Asteroidy - ebook

Przed­mo­wa

Na prze­strze­ni ostat­nich kil­ku lat te­mat wy­do­by­cia za­so­bów na aste­ro­idach wie­lo­krot­nie tra­fiał na pierw­sze stro­ny ga­zet. Za­pie­ra­jące dech w pier­siach hi­sto­rie opi­sy­wa­ły mi­liar­de­rów i re­ży­se­rów fil­mo­wych in­we­stu­jących w start-upy, któ­re obie­cy­wa­ły for­tu­ny zy­ska­ne na me­ta­lach szla­chet­nych ze­bra­nych na pla­ne­to­idach. Wie­le zna­mie­ni­tych oso­bi­sto­ści snu­ło przy­pusz­cze­nia, że to ko­smicz­ni gór­ni­cy zo­sta­ną pierw­szy­mi bi­lio­ne­ra­mi. Jako na­uko­wiec uwa­ża­łem tego typu pro­gno­zy za nie­re­al­ne. Ca­łym ser­cem pra­gnąłem, żeby były praw­dzi­we, ale mu­sia­łem po­wie­dzieć: „Spraw­dzam”. Ta ksi­ążka jest owo­cem mo­ich prze­my­śleń obar­czo­nych licz­ny­mi wąt­pli­wo­ścia­mi.

Wy­cho­dząc od pod­sta­wo­wych mo­ty­wa­to­rów spra­wia­jących, że aste­ro­idy mo­gły­by stać się atrak­cyj­ne dla tych, któ­rzy chcie­li­by je wy­ko­rzy­stać – mi­ło­ści, stra­chu i chci­wo­ści – moim ce­lem było przed­sta­wie­nie czy­tel­ni­ko­wi pe­łniej­sze­go ob­ra­zu przed­si­ęw­zi­ęcia, ja­kim jest wy­do­by­cie su­row­ców na aste­ro­idach. Ko­smicz­ne gór­nic­two to nie tyl­ko pro­ble­my tech­nicz­ne, do­ty­czące iden­ty­fi­ka­cji cen­nych pla­ne­to­id i ich wy­do­by­cia. Istot­na jest też kwe­stia ryn­ku dla po­ten­cjal­nych za­so­bów po­cho­dzących z pla­ne­to­id, go­spo­dar­ki z tym zwi­ąza­nej, przy­jętych ram praw­nych, a ta­kże wkła­du eks­per­tów do spraw po­li­ty­ki i dy­plo­ma­tów. Nie mo­że­my rów­nież za­po­mnieć o za­gad­nie­niach etycz­nych. Aby urze­czy­wist­nić sen o wy­do­by­ciu za­so­bów z aste­ro­id, będzie nie­zbęd­ny cały wa­chlarz umie­jęt­no­ści, któ­re­go z pew­no­ścią nie będzie w sta­nie opa­no­wać jed­na oso­ba. Po­trze­bu­je­my ra­czej szta­bu spe­cja­li­stów z ró­żnych dzie­dzin. Ce­lem ni­niej­szej pu­bli­ka­cji jest wpro­wa­dze­nie do ka­żdej z tych dzie­dzin.

Roz­po­czy­na­jąc od omó­wie­nia pod­staw na­uko­wych zwi­ąza­nych z pla­ne­to­ida­mi, skon­cen­tru­ję się na emo­cjach to­wa­rzy­szących ich zdo­by­wa­niu: mi­ło­ści do od­kryć, stra­chu przed nisz­czy­ciel­skim ude­rze­niem aste­ro­idy oraz chci­wo­ści w po­go­ni za zy­skiem. Ko­lej­ne roz­dzia­ły ujaw­nią drze­mi­ące w nas pre­dys­po­zy­cje, któ­re mogą oka­zać się po­moc­ne w re­ali­za­cji ma­rze­nia o ko­smicz­nym gór­nic­twie. Na­stęp­nie doj­dzie­my do ostat­niej części, w któ­rej zba­da­my mo­żli­wo­ści pły­nące z oma­wia­ne­go przed­si­ęw­zi­ęcia. Na ko­niec przyj­rzy­my się temu, co na dłu­ższą metę zdo­ła przy­nie­ść nam suk­ces w wy­do­by­ciu su­row­ców z aste­ro­id.Po­dzi­ęko­wa­nia

Nie ist­nie­je oso­ba, któ­ra by­ła­by eks­per­tem w ka­żdej z licz­nych dzie­dzin zwi­ąza­nych z roz­wo­jem ko­smicz­ne­go gór­nic­twa. Two­rząc tę ksi­ążkę, moc­no po­le­ga­łem na wie­dzy i umie­jęt­no­ściach wie­lu mo­ich ko­le­gów i ko­le­ża­nek po fa­chu. Ogrom­ne po­dzi­ęko­wa­nia na­le­żą się wszyst­kim tym, któ­rzy po­świ­ęci­li swój czas na moje py­ta­nia. W Cen­trum Astro­fi­zy­ki Ha­rvard & Smi­th­so­nian na po­dzi­ęko­wa­nia bez­względ­nie za­słu­gu­ją moi wspó­łpra­cow­ni­cy: Jo­na­than McDo­well, JL Ga­la­che, Pe­ter Ve­reš, Kim McLe­od (pod­czas urlo­pu na­uko­we­go w Wel­le­sley Col­le­ge), Ma­ria McE­achern i Char­les Al­cock, a ta­kże moi stu­den­ci: Char­lie Be­eson, Tho­mas Esty, Chris De­si­ra, Nina Ho­oper, Su­krit Ran­jan, An­tho­ny Tay­lor i Matt On­ti­ve­ros. Dzi­ęku­ję rów­nież BC Cran­dall za wspar­cie już od pierw­szych chwil, Alan­nie Kro­li­kow­ski i Tony’emu Mil­li­ga­no­wi (King's Col­le­ge Lon­don), moim kon­sul­tan­tom do spraw po­li­ty­ki i ety­ki; Mat­to­wi We­in­zier­lo­wi, Mar­ti­no­wi Stür­me­ro­wi, Ia­no­wi Lan­ge. An­ge­li Aco­ce­li i Anet­te Mi­kes z Ha­rvard Bu­si­ness Scho­ol (za po­ra­dy do­ty­czące biz­ne­su i go­spo­dar­ki); Joh­no­wi S. Le­wi­so­wi, ojcu za­ło­ży­cie­lo­wi ko­smicz­ne­go gór­nic­twa (za po­ra­dy do­ty­czące za­so­bów); Jes­si­ce Sny­der, Mar­ko­wi Son­te­ro­wi, Ben­ja­mi­no­wi Leh­ne­ro­wi i wie­lu in­nym (za ich nie­oce­nio­ną wie­dzę na te­mat aste­ro­id); Ric­ko­wi Bin­ze­lo­wi oraz Fran­ce­sce De­Meo (za na­zwa­nie pla­ne­to­idy 9283 Mar­ti­ne­lvis) i Bob­by’emu Bu­so­wi, jej od­kryw­cy; Da­no­wi Brit­to­wi, Ke­vi­no­wi Can­no­no­wi, Lar­ry’emu Nit­tle­ro­wi, Glen­no­wi Mac­Pher­so­no­wi, Pau­lo­wi Ste­in­hard­to­wi, Ju­lie McGe­och i Mal­col­mo­wi McGe­och, Ro­ge­ro­wi Fu, Ales­son­drze Spring­mann i Ti­mo­wi El­liot­to­wi (za po­ra­dy do­ty­czące me­te­ory­tów i geo­lo­gii); a ta­kże Ca­thy Ple­sko i Bren­to­wi Bar­bee’emu (za obro­nę pla­ne­tar­ną). Chcia­łbym rów­nież po­dzi­ęko­wać Joh­no­wi Bro­phy’emu i To­mo­wi Prin­ce’owi (za włącze­nie mnie w dys­ku­sje na te­mat Aste­ro­id Re­trie­val Mis­sion); Na­tha­no­wi Stran­ge’owi, Da­mo­no­wi Lan­dau­owi i Mar­co Tan­tar­di­nie­mu (za po­ra­dy do­ty­czące me­cha­ni­ki nie­ba); Re­gan Dunn (za in­for­ma­cje do­ty­czące di­no­zau­rów); Ka­ren Da­niels (za kon­sul­ta­cje w za­kre­sie fi­zy­ki ma­te­ria­łów ziar­ni­stych); Da­vi­do­wi Ke­tho­wi i Oli­ve­ro­wi Mor­to­no­wi (za wpro­wa­dze­nie do geo­inży­nie­rii); Da­nie­lo­wi Fa­be­ro­wi, Chri­so­wi Le­wic­kie­mu, Jo­elo­wi Ser­ce­lo­wi, Eri­ce Ilves, Ama­rze Graps i Ji­mo­wi Ke­ra­va­li (za wgląd w przed­si­ębior­czo­ść); Jo­an­ne Ga­bry­no­wicz, Lau­rze Mont­go­me­ry, Ran­do­wi Sim­ber­go­wi, Bru­ce’owi Man­no­wi i Alis­sie Had­da­ji (za in­for­ma­cje do­ty­czące pra­wa ko­smicz­ne­go). Otrzy­ma­łem nie­oce­nio­ną po­moc ze stro­ny Jan­ne Rob­ber­stad, Kel­ly i Za­cha Wie­ner­smi­thów, Ada­ma Di­per­ta i Ti­bo­ra Ba­lin­ta (do­ty­czącą sztu­ki w ko­smo­sie); od Co­ne­ve­ry’ego Va­len­ciu­sa, Ka­th­ryn Den­ning i Mi­chel­le Han­lon (w kwe­stiach kul­tu­ro­wych); i od Sary Schech­ner (w aspek­tach hi­sto­rycz­nych). W ka­żdym z przy­pad­ków wy­mie­nio­ne oso­by po­mo­gły mi w zro­zu­mie­niu pro­ble­mów zwi­ąza­nych ze swo­imi spe­cja­li­za­cja­mi; wszel­kie błędy wy­ni­ka­jące z nie­zro­zu­mie­nia tych te­ma­tów bio­rę na sie­bie.

Nie­oce­nio­na jest rów­nież pra­ca ma­łe­go szta­bu ko­smicz­nych dzien­ni­ka­rzy, któ­rych ar­ty­ku­ły po­słu­ży­ły mi za „pierw­szy rys hi­sto­rii” wy­da­wa­nej ksi­ążki.

Dzi­ęku­ję Priy­amva­dzie Na­ta­ra­jan za jej wspar­cie i kon­takt z Yale Uni­ver­si­ty Press; Joe’emu Ca­la­mii, Je­ano­wi Thom­so­no­wi Blac­ko­wi i Joy­ce Ip­po­li­to (za ich wspar­cie edy­tor­skie); po­dzi­ęko­wa­nia skła­dam ta­kże Radc­lif­fe In­sti­tu­te for Ad­van­ced Stu­dy (za or­ga­ni­za­cję na­szych warsz­ta­tów o eks­plo­ra­cji ko­smicz­nych su­row­ców w 2018 roku).

Za­ci­ągnąłem nie­spła­cal­ny dług wo­bec mo­jej in­ży­nier­skiej ro­dzi­ny z Bir­ming­ham w Wiel­kiej Bry­ta­nii: ro­dzi­ców, Wil­fre­da Han­so­na Elvi­sa i Very He­len Elvis, oraz mo­je­go bra­ta Gra­ha­ma Elvi­sa, któ­rzy jed­no­my­śl­nie przy­zna­li, że też zo­sta­nę in­ży­nie­rem. Może dziś będą w sta­nie uznać, że od­ku­pi­łem swo­je grze­chy. A przede wszyst­kim dzi­ęku­ję mo­jej naj­bli­ższej ro­dzi­nie, Pepi Fab­bia­no i Ca­mil­li Elvis, nie tyl­ko za ich wie­dzę o ła­ci­nie, lecz ta­kże ogrom­ną cier­pli­wo­ść w sy­tu­acjach, gdy wy­gła­sza­łem ty­ra­dy o ko­pal­niach na aste­ro­idach. Miej­my na­dzie­ję, że te­raz za­zna­ją spo­ko­ju.Uwa­gi do tek­stu

Sys­tem me­trycz­ny

Nie uży­waj­my jed­no­stek im­pe­rial­nych (czy też zwy­cza­jo­wo sto­so­wa­nych w Sta­nach Zjed­no­czo­nych) w prze­strze­ni ko­smicz­nej! To ro­dzi tyl­ko nie­po­trzeb­ne kom­pli­ka­cje. Zwy­kła po­my­łka w prze­li­cze­niu jed­no­stek im­pe­rial­nych na me­trycz­ne do­pro­wa­dzi­ła do zgu­by mar­sja­ńską son­dę Mars Cli­ma­te Or­bi­ter w 1999 roku. Dziś je­dy­nie Bir­ma, Li­be­ria i USA nie ko­rzy­sta­ją z sys­te­mu me­trycz­ne­go.

Nie ma w tym nic trud­ne­go. Po­my­śl, że ki­lo­me­try to mile, me­try to jar­dy, a tony me­trycz­ne to tony. W wi­ęk­szo­ści przy­pad­ków nie będzie to mia­ło żad­ne­go zna­cze­nia, gdyż licz­by zwi­ąza­ne z ko­smo­sem są dużo wi­ęk­sze niż te, któ­ry­mi ope­ru­je­my na co dzień (je­śli jed­nak za­le­ży nam na pre­cy­zji, to 1 ki­lo­metr rów­na się 0,6 mili, 1 metr to 3 sto­py, a 1 tona me­trycz­na to 1,1 ame­ry­ka­ńskich ton).

Przy­dat­ne okre­śle­nia

Nie­któ­re ter­mi­ny będą uży­wa­ne tak często, że będę się do nich od­wo­ły­wał, uży­wa­jąc skró­tów, któ­rych li­sta – dla uła­twie­nia – znaj­du­je się po­ni­żej:

+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ci­sk­si­ęży­co­wy | znaj­du­jący się w ukła­dzie |
| | Zie­mia–Ksi­ężyc |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| del­ta-v | zmia­na pręd­ko­ści |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ESA | Eu­ro­pej­ska Agen­cja Ko­smicz­na |
| | (ang. Eu­ro­pe­an Spa­ce Agen­cy) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| GEO | or­bi­ta geo­sta­cjo­nar­na |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| ISS | Mi­ędzy­na­ro­do­wa Sta­cja |
| | Ko­smicz­na (ang. In­ter­na­tio­nal |
| | Spa­ce Sta­tion) |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| j.a. | jed­nost­ka astro­no­micz­na, |
| | śred­nia od­le­gło­ść mi­ędzy |
| | Zie­mią a Sło­ńcem |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| JAXA | Ja­po­ńska Agen­cja Eks­plo­ra­cji |
| | Ae­ro­ko­smicz­nej |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| JPL | Jet Pro­pul­sion La­bo­ra­to­ry |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| LEO | ni­ska or­bi­ta oko­ło­ziem­ska |
+--------------------------------------+--------------------------------------+
| PPP | pu­blicz­no-pry­wat­ne part­ner­stwa |
+--------------------------------------+--------------------------------------+