Świat i ziemia - ebook

SŁÓW­KO DO NA­UCZY­CIE­LI WIEJ­SKICH.

Ksią­żecz­ka ta, jak inne któ­re po niej na­stą­pić mają (je­że­li Bóg do­zwo­li), prze­zna­czo­ną jest, aby była czy­ta­na gło­śno po szkół­kach, i nie­kie­dy po­par­ta jesz­cze roz­cią­glej­szem, ja­śniej­szem, wy­ra­zist­szem do­wo­dze­niem.

Wie­my to do­brze, że jest w niej i tak wie­le po­wta­rza­nia i ga­wę­dy: ale my­lił­by się, kto­by są­dził, że lud nie­na­wy­kły do pręd­sze­go my­śle­nia, do pra­cy ro­zu­mo­wej, in­a­czej jak po­wol­nie i czę­sto jed­no ob­ja­śnia­jąc i po­wta­rza­jąc, na­uczać moż­na.

Po­wta­rza­nie jest tu wa­run­kiem po­cząt­ko­we­go na­ucza­nia, a na­uczy­ciel­ski ge­niusz w wiel­kiej czę­ści za­wisł od cier­pli­wo­ści.

Opie­sza­łość umy­słów po­zor­na, po­wol­ność z jaką po­ję­cia przy­cho­dzą, zra­żać nie po­win­ny; po­trze­ba ob­ja­śniać przy­kła­da­mi, wra­cać do jed­ne­go za­ło­że­nia, i w po­cząt­kach przy­najm­niej, za­sto­so­wać się do for­my my­śle­nia lu­do­wej, któ­ra w jego roz­mo­wach bar­dzo jest wi­docz­ną: trze­ba się ko­niecz­nie po­wta­rzać.

Lud nasz, dzię­ki Bogu, wła­dze ma by­stre choć za­nie­dba­ne, bo je do­tąd samo czyn­ne ży­cie, po­chła­nia­ło; cięż­ko mu zra­zu roz­my­ślać przyj­dzie, wnio­sko­wać, pa­mię­tać: ale myśl jak ręka na­bie­ra wpra­wy pra­cą. Trud­ność trwać bę­dzie chwi­lę, stop­nia­mi umysł na­bie­rze gięt­ko­ści, pa­mięć się wdro­ży, otwo­rzą za­mknię­te skarb­ce du­szy.

Pierw­sza ta ksią­żecz­ka, na­tu­ral­nie jak naj­ła­twiej­szą być mu­sia­ła i nie zbyt obar­cza­ją­cą; do­tknię­to w niej tyl­ko, co nie­odzow­nie po­trzeb­ne, z za­mia­rem roz­sze­rze­nia tego sa­me­go przed­mio­tu póź­niej, dla wpraw­niej­szych już uczniów.

Z ser­ca pra­gnie­my, aby ten spo­sób na­ucza­nia czy­ta­niem, z do­dat­kiem ży­we­go sło­wa, oka­zał się sku­tecz­nym. Ra­dzi­by­śmy przy­czy­nić się choć w drob­nej czą­st­ce do oświa­ty ludu, i naj­więk­szą na­gro­dą dla nas, bę­dzie osią­gnie­nie tego celu.

W na­stęp­nych ksią­żecz­kach pój­dzie­my da­lej, uka­zu­jąc z róż­nych stron świat, zie­mię, kraj, ży­cie i co­kol­wiek da się ująć w ramy pro­ste­go, przy­stęp­ne­go opo­wia­da­nia.

War­sza­wa, 11 mar­ca 1862 r.