Hepatologia. Tom 1 - ebook

REDAKTOR NAUKOWY

Prof. dr hab. n. med.
Anatol Panasiuk

Doświadczony gastroenterolog, hepatolog, naukowiec i lekarz klinicysta, absolwent Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Posiada specjalizacje z zakresu: chorób wewnętrznych, zdrowia publicznego, chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej oraz patomorfologii, a także szeroką wiedzę z zakresu hepatologii. Tytuł profesora uzyskał w 2009 roku. Jest autorem lub współautorem ponad 260 publikacji naukowych, redaktorem naukowym trzech monografii wydanych przez PZWL Wydawnictwo Lekarskie: „Encefalopatia wątrobowa” (2016), „Choroby infekcyjne przewodu pokarmowego” (2018) i „Mikrobiota przewodu pokarmowego” (2019) oraz autorem rozdziałów w wielu innych monografiach. Pełni funkcję kierownika Oddziału Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Wewnętrznych z Ośrodkiem Diagnostyki i Leczenia Endoskopowego w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. J. Śniadeckiego w Białymstoku. Prowadzi zajęcia ze studentami w Klinice Kardiologii oraz Zakładzie Medycyny Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Polskiego Towarzystwa Hepatologii, Polskiego Towarzystwa Epidemiologicznego i Lekarzy Chorób Zakaźnych, Polskiego Towarzystwa Zakażeń Szpitalnych, European Association for the Study of the Liver, Polskiego Towarzystwa Medycyny Morskiej i Tropikalnej oraz Komitetu Immunologii i Etiologii Zakażeń Człowieka PAN. Angażuje się w działania społeczne na rzecz środowisk lekarskich i oświatowych (został nagrodzony Złotą Odznaką przez Zarząd Główny Społecznego Towarzystwa Oświatowego w 2017 roku) oraz w działania fundacji charytatywnych. Był wielokrotnie nagradzany za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne przez JM Rektora Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz Ministra Zdrowia. W 2016 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi przez Prezydenta RP oraz Medalem Edukacji Narodowej przez Ministra Edukacji Narodowej. W wolnym czasie lubi podróżować.AUTORZY– TOM 1

lek. Emil Bik
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Lech Chrostek
Zakład Diagnostyki Biochemicznej
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

dr hab. n. med. Jarosław Daniluk
Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

prof. dr hab. n. med. Jakub Fichna
Zakład Biochemii
Uniwersytet Medyczny w Łodzi

dr Kamil Filipek
Centrum Sztucznej Inteligencji i Modelowania Komputerowego
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

prof. dr hab. n. med. Robert Flisiak
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

prof. dr hab. n. med. Marek Hartleb
Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

prof. dr hab. n. med. Andrzej Horban
Klinika Chorób Zakaźnych dla Dorosłych
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie

dr n. med. Maciej K. Janik
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Jerzy Jaroszewicz
Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

prof. dr hab. n. med. Jacek Juszczyk
emerytowany Profesor Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

prof. dr hab. n. med. Michał Kukla
Klinika Chorób Wewnętrznych i Geriatrii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie Zakład Endoskopii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie

mgr inż. Konrad Łyda
Centrum Sztucznej Inteligencji i Modelowania Komputerowego
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

dr n. med. Agnieszka Miąsko-Kłubowicz
Zakład Histologii i Embriologii
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

dr n. med. Maciej Michalak
Zakład Diagnostyki Obrazowej SP ZOZ Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii w Olsztynie
Katedra Onkologii
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

prof. dr hab. n. med. Piotr Milkiewicz
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Zakład Medycyny Translacyjnej
Katedra Gastroenterologii Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

prof. dr hab. n. med. Wiesława Ewa Niklińska
Zakład Histologii i Embriologii
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

lek. Anna Nowicka
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
I Oddział Chorób Zakaźnych
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu

prof. dr hab. n. med. Ryszard Pacho
Zakład Diagnostyki Obrazowej
Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Anatol Panasiuk
Oddział Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Wewnętrznych z Ośrodkiem Diagnostyki i Leczenia Endoskopowego
Wojewódzki Szpital Zespolony im. Jędrzeja Śniadeckiego w Białymstoku
Klinika Kardiologii, Zakład Medycyny Klinicznej
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

dr n. med. Bożena Panasiuk
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

dr hab. n. med. Joanna Pancewicz
Zakład Histologii i Embriologii
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

dr hab. n. med. Anna Parfieniuk-Kowerda
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

dr hab. Zbigniew Pastuszak
Katedra Systemów Informacyjnych i Logistyki
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

dr hab. n. med. Małgorzata Paul
Pracownia Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych
Klinika Chorób Wewnętrznych
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

dr n. med. Monika Pazgan-Simon
I Oddział Chorób Zakaźnych Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu

prof. dr hab. n. med. Katarzyna Sikorska
Klinika Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych
Zakład Medycyny Tropikalnej i Epidemiologii
Gdański Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Krzysztof Simon
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

dr n. med. Aleksandra Tarasiuk
Zakład Biochemii
Uniwersytet Medyczny w Łodzi

prof. dr hab. n. med. Bożena Walewska-Zielecka
Uniwersyteckie Centrum Patomorfologii
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Karolina Wronka
Klinika Hepatologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych
Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Ewa Wunsch, prof. PUM
Zakład Medycyny Translacyjnej
Katedra Gastroenterologii Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

dr hab. n. med. Dorota Zarębska-Michaluk
Zakład Chorób Zakaźnych i Alergologii
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w KielcachPRZEDMOWA

Rozwój medycyny jest procesem niezwykle dynamicznym. Współczesna hepatologia, będąca jednym z jej filarów, jest dziedziną o niezwykłej złożoności i znaczeniu dla zdrowia człowieka, która z roku na rok wzbogaca się o nowe odkrycia i metody leczenia. Celem moim i współautorów było stworzenie monografii, która stałaby się pomostem między aktualną wiedzą a praktyką kliniczną, służącym zarówno lekarzom, jak i pacjentom.

„Hepatologia” jest efektem współpracy wielu wybitnych polskich naukowców, a każdy z nich jest specjalistą w dziedzinie chorób wątroby i jej pasjonatem. Jestem przekonany, że dzięki ich zaangażowaniu stworzyliśmy wielkie dzieło. Niniejsza książka jest nie tylko kompendium najnowszej wiedzy, lecz także narzędziem edukacyjnym dla obecnych i przyszłych specjalistów z wielu dziedzin medycyny. Zawarte w niej treści stanowią doskonałą bazę dla studentów, pomagając im zrozumieć złożoność hepatologii.

Chciałbym podkreślić nieocenioną rolę pani Ingi Markiewicz, wydawcy PZWL, która z ogromnym zaangażowaniem i profesjonalizmem opiekowała się całym procesem wydawniczym. Jej wsparcie było kluczem do realizacji tego ambitnego projektu.

Dziękuję także mojej Rodzinie, której cierpliwość i zrozumienie były dla mnie nieocenionym oparciem w trakcie prac nad książką.

Zachęcając do zapoznania się z monografią, mam nadzieję, że stanie się ona źródłem wiedzy dla lekarzy specjalistów, studentów i pacjentów oraz przyczyni się do lepszego zrozumienia chorób wątroby.

Anatol PanasiukSŁOWO WSTĘPNE PROFESORA ANDRZEJA HABIORA

„Hepatologia”, pod redakcją naukową prof. dr. hab. n. med. Anatola Panasiuka, wydana przez wydawnictwo PWN i jego markę PZWL, jest pierwszym w historii polskiej medycyny dziełem zawierającym całokształt aktualnej wiedzy na temat budowy, funkcji oraz chorób wątroby i dróg żółciowych człowieka. Licząca ponad tysiąc stron książka, będąca owocem pracy kilkudziesięciu autorów, dostarcza najistotniejszych wiadomości na temat etiopatogenezy i leczenia chorób wątroby w uporządkowanej i przystępnej formie (m.in. dzięki świetnie zaplanowanym wykresom i tabelom oraz najwyższej jakości fotografiom).

Autor pierwszego rozdziału książki, poświęconego dziejom hepatologii, przedstawia wielowiekową historię fascynacji człowieka jego największym wewnętrznym narządem, która niewątpliwie wzbudzi u czytelnika zainteresowanie tą tematyką i chęć kontynuowania lektury dzieła, a także historię hepatologii światowej, z której wyrasta współczesna nauka i praktyka kliniczna. Natomiast rozdział drugi – „Sztuczna inteligencja w hepatologii” – dotyczy możliwości wykorzystania coraz częściej stosowanych w medycynie zaawansowanych systemów komputerowych, które mogą w istotny sposób wspomóc pracę lekarzy (a może kiedyś ich zastąpią?). Oba te rozdziały są „klamrami” zamykającymi historię i perspektywy hepatologii. W pozostałych 56 rozdziałach omówiono najczęściej występujące choroby wątroby, a także choroby rzadkie w polskiej populacji i w naszej szerokości geograficznej. Zaletą książki jest rozszerzenie tematyki o patologie innych narządów i układów, w których dochodzi do dysfunkcji wątroby, m.in. o uszkodzenia wątroby występujące w ogólnoustrojowych zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych oraz u osób u zakażonych wirusem HIV. Godne polecenia są rozdziały dotyczące następstw pierwotnych chorób wątroby w innych układach i narządach, np. powikłań hematologicznych. Redagując dzieło, nie zapomniano o bardzo często poruszanym dziś zagadnieniu mikrobioty i jej znaczeniu dla funkcjonowania wątroby.

Podkreślić należy, że autorzy unikali prezentowania hipotez i informacji niesprawdzonych (odnosi się to szczególnie do leków), co bardzo podnosi wartość dzieła, i starali się przestrzegać ustalonej struktury edytorskiej rozdziałów, co z kolei ułatwia śledzenie treści.

Dzieło może być bardzo przydatne w codziennej praktyce klinicznej lekarzy zajmujących się chorobami wątroby, ale nie tylko. „Hepatologia” zapewne zainteresuje również lekarzy innych specjalności oraz studentów, a być może także reprezentantów innych dziedzin nauk o zdrowiu, m.in. dietetyków i epidemiologów. I wreszcie książka ta może być cennym źródłem informacji dla naukowców, ponieważ treści wielu rozdziałów stanowią bardzo dobrą ilustrację powiązania wyników badań podstawowych (dotyczących zaburzeń genetycznych czy molekularnych na poziomie komórkowym) z klinicznym obrazem chorób wątroby.

Uważam, że jest to wartościowa i bardzo potrzebna pozycja wydawnicza, którą rekomenduję wszystkim osobom interesującym się chorobami wątroby.

Andrzej HabiorSŁOWO WSTĘPNE PROFESORA JANUSZA CIANCIARY

W dwutomowej pracy zbiorczej zatytułowanej „Hepatologia”, pod redakcją prof. dr. hab. med. Anatola Panasiuka, problematyka hepatologiczna została przedstawiona przejrzyście i kompetentnie. W książce uwzględniono nowe osiągnięcia diagnostyczne, badawcze i terapeutyczne dotyczące chorób wątroby. Zaprezentowano w niej również nowe podejścia do zagadnień związanych z wtórnym uszkodzeniem wątroby. Autorami poszczególnych rozdziałów są doświadczeni naukowcy i specjaliści z określonych dziedzin medycyny.

Jeden z ważniejszych tematów omawianych w podręczniku stanowi niealkoholowe stłuszczenie wątroby związane z zaburzeniami metabolicznymi – najczęściej występująca choroba wątroby w Europie Środkowej i USA. W Polsce dotyczy ona około 20% tzw. zdrowej populacji. Autorzy rozdziałów o tej tematyce wskazują na złożoność problemu, ponieważ stłuszczeniu wątroby zwykle towarzyszą nadwaga, otyłość brzuszna, zaburzenia lipidowe, insulinooporność i nadciśnienie tętnicze. Stanowi to duże wyzwanie dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, jak również dla endokrynologów, diabetologów i internistów. Ich rola polega na wczesnej identyfikacji osób zagrożonych włóknieniem wątroby i na leczeniu zespołu metabolicznego. Ten narastający od wielu lat problem, który stwarza zagrożenie dla zdrowia publicznego, ma charakter interdyscyplinarny i wymaga pogłębienia wiedzy na ten temat przez lekarzy wielu specjalności.

Nowością w medycynie, w tym w hepatologii, jest wykorzystanie sztucznej inteligencji. W podręczniku w przystępny sposób przedstawiono możliwości zastosowania zaawansowanych systemów komputerowych, z omówieniem wad i zagrożeń. Kolejnym ciekawym problemem jest dysbioza jelitowa i jej udział w indukcji patologii wątroby. To mało poznane zagrożenie może być odpowiedzialne za rozwój choroby wątroby prowadzącej do marskości tego narządu. Autor rozdziału poświęconego dysbiozie przejrzyście przedstawił to zagadnienie.

Bardzo kompetentnie przygotowany został rozdział dotyczący diagnostyki obrazowej wątroby i dróg żółciowych, w którym szeroko omówiono takie badania, jak: USG, TK, MRCP, ERCP i EUS, potwierdzając duże możliwości diagnostyczne technik obrazowania. Wiedza na temat stosowania technik badawczych w określonych sytuacjach medycznych z pewnością przełoży się na właściwe ich wykorzystanie. Wartościowe są również rozdziały dotyczące problemów chorób wątroby u dzieci.

W ostatnich latach w hepatologii dokonał się znaczny postęp. Redaktor naukowy i współautorzy tego podręcznika dołożyli starań, aby przedstawić w nim najnowszą wiedzę, spełniającą wymagania współczesnej medycyny. Hepatologia jest szybko rozwijającą się, obszerną dziedziną nauki, która powinna być formalnie uznana za specjalizację.

Zwraca uwagę techniczna strona podręcznika. Zdjęcia, tabele i ryciny uważam za dodatkową wartość – są one bardzo pomocne we właściwym odbiorze tekstu.

W podsumowaniu pragnę podkreślić nowatorski charakter pracy, która zawiera wiele szczegółowych informacji o dużej wartości praktycznej. Bardzo polecam ją lekarzom wszystkich specjalności.

Janusz CianciaraSŁOWO WSTĘPNE PROFESORA JAROSŁAWA REGUŁY

Monografia „Hepatologia”, pod redakcją naukową prof. dr. hab. n. med. Anatola Panasiuka, wydana przez wydawnictwo PWN i jego markę PZWL, to dzieło niezwykłe i godne polecenia, które powinno się znaleźć w bibliotece lekarzy praktyków wielu specjalności oraz naukowców zajmujących się zarówno naukami medycznymi, jak i naukami podstawowymi.

Niezwykłość tego dzieła wynika z wielu przyczyn. Przede wszystkim jest to książka multidyscyplinarna i uwzględniająca różne punkty widzenia. Do jej napisania zaproszono nie tylko gastroenterologów i hepatologów, lecz także fizjologów, biochemików, histopatologów, farmakologów, toksykologów, radiologów, chirurgów, transplantologów, pediatrów, anestezjologów, specjalistów chorób zakaźnych i tropikalnych, onkologów, dietetyków i rehabilitantów, a nawet informatyków.

Publikacja jest bardzo obszerna – liczy ponad 1000 stron i składa się z 58 rozdziałów. Autorzy są autorytetami w swoich dziedzinach, pochodzącymi z polskich uczelni i ośrodków o ustalonej renomie. Odbiorcami dzieła mogą i powinni być lekarze odbywający szkolenia specjalizacyjne, lekarze praktycy zajmujący się pacjentami z chorobami internistycznymi, gastroenterologicznymi, hepatologicznymi, chirurgicznymi i innymi schorzeniami, w których funkcjonowanie wątroby może mieć znaczenie, a także studenci medycyny i innych kierunków, którzy pragną pogłębić swoją wiedzę do poziomu naprawdę bardzo szczegółowego.

Układ rozdziałów jest typowy dla podręczników medycyny, a ilustracje stanowią doskonałe uzupełnienie treści i pozwalają lepiej zrozumieć omawiane problemy.

Monografię oceniam bardzo wysoko – jest naprawdę potrzebna polskim lekarzom. Powinna przyczynić się do poprawy opieki nad pacjentami z problemami hepatologicznymi.

Jarosław Reguła