Dawno temu w Warszawie - ebook

– (…) Wszy­scy pod­le­gamy prawu wza­jem­nego podej­rze­nia, jak prawu śmierci czy cią­że­nia. Na tym budu­jemy współ­ży­cie, sys­temy rzą­dze­nia. A nuż by się oka­zało, że to ten czy tam­ten wybił twemu psu oko. Co byś wtedy zro­bił? Sprał­byś go naj­wy­żej po mor­dzie. Ale zado­wo­le­nia byś nie miał. Mógł­byś się nawet roz­cza­ro­wać. Że to nie­współ­mierne do two­jej udręki. Mógł­byś się nawet potem mścić na tym swoim, jak mu tam?

– Kru­czek.

– No, wła­śnie. Czy na żonie. Po co za pospo­li­tość sprać kogoś po mor­dzie. Można się obrzy­dze­nia do sie­bie samego naba­wić.

Wie­sław Myśliw­ski, _Wid­no­krąg_PROLOG

Pro­log

Pod War­szawą, listo­pad 2020

Stało się.

Świat się skoń­czył.

Nade­szło Groźne i Inne.

Prze­stań­cie się mazać, to dopiero począ­tek. Nie zapi­naj­cie pasów, to bez sensu, auto jedzie zbyt szybko. Ten czas będzie trwał dłu­żej, niż potra­fi­cie sobie wyobra­zić; będzie trwał jesz­cze długo po tym, jak umrą wasze dzieci. Mamy nowe dni, tygo­dnie, nowe lata. Potrze­bu­jemy nowego kalen­da­rza, nowych nazw mie­sięcy, nowych świąt.

Jeste­śmy pod War­szawą, na pła­skim tere­nie dookoła mia­sta, poprze­ci­na­nym rze­kami i rów­nymi kwa­dra­tami lasu o prze­zna­cze­niu gospo­dar­czym, na ziemi, która pod­czas wszyst­kich pór roku ma ten sam cmen­tarny kolor. Sto­imy na łące, nie­opo­dal Bugu. Na hory­zon­cie maja­czą silosy, maga­zyny, wiel­kie i kan­cia­ste domy jed­no­ro­dzinne. Nie­które wciąż nie­do­koń­czone, mar­twe pomniki nie­uda­nych inte­re­sów. Jakby zabrane tajem­ni­czą siłą z zupeł­nie innego miej­sca, zrzu­cone tutaj w ramach nie­zro­zu­mia­łego dow­cipu. Wszyst­kie udają, że są puste. Nikogo nie sły­chać i nas też nikt nie usły­szy. Jest jesień. Świat się skoń­czył, ale jesz­cze nie umarł. Ta śmierć potrwa długo, co naj­mniej całe wasze życie.

Łącz­nie jest nas sze­ściu. Dzie­limy się na dwie grupy, klę­czą­cych i sto­ją­cych. Sto­ją­cych jest czte­rech. Ja, on i jesz­cze dwóch, nazwijmy ich Wysoki i Sze­roki. Nazy­wają się ina­czej, ale to nie­ważne. Wysoki jest czło­wie­kiem. Szer­szy jest nim tro­chę mniej.

Pozo­sta­łych dwóch klę­czy na ziemi. Za chwilę umrą.

Przy­wieź­li­śmy ich tutaj z róż­nych miast. Pierw­szego wyję­li­śmy z rodzin­nego domu, zabra­li­śmy od dzieci i żony.

Drugi, z dru­gim był kło­pot, kome­dia pomy­łek, ale o tym póź­niej. Na razie to bez zna­cze­nia.

Wszy­scy kocha­cie War­szawę i jej legendy. Sądy pod­ziemne, Kie­row­nic­two Walki Cywil­nej. To, co zro­bi­li­śmy, to pra­wie to samo. Zaraz, nie obu­rzaj­cie się tak. Prze­cież zna­cie te baśnie z ksią­żek. Kocha­cie je, bo czy­nią was czę­ścią cze­goś więk­szego. Ow­szem – wtedy trwała wojna, żoł­nie­rze wal­czyli o honor, War­szawę, Pol­skę, a my jeste­śmy zwy­kłymi ban­dy­tami. Mor­der­cami, gor­szymi niż Prusz­ków i Woło­min. Jeste­śmy zmorą tego kraju, jego cichymi oku­pan­tami.

Upa­śli­śmy się na jego krwi jak klesz­cze.

Ale posłu­chaj­cie – tak naprawdę każda sytu­acja, w któ­rej ktoś klę­czy na ziemi, a ktoś inny trzyma mu pisto­let przy gło­wie, jest taka sama. Dobro i zło to deko­ra­cja. Pro­gram ope­ra­cyjny.

Ojczy­zna, pie­nią­dze, honor, zysk, triumf są ważne dla tego, kto patrzy, i dla tego, kto trzyma pisto­let. Ale nie mają już żad­nego zna­cze­nia dla tego, który klę­czy na ziemi.

– Bła­gam was, daruj­cie, ludzie, daruj­cie. – Widzę, jak w powie­trzu dookoła jego ust zni­kają kro­pelki śliny.

Ten pierw­szy to zwy­kły męż­czy­zna. Naj­zwy­klej­szy Polak w Pol­sce. Ma ide­al­nie obo­jętną fry­zurę, tro­chę prze­rze­dzoną na czubku głowy. Jest mię­dzy trzy­dzie­stym a pięć­dzie­sią­tym rokiem życia. Nosi tanie ubra­nia i spor­towe buty. Prze­stał o sie­bie dbać, bo teraz musi dbać o innych. Pozbył się więk­szo­ści marzeń, słusz­nie, one bar­dzo prze­szka­dzają. Jest prag­ma­tyczny, nawet silny, cho­ciaż nie tak silny jak jego ojciec i dzia­dek.

Ten drugi nie mówi nic. Jest umię­śniony, zro­biony z żył i zmarsz­czek. Twarz, pozba­wioną wyrazu, zalewa krew. Ta krew ścieka na dre­sową bluzę. Męż­czy­zna ma zła­many nos, wybite przed­nie zęby. Strasz­nie wrzesz­czał, ale teraz jest cicho.

Spo­koj­nie, to tylko otchłań. Tam nikogo nie ma. Jest cicho i bez­piecz­nie.

To łatwe, zła­pać kogoś, popchnąć w stronę samo­chodu, zawieźć na śmierć. To łatwe, ale i potężne. Ludzie nie rozu­mieją, dla­czego zabić kogoś to tak poważna sprawa. Nie umieją wyobra­zić sobie, jak to jest – zga­sić cały poje­dyn­czy kosmos. A jed­nak robią to cały czas. Zabi­jają się codzien­nie. Powoli i szybko. Okrut­nie i łagod­nie. Dla zysku i dla zabawy.

Za parę minut będziemy iść przez łąkę, jakiś kilo­metr, aż doj­dziemy do nie­utwar­dzo­nej drogi. Na dro­dze cze­kają pojazdy: dwa czarne range rovery oraz brudny biały mer­ce­des sprin­ter. Spo­tkamy tam jesz­cze trzech męż­czyzn. Dołą­czymy do nich, wsią­dziemy do aut. Doje­dziemy do głów­nej drogi. Sprin­ter tam zosta­nie; oblany ben­zyną i spa­lony.

Ten pierw­szy, zwy­czajny męż­czy­zna zanosi się pła­czem.

– Ludzie, to nie ja, to nie był mój pomysł. To naprawdę nie byłem ja. Nie ja, nie ja, nie ja. Ja mówi­łem, aby tego nie robił. Mówi­łem mu, kurwa! – Już nie ma siły bła­gać. Krztusi się, char­czy.

– Ale się obsrał – komen­tuje Sze­roki. Żyły wiją mu się pod skórą czaszki jak korze­nie paso­ży­tu­ją­cej na nim rośliny.

I Sze­roki, i Wysoki znają takie sytu­acje. Róż­nica jest taka, że Sze­roki jest stąd, z kraju, który prze­żył swoje naj­więk­sze pie­kło jesz­cze przed jego naro­dze­niem. Jest tutaj, bo doko­nał wyboru. Wysoki nie jest stąd. Wysoki jest ze Wschodu. Dla Wyso­kiego spo­kój to krótka ano­ma­lia w prze­rwach od wojny.

Ale tak naprawdę istotni jeste­śmy tylko ja i on.

Być może ist­nie­jemy tylko my, ja i on.

Tutaj, na krwa­wym dysku w samym środku Pol­ski.

– Dzię­kuję – mówię mu. Teraz jest moim wspól­ni­kiem. Być może jest też moim kum­plem. Jedy­nym, jakiego mam.

– Nie ma za co, miło­ści ty moja – odpo­wiada.

Ten drugi rów­nież zaczyna gło­śno pła­kać.

– A ty nie płacz, cwe­lu­chu. Sam sobie to zro­bi­łeś. Sam tu przy­la­złeś i sam uklą­kłeś – mówi on.

Stoi z pisto­le­tem w ręku i czeka. I dłoń, i pisto­let są cięż­kie, nie­fo­remne. Dwie kule brud­nego chleba, pra­wie bez paznokci. Jego czaszka – stary kamień. Słowa, które wypo­wiada, na początku są śmieszne, ale tylko na początku. Ma głos kogoś, kto nie powi­nien ist­nieć. Każ­dego, kto go usły­szy, pie­cze serce z lęku. Zresztą spójrz­cie na niego. On tylko na pozór jest zabawny, nie­praw­dziwy. Popa­trz­cie na wytartą na łok­ciach skó­rzaną kurtkę, taką, jakie noszono w fil­mach o pol­skiej mafii w latach dzie­więć­dzie­sią­tych, na ubło­cone adi­dasy, nie­gdyś białe, pod­róbki kupione w Wólce. Bluzę sta­rej rapo­wej firmy, spraną i gdzie­nie­gdzie dziu­rawą. A potem spójrz­cie mu w oczy. Sko­rupka jest cienka, cień­sza niż u kogo­kol­wiek innego. To, kim jest naprawdę, pul­suje odkryte pod sza­rym nie­bem.

– Nie musi­cie tego robić – wyrzuca z sie­bie ten pierw­szy na bez­de­chu. – Po pro­stu… ja wiem, że… dwa­dzie­ścia pięć lat, ja jestem gotów… ja… obaj jeste­śmy gotowi.

– Nie musimy tego robić. – On go prze­drzeź­nia. – Ty nie musisz być cwe­lu­chem, cwe­lu­chu. Masz teraz oka­zję, by się zmie­nić, zostać chło­pem wiel­kim dębem. Na samiuśki koniec, ale zawsze coś. Zawsze warto sobie wyjąć kamyk z buta, nawet na mecie.

Poza stra­chem męż­czy­zna czuje potworne upo­ko­rze­nie. Zasłu­guje na to wszystko, na każdą z tych potwor­nych sekund.

– Więc co wybie­rasz, chło­pie?

Oto wyrok w imie­niu Pol­ski pod­ziem­nej. Pod­ziem­nej, bo zamiesz­ka­nej przez robaki i krety.

To my jeste­śmy Pol­ską pod­ziemną.

Wła­śnie wycho­dzimy na powierzch­nię.

Po bru­nat­nej łące błą­kają się bez­domne duchy. Ludzie uwię­zieni w pusto­sta­nach trzęsą się ze stra­chu. Jeste­śmy pod War­szawą, ale zaraz będziemy w War­sza­wie. Jeste­śmy pod Pol­ską, ale zaraz będziemy w Pol­sce. Wygrze­bu­jemy się, odwra­camy do słońca. Nic nie zstąpi i nic nie odnowi. Za późno, za mało.

Na wystrzał zry­wają się ptaki. Ciała opa­dają miękko w mokrą zie­mię, bez­dź­więcz­nie. Niebo męt­nieje. Na sekundę ból prze­szywa mi brzuch.

To ten stary, mar­twy ja. Cza­sami odzywa się zza grobu, pró­buje mnie prze­wró­cić, ale stoję sta­bil­nie na ziemi. Cofam się parę kro­ków. Śmierć jest zwy­czajna. Gdyby nie dziury w czasz­kach, mar­twi ludzie wyglą­da­liby jak menele śpiący w parku.

Oddaję mu broń. On jej nie chce. Rzuca ją mię­dzy trupy, jakby pstry­kał petem. Pod­no­szę ją z ziemi. Wkła­dam za spodnie. Pozbędę się jej póź­niej.

Jesz­cze raz wyobraź­cie sobie tę scenę. Wejdź­cie w nią. Butwie­jąca trawa, powie­trze prze­sy­cone zapa­chem węgla. Gra­fi­towe niebo. Ja, on i oni. Nie róż­nimy się niczym od ludzi, któ­rych podzi­wia­cie, od ludzi, któ­rzy wami rzą­dzą, od ludzi, któ­rzy was bro­nią.

Zobacz­cie. Teraz, tutaj, w samym środku niczego, znika wasza przy­szłość. Wasza nadzieja. Wasza toż­sa­mość. Bajki, w które wie­rzy­cie. Honor, praw­do­mów­ność. Odwaga, męstwo, bez­względ­ność. Nie ma ich. Oto rządy grozy. Oto nowy kalen­darz. Oto jego nowi władcy. Ty i ja jeste­śmy dziećmi tego dziw­nego i krót­kiego momentu, pod­czas któ­rego ludzie myśleli, że będzie lepiej, że są czymś wię­cej niż ludźmi, że jest dla nich jakaś nadzieja.

Strzał w tył głowy to strzał w tył głowy. Ciała na ziemi to ciała na ziemi. Śmierć to tylko śmierć.

Zobacz­cie rze­czy­wi­stość, zapra­szam.

Prze­stań­cie się mazać.

Wydmu­chaj­cie nosy.

Tania skó­rzana kurtka, ubło­cone adi­dasy.

On zaczyna śpie­wać pio­senkę, ostat­nio śpiewa ją bez prze­rwy, w kółko, jesz­cze raz, i jesz­cze raz, do oporu. Naj­pierw cicho, potem coraz gło­śniej, w końcu krzy­czy:

_Miło­wa­nia głodni jak wilcy,_

_nauczymy się w tym kraju od pierw­szego dnia,_

_słów, któ­rymi mówią tubylcy¹._

Jakimi sło­wami mówią tubylcy?

Ja nie wiem, ale on wie.

Kie­dyś byłem Jac­kiem i uda­wa­łem Ducha. Teraz jestem duchem. Jacek umarł, na dru­gim końcu świata. Noszę kamu­flaż z jego twa­rzy i ciała.

Idziemy przez pole, on przede mną, lekko pod­ska­kuje z eks­cy­ta­cji, jak czło­wiek, który po cięż­kim tygo­dniu wybrał się na wódkę.

Jest wesoły.

Ludziom rzadko jest dzi­siaj wesoło.

– Co się zaczęło – woła – już się nie zakoń­czy!

I tak zaczyna się pożar.