Gram koki. Kolumbijski narkobiznes wchodzi do Europy - ebook

Starzy ludzie z pasa przygranicznego wciąż jeszcze opowiadają tę historię.

Pewien człowiek w podeszłym wieku codziennie przekraczał na rowerze granicę między Galicją i Portugalią. Przez ramię zawsze miał przewieszony worek. Ilekroć zbliżał się do przejścia granicznego, Guardia Civil² zatrzymywała go, pytając, co wiezie w sakwie. Mężczyzna, ze spokojem i z cierpliwością, niezmiennie pokazywał żandarmom zawartość swojego bagażu: „To tylko węgiel” – wyjaśniał. Zniecierpliwieni funkcjonariusze pozwalali mu jechać dalej. Po drugiej stronie następowała kolejna kontrola: portugalska służba celna – Guardia de Finanzas (zwana przez okoliczną ludność guardinhas) – także sprawdzała zawartość worka, po czym rowerzysta udawał się w dalszą drogę. Ta sama scena powtarzała się wiele lat, przez co powodowała rosnące zniecierpliwienie żandarmów. Nie tylko nie byli w stanie znaleźć u staruszka żadnych przemycanych towarów, lecz także za każdym razem brudzili się węglem. Niczym w opowiadaniu Poego – tam policja sprawdza drobiazgowo cały dom w poszukiwaniu listu, który od początku leży na wierzchu – tajemnica człowieka z pogranicza nieodmiennie pozostawała na widoku.

Był to bowiem przemytnik rowerów.MORZE: LEGENDY Z COSTA DA MORTE

Trudno w to uwierzyć, mierząc mapę uczniowskimi palcami. Galicja ma 1498 kilometrów wybrzeża. Więcej niż Andaluzja czy Baleary. Jeśli przyjrzeć się szczegółowo, łatwo odkryć, że galisyjski brzeg nie lubi linii prostej. Wikła się uparcie w zakręty i zaułki jakby stworzone dla tych, którzy pragną przybić dyskretnie do brzegu. Jest on zarazem długim ciągiem skarp i skał sprzyjających morskim katastrofom. Jeden z odcinków nosi miano „Costa da Morte” – „Wybrzeże Śmierci”. To właśnie na Costa da Morte zaczyna się ta historia.

Wsie i miasteczka tego rejonu – niemal zawsze kryjące się przed wiatrem i atakami morza – ledwie utrzymywały ze sobą jakieś kontakty, pomijając rywalizację pomiędzy zrzeszeniami rybaków i poławiaczy owoców morza. Ustronne położenie zapewniło tej prowincji coś jeszcze: unikatowy galisyjski akcent i lokalną specyfikę fonetyczną, nie zawsze łatwą do zrozumienia. Perłą w koronie jest przylądek Fisterra, kraniec Ziemi dla Rzymian, przystań Charona dla Greków, kilometr zerowy Drogi Jakubowej dla chrześcijan i przepiękny występ skalny zwisający nad Atlantykiem dla przeciętnego turysty. Fisterra to także doskonale położony na skarpie punkt wyładunku towarów.

Ten rejon Galicji, obejmujący tereny od, mniej więcej, miasta A Coruña aż po kawałek za Fisterrą, zawsze utrzymywał się z morza. Z rybołówstwa i handlu, ale także towarów ze statków, które przepływały wzdłuż jego wybrzeży. Nie trzeba było wstrzymywać się z grabieżą, aż zawiną do dużych portów takich jak Corme, Laxe, Muxía czy Camariñas. Czasem wystarczyło napaść je na pełnym morzu lub poczekać, aż zatoną.

Rachuba statków, które zatonęły u wybrzeży Galicji, to zadanie skazane na pogrążenie się w morskich odmętach. Od czasów średniowiecza po dziś dzień na Costa da Morte odnotowano 927 katastrof. „Oby rzeczywiście było ich tylko tyle!” – wzdychają miejscowi. Istnieje szczegółowa książka napisana przez badacza Rafaela Lemę, która zbiera historie tutejszych katastrof morskich, zatytułowana Costa da Morte, kraina marzeń i rozbitków³. Można się w niej zapoznać z długim katalogiem najbardziej zaskakujących dramatów, jakie rozegrały się na tym wybrzeżu.

***

Pod koniec XIX wieku angielski statek „Chamois” ugrzązł na mieliźnie w pobliżu Laxe. Podobno jeden z miejscowych podpłynął na swojej łódce rybackiej na ratunek załodze, a kiedy znalazł się w pobliżu, zapytał kapitana, czy potrzebuje pomocy. Ten uznał, że pyta go o nazwę statku, i odparł: „Chamois”. Doszło wówczas między angielskim marynarzem a mieszkańcem Costa da Morte do niezwykłego nieporozumienia wynikającego z fonetycznej zbieżności. Rybak sądził, że statek przewozi woły (bois po galisyjsku) i szybko zawiadomił swoich. Wkrótce setki miejscowych napadło na jednostkę z nożami i sierpami w garści, w pełnej gotowości do porządnego przeliczenia wołów na przerażonych oczach angielskiej załogi.

W tym samym okresie w Malpice utknął statek „Priam”. Skrzynie pełne złotych i srebrnych zegarków, które morze wyrzuciło na plażę, znikły w ciągu kilku godzin. Na brzegu znalazł się także fortepian, a miejscowi, sądząc, że to jeszcze większa skrzynia, rozłupali go na kawałki maczetami. Nigdy w życiu nie widzieli czegoś podobnego.

Znana historia o bryku „Compostelano” w ścisłym tego słowa znaczeniu nie opowiada o katastrofie morskiej. Statek wpłynął do ujścia rzeki, wykonując idealny zwrot. Dopiero przy samym nabrzeżu osiadł centralnie na mieliźnie przy plaży Cabana. Kiedy mieszkańcy zbliżyli się do jednostki, znaleźli na niej tylko kota; na pokładzie nie było wcale załogi.

Do jednej z największych tragedii, o jakich zachowała się pamięć, doszło w 1890 roku, kiedy angielski statek „Serpent” zatonął w Camariñas. Wraz z nim poszło na dno 500 członków załogi. Ofiary spoczywają na tak zwanym cmentarzu angielskim, malowniczo położonym pośród zapierającego dech w piersiach pejzażu pełnego plaż i urwisk. 20 lat wcześniej, obok przylądka Fisterre, wody nabrał „Captain”. Fale wyrzuciły wówczas na brzeg 400 ciał.

Jednak po morskich katastrofach pozostawali nie tylko topielcy. W 1905 roku koło Muxíi rozbił się załadowany akordeonami statek „Palermo”. Ponoć owej nocy z morza dobiegała demoniczna muzyka, która zdjęła przerażeniem okolicznych mieszkańców.

W 1927 roku wyładowany maszynami do szycia, tkaninami, dywanami i częściami samochodowymi „Nil” wpadł na mieliznę w okolicach Camelle. Gdy tylko statek osiadł na ławicy, armator pilnie zatrudnił prywatną firmę ochroniarską, by zabezpieczyć ładunek. Na niewiele się to zdało: w ciągu kilku dni miejscowi rozkradli cały towar. Historia na tym się nie skończyła. Tak się składa, że „Nil” przewoził również puszki z mlekiem skondensowanym. Jako że miejscowi ponoć nigdy wcześniej nie widzieli na oczy tego produktu – wzięli go za farbę. Ochoczo zabrali się do malowania domów, a inwazja much, którą to za sobą pociągnęło, przybrała rozmiary biblijnej plagi.

Wspomnienia mieszkańców prowincji nie sięgają katastrofy z 1596 roku, gdy podczas sztormu poszło na dno 25 statków Hiszpańskiej Armady. Utonęło wówczas przeszło 1700 osób. Kroniki z tamtych czasów odmalowują straszliwe sceny: kumulujące się w świetle błyskawic ciała topielców, szczątki buków i rozbitków krzyczących przeraźliwie, nim zanurzą się w odmętach.

Lista jest zbyt długa. Do tego stopnia, że na Costa da Morte upływ czasu wyznaczają kolejne katastrofy: w roku „Casóna” (kiedy to w 1987 nakazano ewakuację Muxíi w związku z podejrzeniami, że statek przewoził toksyczne substancje), rok przed „Prestige’em”, po „Serpencie”. I tak oto, niczym kartki zrywane z kalendarza, czas znaczą kolejne wraki.

***

Ramón Vilela Ferrío, lepiej znany jako „Moncho do Pesco”⁴, to stary percebeiro⁵ z Muxíi. „Kiedy byłem chłopcem, chodziliśmy w kąpielówkach i swetrze na urwiska Costa da Morte. Jeśli fala cię zabrała, było po tobie. Teraz mamy skafandry z pianki, więc ryzyko nieco się zmniejszyło, ale i tak co roku giną kolejni percebeiros”. Z cechu Moncha w latach 70. w morze wychodziło 30 osób. Dziś pozostało z nich przy życiu jedynie 14. „Tutaj zawsze żyło się ciężko, kolego. Brakowało nam chleba. Owoców morza mieliśmy do woli, ale nie było chleba. Trochę dziwne, co? A także bardzo trudne”. Moncho, dziś już na emeryturze, pamięta dziesiątki rozbitych statków. „U nas zawsze tak było – mówi. – Od łodzi starożytnych Rzymian po «Prestige». Zatonęło tu już wszystkiego po trochu” – śmieje się. „Babcia opowiadała mi historie o ludziach, którzy użynali martwym marynarzom palce lub całe dłonie, żeby ściągnąć im obrączki i zegarki” – dodaje.

Ciała marynarzy z trzech angielskich statków – „Revendala”, „Irish Hooda” i „Wolf of Strong” – które rozbiły się przy Costa da Morte w XIX wieku, znaleziono na plażach okaleczone, z uciętymi kończynami. W historiach katastrof pewne miejsce przysługuje także raqueiros, piratom lądowym, którzy sprowadzali okręty na manowce i napadali. Ludzie ci rozpalali ogniska lub wieszali pochodnie z bawolich rogów na strategicznie położonych skarpach Costa da Morte. Kiedy statki osiadały na mieliźnie, bezwstydnie się na nie wdzierali. Większość ofiar pochodziła z Anglii, dlatego też straszne historie z Galicji szybko dotarły na wyspę jej królewskiej mości. Tam pisarka Annette Meaking, przyjaciółka królowej Wiktorii Eugenii, przerażona zasłyszanymi wieściami, ochrzciła na początku XX wieku ten ukryty fragment wybrzeża mianem „Coast of Death”, czyli Costa da Morte. Temat podjęły wkrótce najważniejsze brytyjskie gazety, a w ślad za nimi także prasa madrycka, która przejęła nazwę. Rząd w Londynie poprosił Hiszpanię, żeby przedsięwzięła konieczne środki „przeciwko tym pirackim mafiom”.

„Nie było jednak żadnej mafii. Żadnej organizacji piratów zajmującej się systematyczną grabieżą statków. Przypuszczenia te nie mają podstaw historycznych”. Badacz Rafael Lema ujmuje w ryzy rozsądku temat tak chętnie przywoływany w dziesiątkach legend i opowieści, często niemożliwych do zweryfikowania. Jego zdaniem mamy tu do czynienia z izolowanymi zdarzeniami, jednorazowymi napadami. Urok tajemnicy spowijający niektóre z tych katastrof wydaje się dyskusyjny, ale dobrze obrazuje pewną rzeczywistość – społeczeństwo i gospodarkę, które przez wieki rozwijały się w cieniu łatwego do zdobycia, darmowego towaru.ZIEMIA: A RAIA SECA – KOLEBKA CZARNEGO RYNKU

Podczas gdy na Costa da Morte – zapewne – grabili statki, w głębi galisyjskiego lądu z pewnością nie tracili czasu. W tym wypadku naszym oczom ukazuje się spójna wizja rzeczywistości, która nie potrzebuje legend: przez a raia seca („suchą granicę”), jak zwykło się nazywać linię demarkacyjną między Galicją a Portugalią w pobliżu Ourense, przemycano najróżniejszego rodzaju towary: lekarstwa, pieniądze, jedzenie, artykuły gospodarstwa domowego, metale, broń, a nawet ludzi.

Granica hiszpańsko-luzytańska w Ourense wydaje się nieco zatarta. Wynika to z mocnych związków kulturowych i językowych między oboma regionami i topograficznego niedookreślenia linii granicznej. Jeszcze w XIX wieku, między Verín i Chaves, istniały położone na uboczu wsie – ich mieszkańcy sami nie wiedzieli, który kraj jest ich ojczyzną. Zresztą nie przywiązywali do tego większej wagi. Najbardziej skrajny przypadek braku przynależności narodowej odnotowano w rejonie zwanym Couto Mixto.

Na Couto Mixto składają się trzy wsie: Santiago, Meaus i Rubiás. Tworzą one, zagubiony w górach tuż przy portugalskiej granicy, trójkąt o powierzchni około 27 kilometrów kwadratowych. Tę na wpół opuszczoną okolicę w średniowieczu uznano za „wymarłą strefę”. Taki status otrzymywały rejony przygraniczne lub wyniszczone zarazą bądź wojną, by mogły zostać ponownie zaludnione przez uwolnionych więźniów. Około 1000 osób osiedliło się w Couto Mixto w XI wieku, a z upływem czasu ustaliło się ono jako niezależne terytorium. Ani Hrabstwo Portugalii, ani Królestwo Galicji nie chciały dla siebie tego skrawka ziemi, tak więc jego mieszkańcy stworzyli swego rodzaju strefę przygraniczną.

Kiedy Galicja przyłączyła się do Królestwa Leónu, a potem do Kastylii, szczególne niedookreślenie Couto Mixto się ugruntowało. Wobec pasywności obu koron, począwszy od XIII wieku, mieszkańcy tego rejonu zaczęli funkcjonować jako niezależni poddani: sami wybierali swoje władze, nie płacili nikomu podatków ani nie byli powoływani do wojska. Nie istniał żaden oficjalny dokument sankcjonujący tę sytuację, ale wszyscy akceptowali faktyczną autonomię maleńkiego terytorium. Couto Mixto stało się strefą wolnego handlu pomiędzy Hiszpanią a Portugalią. Ani hiszpańska Guardia Civil, ani portugalska Guarda de Finanzas nie kontrolowały towarów przepływających przez „uprzywilejowaną drogę”, która stała się prawdziwą autostradą przemytników, ich urzeczywistnionym marzeniem.

Couto przetrwało na obrzeżach struktur geopolitycznych aż do czasu, gdy w 1864 roku Hiszpania i Portugalia podpisały Traktat o granicach, wchodzący w skład traktatu lizbońskiego⁶. Couto Mixto zostało wówczas podzielone między oba państwa. Oznaczało to koniec galisyjskiej Andory, niezależnego terytorium, które przetrwało osiem wieków i zostało zobrazowane w kinie w nieco oniryczny sposób w filmie Rodolfa Gonzáleza Veloso Ludzie pogranicza: ostatni nieposkromieni Galisyjczycy⁷.

Podział Couto Mixto nakreślił – oficjalnie – linię graniczną, która jeszcze dziś dzieli prowincję Ourense od Portugalii. Niektóre rodziny znalazły się po jej obu stronach, inne po prostu ignorowały odgórnie ustalone demarkacje i kierowały się miedzami, rozdzielającymi poszczególne posiadłości. W wielu okręgach przygranicznych, takich jak Geres-Xurés, organizowano raz do roku spotkania ludności, by potwierdzić przebieg granicy między Galicją i Portugalią zgodnie z układem terenów uprawnych lub lokalizacją nowych domów we wsiach. I tak oto oficjalnie istniała jedna granica, a drugą wyznaczali nieoficjalnie między sobą sami mieszkańcy. Po wojnie domowej reżym frankistowski zamknął granicę, skończył z jej niekontrolowanym przekraczaniem oraz zakazał wymiany i handlu towarami. Tylko pasterze mieli pozwolenie na swobodne przechodzenie na teren sąsiedniego kraju. Niektórzy, raz przeszedłszy na drugą stronę, nigdy już nie wracali.

Zamknięta granica wydzieliła precyzyjnie dwa regiony o drastycznie różniącym się poziomie życia: o ile w Portugalii był on w miarę dobry, o tyle w wiejskiej części Galicji ludność cierpiała skrajną biedę. Brakowało nie tylko lekarstw i benzyny, lecz także żywności, prądu i elektrycznych części zamiennych. Towary takie jak kawa czy zapalniczka stanowiły artykuły luksusowe, na które jedynie niewielu mogło sobie pozwolić. Z galisyjskich domów oświetlonych lampami olejowymi z zawiścią kierowano wzrok na portugalskie okna rozjaśnione elektrycznymi żarówkami, które dobitnie podkreślały różnicę. Przemyt pojawił się niemal samoistnie, jako bezpośrednia konsekwencja tych dysproporcji pomiędzy jedną a drugą stroną granicy.

Krążyły produkty spożywcze (tak zwany przemyt zapchajbrzuszny), lekarstwa, metale, części do maszyn lub broń. Za każdy ładunek żywności, jaki zdołali przerzucić, szmuglerzy liczyli sobie około 49 peset. Jeśli trzeba było przenieść złom lub materiały budowlane, opłata podnosiła się do 300 peset, co w tamtym okresie stanowiło ekwiwalent pensji galisyjskiego robotnika.

Łatwość, z jaką pożądane artykuły przenikały przez granicę tłumaczy między innymi wspólnictwo ze strony Guardia Civil. Do przygranicznych barów chodzili zarówno przemytnicy, jak i żandarmi, którzy razem pili wino i grali w domino. Następnie jedni szmuglowali towary, a drudzy ich ścigali. To małżeństwo z rozsądku miało się powtórzyć w czasach kontrabandy papierosów, a do pewnego stopnia także przy handlu narkotykami.

Działalność wstrzymywano tylko wtedy, kiedy przyjeżdżali na kontrolę inspektorzy z Madrytu. Wówczas pociągi przekraczające granicę zaczynały jeździć normalnym tempem, a nie z szybkością 15 kilometrów na godzinę, co ułatwiało wyładunek towaru. Podczas wizyty stołecznych żandarmów mieszkańcy nie machali już przez okna białymi chusteczkami, by dać znać, że droga wolna. Towary przestawały krążyć na kilka dni, ale ledwo kontrolerzy wracali do Madrytu, Galisyjczycy znów mogli liczyć na penicylinę (którą Portugalia eksportowała z Brazylii), kawę, mydło, dorsza lub olej. Nawet pochodzące z Anglii chustki wędrowały przez granicę, by ozdobić głowy pań z Ourense i Vigo. Przemyt – nie trzeba chyba tego wyjaśniać – nie tylko nie był niczym hańbiącym: postrzegano go wręcz jako działalność godną szacunku i prestiżową. W zacofanej powojennej Galicji kontrabanda stanowiła także sposób na przeżycie.

Podczas drugiej wojny światowej ugruntował się międzynarodowy szlak przerzutu wolframu, surowca bardzo poszukiwanego przez Niemców do produkcji broni i oświetlenia bojowego. Arraianos (mieszkańcy galisyjskiego pogranicza) wydobywali z miejscowych kopalń cenny metal i sprzedawali go „blondasom” – jak nazywali wysłanników nazistowskiej armii, którzy pojawiali się w prowincji Ourense – za cenę złota. Przed wojną Galisyjczycy oferowali wolfram po 13 peset za kilogram, ale apetyt Trzeciej Rzeszy podbił cenę do 300 peset. Dziesiątki rodzin z okolic Ourense wzbogaciło się w tamtych latach. Eksploatację tej żyły złota ukazał w swojej powieści Gorączka⁸ galisyjski pisarz i reżyser Hector Carré. Przedstawił on przygraniczny rejon jako swego rodzaju El Dorado, w którym rywalizują między sobą poszukiwacze wolframu. Oczywiście „aryjscy” żołnierze niemal mijali się z francuskimi maquis, którzy po wojnie domowej ukrywali się w galisyjskich górach, a którym – jak łatwo się domyślić – miejscowi sprzedawali przemyconą z Portugalii żywność. Obecnie pamięć tamtego dziwnego okresu walczy o dojście do głosu. Rząd Galicji i Instytut Turystyki z Porto pracują nad projektem odrestaurowania szlaków przemytu wolframu, a także przewidują otwarcie muzeów i organizację wycieczek. To dobry pomysł w miejscu takim jak Galicja, gdzie krótka pamięć jest sportem narodowym.RZEKA: A RAIA MOLLADA – ZALĄŻEK CAŁEGO ZŁA

W czasie, gdy ludność prowincji Ourense korzystała z gór i górskich ścieżek, szmuglując najróżniejszego typu towary, w Pontevedrze miejscowi dysponowali morzem: „mokrą granicą” (a raia mollada), szerokim estuarium pełnym wysepek i kanałów, które przy ujściu rzeki Miño stanowi nadbrzeżną linię demarkacyjną między Galicją a Portugalią.

W okresie powojennym przemytem zajmowały się setki mieszkańców i rodzin: używali łódek, wyładowywali towar i tkali sieć ziemnego transportu dla jego późniejszej dystrybucji. Brzmi znajomo? Kontrabanda a raia mollada była zalążkiem handlu narkotykami w Galicji. To właśnie ci pierwsi przemytnicy zorganizowali całą infrastrukturę i spopularyzowali kulturę czarnego rynku. Do czasu, gdy latynoamerykańskie kartele szukały wrót, którymi można by wprowadzić narkotyki do Europy, ta infrastruktura stała się wręcz modelem pokazowym. „No proszę, w tym zakątku Europy mają już zmontowany cały system, który działa jak marzenie. Siedzą w tym od lat” – powiedział sobie pewnie jakiś narkotykowy boss. I nic dziwnego, że tam właśnie rozkręcił swoje interesy. Po dziś dzień Galisyjczycy pozostają ulubieńcami południowoamerykańskich organizacji przestępczych.

Dawniej sprawa nie wyglądała tak widowiskowo. Ani tak brutalnie. Nawet nie była niemoralna. Przemyt w rejonie Baixo Miño, podobnie jak ten w głębi lądu, narodził się jako rezultat powojennej nędzy. Kiedy społeczeństwo ma wydzielane jedzenie na kartki, a kilka kilometrów dalej, po drugiej stronie granicy, ludzie dysponują wszelkiego rodzaju żywnością i lekarstwami, kontrabanda staje się koniecznością. W ten sposób definiuje to zjawisko Praxíteles González w swojej książce Ja też byłem przemytnikiem nad rzeką Miño⁹, będącej świadectwem bezpośredniego uczestnika omawianego procederu. Autor celnie obrazuje przygraniczną Galicję lat 40.: „Nasz głodny naród patrzył na drugi brzeg rzeki z zazdrością. Tam, na wyciągnięcie ręki, była Portugalia ze swoimi białymi domkami, samochodami i elektrycznością. W tym samym czasie my oświetlaliśmy nasze domy lampami olejowymi, a tylko nieliczni posiadali rowery”. Opis Praxítelesa uwidacznia kontrast między jednym społeczeństwem, które głoduje, i drugim, które cieszy się dobrodziejstwami płynącymi z afrykańskich kolonii. Przemyt – o czym już wspominaliśmy, ale nie zaszkodzi powtórzyć – narodził się z bezsilności i mógł liczyć na błogosławieństwo całej społeczności.

Kobiety były pierwszymi zorganizowanymi szmuglerkami. Wypasały swoje krowy od wysepki do wysepki – czasem nawet nie wiedziano, która z nich należy do którego państwa – i z łatwością przenosiły towar (cukier, ryż, oliwę i mydło). Z czasem zaczęły przerzucać także kawę, zapałki i tkaniny. Powstały wówczas pierwsze, prymitywne jeszcze organizacje, niebędące niczym więcej niż grupą sąsiadów, którzy posługując się młotem i kowadłem lub przywołując krowę jakimś zmyślonym imieniem, dawali znać, że zbliża się przedstawiciel władzy.

Przemyt umożliwił wielu emigrantom porzucenie pracy w charakterze robotników sezonowych w Kastylii czy Katalonii i powrót do domu, gdzie zastąpili kobiety, przejmując ster działalności. W miarę jak biznes się rozkręcał i przybywało zamówień, logistyka stawała się coraz bardziej skomplikowana i do transportu towarów okazało się konieczne zastosowanie łodzi i koni. Do najbardziej pożądanych i opłacalnych artykułów zaliczała się penicylina, bo w tamtym okresie gruźlica nie znała litości i zbierała bogate żniwo po galisyjskich wioskach.

Od pierwszego momentu funkcjonowała cicha zmowa z Guardią Civil. Żandarmi głodowali na równi lub bardziej niż inni mieszkańcy i niemal zawsze to oni sami wychodzili z propozycją współpracy. Kiedy nie mogli dojść do porozumienia, zatrzymywali kilku przemytników i nakładali na nich mandat, którego wysokość równała się podwojonej wartości skonfiskowanego ładunku. A zatem jeśli towar był bezwartościowy, grzywny się nie płaciło. Wobec tego na widok nadchodzących żandarmów szmuglerzy wyrzucali sakwy i niszczyli ich zawartość (jakiś przemytnik kur dopuścił się błyskawicznego drobiobójstwa). Prawdziwa zapowiedź klasycznego obrazka z życia handlarzy narkotyków wyrzucających ładunek za burtę łodzi.

W latach 50. wyrafinowanie przemytu wznosi się o stopień wyżej i zaczyna się handel artykułami, które nie zaliczają się już do grupy produktów pierwszej potrzeby. Od „przemytu zapchajbrzusznego” przechodzimy do „przemytu błyskotek”. Gospodarka hiszpańska złapała oddech, w Portugalii natomiast sytuacja się pogorszyła, w związku z czym obieg towarów odbywał się już w obu kierunkach. Z jednej strony granicy na drugą wędrowały części motoryzacyjne, miedź, blacha, cyna, drut, guma, dorsz, ośmiornice, rodzynki i tytoń. Osobom przenoszącym, zwanym freiteros, płacono po 200 peset za każdy dostarczony ładunek (frete). By uniknąć nieporozumień i pułapek, szefowie czekali po drugiej stronie granicy. Ilekroć pojawiał się freteiro z towarem, otrzymywał od nich wytłoczoną aluminiową blaszkę, którą później mógł wymienić na pieniądze. Okoliczna społeczność akceptowała przemyt do tego stopnia, że w licznych miejscowościach galisyjskich i portugalskich blaszki te uznawano za środek płatniczy. Stanowiły równowartość 200 peset lub 100 escudo i można było nimi zapłacić w wielu sklepach.

Niekiedy ładunek przybierał postać człowieka. Na początku lat 60., w wyniku wojny w koloniach w Angoli i Mozambiku, luzytańska gospodarka wpadła w korkociąg i wielu Portugalczyków próbowało wyjechać z kraju, niektórzy z powodu nędzy, inni dla uniknięcia powołania do wojska. Przemytnicy stworzyli sieć przerzutu ludzi (tak zwanych carneiros¹⁰) przez rzekę Miño. Inkasowali około 600 peset od osoby. Prawdziwy majątek.

Galisyjczycy pomagali imigrantom przekroczyć rzekę i ukrywali ich po domach w okolicy. Potem furgonetkami lub ciężarówkami odstawiali do Francji. Zdarzali się oszuści, którzy podawali się za przemytników, brali pieniądze, wywozili Portugalczyków do Asturii lub Kraju Basków i tam ich porzucali. Pomimo tych pojedynczych przypadków relacje z tego okresu zapewniają, że galisyjscy przemytnicy z reguły starali się dobrze żywić swoich nielegalnych pasażerów, a ponoć nawet dysponowali lekarzami, którzy w razie potrzeby zajmowali się chorymi.

Kontrabanda „baraniny” działała nieprzerwanie i bez większych przeszkód przez pierwsze lata. Gdy jednak władze zareagowały, konieczna stała się większa pomysłowość. Wówczas zaczęto ukrywać emigrantów w cysternach ciężarówek, podwójnym dnie furgonetek lub w bagażnikach.

Jeden z przemytników zajmujących się szmuglowaniem portugalskich emigrantów przez granicę na Miño zwał się „Lito”. Pewnego razu przeprowadzał czteroosobową rodzinę, w której mężczyzna – ojciec i mąż – był zalany w pestkę. „Chciał w ten sposób zagłuszyć strach” – wspomina „Lito”. Człowiek ten spacerował po dziobie łodzi i wypytywał, czy kiedy stawia się stopę na hiszpańskiej ziemi, należy ściągnąć kapelusz. „Olha gallego!” – krzyknął do „Lita”, mieszając swobodnie język portugalski z galisyjskim. Następnie wysiadł z łodzi z kapeluszem w dłoni: „Bailemos xuntos, sobre as ondiñas do mar, para lhe cortar os collóns a Franco e a cabeza a Salazar”¹¹. „Potem – opowiada «Lito» – padł jak kłoda w przybrzeżne błoto”. Nie była to najłatwiejsza noc dla opiekuna „baranów”.

Sieci przemytnicze rosły jak na drożdżach. Zdobywały sobie terytorium i ugruntowywały potęgę. Z estuarium rozszerzyły działalność na lądowe przerzuty między Vigo a północną Portugalią. Sunęły tamtędy szeregiem ciężarówki załadowane złomem, który stał się ulubionym towarem szmuglerów. Początkowo złom przerzucany był bez większych przeszkód. Z czasem czujność strażników wzrosła, a szmuglerzy musieli wykazywać się większym sprytem. Ludzie z Vigo przygotowywali blaszane kamizelki, które zakładali pod odzież (wyobrażacie sobie, co by się działo, gdyby ktoś uciekł się dzisiaj do tej metody na amerykańskim lotnisku?). Stosowali także stuptuty z gumy do opon i nosili je pod spodniami. Młodzi ludzie spacerowali tak przyodziani ulicami Vigo, sztywnym krokiem i z obojętną miną, dźwigając 10-kilogramowy balast na klatce piersiowej i plecach oraz kolejne 20 kilo na nogach. „Przypominali roboty poruszające się w zwolnionym tempie” – opowiada Praxíteles w swojej książce. Z tamtego okresu pochodzą historie o autobusach, które w przygranicznej strefie nie były w stanie pokonać podjazdów. Kierowca spoglądał w zdumieniu na swoich pasażerów, nie zdając sobie sprawy, że wielu z nich miało przy sobie dodatkowe 40 kilo.

W tamtym czasie, jeśli dostałeś jako funkcjonariusz Guardia Civil lub Guardia de Finanzas przydział do Baixo Miño, czułeś się, jakbyś wygrał los na loterii. Znana jest historia młodego żandarma portugalskiego, który został skierowany do pracy na granicy z Galicją. Jego ojciec, a zarazem poprzednik w tym garnizonie, słynął ze swojej praworządności. Wszyscy wiedzieli, że nigdy nie wchodził w konszachty z przemytnikami. Człowiek ten dla obu stron był zawalidrogą w całym tego słowa znaczeniu. Kiedy jego syn dotarł na miejsce pracy, obawiał się, że biorąc pod uwagę famę, jaką cieszył się ojciec, przemytnicy i towarzysze z jednostki pomyślą, iż pragnie postępować podobnie. W rezultacie – Boże broń – nie dostanie swojego kawałka tortu. Pierwszego dnia pracy młodzieniec stanowczo stawił czoła problemowi: objechał przygraniczne wsie, zachodząc po kolei do wszystkich domów, a w każdym z nich zapewniał spekulantów: „Olha lá, que eu nao son como meu pai! Eu gosto de coroas como qualquer um, eu gosto de perceber como os demais! A minha parte das coroas como qualquer outro!”¹².