Święta i Boska Liturgia Świętego Apostoła Jakuba, brata Pańskiego i pierwszego biskupa Jerozolimy. Wersja syryjska - ebook

WPROWADZENIE

Oddaję w ręce Czytelników pierwszy polski przekład „Świętej i Boskiej Liturgii Świętego Apostoła Jakuba, brata Pańskiego i pierwszego biskupa Jerozolimy. Wersję syryjską”, w redakcji ihumena o. Sylwana (Tumanowa), którą przełożyłem z języka rosyjskiego. W tym miejscu składam o. Sylwanowi podziękowanie za wyrażenie zgody na wykorzystanie jego tekstu.

Liturgia ta, tradycyjnie związana z imieniem św. Jakuba brata Pańskiego, uważanego za pierwszego biskupa Kościoła jerozolimskiego, jak możemy wnosić z lektury katechez mystagogicznych św. Cyryla Jerozolimskiego, jest oparta na tradycjach rytualnych pierwotnego Kościoła jerozolimskiego. Jej datowanie jest trudne do ustalenia: niektórzy uważają, iż powstała bardzo wcześnie, bo już około roku 60 n.e., wszakże zdecydowana większość badaczy przesuwa te datę aż na IV wiek. Liturgia owa (przypuszczam, że w różnych wariantach, bo nie przebadałem tej kwestii) jest wciąż sprawowana przez niektóre Kościoły orientalne, m.in. indyjski (gdzie sprawuje się ją w językach malayalam, kannada, tamilskim, telugu, hindi i angielskim) czy syriacki (gdzie jest sprawowana po syryjsku).

Syryjski (Syriacki) Kościół ortodoksyjny do jej odprawiania używa kwaszonego chleba pszennego i wina gronowego. Zazwyczaj konsekrowany jest jeden chleb, co oznacza jedność Słowa, które stało się Ciałem. Można użyć także dwu chlebów, co symbolizuje, że Chrystus jest zarazem Synem Bożym, jak i Synem Człowieczym. W razie potrzeby mogą być konsekrowane i trzy bochenki symbolizujące Trójcę Przenajświętszą. W rycie syryjskim nie używa się typowych prosfor, takich jak u greków, lecz zamiast nich specjalnych bochenków chleba, mających po ok. 7,5 cm średnicy.

W wersji „zbizantynizowanej” Boska Liturgia Świętego Jakuba, do niedawna była odprawiana wyłącznie na greckiej wyspie Zakynthos znajdującej się na Morzu Jońskim, w święto tego Apostoła w dniu 23 października (wg kalendarza juliańskiego), w niedzielę po Bożym Narodzeniu, a także codziennie w Jerozolimie. Dziś, niejako ponownie odkryta, celebrowana jest w coraz większej liczbie Kościołów prawosławnych, w tym i w Polsce, gdzie służy się ją raz do roku w soborze katedralnym św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku, ale niekiedy bywa też odprawiana i w innych cerkwiach, np. w archikatedralnym soborze św. Marii Magdaleny w Warszawie, tyle że nie w prezentowanej przeze mnie wersji, lecz w greckiej redakcji archimandryty Efrema, znacznie od tej się różniącej.

Pewne elementy Liturgii św. Jakbuba zostały wykorzystane przy opracowywaniu Novus Ordo Missae, po soborze Watykańskim II.

Andrzej Sarwa

Wybrana bibliografia:

Białystok: Dziś zostanie odprawiona starożytna Liturgia Apostoła Jakuba, „e-KAI”, http://ekai.pl/wydarzenia/ekumenizm/x16303/bialystok-dzis-zostanie-odprawiona-starozytna-liturgia-apostola-jakuba/, ,

The Divine Liturgy of James the Apostle and Brother of God Archimandrite Ephrem, Anastasis - Ecumenical Patriarchate of Constantinopole, New Rome, Archidioecese of Thyateira and Great Britain , http://www.anastasis.org.uk/lit-james.htm, ,

Liturgia św. ap. Jakuba w Warszawie, „Cerkiew Prawosławna”, http://cerkiew-prawoslawna.blog.onet.pl/Liturgia-sw-ap-Jakuba-w-Warsza,2,ID349089200,n, ,

Chorepiscopus John Meno, The Eucharistic Liturgy of The Syrian Orthodox Church, „Syriac Orthodox Church of Antioch” , http://syrianorthodoxchurch.org/library/articles/the-eucharistic-liturgy-of-the-syrian-orthodox-church/, .Liturgia katechumenów¹

Jeżeli odprawia się całonocne czuwanie, to w czasie śpiewu Doksologii – Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu - kapłan staje przed amboną² , przyobleka się w szaty liturgiczne i modli się tymi słowy:

Zdejmij ze mnie, o Boże, nieczyste łachmany, w które przyodział mnie szatan, i oblecz mnie w szaty Twoich wybrańców, godne, bym w nich służył, sławił i wychwalał Ciebie - Ojca i Syna, i Świętego Ducha, teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen.

Po założeniu szat liturgicznych kapłan obmywa ręce i, skłoniwszy się, modli się tymi słowy:

Racz sprawić, o Panie Boże, byśmy, obmywszy serca swoje i oczyściwszy je od wszelkiej skazy i nieczystych myśli, godni byli wejść do Twego miejsca - wyniosłego i wywyższonego świętego świętych, i byśmy stanęli przed Twoim świętym ołtarzem nieskalani i czyści, i wykonując służbę Bożą, z prawdziwą wiarą przynieśli Ci czystą i wspaniałą ofiarę, Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen.

Błagam cię, Boże, racz mnie oczyszczonego ze skazy i brudu przyprowadzić do Twojego świętego ołtarza, chociaż ja, niegodny sługa, wielokroć upadałem. Licznymi grzechami skalanego nie odtrącaj mnie, o Panie, nasz Władco i Boże. Albowiem oto przystępuję niegodny, licząc na Twą łaskawość, do Twoich świętych tajemnic, mówiąc: zgrzeszyłem przeciw Niebu i przeciw Tobie, i choć nie jestem nawet godzien spojrzeć na ów święty ołtarz, na którym Jednorodzony Twój Syn i Pan nasz Jezus Chrystus ma być przeze mnie grzesznego i skalanego wszelakim brudem tajemniczo składany na ofiarę, to pokładam nadzieję w miłosierdziu Twoim. Ześlij na mnie łaskę Ducha Świętego, oczyść mnie z moich grzechów, uświęć ofiarę i daj przez nią odpuszczenie grzechów i oczyszczanie przewin tym, za których jest sprawowana, i mnie, i moim przodkom, i wszystkim, którzy mają społeczność ze mną, i wszystkim wiernym żywym i umarłym. Wspomnij ich dobrą pamięcią w Królestwie Twoim w Niebie wraz ze sprawiedliwymi i świętymi Twymi przebywającymi we wspólnocie z Tobą, za wstawiennictwem Królowej Matki Światłości, świętego Jana Chrzciciela i wszystkich świętych. Amen.

Kapłan: Zmiłuj się nade mną, Boże.

Kapłan zwróciwszy się do ludzi: Módlcie się za mną do Pana.

Lud: Panie, zmiłuj się. (trzy razy)

Kapłan podchodząc z kadzielnicą do ołtarza, wygłasza lub śpiewa: Przystąpię do ołtarza Bożego.

Lud: Do Boga, który uweselił młodość moją.

Kapłan oddaje kadzielnicę asystującemu, czyni pokłon do ziemi przed ołtarzem, mówiąc:

Wejdę do domu Twojego, pokłonię się tronowi³ Twemu, Królu Niebieski, odpuść mi wszystko, czymkolwiek zgrzeszyłem przed Tobą.

Kapłan, podniósłszy się, całuje ołtarz ze strony prawej, lewej i pośrodku, mówiąc:

Racz, o Boże, związaną pętami ofiarę świąteczną przyprowadzić do rogów ołtarza.

Nakładając kadzidło do kadzielnicy, mówi:

Na cześć i sławę Świętej i Chwalebnej Trójcy Świętej kadzidło to nakładam moimi grzesznymi rękami. Módlmy się wszyscy, a otrzymamy od Pana łaskę i błogosławieństwo.

Kapłan okadza ołtarz i oddaje kadzielnicę psalmiście. Następnie diakon (lub kapłan) zapala świecę po prawej stronie ołtarza, mówiąc:

Alleluja. W świetle Twoim światłość ujrzymy.