Bądź pewna siebie - ebook

Wstęp

Poczucie własnej wartości to pojęcie, na którym w ostatnim czasie coraz częściej skupia się uwaga osób zainteresowanych rozwojem i poprawą jakości własnego życia.

Można powiedzieć, że od samooceny zależy wszystko – to, jak się czujemy i czy uważamy nasze życie za dobre i konstruktywne, czy mamy poczucie bezpieczeństwa, celu, czy osiągamy sukcesy, jak wyglądają nasze relacje z ludźmi i tak dalej.

Jest to bowiem stan psychiczny powstały na skutek elementarnej, uogólnionej oceny samego siebie.

Dobra samoocena to znakomity punkt wyjścia do eksplorowania tego, co oferuje nam życie. Wyposażeni w nią traktujemy wzloty i upadki jako naturalne zdarzenia, nie zrażamy się porażkami i śmiało podejmujemy rozsądne ryzyko. Jesteśmy wewnątrz sterowni, niezależni w swoich opiniach i bez oporów bierzemy za siebie odpowiedzialność.

Kiedy poczucie wartości szwankuje, z definicji nie wierzymy w dobry obrót spraw, gdyż nie mamy odwagi zobaczyć siebie w gronie zwycięzców. Dlatego nasza strategia jest defensywna, manipulacyjna lub agresywna w myśl zasady, że atak jest najlepszym sposobem obrony. W sytuacjach społecznych i osobistych grywamy role ofiary, outsidera, męczennika, agresora lub staramy się zadowolić każdego. Jednakże każda z tych postaw coraz mocniej odcina nas od prawdziwego źródła siły, jaką jest zaufanie do siebie.

Oczywiście w życiu każdego człowieka pojawiają się wyzwania, sytuacje trudne, w których zadajemy pytanie: „Czy sobie poradzę?”. Pewne wydarzenia albo osoby mogą zachwiać naszym poczuciem własnej wartości. Jednak gdy ufamy sobie, wychodzimy tym doświadczeniom naprzeciw, zakładając, że istnieją szanse na zwycięstwo.

Oto historia, która mi się przydarzyła:

Pierwszy kierunek studiów, który obrałam, to dziennikarstwo, więc obecność w mediach była i jest częścią mojego zawodowego życia. Najczęściej dotyczy codziennej prasy i periodyków, ale zdarza mi się odwiedzać stacje telewizyjne, gdy potrzebny jest komentarz do zagadnień, którymi się zajmuję.

Wiele lat temu doświadczyłam czegoś tyleż zaskakującego, co nieprzyjemnego. Otóż w czasie trwania programu na żywo, którego byłam gościem, moja wyobraźnia powędrowała gdzieś daleko poza studio i nagle wyobraziłam sobie tysiące osób patrzących na mnie i słuchających mojej wypowiedzi. A co, jeśli palnę jakieś głupstwo? W czasach panowania Internetu natychmiast stanę się obiektem kpin. W tym momencie ogarnął mnie lęk. Wydawało mi się, że przez moje zaciśnięte gardło nie wydobędzie się nawet najkrótsze słowo. Panika! Gdyby istniał jakiś magiczny guzik, który mógłby katapultować mnie z tego miejsca, natychmiast bym go nacisnęła. Niestety, niczego takiego nie było. Minęła chwila, zanim udało mi się wrócić do jakiej takiej równowagi i choć nikt niczego nie zauważył, dla mnie było to traumatyczne doświadczenie. Gdy następnym razem dostałam podobne zaproszenie, byłam bardzo niespokojna. A co, jeśli sytuacja się powtórzy? I wiecie co? Tak właśnie się stało. Znowu poczułam paraliżujący lęk.

I tutaj właśnie pojawia się kwestia wyboru. Wycofać się? Uciekać? Uznać swoją niemoc i zrezygnować z dalszych eksperymentów? Pozwolić, by lęk rozpanoszył się i zajął kolejną bazę? Tak jest bowiem zawsze. Gdy spada zaufanie do siebie, triumfuje lęk. Samoocena staje się coraz bardziej krucha.

W moim przypadku te wydarzenia stały się początkiem długiej batalii, która w konsekwencji bardzo przyczyniła się do mojego rozwoju. Próbowałam wielu sposobów na to, by odzyskać swobodę, kreatywność i… możliwość decydowania o sobie – o tym, co będę robić, bo tak chcę. Skończyłam prestiżowy kurs improwizacji aktorskiej, zagrałam w filmie fabularnym, zaliczyłam mnóstwo zajęć z zakresu rozwoju osobistego, nie mówiąc już o przeczytaniu niezliczonej liczby książek, zgłębianiu teorii mniej lub bardziej nowatorskich. Uwierzcie, naprawdę namęczyłam się, żeby móc powiedzieć lękowi: Znikaj! Udało mi się to dopiero wówczas, kiedy nawiązałam silny kontakt ze sobą i poczułam, że mam wewnątrz wszystko, czego potrzebuję do tego, by iść przez życie z podniesioną głową.

Wreszcie, wybrałam się na kolejne studia, tym razem już tylko po to, by rozwinąć warsztat pracy z ludźmi i móc wspierać ich w pokonywaniu własnych lęków.

Jak widzicie, czasem to, co próbuje nas ograniczyć, staje się wstępem do czegoś wręcz przeciwnego – do ekspansji, rozwoju i ostatecznego zwycięstwa. Potrzebujemy jedynie wiary w siebie, determinacji i konsekwencji. Namawiam Was do wejścia na tę drogę. Każda niekomfortowa dla nas sytuacja ma w sobie potencjał.Rozdział 1

Po czym poznać, że samoocena zawodzi

Czasem nie jesteśmy tego świadomi. Szczególnie gdy mamy zwyczaj przechodzić nad wieloma niekomfortowymi zjawiskami do porządku dziennego, tłumacząc sobie: „Och, taki już jestem”, „Inni po prostu mają łatwiej”, „Nie każdy ma szczęście”, „Życie to walka”. Pomijam fakt, że takie ograniczające przekonania nie służą sukcesom, ale dodatkowo sprawiają, że przyczyny niepowodzeń umiejscawiamy w obszarze, na który, jak sądzimy, nie mamy wpływu. A to nie jest prawda.

Albert Einstein, który, jak przeczytacie za chwilę, także zmagał się z kompleksami (nie do pomyślenia, prawda?), powiedział niezwykle inspirującą rzecz. Otóż stwierdził on, że najważniejsze pytanie, jakie powinien zadać sobie każdy człowiek, brzmi: „Czy wszechświat jest dla mnie bezpiecznym miejscem?”. Dlaczego to takie istotne? Odpowiedź na to fundamentalne pytanie przesądzi bowiem o tym, co zrobimy ze swoim życiem. Czy będziemy budować mury, czy mosty?

Pokuszę się o wniosek, że znaczną część mostów zbudowały osoby z dobrą samooceną.

Czynniki, które skłaniają nas
do stawiania murów

Nieśmiałość

Można powiedzieć, że to najpowszechniej występujący sygnał mający źródło w obniżonej samoocenie. Dla jednych progiem nie do pokonania jest wejście do pokoju, w którym znajduje się kilka obcych osób, umówienie się na randkę lub rozmowę kwalifikacyjną, dla innych dokonanie prezentacji na zebraniu w firmie lub występ na scenie przed wielkim gremium. W gruncie rzeczy to nieważne, czy twoja publiczność zajmuje jedno krzesło, czy tysiąc – mechanizm jest ten sam.

Kilka wypowiedzi osób dotkniętych silną nieśmiałością:

Ewa, 19 lat: „Kiedy wchodzę do pomieszczenia pełnego nieznanych osób, odczuwam jakby paraliż. Czuję, że moje ciało sztywnieje, a ruchy stają się niezręczne. Staram się uśmiechnąć, ale mięśnie twarzy są także zesztywniałe, a kąciki ust drżą. Czuję się okropnie, mam wrażenie, że wszyscy na mnie patrzą i zauważają moje skrępowanie, więc jak ognia unikam takich sytuacji”.

Marek, 34 lata: „Na co dzień wydaję się wyluzowany. Kiedy jednak miałem przedstawić swój projekt przed całym zespołem, przeżyłem jakieś niewyobrażalne męki. Suchość w ustach, pustka w głowie, głos mi drżał, w dodatku poczułem, że się czerwienię, co już totalnie mnie obezwładniło. Wyobrażałem sobie, że wszyscy patrzą na mnie z politowaniem. Nigdy więcej nie chcę już tego przeżywać”.

Matylda, 26 lat: „Na każdej pierwszej randce (a niestety zazwyczaj na tym etapie się kończy) czuję się jak automat zaprogramowany na katastrofę. Zaczynam coś mówić bez składu i ładu, mam problem z patrzeniem na chłopaka, więc uciekam wzrokiem w bok. Robię z siebie kompletną idiotkę, co więcej – mam tego świadomość i nie mogę niczego zrobić. Jak w pułapce”.

Według badań profesora Philipa Zimbardo, psychologa z Uniwersytetu Stanforda, aż 93 procent ludzi co najmniej kilka razy w życiu doświadczyło silnego stresu związanego z nieśmiałością. Z dalszych badań wynika, że za osoby nieśmiałe uważa się 60 procent Japończyków i 40 procent Amerykanów. Z kolei w Izraelu ta przypadłość dotyka tylko 25 procent populacji. Krajowi eksperci ostrożnie szacują liczbę nieśmiałych Polaków na 60 procent. Te dość znaczne różnice wynikają z modelu społecznego i wychowania. Wyższy wskaźnik w Japonii i Polsce wynika w pierwszym przypadku z obarczania dzieci nadmierną odpowiedzialnością i wysokich wymagań rodziców, w drugim z polsko-katolickiego etosu, który zaleca pokorę.

Tak czy owak, ponad połowa osób definiuje siebie jako nieśmiałe. I nie myślcie, że problem dotyczy tylko zakompleksionych szarych myszek. Nic z tych rzeczy.

Do nieśmiałości przyznawały się potężne umysły! Albert Einstein, Abraham Lincoln, Thomas Edison… Także gwiazdy. Barbra Streisand w 1967 roku na scenie zapomniała słów piosenki. Było to dla niej tak druzgocące, że wznowiła swoje koncerty dopiero po 27 latach! O bardzo silnej tremie przed występami mówili także między innymi Madonna i Luciano Pavarotti.

Brak asertywności

Znacie to uczucie, kiedy dopiero po fakcie znajdujecie idealną ripostę lub wpadacie na genialny sposób, aby poradzić sobie z zachowaniem osoby, która jest wobec was niegrzeczna lub też stosuje nacisk, manipulację i inne sztuczki? Jeśli zdarza się to permanentnie, wyrabiamy w sobie wewnętrzne przekonanie, że jesteśmy słabi, pozbawieni umiejętności radzenia sobie z cudzą agresją, presją, wymaganiami. Co wtedy czujemy? Nasza samoocena nie przeżywa wtedy wzlotu, prawda? Podobnie jak w sytuacji, gdy nie potrafimy poprosić o coś, co nam się należy, lub o to, czego po prostu pragniemy. Kiedy na co dzień zmagamy się z brakiem asertywności, życie wydaje się pasmem uników i frustracji.

Zakładam, że czasami umiejętność niewyrażania swojego zdania jest częścią życia społecznego i świadczy o elastyczności i zdolności do kompromisu.

Powstrzymujemy się przed wyrażeniem swojego ja, gdyż:

• Nie uważamy, aby to było ważne w danym momencie (nie o wszystko warto kopie kruszyć). Nie chcemy kogoś zranić (czyli występujemy w czyimś interesie).

• Nie chcemy ponosić konsekwencji (np. w stosunku do osób, które mogą ukarać nas w jakiś sposób, czyli działamy we własnym interesie).

Teraz jednak zajmiemy się sytuacjami, w których kompromis oznacza rezygnację, zaś powodem, dla którego zaprzeczamy sobie, jest niska samoocena.

Asertywność to nie wojowniczość ani też egoizm. Nic z tych rzeczy. Jest to respektowanie swojego prawa do istnienia. Jeśli jesteś asertywny, czujesz i wiesz, że twoje życie należy do ciebie. Nie jesteś agresorem, ale też nie potrzebujesz dorastać do czyichś oczekiwań i spełniać je, jeśli sobie tego nie życzysz.

Gdy asertywność zawodzi, pojawia się lęk przed powiedzeniem słowa NIE w sytuacjach, kiedy należałoby go użyć. Brak nam również odwagi wtedy, kiedy należy zawalczyć o siebie, stanąć we własnej obronie, odważyć się być sobą.

Te kwestie mają też duże znaczenie dla partnerskiej relacji. Czy potrafimy zadbać w niej o naszą indywidualność?

Nic dziwnego, że niedostatek asertywności w efekcie obniża naszą samoocenę i blokuje kreatywność.

Trudno być dumnym z siebie, robiąc na przykład coś, na co nie mamy ochoty, ponieważ boimy się odmówić.

Jak wygląda brak asertywności?

• Nie potrafisz odmówić bez tłumaczenia się. Gdy odmawiasz, masz poczucie winy. Jesteś podatny na manipulację. Nie potrafisz prosić i przyjmować.

• Często usprawiedliwiasz różne swoje zachowania. Zmuszasz się do postępowania aprobowanego przez innych. Ukrywasz uczucia, by uniknąć konfliktów. Unikasz kontaktów z osobami, których zachowanie wywołuje u ciebie konfuzje. Dostosowujesz się do grupy, by nie zostać odrzuconym. Pytasz o pozwolenie, by coś zrobić. Pozwalasz się wykorzystywać. Ulegasz autorytetom.

• Gdy jesteś krytykowany, chcesz się odegrać. Na krytykę reagujesz poczuciem winy. Popełniane błędy wywołują w tobie poczucie winy. Obawiasz się spytać o coś, czego nie wiesz, by nie okazać swej niewiedzy

Warto zadać sobie wtedy pytanie, czy moja samoocena jest dostatecznie dobra? Poczucie własnej wartości pozwala nam bowiem, respektując prawa innych, podążać szlakiem swoich potrzeb.

Brak akceptacji i szacunku dla siebie

Myślenie o sobie w kategoriach: „Coś jest ze mną nie tak”, „Jestem osobą gorszą od innych” skłania nas do życiowej defensywy.

Gdy uważamy, że czegoś nie potrafimy, wycofujemy się lub próbujemy udawać, że jest inaczej.

Kiedy nie podoba nam się własne odbicie w lustrze: za małe oczy, za duży nos, za krótkie nogi itp., staramy się to ukrywać – ubraniem, makijażem. I drżymy, aby ktoś nie dostrzegł naszych mankamentów.

Gdy negujemy swoje myśli i zachowania, których nie lubimy, zazwyczaj zaprzeczamy im lub stajemy się autoironiczni. Na przykład opowiadając o swoich wpadkach, komentujemy z pozorną nonszalancją: „Ależ jestem głupia”, „Kompletna ze mnie idiotka”.

W ten sposób, choć próbujemy chronić siebie, robimy rzecz odwrotną – odrzucamy własną osobę i wyrządzamy sobie tym krzywdę.

Nie ma takiej możliwości, aby mieć dobrą samoocenę i jednocześnie nie czuć szacunku do własnej osoby i nie akceptować siebie.

■ ■ ■

koniec darmowego fragmentu
zapraszamy do zakupu pełnej wersji