Jakość życia przedsiębiorców. Między dobrobytem a dobrostanem - ebook

Autorka rozszerza badania nad przedsiębiorczością o dobrostan i zdrowie przedsiębiorców. Dowodzi, że wyznaczniki sukcesu zależą nie tylko od ekonomii podejmowanych działań, lecz także od psychologii w aspekcie doświadczania jakości życia. W tym kontekście łączy ekonomię z psychologią, co wpisuje się w obecnie rozwijany nurt badań tzw. ekonomii behawioralnej. W publikacji wskazano różnice między przedsiębiorcami a innymi grupami społeczno-zawodowymi w zakresie jakości życia, zanalizowano wewnętrzną strukturę jakości życia oraz przedyskutowano podmiotowe i pozapodmiotowe uwarunkowania dobrobytu i dobrostanu przedsiębiorców.

Na gruncie polskim nie prowadzono dotąd badań poświęconych jakości życia przedsiębiorców, uwzględniających tak szeroki zestaw zmiennych objaśniających. […] Istotną zaletą monografii Katarzyny Biegańskiej jest to, że pokazuje ona psychologiczny mechanizm poziomu dobrostanu i w związku z tym wskazuje na jego przyczyny. Jest to ważne, ponieważ zastosowana koncepcja badań i otrzymane wyniki dostarczają konkretnych narzędzi, pokazując sposób, w jaki można kontrolować jakość życia i ewentualnie zapobiegać nadmiernemu jego spadkowi, co wcale nierzadko dotyczy przedsiębiorców.

Z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Falkowskiego
SWPS w Warszawie

Wstęp 9

Rozdział 1. Przedsiębiorczość i przedsiębiorca – na styku ekonomii i psychologii 15

1.1. Przedsiębiorczość w ekonomii i zarządzaniu. Od Richarda Cantillona po Petera E. Druckera 17

1.1.1. Przedsiębiorczość a intraprzedsiębiorczość 20

1.2. Badania nad przedsiębiorczością – perspektywa psychologiczna 22

1.2.1. Definicje i koncepcje psychologiczne – osobowość, działanie i myślenie przedsiębiorcze 22

1.2.1.1. Osobowościowe dopasowanie do środowiska pracy a efektywność i dobrostan przedsiębiorców 31

1.3. Wybrane aspekty funkcjonowania przedsiębiorców 34

1.3.1. Proces przedsiębiorczy według Global Entrepreneurship Polska 34

1.3.2. Przedsiębiorczość z wyboru i z konieczności – motywacja w inicjowaniu działalności gospodarczej 36

1.3.3. Strach przed porażką w biznesie – płeć przedsiębiorcy 38

1.3.4. Obiektywne i subiektywne aspekty sukcesu przedsiębiorczego – satysfakcja przedsiębiorcza 39

1.4. Podsumowanie i inspiracje do badań własnych 43

Rozdział 2. Jakość życia – różne perspektywy teoretyczne i badawcze 45

2.1. Jakość życia jako problematyka badań naukowych 46

2.1.1. Jakość życia na gruncie różnych nauk 47

2.1.2. Filozoficzne doktryny szczęścia 52

2.1.3. Jak psychologia czerpie z tradycji filozoficznej – hedonizm i eudajmonizm 55

2.2. Jakość życia w psychologii – szczęście, dobrostan, zadowolenie 56

2.2.1. Typologia jakości życia i satysfakcji Ruuta Veenhovena 57

2.2.2. Subiektywne i obiektywne tendencje w ujmowaniu jakości życia. Dobrostan subiektywny, psychologiczny i społeczny 59

2.2.3. Poznawczy i emocjonalny aspekt zadowolenia z życia – wybrane problemy operacjonalizacji i pomiaru 66

2.3. Uwarunkowania dobrostanu – wybrane modele, teorie i badania 70

2.3.1. Dwa podstawowe modele szczęścia: „dół – góra” i „góra – dół” 71

2.3.2. Osobowościowe uwarunkowania dobrostanu 72

2.3.2.1. Wielka Piątka cech osobowości a dobrostan 73

2.3.2.2. Nadzieja na sukces, samoocena i poczucie własnej skuteczności 78

2.3.3. Dobrobyt a dobrostan 82

2.3.3.1. Pozytywne i negatywne aspekty zarabiania i posiadania pieniędzy 83

2.3.3.2. Teoria potrzeb Ruuta Veenhovena kontra paradoks Richarda Easterlina 87

2.3.3.3. Aspiracje finansowe – teoria porównań Alexa C. Michalosa i Ronalda Ingleharta 89

2.3.3.4. Dobrostan jako przyczyna sukcesu finansowego 91

2.3.4. Dobrostan a subiektywne zdrowie i stres 93

2.3.4.1. Zdrowie fizyczne i psychiczne a dobrostan 94

2.3.4.2. Stres a satysfakcja życiowa 97

2.3.5. Realizacja celów osobistych, autodeterminacja i zaangażowanie – motywacyjne teorie dobrostanu 99

2.3.6. Wybrane mechanizmy sprzyjające dobrostanowi – adaptacja, dyspozycje biologiczne, szczęśliwy atraktor 103

2.4. Podsumowanie. Przyjęte definicje i inspiracje do badań własnych 106

Rozdział 3. Psychologiczne i finansowe aspekty funkcjonowania przedsiębiorców – między dobrobytem a dobrostanem 111

3.1. Zdrowie i stres ludzi biznesu 111

3.1.1. Czynniki uciążliwości pracy w biznesie 111

3.1.2. Czy przedsiębiorcy doświadczają stresu w większym stopniu niż inni pracownicy? 114

3.1.3. Dobrostan, zdrowie psychiczne i fizyczne przedsiębiorców – przegląd wybranych badań 116

3.1.3.1. Dobrostan przedsiębiorców w kontekście ich predyspozycji psychologicznych i cech środowiska biznesowego 116

3.1.3.2. Doświadczanie afektu negatywnego i pozytywnego a prowadzenie firmy 118

3.1.3.3. Przedsiębiorcy a pracownicy najemni 119

3.1.3.4. Samozatrudnieni przedsiębiorcy a pracownicy najemni 122

3.2. Finanse przedsiębiorców a dobrostan i stres 124

3.2.1. Dochód i jego zmiany a satysfakcja finansowa przedsiębiorców. Funkcja użyteczności pieniądza – od Eugene’a Galantera po Daniela Kahnemana i Amosa Tversky’ego 124

3.2.2. Aspiracje finansowe przedsiębiorców w kontekście wewnętrznej i zewnętrznej motywacji a dobrostan. Teoria autodeterminacji Richarda M. Ryana i Edwarda L. Deciego oraz badania T. Kassera i R. Ryana 126

3.2.3. Trudności finansowe przedsiębiorców a dobrostan – wzajemne relacje 131

3.3. Jakość życia przedsiębiorców polskich w świetle raportu GEM, Diagnozy Społecznej i badań własnych 134

3.4. Podsumowanie. Inspiracje do badania jakości życia przedsiębiorców 139

Rozdział 4. Metodologia badań własnych 141

4.1. Model teoretyczny, ogólne i szczegółowe założenia badawcze 142

4.2. Hipotezy i pytania badawcze 145

4.3. Metody pomiaru i wskaźniki zmiennych 161

4.3.1. Ankieta własna 162

4.3.2. Skala Satysfakcji z Życia (SWLS) E. Dienera, R. A. Emmonsa, R. J. Larsena i S. Griffina 164

4.3.3. Skala Afektywnego Bilansu Doświadczeń N. Bradburna 164

4.3.4. Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia GHQ-28 D. Goldberga 164

4.3.5. Inwentarz Osobowości NEO-FFI P. T. Costy i R. R. McCrae 166

4.3.6. Skala Samooceny SES M. Rosenberga 166

4.3.7. Skala Uogólnionej Własnej Skuteczności GSES R. Schwarzera i M. Jerusalema 167

4.3.8. Kwestionariusz Nadziei na Sukces KNS C. R. Snydera 167

4.3.9. Skala Odczuwanego Stresu PSS-10 S. Cohena, T. Kamarcka i R. Mermeinsteina 168

4.4. Procedura badań i charakterystyka osób badanych 168

4.5. Statystyczne opracowanie wyników 170

Rozdział 5. Psychologiczny portret przedsiębiorcy w świetle badań własnych 171

5.1. Wprowadzenie – charakterystyka badanych grup 171

5.2. Cechy demograficzne badanych przedsiębiorców 172

5.3. Wybrane charakterystyki działalności gospodarczej 175

5.4. Psychologiczny portret przedsiębiorców 177

5.4.1. Cechy podmiotowe 177

5.4.2. Bilans korzyści i ocena swojego położenia w biznesie 185

Rozdział 6. Jakość życia przedsiębiorców – jej wymiary i wzajemne relacje między nimi 195

6.1. Jakość życia przedsiębiorców w porównaniu z innymi grupami 195

6.1.1. Ocena dobrostanu 195

6.1.2. Ocena dobrobytu 198

6.2. Relacje między różnymi aspektami dobrobytu i dobrostanu – przedsiębiorcy versus inne grupy 202

6.3. Relacje między różnymi aspektami dobrobytu i dobrostanu ogólnego a dobrostanem fizycznym i psychicznym przedsiębiorców 207

Rozdział 7. Podmiotowe uwarunkowania jakości życia przedsiębiorców 221

7.1. Uwarunkowania dobrostanu poznawczego i emocjonalnego przedsiębiorców 221

7.1.1. Czynniki Wielkiej Piątki a dobrostan poznawczy i emocjonalny 222

7.1.2. Przekonania na własny temat a dobrostan poznawczy i emocjonalny 227

7.2. Uwarunkowania dobrostanu psychicznego i fizycznego przedsiębiorców 229

7.2.1. Czynniki Wielkiej Piątki a dobrostan psychiczny i fizyczny 229

7.2.2. Przekonania na własny temat a dobrostan psychiczny i fizyczny 231

7.3. Cechy podmiotowe a dobrostan poznawczy, emocjonalny oraz psychiczny i fizyczny przedsiębiorców – modele dobrostanu przedsiębiorców 232

7.4. Uwarunkowania dobrobytu przedsiębiorców 238

7.4.1. Czynniki Wielkiej Piątki a dobrobyt 238

7.4.2. Przekonania na własny temat a dobrobyt 241

Rozdział 8. Bilans korzyści i ocena swojego położenia w biznesie a jakość życia przedsiębiorców 245

8.1. Stres związany z aktywnością zawodową i strach przed porażką a dobrostan i dobrobyt 245

8.2. Aspiracje finansowe a jakość życia przedsiębiorców 254

8.3. Poczucie odniesienia sukcesu w biznesie a dobrostan, dobrobyt i wybrane miary powodzenia firmy 259

8.4. Funkcjonowanie w biznesie a jakość życia przedsiębiorców 262

8.5. Zaangażowanie w prowadzenie firmy a jakość życia przedsiębiorców 265

8.6. Przedsiębiorczość z wyboru i z konieczności oraz posiadanie wspólnika a jakość życia przedsiębiorców 266

Rozdział 9. Uwarunkowania dobrostanu i dobrobytu przedsiębiorców – synteza 273

9.1. Czynniki podmiotowe oraz bilans korzyści w biznesie jako uwarunkowania dobrostanu – ujęcie integralne 273

9.2. Dobrostan jako uwarunkowanie dobrobytu przedsiębiorców (na tle innych czynników) 281

Rozdział 10. Podsumowanie i dyskusja 285

10.1. Psychologiczny portret przedsiębiorcy na tle pozostałych grup 287

10.2. Bilans korzyści i ocena swojego położenia w biznesie 288

10.3. Jakość życia przedsiębiorców w porównaniu do innych grup społeczno-zawodowych 294

10.4. Relacje między różnymi aspektami dobrobytu i dobrostanu 297

10.5. Podmiotowe uwarunkowania jakości życia przedsiębiorców 301

10.5.1. Uwarunkowania dobrostanu 301

10.5.2. Uwarunkowania dobrobytu 307

10.6. Bilans korzyści i ocena swojego położenia w biznesie a jakość życia przedsiębiorców 309

10.7. Podsumowanie. Wybrane wyniki 318

10.8. Uwagi końcowe 320

Bibliografia 325

Spis tabel 351

Spis rysunków 355

Aneks 357

Ankieta 373

Summary 377