Znaczenie przejrzystości w polityce fiskalnej - ebook

Przejrzystość polityki fiskalnej wymusza racjonalne ekonomicznie zachowania na politykach, przez co umożliwia efektywniejsze funkcjonowanie instytucji sektora finansów publicznych. Sprzyja też podejmowaniu trudnych decyzji gospodarczych. Dlatego potrzebne są prace, których przedmiotem jest poprawa zdrowia finansów publicznych. Konieczne jest zrozumienie racjonalnie i długofalowo prowadzonej polityki fiskalnej nie tylko przez profesjonalistów, ale także przez polityków, którzy podejmują decyzje ją kształtujące. Upowszechnianie wiedzy o narzędziach służących poprawie stanu finansów publicznych i o doświadczeniach ich stosowania w innych krajach powinno temu sprzyjać. Istotna jest również szeroka edukacja ekonomiczna społeczeństwa, która pozwala obywatelom dokonywać trafnych wyborów politycznych. Wszystkim tym aspektom poświęcona jest w mniejszym lub większym stopniu niniejsza książka. Osią pracy jest przejrzystość polityki fiskalnej, która z jednej strony warunkuje prowadzenie efektywnej i racjonalnej polityki, a z drugiej pozwala też na trafniejszą jej ocenę.

Wstęp  7

Rozdział I – Przejrzysta polityka fiskalna  13

Wprowadzenie  13

1. Definicje oraz charakterystyki przejrzystej polityki fiskalnej  13

2. Standardy organizacji międzynarodowych  18

2.1. OECD – Najlepsze praktyki przejrzystości budżetu 20

2.2. MFW – Kodeks przejrzystości polityki fiskalnej 21

2.3. Zakres pojęcia przejrzystości  24

3. Definicja przejrzystości polityki fiskalnej  26

4. Obszary oddziaływania i determinanty przejrzystości polityki fiskalnej  27

4.1. Dług publiczny, deficyt budżetowy oraz wydatki sektora publicznego  27

4.2. Podatki  31

4.3. Informacja  32

4.4. Czynniki społeczne i polityczne  35

5. Podsumowanie  37

Rozdział II – Modelowanie wpływu przejrzystości w polityce fiskalnej  39

Wprowadzenie  39

1. Podstawowe twierdzenia stosowane w modelach teorii ekonomii polityki  40

1.1. Rodzaje głosowania: reguła większościowego głosowania i teoria medianowego wyborcy  42

1.2. Instytucje – model agencji, głosowanie probabilistyczne  46

2. Dwuokresowy model uwzględniający umiejętności i karierę polityka  47

3. Modele wpływu przejrzystości na poziom akumulacji deficytu budżetowego i długu publicznego  51

3.1. Wpływ przejrzystości na wielkość deficytu budżetowego – model M. Shi i J. Svenssona  52

3.2. Wpływ przejrzystości na wielkość długu publicznego – model J.E. Alta i D.D. Lassena  57

4. Podsumowanie  64

Rozdział III – Narzędzia przejrzystej polityki fiskalnej  65

Wprowadzenie   65

1. Teoretyczne źródła polityki opartej na regułach  66

1.1. Reguły fiskalne  67

1.2. 1.2. Kryteria wyboru  70

2. Nowe zarządzanie publiczne  73

2.1. Charakterystyczne idee, obszary i sposoby analizy  74

2.2. Politycy a administracja publiczna  75

2.3. Odpowiedzialność w sektorze publicznym  78

2.4. Zlecanie zadań firmom zewnętrznym  82

2.5. Krytyka nowego zarządzania publicznego  83

3. Budżetowanie i księgowość  84

3.1. Budżet zadaniowy  88

3.2. Memoriałowe i kasowe standardy rachunkowości  89

4. Podsumowanie  91

Rozdział IV – Międzynarodowe przykłady przejrzystej polityki fiskalnej – rozwiązania praktyczne  93

Wprowadzenie  93

1. Nowa Zelandia  93

1.1. Zarządzanie sektorem publicznym – podstawy prawne  97

1.2. Ustawa o odpowiedzialności fiskalnej  98

1.3. Struktura administracyjna państwa – cele i zadania  100

1.3.1. Ustrój polityczny – najważniejsze podmioty  100

1.3.2. Ministrowie – zadania, cele, narzędzia  102

1.3.3. Sposób funkcjonowania systemu – ustalenie celów i zadań poszczególnych podmiotów  103

1.3.4. Proces budżetowy  104

1.4. Odpowiedzialność podmiotów  106

2. Wielka Brytania  108

2.1. Ramy instytucjonalne prowadzonej polityki fiskalnej  108

2.2. Reguły fiskalne  110

2.2.1. Złota reguła  111

2.2.2. Reguła zrównoważonych inwestycji  112

2.3. Kodeks stabilności fiskalnej  114

2.3.1. Rachunkowość i budżetowanie  115

2.3.2. Raportowanie  116

3. Australia  116

3.1. Ramy prowadzonej polityki fiskalnej  117

3.2. Funkcjonowanie automatycznych stabilizatorów koniunktury  119

4. Podsumowanie  120

Rozdział V – Przejrzystość polityki fiskalnej w Polsce  123

Wprowadzenie   123

1. Ramy instytucjonalne i prawne finansów publicznych  123

2. Przejrzystość polityki fiskalnej w świetle raportów MFW  127

2.1. Raport ROSCs z 2001 roku  127

2.2. Załączniki z lat 2003 i 2004  131

3. Przejrzystość budżetu państwa  133

3.1. Ustawa budżetowa  134

3.2. Proces budżetowy  138

4. Przejrzystość strony dochodowej polityki fiskalnej  142

5. Przejrzystość strony wydatkowej polityki fiskalnej  148

6. Indeks przejrzystości fiskalnej  151

6.1. Metodologia indeksu przejrzystości fiskalnej  151

6.2. Wartość indeksu przejrzystości fiskalnej  153

7. Podsumowanie  159

Zakończenie  161

Załączniki  167

Bibliografia  183

Spis tabel i rysunków  191