Inteligentne miasta - ebook

WSTĘP

Miasto jest wytworem człowieka. Akt jego tworzenia zaczął się z chwilą powstania pierwszych cywilizacji i trwa, jako nieodłączna cześć historii ludzkości, do dziś. Miasto jest tworem człowieka, płodem jego rozumu, pracy i woli. W mieście rodzą się i stąd rozprzestrzeniają się nowe idee. Główne miasta nazywa się często duchowymi pracowniami ludzkości, twórczymi laboratoriami.

W 2022 roku liczba ludności świata wynosiła około 8 mld osób, z czego ponad 57% mieszkało w miastach. Ziemia stała się planetą miast, a proces urbanizacji jest jednym z najbardziej uderzających przejawów współczesnej cywilizacji.

W większości krajów świata wzrasta liczba miast i udział ludności miejskiej. Szacuje się, że w 2030 roku udział mieszkańców miast w zaludnieniu naszej planety zwiększy się do 60% (w 1950 roku było to 30%). Na podstawie analiz światowych tendencji oraz opracowań i prognoz ekspertów możemy zaryzykować twierdzenie, że miasta są przyszłością ziemskiej cywilizacji. Stąd też problematyka zrównoważonego rozwoju miast, zmniejszenia negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko, podniesienia jego efektywności gospodarczej w wykorzystaniu zasobów naturalnych w celu poprawy jakości życia mieszkańców miast i poprawy kondycji ekologicznej naszej planety przykuwa uwagę światowej społeczności, uczonych, polityków, przywódców różnych Kościołów, włodarzy miast i mediów.

Wszystkie dyskusje, jakie toczą się wokół miast, w tym i na światowych forach miejskich – World Urban Forum (WUF), na których co dwa lata (począwszy od 2002 roku) zbierają się przedstawiciele nauki, polityki, mediów, samorządowcy, przedstawiciele różnych organizacji (np. Cities Alliance), (pierwsze WUF odbyło się w Nairobi w 2002 roku, ostanie w Katowicach w 2022 roku), mają na celu podniesienie świadomości przedstawicieli magistratów, mieszkańców, polityków, strategów, planistów w zakresie wdrażania zrównoważonej urbanizacji. Debaty, wymiana doświadczeń i praktyk mają zwiększyć koordynację i współpracę między różnymi podmiotami dla rozwoju i wdrażania zrównoważonej urbanizacji.

Kluczowymi sprawami dla współczesnego świata są m.in. zwiększanie efektywności energetycznej i redukcja emisji gazów cieplarnianych; ograniczenie nadmiernego transportu prywatnego, poprawa w zakresie dostępności i oszczędności wody oraz dostępności zasobów słodkiej wody; utylizacja i zarządzanie odpadami; gospodarka wodno-ściekowa. Na światowych forach miejskich mówi się o degradacji środowiska naturalnego, o negatywnych tendencjach zmian klimatycznych i pogarszaniu się jakości życia na naszej planecie, ale co najważniejsze wskazuje się kierunki działań, by osiągnąć równowagę ekologiczną i zapewnić zrównoważony rozwój miast. Na przykład w ostatnim World Urban Forum (WUF11 w 2022 r.) w Katowicach dyskutowano o przyszłości i rozwoju miast. Uczestniczyło w nim ponad 10 tys. osób ze 174 państw i ponad 6 tys. osób, które brały udział online. Dzięki temu WUF było dostępne niemal w każdym zakątku świata.

Z prognoz wynika, że w 2050 roku w miastach będzie mieszkało 68% ludności naszej planety, a miasta cały czas kumulują swój społeczny i gospodarczy potencjał, demonstrują swoją zadziwiającą żywotność i umiejętność życia w zmieniającej się rzeczywistości, umiejętność rozwiązywania wielu problemów społecznych, gospodarczych, ekologicznych i innych. Nie ma jak do tej pory żadnej zadowalającej możliwości zastąpienia miast inną formą osadnictwa. Dlatego powinniśmy dbać o to, by życie w miastach było zdrowe, przyjazne i wygodne, nie powinniśmy niszczyć środowiska naturalnego, zaśmiecać naszego globu i postępować nieetycznie wobec środowiska i innych mieszkańców naszej planety. W działania te wpisuje się koncepcja zrównoważonej urbanizacji z wdrażaniem idei inteligentnych miast, w różnych płaszczyznach działalności człowieka w mieście (którą należy szeroko wdrażać i propagować).

Z punktu widzenia koncepcji teoretycznej książka dzieli się na trzy integralne części.

W części pierwszej omówiono koncentrację ludności w miastach i fenomen urbanizacji oraz problemy i konsekwencje urbanizacji (pozytywne i negatywne), by na tym tle dostrzec, dlaczego tak konieczne i istotne dla współczesnego świata jest wdrażanie idei inteligentnego miasta (_smart city_). W części drugiej przedstawiono ideę i koncepcje inteligentnego miasta. Zwrócono uwagę na wieloaspektowość tego pojęcia, a w związku z tym na różnorodność koncepcji wdrożeniowych. W części trzeciej, wychodząc z założenia, że słowa uczą, a przykłady pociągają, omówiono doświadczenia miast europejskich, amerykańskich, azjatyckich, australijskich i afrykańskich w zakresie wdrażania koncepcji inteligentnych miast. Wyróżniono inteligentne miasta, które wdrażają rozwiązania przyczyniające się do zmniejszania presji na środowisko naturalne (zielone technologie, efektywność energetyczna, proekologiczne rozwiązania transportowe, odnawialne źródła energii, gospodarka odpadami, ekologiczne rozwiązania budowlane itp.). Publikację zakończono podsumowaniem, w którym wskazano, że krzewienie idei inteligentnych miast jest wyzwaniem XXI wieku i może być lekcją dla zurbanizowanego świata.

Celem książki jest próba przedstawienia Czytelnikom idei i koncepcji inteligentnych miast oraz ich wdrożeń w kontekście łagodzenia problemów związanych z urbanizacją. Wyjaśnienia, czym jest inteligentne miasto i na jakich koncepcjach się opiera. Pokazania, dlaczego szerzenie idei i koncepcji inteligentnych miast jest koniecznym wyzwaniem XXI wieku. Bowiem niezależnie od tego, gdzie pracujemy i gdzie mieszkamy, wszyscy w mniejszym lub większym stopniu jesteśmy zainteresowani jakością środowiska, harmonijnym rozwojem miast, racjonalnym rozplanowaniem sieci transportowej, redukcją odpadów, niekontrolowaną ekspansją miast na tereny wiejskie, redukcją zanieczyszczeń powietrza w miastach i innymi podobnymi problemami. W obecnych czasach poprzez większy udział publiczny w procesie stanowienia o mieście coraz częściej mamy możliwość wpływania na decyzje, które będą oddziaływały na sposób rozwoju miast w przyszłości, uwzględniający przesłanie, jakie wynika z wdrażania idei inteligentnych miast.

Podręcznik może być pewnym elementem łańcucha edukacji proekologicznej w zakresie relacji człowiek – miasto – środowisko. Adresowany jest zarówno do studentów różnych kierunków studiów (którym problematyka ochrony środowiska i zrównoważonego/optymalnego rozwoju miast i naszej planety jest szczególnie bliska), jak i do wykładowców oraz osób pracujących w administracji samorządowej, w instytucjach zajmujących się ochroną środowiska, rozwojem regionalnym, planowaniem i gospodarką przestrzenną, w organizacjach społecznych i innych ośrodkach mających wpływ na zrównoważony rozwój miast i regionów.

Niniejsza książka nie pretenduje do ukazania wszystkich aspektów wdrożeń idei i koncepcji inteligentnych miast, byłoby to wręcz niemożliwe. Autorka ma jednak nadzieję, że zaprezentowany materiał stanowi zarys wiadomości niezbędnych do bardziej interdyscyplinarnego spojrzenia na zrównoważony rozwój miast.

Praca uzupełniona jest w wybór bibliografii dotyczącej idei i sposobów wdrażania koncepcji _smart city_, dzięki której można dotrzeć do innych opracowań i poszerzyć swoją wiedzę.

Toruń, 19 lutego 2023 r. _Autorka_