Bezsenność i inne zaburzenia snu - ebook

WSTĘP

Moim Kochanym Wnukom:
Mai, Natalce, Joasi i Michałkowi

Większość ludzi sypia „zdrowo i smacznie”. To ostatnie określenie nawiązuje do francuskiego przysłowia, które mówi, że sen jest pokarmem dla umysłu, jak żywność dla ciała. Krótko mówiąc, należy on do podstawowych potrzeb naszego organizmu. Po przespaniu odpowiedniej liczby godzin człowiek budzi się wypoczęty i rześki. Długość snu zmienia się wraz z wiekiem, jest znacznie większa u noworodków, zmniejsza się wyraźnie w wieku starszym.

Niekiedy takie okoliczności, jak np. opieka nad małym dzieckiem, łączenie pracy zawodowej z obowiązkami domowymi, zaległości szkolne, egzaminy, praca zmianowa, zmuszają do ograniczenia snu i niedosypiania. Jeśli jest to sytuacja krótkotrwała, to nie pociąga za sobą żadnych następstw, natomiast długotrwałe niedosypianie może wywołać zespół asteniczny z sennością w ciągu dnia, drażliwością, ogólnym osłabieniem, zmniejszeniem zainteresowań i „napędu”. Ten „zespół niedosypiania” lub „zespół niedoboru snu” można określić jako okolicznościowy, gdyż zależy od specjalnych warunków i okoliczności, a usunięcie objawów wymaga po prostu zmiany organizacji życia. Trudno ocenić, jak wiele osób nie dosypia w Polsce, jest to jednak – według różnych badań, także własnych – liczba niemała. Trudno również ocenić w kategoriach socjalnych i medycznych następstwa tego niedoboru, ale wydaje się, że znaczenie niedosypiania dla zdrowia populacji jest chyba niedoceniane.

Oprócz osób, które nie dosypiają z powodu różnych okoliczności, spotykamy się z osobami cierpiącymi na inną jeszcze postać niedoboru snu, która jest głównym przedmiotem tej książeczki, a mianowicie bezsenność. Stanowi ona poważny i niebudzący wątpliwości problem społeczny i lekarski.

Termin bezsenność (łac. insomnia, in- bez, somnus – sen) oznacza – ściśle biorąc – całkowity brak snu, ale zwyczajowo odnosimy ten termin do przypadków częściowego – mniej lub bardziej znacznego – osłabienia snu, jego skrócenia lub trudności w zasypianiu. Bezsenność jest zjawiskiem niezwykle częstym, narastającym – jak się wydaje – wraz z rozwojem cywilizacji i oderwaniem od naturalnych rytmów życia. Według niektórych statystyk w krajach wysoko rozwiniętych co 3 osoba uskarża się na upośledzenie snu. Sytuacja ta pociąga za sobą nadużywanie leków nasennych, które po dłuższym stosowaniu prowadzą do poważnych objawów ubocznych, mogą wywołać uzależnienie lekowe i nasilają – w sposób paradoksalny – zaburzenia snu. Zarazem dłużej trwający niedobór snu powoduje rozmaite wtórne zaburzenia psychofizyczne u osób nim dotkniętych, m.in. zmniejszenie zdolności do pracy.

Celem tej publikacji jest wprowadzenie Czytelnika w problematykę snu i jego zaburzeń, podanie najważniejszych informacji o istocie i znaczeniu snu, a także podanie przyczyn bezsenności i sposobów jej zwalczania. Na całym świecie poświęca się coraz więcej uwagi badaniom nad snem i leczeniem związanych z nim nieprawidłowości. Książeczka jest adresowana do szerokiego kręgu Czytelników i ma charakter popularny, w zasadzie nie jest przeznaczona dla fachowców. Dlatego wiele spraw jest w niej przedstawionych w sposób uproszczony, bez wnikania w szczegóły, które są potrzebne studentom medycyny lub lekarzom. Ponieważ trafi do Czytelników nie zawsze odpowiednio przygotowanych, starałem się w niej wyjaśnić, w miarę możliwości, niektóre podstawowe zagadnienia anatomii, fizjologii i medycyny klinicznej, co zajęło sporo miejsca i może nużyć Czytelnika lepiej zorientowanego w tych zagadnieniach.

Książeczka ta może zainteresować różne osoby, nie tylko te, które cierpią na bezsenność, ale również i te, które pragnęłyby znaleźć tu źródło informacji o swej przypadłości i pewną pomoc w wyzwalaniu się od koszmaru, jakim może stać się długotrwała bezsenność. Być może sięgną po nią Czytelnicy zainteresowani snem w ogóle, czynnością mózgu, układem nerwowym, marzeniami sennymi. Dla nich wszystkich znajdzie się tu nieco wiadomości.

Jeszcze jedna uwaga ogólna. Do niedawna językiem „hermetycznym” medycyny była łacina. W ostatnich latach, z uwagi na czołową rolę w rozwoju medycyny ośrodków amerykańskich i angielskich, terminologię medyczną opanował język angielski. Nazwy wielu substancji biologicznych, chorób, zespołów i objawów formułowane są i przyswajane po angielsku, często nie tworzy się nawet odpowiedników polskich, lecz adaptuje terminy angielskie. Ma to swoje dobre i złe strony, jest krytykowane przez niektórych, a popierane przez innych, niemniej terminologia angielska stopniowo zwycięża w medycynie. W tej sytuacji również i tu przedstawiam Czytelnikom, obok łacińskich, także niektóre terminy angielskie.

Prof. dr hab. med. Antoni Prusiński