Terapia zajęciowa - ebook
Terapia zajęciowa - ebook
Podręcznik przedstawia obszary pracy oraz kompetencje terapeuty zajęciowego, umożliwiające prowadzenie terapii zajęciowej w zakresie szeroko pojętej adaptacji zajęć i środowiska do potrzeb konkretnej osoby w taki sposób, aby dać jej możliwość uczestnictwa w zajęciach dla niej istotnych i ważnych, a przez to przeciwdziałać dyskryminacji oraz wykluczeniu społecznemu.
Publikacja przedstawia treści zgodne ze standardami szkolenia i pracy terapeuty zajęciowego w Unii Europejskiej. Została przygotowana z myślą o studentach kierunków terapia zajęciowa oraz fizjoterapia. Będzie również przydatna dla psychologów, pedagogów i asystentów osób niepełnosprawnych.
Spis treści
Przedmowa
Od Redaktor naukowej
CZĘŚĆ I. TEORETYCZNE PODSTAWY TERAPII ZAJĘCIOWEJ
1. Terapia zajęciowa – podstawowe pojęcia – Edyta Janus
1.1. Wprowadzenie
1.2. Rys historyczny
1.3. Definiowanie terapii zajęciowej
1.4. Definicja zajęcia
1.5. Zajęcie, zdrowie, dobrostan
1.6. Podejście Person Centered Practice
1.7. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
2. Modele praktyki w terapii zajęciowej – Marta Kądziołka
2.1. Wprowadzenie
2.2. Przykładowe modele praktyki
2.2.1. Person-Environment-Occupation Model (PEO)
2.2.2. Canadian Model of Occupational Performance – Engagement (CMOP–E)
2.2.3. Model of Human Occupation (MOHO)
2.2.4. Model Kawa
2.3. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
3. Analiza aktywności – Urszula Chrabota
3.1. Wprowadzenie
3.2. Znaczenie i cele analizy aktywności
3.3. Proces analizy aktywności
3.3.1. Wybór zajęcia do analizy
3.3.2. Podział czynności na etapy
3.3.3. Określenie materiałów, narzędzi, sprzętu i warunków środowiska niezbędnych do wykonania czynności
3.3.4. Funkcje organizmu
3.3.5. Struktury organizmu
3.3.6. Umiejętności
3.3.7. Analiza zebranych informacji
3.4. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
4. Proces terapii zajęciowej na przykładzie Canadian Practice Process Framework (CPPF) – Anna Misiorek
4.1. Wprowadzenie
4.2. Poszczególne elementy procesu CPPF
4.3. Etapy (kroki) procesu CPPF
4.3.1. Rozpoczęcie współpracy z osobą (pacjentem) (Enter/initiate)
4.3.2. Określenie obszaru działania (Set the stage)
4.3.3. Ocena/ewaluacja (Assess/evaluate)
4.3.4. Ustalenie celów szczegółowych i planowanie terapii (Agree on objectives and plan)
4.3.5. Implementacja planu (Implement the plan)
4.3.6. Monitoring i modyfikacja (Monitor and modify)
4.3.7. Ewaluacja wyników (Evaluate outcome)
4.3.8. Zakończenie współpracy (Conclude/Exit)
4.4. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
5. Etyka zawodu terapeuty zajęciowego – Agnieszka Smrokowska-Reichmann
5.1. Wprowadzenie
5.2. Niezbędność refleksji etycznej w zawodzie terapeuty zajęciowego
5.3. Definicja i odgraniczenie etyki
5.4. Odmiany etyki
5.5. Etyka ogólna a etyki stosowane
5.6. Etyka zawodu i kodeks etyki zawodowej
5.7. Dylematy etyczne w zawodzie terapeuty zajęciowego
5.8. Odpowiedzialność moralna terapeuty zajęciowego w oparciu o Kodeks Etyki Zawodowej sformułowany przez COTEC
5.8.1. Cechy i obowiązki terapeuty zajęciowego
5.8.2. Uniwersalne zasady etyczne
5.8.3. Model rozwiązywania problemów
5.8.4. Reprezentatywne przykłady przypadków
5.9. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
CZĘŚĆ II. TERAPIA ZAJĘCIOWA W PRACY Z PACJENTEM
6. Terapia zajęciowa w dysfunkcjach narządów ruchu – Paulina Aleksander-Szymanowicz
6.1. Wprowadzenie
6.2. Metody i narzędzia oceny w dysfunkcjach narządów ruchu
6.2.1. Podstawowe narzędzia oceny pacjenta z dysfunkcją narządu ruchu
6.2.2. Wybrane narzędzia oceny czynności dnia codziennego (ADL) pacjenta z dysfunkcją narządu ruchu
6.2.3. Wybrane narzędzia oceny kończyny górnej pacjenta reumatologicznego lub ortopedycznego
6.2. Wybrane narzędzia oceny pacjenta neurologicznego
6.3. Wybrane obszary interwencji
6.3.1. Lokomocja
6.3.2. Higiena osobista
6.3.3. Przygotowywanie posiłków
6.4. Opis przypadku
6.4.1. Pacjent z dysfunkcją narządu ruchu pochodzenia neurologicznego
6.4.2. Pacjent z dysfunkcją narządu ruchu pochodzenia reumatologicznego
6.5. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
7. Terapia zajęciowa w pediatrii – Aleksandra Kulis
7.1. Wprowadzenie
7.2. Metody i narzędzia oceny w pediatrii
7.3. Wybrane obszary interwencji
7.4. Opis przypadku
7.5. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
8. Terapia zajęciowa w geriatrii – Aneta Bac
8.1. Wprowadzenie
8.2. Metody i narzędzia oceny w geriatrii
8.3. Wybrane obszary interwencji
8.3.1. Pacjenci geriatryczni bez choroby otępiennej
8.3.2. Pacjenci geriatryczni z chorobą otępienną
8.4. Opis przypadku
8.5. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
9. Terapia zajęciowa w psychiatrii – Dorota Kurbiel
9.1. Wprowadzenie
9.2. Metody i narzędzia oceny w terapii zajęciowej w psychiatrii
9.3. Wybrane obszary interwencji
9.4. Opis przypadku
9.5. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
10. Terapia zajęciowa osób z niepełnosprawnością intelektualną – Paweł Żychowicz
10.1. Wprowadzenie
10.2. Metody i narzędzia oceny u osób z niepełnosprawnością intelektualną
10.3. Wybrane obszary interwencji
10.3.1. Czynności dnia codziennego i samoobsługa
10.3.2. Edukacja zawodowa i zatrudnienie
10.3.3. Integracja, uczestnictwo w życiu społecznym i wsparcie społeczne
10.4. Opis przypadku
10.5. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
CZĘŚĆ III. ARTYSTYCZNE FORMY W TERAPII ZAJĘCIOWEJ
11. Arteterapia – Marek Pokutycki
11.1. Pojęcia i definicje arteterapii
11.2. Rys historyczny arteterapii
11.3. Oddziaływanie arteterapii na kondycję psychofizyczną człowieka
11.3.1. Kontekst społeczny
11.3.2. Kontekst psychologiczny
11.3.3. Kontekst fizyczny
11.4. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
12. Choreoterapia – Katarzyna Filar-Mierzwa
12.1. Pojęcia i definicje choreoterapii
12.2. Rys historyczny choreoterapii
12.3. Oddziaływanie terapii tańcem na organizm człowieka
12.3.1. Kontekst fizyczny
12.3.2. Kontekst społeczny i psychologiczny
12.4. Zastosowanie choreoterapii
12.5. Muzyka w choreoterapii
12.6. Choreoterapia a potrzeby pacjenta
12.7. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
13. Muzykoterapia – Anna Bukowska
13.1. Pojęcia i definicje muzykoterapii
13.2. Rys historyczny muzykoterapii
13.3. Oddziaływanie muzyki na organizm człowieka
13.3.1. Kontekst fizyczny
13.3.2. Kontekst psychologiczny
13.3.3. Kontekst społeczny
13.4. Zastosowanie muzykoterapii
13.4.1. Podstawy teoretyczne stosowania muzykoterapii
13.4.2. Sposoby oddziaływania w muzykoterapii
13.4.3. Wybrane metody i modele muzykoterapeutyczne
13.5. Muzyka w muzykoterapii
13.6. Muzykoterapia a potrzeby pacjenta
13.7. Podsumowanie
Pytania sprawdzające
Piśmiennictwo
Słowniczek pojęć
Piśmiennictwo
Skorowidz
Kategoria: | Medycyna |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-200-5170-4 |
Rozmiar pliku: | 1,5 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Słowa kluczowe: terapia zajęciowa, historia terapii zajęciowej, zajęcie, zdrowie, dobrostan, podejście Person Centered Therapy
1.1. Wprowadzenie
W niniejszym rozdziale zaprezentowano definicje podstawowych terminów z zakresu terapii zajęciowej, takich jak: zajęcie, zdrowie, dobrostan. Przedstawiono także informacje dotyczące historii dyscypliny oraz założenia koncepcji Person Centered Practice – kluczowej dla budowania relacji terapeutycznej.
1.2. Rys historyczny
Terapia zajęciowa nieodłącznie splata się z ludzką egzystencją od zarania dziejów. Zajęcia i ich wykonywanie przez człowieka są kluczowe dla przetrwania gatunku.
Początków terapii zajęciowej można upatrywać już w starożytnym Egipcie, Cesarstwie Mongolskim i Chińskim. Istotne dla jej rozumienia są także twierdzenia Galena gloryfikujące zajęcie i pracę jako naturalną terapię dającą człowiekowi szczęście.
Akcentowanie pracy i zajęcia jako narzędzia terapeutycznego ma miejsce także w oświeceniu, dokładniej w XVIII w., kiedy to Phillipe Pinel i William Tuke podjęli działania mające na celu budowanie zrozumienia i godnego traktowania więźniów i osób chorych psychicznie.
Pinel propagował nowe podejście do osób chorych psychicznie polegające na respektowaniu ich praw i możliwości decydowania o własnym losie. Sprzeciwiał się także izolowaniu pacjentów, podkreślając rolę społeczeństwa i rodziny w procesie zdrowienia. Traktował zajęcie jako istotny element leczenia. W jego rozumieniu zajęcie to podejmowanie określonych działań skierowanych na cel poprzez wykorzystanie przez człowieka czasu, energii i uwagi.
W tym samym czasie Tuke podejmował próby przekonania społeczeństwa o konieczności godnego traktowania pacjentów, poświęcania im należnej uwagi i obdarzania życzliwością. Zachęcał pacjentów do nauki i rozwoju poprzez angażowanie ich w zajęcia o charakterze rekreacyjnym.
Wiek XIX stanowił „złote lata” dla propagowania i realizowania idei leczenia poprzez zajęcie. Jednak ukonstytuowanie terapii zajęciowej jako dyscypliny naukowej nastąpiło dopiero w XX w. W 1917 r. w Stanach Zjednoczonych powstało Amerykańskie Stowarzyszenie Wspierania Terapii Zajęciowej, którego celem było organizowanie kursów i szkół terapii zajęciowej. Stowarzyszenie to w 1923 r. przyjęło nazwę Amerykańskie Towarzystwo Terapii Zajęciowej (AOTA – American Occupational Therapy Association). W 1939 r. w Meyerson w Stanach Zjednoczonych został utworzony pierwszy ośrodek terapii zajęciowej. W 1952 r. powstała Światowa Organizacja Terapeutów Zajęciowych (WFOT – World Federation of Occupational Therapy), której głównym celem jest promowanie terapii zajęciowej oraz wyznaczanie i dbanie o standardy nauczania terapii zajęciowej w krajach zrzeszonych w tej organizacji.
Wart podkreślenia jest dynamiczny rozwój terapii zajęciowej w Anglii po I wojnie światowej – działania terapeutyczne były odpowiedzią na dramatyczną sytuację rannych żołnierzy wymagających wsparcia i leczenia.
W Polsce terapia zajęciowa zaistniała na przełomie XIX i XX w. Jednak jej rzeczywisty rozwój miał miejsce po II wojnie światowej, kiedy to zaczęła być stosowana na oddziałach psychiatrycznych, gruźliczych, rehabilitacji medycznej i w sanatoriach. W 1965 r. ukazał się pierwszy polski podręcznik dotyczący prowadzenia terapii zajęciowej zatytułowany „Terapia zajęciowa” autorstwa Kazimiery Milanowskiej, w którym szczegółowo opisane zostały zasady prowadzenia terapii zajęciowej w odniesieniu do jej poszczególnych form. Na początku lat 90. XX w. utworzono w Polsce pierwsze warsztaty terapii zajęciowej (WTZ) – placówkę rehabilitacyjną dla osób całkowicie niezdolnych do pracy zarobkowej. Podstawą prawną warsztatów była Ustawa z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 września 1992 r. w sprawie zasad tworzenia, działania i finansowania warsztatów terapii zajęciowej. Zmiany przepisów spowodowały przekształcenie ich celu na realizację zadań w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej, zmierzających do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności, niezbędnych do prowadzenia przez osobę niepełnosprawną niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia – na miarę jej indywidualnych możliwości. Warsztaty terapii zajęciowej to tylko jedno z miejsc, w których terapia zajęciowa może być prowadzona. Terapia zajęciowa stosowana jest m.in. w domach pomocy społecznej, ośrodkach rehabilitacyjnych, szpitalach psychiatrycznych, w świetlicach terapeutycznych i zakładach opiekuńczo-leczniczych.
Warto wspomnieć, że na świecie, oprócz wymienionych już miejsc, terapia zajęciowa prowadzona jest w szkołach, więzieniach oraz ośrodkach pobytu dziennego dla dzieci/nastolatków/dorosłych upośledzonych umysłowo, z problemami sensomotorycznymi, społecznymi, emocjonalnymi i niepełnosprawnościami sprzężonymi. Terapia zajęciowa stanowi także ważny element opieki nad osobami starszymi. Terapeuci zajęciowi współpracują z firmami projektującymi i produkującymi sprzęt adaptacyjny oraz wyposażenie wnętrz dla osób o specjalnych potrzebach, a także z producentami sprzętu codziennego użytku (np. samochodów, komputerów).
Zawód terapeuty zajęciowego powstał zatem blisko 100 lat temu, a obecnie można zaobserwować dynamiczny rozwój terapii zajęciowej jako profesji, szczególnie w Polsce. Do niedawna terapia zajęciowa w Polsce była traktowana jako forma rehabilitacji zawodowej, społecznej oraz fizycznej, którą stosuje się głównie w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną i fizyczną oraz osobami z zaburzeniami psychicznymi. Jako podstawowe formy terapii zajęciowej wskazywano: ergoterapię, arteterapię i socjoterapię, osobno wskazywano także animaloterapię. Ergoterapia obejmuje następujące formy: stolarstwo, garncarstwo i ceramika, wikliniarstwo, metaloplastyka, dziewiarstwo, hafciarstwo, krawiectwo, kaletnictwo, ogrodnictwo, tkactwo oraz praca przy komputerze. Na socjoterapię składają się: ludoterapia, trening samoobsługi, trening umiejętności społecznych. Arteterapię tworzą sztuki plastyczne (malarstwo, rysunek, rzeźba), muzykoterapia, choreoterapia, dramaterapia i bilioterapia. Animaloterapia obejmuje wykorzystanie zwierząt, takich jak np. konie, psy i koty, do realizacji działań terapeutycznych. Warto jeszcze raz podkreślić, że takie, niestety dość ograniczone pojmowanie terapii zajęciowej, charakteryzowało do niedawna jej stan obecny w Polsce.
Zmiany w rozumieniu idei samej terapii zajęciowej, wykorzystywanych w niej form i realizowanych celów następują stopniowo i wiążą się z przeobrażeniami mającymi miejsce w zakresie edukacji terapeutów zajęciowych i profesjonalizacji zawodu.
Rozwija się kształcenie terapeutów zajęciowych w ramach studiów wyższych. Od 2012 r. dwie Akademie Wychowania Fizycznego (w Krakowie i Wrocławiu) rozpoczęły kształcenie terapeutów w ramach studiów licencjackich o profilu praktycznym, zgodnie ze standardami obowiązującymi w krajach europejskich, ustalonymi przez World Federation of Occupational Therapy (WFOT) i European Network of Occupational Therapy in Higher Education (ENOTHE), która funkcjonuje w ramach Council of Occupational Therapists for the European Countries (COTEC). W 2015 r. Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie uruchomiła pierwsze w Polsce studia magisterskie z zakresu terapii zajęciowej o profilu akademickim.