkunastu publikacji z zakresu prawa administracyjnego, a w szczególności prawa samorządu terytorialnego.

Konsultacje społeczne jako sposób angażowania osób trzecich w procesy decyzyjne są jedną z podstawowych form demokracji bezpośredniej wykorzystywanej na poziomie samorządowym. Stanowią one ważne narzędzie zwiększające transparentność podejmowanych decyzji, wewnętrznie organizujące działanie administracji oraz umożliwiające społeczności lokalnej wypowiedzenie swojego stanowiska.
W monografi i w sposób kompleksowy zaprezentowano problematykę konsultacji społecznych przeprowadzanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Opracowanie zawiera zarówno rozważania teoretyczne, jak i praktyczne pokazujące w jaki sposób samorządowe konsultacje społeczne powinny być przeprowadzane. W publikacji
omówiono m.in.:
pojęcie i rodzaje konsultacji,
wybrane rodzaje samorządowych konsultacji społecznych,
wyniki badań ilościowych pokazujących, że częstotliwość przeprowadzania konsultacji społecznych w Polsce wzrasta,
problematykę konsultacji w wybranych krajach europejskich.

Książka przeznaczona jest dla pracowników urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów wojewódzkich, którzy przeprowadzają konsultacje społeczne, a także dla przedstawicieli organizacji społecznych i ruchów miejskich. Zainteresuje również naukowców specjalizujących się w prawie administracyjnym.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 17
Rozdział I Pojęcie i rodzaje konsultacji 27 1. Konsultacje - definicja pojęcia 27 2. Miejsce konsultacji w procesie decyzyjnym 31 3. Rodzaje konsultacji - uwagi terminologiczne 36 3.1. Wprowadzenie 36 3.2. Podstawowy podział procedur konsultacyjnych 36 4. Konsultacje publiczne 38 5. Konsultacje społeczne 44 5.1. Wprowadzenie 44 5.2. Ogólna podstawa prawna procesu konsultacji społecznych 45 5.2.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 45 5.2.2. Konsultacje w aktach prawnych Unii Europejskiej 48 5.3. Konsultowanie decyzji publicznych jako podstawowe prawo obywatelskie 50 5.4. Funkcje konsultacji społecznych 56 5.5. Podstawowe typologie konsultacji społecznych 60 5.6. Formy przeprowadzania konsultacji 62 5.6.1. Wprowadzenie 62 5.6.2. Konsultacje społeczne o charakterze bezpośrednim 65 5.6.3. Konsultacje społeczne o charakterze pośrednim 66 5.6.4. Konsultacje społeczne o charakterze pośrednim ilościowym 67 5.7. Zasady przeprowadzania konsultacji społecznych 67 5.8. Historia konsultacji społecznych 70 5.8.1. Wprowadzenie 70 5.8.2. Konsultacje społeczne w okresie 1976-1990 71 5.8.3. Konsultacje społeczne w czasach współczesnych 77
Rozdział II Konsultacje społeczne przeprowadzane przez organy jednostek samorządu terytorialnego 84 1. Konsultacje społeczne w samorządzie terytorialnym jako niewładcza forma demokracji bezpośredniej 84 1.1. Wprowadzenie 84 1.2. Demokracja 85 1.3. Formy demokracji bezpośredniej 90 1.4. Samorządowe konsultacje społeczne jako niewładcza forma demokracji bezpośredniej 93 2. Prawo mieszkańców do kierowania sprawami publicznymi w samorządzie terytorialnym 96 2.1. Wprowadzenie 96 2.2. Zakres przedmiotowy prawa do kierowania sprawami publicznymi w samorządzie terytorialnym 97 2.3. Prawo mieszkańców do uczestniczenia w konsultacjach obligatoryjnych jako prawo podmiotowe 102 3. Konsultacje społeczne w Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego 106 4. Szczegółowa podstawa prawna procesu konsultacji społecznych 109 5. Cechy samorządowych konsultacji społecznych 110 5.1. Wprowadzenie 110 5.2. Dwustronny charakter konsultacji społecznych 111 5.3. Opiniotwórczy charakter konsultacji społecznych 116 5.4. Powszechny charakter konsultacji społecznych 117 5.5. Złożony i zorganizowany charakter konsultacji społecznych 118 5.6. Dobrowolny charakter konsultacji społecznych 121 5.7. Swoboda organizacyjna 121
Rozdział III Wybrane rodzaje samorządowych konsultacji społecznych 124 1. Konsultacje społeczne przeprowadzane na podstawie art. 5a ustawy o samorządzie gminnym oraz jego odpowiedników w ustawie powiatowej i wojewódzkiej 124 1.1. Wprowadzenie 124 1.2. Miejsce art. 5a w ustawie o samorządzie gminnym 125 1.3. Definicja 126 1.4. Charakterystyka prawna konsultacji społecznych przeprowadzanych na podstawie art. 5a ustawy o samorządzie gminnym i jego odpowiedników w ustawie powiatowej i wojewódzkiej 129 1.4.1. Wprowadzenie 129 1.4.2. Podmioty konsultacji społecznych 129 1.4.2.1. Decydent - konsultujący 130 1.4.2.2. Konsultujący - mieszkańcy 137 1.4.2.3. Udział obcokrajowców w konsultacjach społecznych 142 1.4.2.4. Inicjatywa przeprowadzenia konsultacji społecznych 144 1.4.2.5. Reprezentacja podmiotów zbiorowych 145 1.4.2.6. Zakaz dyskryminacji mieszkańców 146 1.4.2.7. Prawo oddania głosu w konsultacjach społecznych 148 1.4.2.8. Koszt przeprowadzenia konsultacji społecznych 148 1.4.3. Przedmiot konsultacji społecznych 149 1.4.3.1. Wprowadzenie 149 1.4.3.2. Konsultacje obligatoryjne 150 1.4.3.3. Tryb przeprowadzania konsultacji społecznych w sprawach, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym 157 1.4.3.4. Ograniczenia zakresu terytorialnego prowadzonych konsultacji 158 1.4.3.5. Odstąpienie od procedury konsultacyjnej 159 1.4.3.6. Konsultacje społeczne w formie referendum lokalnego 162 1.4.3.7. Tryb przeprowadzania konsultacji społecznych w sprawie utworzenia jednostek pomocniczych gminy oraz określenia ich statutu 164 1.4.3.8. Konsultacje społeczne w procesie tworzenia, łączenia, dzielenia oraz znoszenia jednostki pomocniczej 168 1.4.3.9. Konsultacje społeczne w procesie uchwalania lub zmiany treści statutu jednostki pomocniczej 171 1.4.3.10. Konsultacje fakultatywne 172 1.4.4. Zakres terytorialny gminnych konsultacji społecznych 173 1.4.4.1. Wprowadzenie 173 1.4.4.2. Ograniczenie zakresu terytorialnego gminnych konsultacji społecznych 174 1.4.4.3. Rozszerzenie zakresu terytorialnego gminnych konsultacji społecznych 176 1.4.5. Uchwała w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych 177 1.4.5.1. Wprowadzenie 177 1.4.5.2. Uchwała w sprawie trybu i zasad przeprowadzania konsultacji społecznych jako akt organizacji 180 1.4.5.3. Pojęcie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych 183 1.4.5.4. Charakter uchwały w sprawie zasad oraz trybu przeprowadzania konsultacji społecznych 187 1.4.6. Treści abstrakcyjne uchwały rady gminy w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji 188 1.4.6.1. Wprowadzenie 188 1.4.6.2. Regulacje podmiotowo nieistotne 188 1.4.6.3. Regulacje podmiotowo istotne o charakterze obligatoryjnym 190 1.4.6.4. Regulacje podmiotowo istotne o charakterze nieobligatoryjnym 195 1.4.7. Treść uchwały o przeprowadzeniu jednostkowych konsultacji społecznych 197 1.4.8. Zarządzenie wójta o przeprowadzeniu konsultacji społecznych 198 1.4.8.1. Wprowadzenie 198 1.4.8.2. Treść zarządzenia wójta o przeprowadzeniu konsultacji społecznych 200 1.5. Samorządowe konsultacje społeczne a referendum lokalne 201 1.6. Konsultacje społeczne w projekcie ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw 207 2. Konsultacje społeczne przeprowadzane z młodzieżową radą gminy lub gminną radą seniorów 214 3. Konsultacje społeczne przeprowadzane na podstawie przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 216 3.1. Wprowadzenie - zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy 216 3.2. Konsultacje społeczne jako forma współpracy 219 3.3. Konsultacje społeczne przeprowadzane z organizacjami pozarządowymi i organizacjami pożytku publicznego 220 3.4. Konsultacje społeczne przeprowadzane z gminnymi, powiatowymi oraz wojewódzkimi radami działalności pożytku publicznego 222 4. Samorządowe konsultacje społeczne przeprowadzane na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 224 4.1. Wprowadzenie 224 4.2. Przebieg procedury planistycznej w gminie 226 4.3. Udział czynnika społecznego w tworzeniu studium lub planu 227 4.3.1. Wprowadzenie 227 4.3.2. Wniosek do studium lub planu 228 4.3.3. Wyłożenie projektu studium lub planu 228 4.3.4. Dyskusja publiczna 229 4.3.5. Uwagi do studium lub planu 230 4.3.6. Podsumowanie 232 5. Samorządowe wysłuchanie publiczne 233 5.1. Wprowadzenie 233 5.2. Wysłuchanie publiczne w procedurze parlamentarnej jako wzór dla regulacji samorządowych 234 5.3. Zasady przeprowadzania wysłuchania publicznego 237 5.4. Dziesięć zasad przeprowadzania samorządowego wysłuchania publicznego 238 5.5. Przebieg pierwszego samorządowego wysłuchania publicznego 245
Rozdział IV Konsultacje społeczne na poziomie lokalnym w wybranych krajach europejskich 250 1. Wprowadzenie 250 2. Konsultacje społeczne na poziomie lokalnym w 252 2.1. Wprowadzenie 252 2.2. Zarys ustroju samorządu terytorialnego Niemiec 252 2.3. Konsultacje na poziomie krajów związkowych 256 2.4. Formy demokracji bezpośredniej na szczeblu lokalnym 258 2.4.1. Formy demokracji bezpośredniej o charakterze konsultacyjnym 258 2.4.2. Inne instytucje demokracji bezpośredniej o charakterze nierozstrzygającym stosowane w Niemczech 264 2.4.3. Formy demokracji bezpośredniej o charakterze rozstrzygającym 265 3. Konsultacje społeczne w Austrii 267 3.1. Wprowadzenie 267 3.2. Referendum konsultacyjne na poziomie federalnym 269 3.3. Referendum konsultacyjne na przykładzie Wiednia 270 4. Konsultacje społeczne w Szwajcarii 273 4.1. Wprowadzenie 273 4.2. Zarys ustroju samorządu terytorialnego w Szwajcarii 274 4.3. Referendum i inicjatywa obywatelska 276 4.4. Postępowanie konsultacyjne 277 5. Konsultacje społeczne na poziomie lokalnym we Francji 279 5.1. Wprowadzenie 279 5.2. Konsultacje społeczne na poziomie samorządowym we Francji 280
Rozdział V Samorządowe konsultacje społeczne w ujęciu liczbowym oraz praktycznym 282 1. Wprowadzenie 282 2. Samorządowe konsultacje społeczne w ujęciu praktycznym 284 2.1. Wprowadzenie 284 2.2. Konsultacje społeczne na poziomie gminnym i powiatowym 285 2.3. Konsultacje społeczne na poziomie wojewódzkim 292 3. Samorządowe konsultacje społeczne w praktyce 295
Zakończenie 299
Bibliografia 317