Wpływowa kobieta - ebook

I GO­SPO­DAR­STWO P. POD­SKAR­BIE­GO LI­TEW­SKIE­GO

Je­rzy Flem­ming, w do­bie na­sze­go opo­wia­da­nia, był od lat kil­ku pod­skar­bim wiel­kim li­tew­skim, wdow­cem po trzech żo­nach i pa­nem im­po­nu­ją­cej for­tu­ny; na­le­żał on do bar­dzo ma­jęt­nych zie­mian na Li­twie, a co waż­niej­sza, do zie­mian rząd­nych i pil­nie prze­strze­ga­ją­cych, by ich roz­po­rzą­dze­nia z całą ści­sło­ścią były wy­ko­ny­wa­ne: „Czło­wiek w eko­no­mi­ce bie­gło­ści wiel­kiej – mówi o pod­skar­bim Kra­sic­ki – ja­koż do nie­zmier­nych bo­gactw uczci­wym prze­my­słem przy­szedł; do­bra swo­je dzie­dzicz­ne w wy­bor­nym sta­nie zo­sta­wił” Po­wo­li do­ra­biał się u nas for­tu­ny, od cza­su wszak­że, kie­dy odzie­dzi­czył po stry­ju hrab­stwo Be­re­kloo, poza gra­ni­ca­mi Rze­czy­po­spo­li­tej, mia­no­wi­cie w Ho­lan­dii po­ło­żo­ne, oce­nio­ne na 2 000 000 zł, licz­ba na­byt­ków ro­sła nie­mal z każ­dym dniem. Do jed­ne­go z po­waż­niej­szych na­le­ża­ły tak zwa­ne do­bra Po­cie­jow­skie, odłu­żo­ne i zruj­no­wa­ne, ale za to peł­ne pa­ła­ców, par­ków, ogro­dów i in­nych upięk­szeń; sta­ry het­man li­tew­ski – jak słusz­nie utrzy­mu­je Bar­to­sze­wicz – lu­bił bu­do­wać, ale nie miał wy­trwa­ło­ści, by do­koń­czyć za­czę­te­go dzie­ła, może mu wresz­cie bra­ko­wa­ło fun­du­szów. Ma­jęt­no­ści owe cią­gnę­ły się wzdłuż le­we­go brze­gu Bugu, w naj­pięk­niej­szej miej­sco­wo­ści: naj­przód Błot­ków, prze­zwa­ny przez Flem­min­ga Te­re­spo­lem – na pa­miąt­kę jed­nej z trzech żon, naj­bar­dziej umi­ło­wa­nej – po­tem Ró­żan­ka, wresz­cie Wło­da­wa, naj­bar­dziej wy­su­nię­ta ku po­łu­dnio­wi. Przed­ostat­nia – to jed­na z naj­pięk­niej­szych re­zy­den­cji ów­cze­snych: znaj­do­wał się tu pa­łac wznie­sio­ny jesz­cze przez Lu­dwi­ka Po­cie­ja w 1715 r., rzu­co­ny nad brze­giem

Bugu. „Dach na nim dźwi­gał mie­dzia­ną po­zła­ca­ną ba­nię z her­bem wła­ści­cie­la. Dół za­wie­rał dwa­dzie­ścia czte­ry skle­pio­nych po­ko­jów, pod któ­ry­mi znaj­do­wa­ły się piw­ni­ce rzad­kiej pięk­no­ści, dwu­pię­tro­we, apar­ta­ment gór­ny miał po­środ­ku wiel­ką i wspa­nia­łą salę, wyż­szą od po­ko­jów, bo przez po­dwój­ne okna – gór­ne i dol­ne – oświe­tlo­ną. Wszę­dzie odrzwia i ko­mi­ny mar­mu­ro­we, ga­nek od rze­ki czter­dzie­ści kil­ka łok­ci dłu­gi, a pięć łok­ci sze­ro­ki, na mar­mu­ro­wych ar­ka­dach opar­ty.” Do­ko­ła ogród, wspa­nia­łe szpa­le­ry li­po­we, te­ra­sy zbie­ga­ją­ce ku Bu­go­wi. Ale je­że­li Ró­żan­ka ba­wi­ła oko, do­ga­dza­ła sma­ko­wi es­te­tycz­ne­mu, to zno­wu Wło­da­wa na­le­ża­ła do rzę­du mia­ste­czek, przy­no­szą­cych dzie­dzi­co­wi znacz­ne do­cho­dy, z ra­cji jar­mar­ków licz­nie na­wie­dza­nych. Dość po­wie­dzieć, że ukra­iny ki­jow­skie do­star­cza­ły na ryn­ki tu­tej­sze 20 000 sztuk by­dła wy­pa­so­we­go, któ­re na­by­wa­li kup­cy przy­by­wa­ją­cy z Nie­miec, nad­to żyto, owsy, gry­kę, ja­głę, wresz­cie psze­ni­cę ogrom­ny­mi „par­tia­mi” ścią­ga­no do Wło­da­wy, skąd wszyst­ko szło wodą da Gdań­ska; z tej ra­cji nad brze­giem Bugu wzno­si­ło się jak­by dru­gie mia­sto, ma­ga­zy­nów zbo­żo­wych utwo­rzo­ne, w któ­rym nie­zwy­kły ruch pa­no­wał pod­czas na­wi­ga­cji – była to bo­wiem jed­na z głów­nych dróg han­dlo­wych w Rze­czy­po­spo­li­tej, a Wło­da­wa, przy tej dro­dze po­ło­żo­na, sta­no­wi­ła je­den z naj­wy­god­niej­szych por­tów rzecz­nych na Bugu. Z cza­sem przy­by­ły pod­skar­bie­mu jesz­cze do­bra rze­czyc­kie po Sa­pie­hach, ale nie­wie­le dbał o nie, rzad­ko tam za­glą­dał, go­spo­dar­stwa od­po­wied­nie­go nie roz­wi­nął – wszyst­ko tu szło we­dle daw­ne­go zwy­cza­ju.