Sprawozdanie dla Akademii - ebook

Do­stoj­ni Aka­de­mi­cy!

Czy­ni­cie mi za­szczyt, pa­no­wie, wzy­wa­jąc mnie, abym do­star­czył Aka­de­mii spra­woz­da­nia z mo­jej mał­piej prze­szło­ści.

Nie umiem nie­ste­ty za­dość­uczy­nić temu we­zwa­niu tak, jak zo­sta­ło ono sfor­mu­ło­wa­ne. Bli­sko pięć lat dzie­li mnie od mego ży­cia mał­py, czas być może krót­ki w ka­len­da­rzu, ale nie­skoń­cze­nie dłu­gi, gdy się go spę­dza na bie­ga­niu tu i tam, jak ja to ro­bi­łem cza­sa­mi, wśród zna­ko­mi­tych lu­dzi, do­brych rad, okla­sków, mu­zy­ki or­kiestr; lecz w grun­cie rze­czy sam, gdyż całe to­wa­rzy­stwo, aby mieć peł­ny ob­raz, trzy­ma­ło się z da­le­ka od ba­rie­ry. Nie po­do­łał­bym temu, gdy­bym upar­cie trzy­mał się mego po­cho­dze­nia i wspo­mnień mło­do­ści. Pierw­szym na­ka­zem, jaki so­bie po­sta­wi­łem, było wła­śnie za­nie­cha­nie wszel­kie­go upo­ru; ja, wol­na mał­pa, pod­da­łem się temu jarz­mu. Wsku­tek tego moje wspo­mnie­nia za­cie­ra­ły się co­raz bar­dziej. Na po­cząt­ku mo­głem jesz­cze po­wró­cić, gdy­by lu­dzie tego ze­chcie­li, przez wiel­ką bra­mę, któ­rą nie­bo two­rzy nad zie­mią, lecz rów­no­cze­śnie z mo­imi przy­śpie­sza­ny­mi ba­tem po­stę­pa­mi bra­ma ta sta­wa­ła się co­raz niż­sza i węż­sza, w świe­cie lu­dzi czu­łem się co­raz le­piej i co­raz bar­dziej by­łem z nim ze­spo­lo­ny; bu­rza, dmą­ca z mo­jej prze­szło­ści, uspo­ka­ja­ła się; dziś jest to już tyl­ko prze­ciąg, któ­ry chło­dzi mi pię­ty, i otwór w od­da­li, któ­rym po­wie­trze wie­je i przez któ­ry ja sam nie­gdyś przy­by­łem, stał się tak mały, że gdy­by w ogó­le star­czy­ło mi sił i woli, by tam z po­wro­tem po­biec, zdarł­bym so­bie skó­rę z cia­ła, chcąc się prze­zeń do­stać. Mó­wiąc szcze­rze – choć chęt­nie uży­wam ob­ra­zów dla wy­ra­że­nia tych rze­czy – mó­wiąc szcze­rze: wa­sza mał­pia eg­zy­sten­cja, pa­no­wie, je­że­li ma­cie coś ta­kie­go w swej prze­szło­ści, nie może być bar­dziej od­le­gła od was – niż moja jest ode mnie. Lecz łech­ce ona w pię­ty każ­de­go, kto tu cho­dzi po zie­mi: za­rów­no ma­łe­go szym­pan­sa, jak wiel­kie­go Achil­la.