Dwie matki jednego dziecka. Macierzyństwo nieheteronormatywne w doświadczeniu kobiet wychowujących dzieci poczęte w związku jednopłciowym - ebook

Publikacja stanowi socjologiczną ilustrację codziennego życia i doświadczania macierzyństwa przez pary kobiet, które wspólnie podjęły decyzję o powiększeniu rodziny za sprawą sztucznego zapłodnienia. Przedstawiono proces nadawania przez nie znaczeń nowym rolom i wzorom funkcjonowania w społeczeństwie polskim, które nieustannie projektują, wcielają w życie, a następnie weryfikują w toku kolejnych interakcji. Poddane analizie przypadki składają się na historie rodzin, które – choć obecne i dostrzegalne w przestrzeni społecznej – zdają się pozostawać konceptualnie niewidzialne.

Książka jest adresowana do osób zainteresowanych problematyką macierzyństwa nieheteronormatywnego, w szczególności do socjologów, psychologów (w tym dziecięcych), doradców rodzinnych i mediatorów, a także decydentów w dziedzinie prawa, zwłaszcza rodzinnego.

„Największym walorem publikacji jest ukazanie sytuacji rodzin nieheteronormatywnych we współczesnej Polsce, wraz ze specyfiką kontekstu społeczno-kulturowego charakterystycznego dla naszego kraju. Ten bardzo trudny, delikatny temat jest opracowany przez Autorkę z wnikliwością i empatią, a jednocześnie w sposób obiektywizujący i rzetelny. Monografia, obok niewątpliwego waloru naukowego, ma także ogromny ładunek edukacyjny. Dzięki niej osoby niezorientowane w specyfice badanych rodzin mogą zdobyć wiedzę ugruntowaną w badaniach naukowych”.

Z recenzji prof. dr hab. Elżbiety Zakrzewskiej-Manterys

Wprowadzenie 9

Część I. Teoretyczne i metodologiczne podstawy badania 15

1. Perspektywa interpretatywna jako rama teoretyczna 17

1.1. Założenia i implikacje symbolicznego interakcjonizmu 18

1.2. „Norma”, „normalizowanie”, „normalność” 21

1.3. Społeczne wytwarzanie piętna i radzenie sobie ze stygmatem 26

2. Problematyzowanie macierzyństwa dwóch kobiet 31

2.1. „Jesteśmy rodziną, bo tak zdecydowałyśmy” 32

2.2. Macierzyństwo nieheteronormatywne jako przedmiot badań 35

2.3. Wydobywanie głosu matek na powierzchnię – o tematycznym obszarze badań realizowanych w Polsce 40

3. Matki biologiczne i niebiologiczne – opis badanej zbiorowości 43

3.1. Przedmiot i cel badania 43

3.2. Charakterystyka badanej zbiorowości i dobór przypadków 49

4. Metodologia badania 61

4.1. Metodologia teorii ugruntowanej jako strategia badawcza – charakterystyka ogólna 63

4.2. Techniki gromadzenia danych 67

4.2.1. Wywiad swobodny – możliwości i ograniczenia 68

4.2.2. Specyfika organizacji i przebiegu wywiadów 70

4.2.3. Obserwacja 76

4.2.4. Wykorzystanie fotografii w badaniu 78

5. Pomiędzy zaangażowaniem a neutralnością – etyczne aspekty badania 83

Część II. Macierzyństwo nieheteronormatywne – doświadczenia, działania, znaczenia, konteksty 89

6. Heteronormatywność jako rama działań i znaczeń 91

6.1. Poszukiwanie środka wyrazu. 91

6.2. Dosycanie „kategorii problemowych” – kilka słów o budowaniu i spalaniu mostów znaczeniowych 96

6.3. Jestem problemem versus mam problem – o kontekstualnym „ramowaniu” znaczeń 101

6.4. Wnioski 104

7. Myślenie o powiększeniu rodziny w kategoriach możliwości 107

7.1. Lata pod znakiem „czy” 108

7.2. Mieć dziecko a być matką – budowanie poczucia odpowiedzialności jako działanie normalizujące 111

7.3. „Tu nie ma przypadków”. 117

7.4. Wnioski 122

8. Konceptualna niewidzialność macierzyństwa nieheteronormatywnego w doświadczeniu „tej drugiej” – wymiary i konteksty 125

8.1. Życie w kontekście lęku – o problemie bycia nikim w świetle prawa 126

8.2. Kim jestem? Dylematy koncepcyjne w procesie budowania obrazu siebie 133

8.3. Uwidacznianie siebie jako kontekst (współ)pracy tożsamościowej 140

8.4. Wnioski 144

9. Zarządzanie jawnością „wewnątrz” i „na zewnątrz” rodziny 147

9.1. Zinstytucjonalizowana przestrzeń publiczna: między uwidacznianiem siebie a pozorną niewidzialnością 148

9.2. Wspólna przestrzeń publiczna: uchodzenie a widoczność (konceptualnie) niewidzialnego 159

9.3. Przestrzeń prywatna: o potencjale zarządzania widocznością 163

9.4. Wnioski 167

10. Punkty na mapie normalizowania życia codziennego (dziecka) 169

10.1. Plan normalizujący – o konstruowaniu projektu wychowawczego przy pomocy specjalisty 170

10.2. Normalizacja w kontekście ukazywania różnorodności i mówienia o wyborze 175

10.3. „Mamy chłopaka”. Rozważania o (problemie) płci kulturowej 177

10.4. Wnioski 182

11. Konteksty i warunki kotwiczenia poczucia „adekwatności” społecznej 185

11.1. Poziom instytucjonalny: „miałyśmy dużo szczęścia”, czyli o doświadczaniu akceptacji w kontekście zaskoczenia 186

11.2. Relacje z najbliższym kręgiem interakcyjnym: o „ostoi normalności” w (nie)normalnym świecie 189

11.3. Codzienne życie rodzinne: o doświadczaniu szczęścia i „normalności” 194

11.4. Wnioski 201

12. Procesualny wymiar macierzyństwa nieheteronormatywnego – podsumowanie 203

Zakończenie 209

Bibliografia 213