Zarys teorii postępowania administracyjnego - ebook

W monografii przedstawiono kluczowe problemy postępowania administracyjnego w kontekście zmian zachodzących w rodzimym systemie prawnym, uwarunkowanych przede wszystkim członkostwem Polski w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem w szerokim stopniu rozwiązań obcych. Wyeksponowano w niej zagadnienia budzące najwięcej wątpliwości, takie jak:

• ciężar dowodu,
• środki ochrony interesów jednostki w sytuacji zwłoki w załatwieniu sprawy,
• warianty konstytucyjnego prawa do odwołania,
• gwarancje obiektywizmu orzekania przez administrację oraz
• dopuszczalny poziom formalizmu procesowego podejmowanych przez nią działań.
W książce podjęto też próbę ukazania współczesnych tendencji w rozwoju prawa o postępowaniu administracyjnym, przy jednoczesnym skonfrontowaniu ustaleń naszej doktryny z dorobkiem nauki w innych systemach prawnych. O unikalnym charakterze opracowania przesądza przyjęta w nim metodologia rozważań, pozwalająca na wypracowanie przez Czytelnika własnego punktu widzenia w poruszanych kwestiach i wyjście poza utrwalony w literaturze przedmiotu schemat analizy, nie zawsze przystający do realiów funkcjonowania administracji publicznej i samego prawa. Stawiając pytania o wizję postępowania administracyjnego, autor zrywa z dotychczasowym sposobem myślenia o funkcjach i instytucjach procedury, uznając za pierwszoplanowe kryteria jej oceny wartości definiowane jako elastyczność, odformalizowanie, przejrzystość i efektywność.

Adresaci:
Publikacja przeznaczona jest dla przedstawicieli nauki, a także szeroko rozumianej praktyki - urzędników, sędziów oraz osób świadczących profesjonalną pomoc prawną.

Wykaz skrótów 11
Słowo wstępne 15
Rozdział I Kształtowanie się prawa o postępowaniu administracyjnym i rozstrzyganiu przez sądy sporów jednostki z administracją 17
1. Pojęcie postępowania (procedury, procesu) według ustaleń nauki prawa administracyjnego 17
2. Geneza prawa o postępowaniu administracyjnym oraz rozstrzyganiu przez sądy sporów jednostki z administracją 28
3. Zakres i charakter zabiegów kodyfikacyjnych oraz ich wynik 34
4. Kodyfikacja postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego w Polsce 57
5. Problem kodyfikacji postępowania administracyjnego w prawie unijnym 63
Rozdział II Jednolitość postępowania administracyjnego a efektywność i pragmatyzm działań administracji 69
1. Przyczyny, symptomy i skutki zjawiska dekodyfikacji 69
2. Idea kodyfikacji postępowania administracyjnego wobec przeobrażeń ustrojowych i funkcjonalnych w administracji 81
3. Elastyczność i prostota procedury jako odpowiedź na wyzwania stojące przed współczesną administracją (problem granic formalizmu postępowania) 86
Rozdział III Aksjologia postępowania administracyjnego 94
1. Teoretyczne podstawy oceny prawa 94
2. Idea sprawiedliwości proceduralnej w prawie administracyjnym 95
3. Prawo do rzetelnego procesu sądowego a standardy postępowania administracyjnego i formy jego judycjalizacji 101
4. Prawo do dobrej administracji 113
5. Koncepcja zasad ogólnych postępowania administracyjnego 128
Rozdział IV Gwarancje bezstronności (obiektywizmu) orzekania przez organy administracji 136
1. Bezstronność (obiektywizm) orzekania jako założenie aksjologii prawa i składnik kultury prawnej 136
2. Dylematy ochrony bezstronności (obiektywizmu) orzekania w polskim postępowaniu administracyjnym 139
3. Niezależne organy orzekające w postępowaniu administracyjnym w ujęciu prawnoporównawczym 157
Rozdział V Pozycja procesowa strony i jej udział w postępowaniu administracyjnym 171
1. Publiczne prawo podmiotowe, interes prawny i roszczenie jednostki wobec władzy publicznej 171
2. Ochrona interesu prawnego oraz interesów zbiorowości (grupowych, "mieszanych" lub złożonych, wspólnot terytorialnych) i tzw. praw refleksowych 181
3. Gwarancje proceduralne i uprawnienia przysługujące stronie oraz innym podmiotom uczestniczącym w postępowaniu administracyjnym 186
4. Czynności i środki warunkujące prawidłowy bieg postępowania 202
5. Sposób dochodzenia do ustaleń w sprawie w toku postępowania 208
Rozdział VI Forma załatwienia sprawy w postępowaniu administracyjnym 221
1.Rozstrzygnięcie w przedmiocie praw i obowiązków strony przez wydanie decyzji administracyjnej 221
2. Czynności orzecznicze i faktyczne w postępowaniu przed organem administracji 230
3. Alternatywy dla decyzji jako aktu kończącego postępowanie administracyjne 236
4. Koncepcja umowy administracyjnej (publicznoprawnej) i decyzji regulacyjnej w prawie obcym 247
Rozdział VII Ochrona jednostki przed bezczynnością administracji i przewlekłym prowadzeniem postępowania administracyjnego 256
1. Pojęcia bezczynności administracji i przewlekłego prowadzenia postępowania administracyjnego oraz określenia zbliżone do nich pod względem treści 256
2. Przeciwdziałanie patologii utożsamianej z inercją administracji w przekroju historycznym i prawnoporównawczym 269
3. Ochrona przed bezczynnością administracji i przewlekłym prowadzeniem postępowania w trybie procesowym - polskie doświadczenia 276
Rozdział VIII Prawo jednostki do odwołania administracyjnego 282
1. Pojęcie odwołania administracyjnego w świetle ustaleń komparatystyki prawniczej 282
1.1. Znaczenie instytucji odwołania w postępowaniu administracyjnym 282
1.2. Odwołanie jako środek inicjujący powtórne rozpatrzenie sprawy co do meritum przez organ wyższego stopnia (model klasyczny, wyrosły z tradycji austro-węgierskiej) 284
1.3. Odwołanie do organu administracji sprzężone z kontrolą sądową decyzji (model niemiecki) 286
1.4. Odwołania rozpatrywane w trybie administracyjnym zapewniające ochronę opcjonalną (model francuski) 288
1.5. Odwołania stanowiące narzędzie realizacji idei zróżnicowanej ochrony prawnej (model włoski) 293
1.6. Odwołania wewnętrzne i do niezależnego organu orzekającego (modele common law) 296
2. Konstytucyjne podstawy prawa do odwołania administracyjnego 303
3. Typologia odwołań w polskim prawie o postępowaniu administracyjnym 313
4. Postępowanie odwoławcze inicjowane wniesieniem odwołania hierarchicznego (dewolutywnego) 321
5. Postępowanie zażaleniowe 343
Rozdział IX Zasada względnej trwałości ostatecznego aktu administracyjnego 349
1. Ochrona pewności prawa (stabilności porządku prawnego)i praw nabytych jako standard europejskiego soft law oraz wartość konstytucyjna 349
2. Naprawianie błędów związanych z wydaniem wadliwego aktu administracyjnego i naruszeniem procedury oraz odwołalność aktu prawidłowego w prawie obcym 353
3. Nadzwyczajne tryby wzruszenia ostatecznej decyzji lub postanowienia w polskim prawie o postępowaniu administracyjnym 361
4. Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji i jej funkcjonariuszy 374
Rozdział X Postępowanie administracyjne a prawo do sądu 380
1. Komplementarność administracyjnych trybów ochrony i skargi do sądu administracyjnego 380
2. Prawo do sądu w świetle założeń kasacyjnego modelu orzekania w sprawach sporów jednostki z administracją 387
3. Kontrowersje dotyczące formuły merytorycznego orzekania przez sądy administracyjne 393
4. Nadużycie prawa do sądu 398
5. Wykonanie wyroku sądu administracyjnego 405
6. Alternatywne w stosunku do ochrony sądowej sposoby rozwiązywania sporów jednostki z administracją 410
Bibliografia 417
Summary 451