Konstytucja Rzeczypospolitej z 17 marca 1921 r. W setną rocznicę uchwalenia - ebook

W 2018 roku minęła setna rocznica odzyskania przez państwo polskie, po 123 latach zaborów, niepodległości. Waga tego wydarzenia, a także jego wymiar symboliczny, jest nie do przecenienia. Był to czas radości i odrodzenia narodowej dumy, ale zarówno dla tworzącego się dopiero ośrodka władzy, jak i całego narodu – czas wyzwań. Trudności, z jakimi musieli zmierzyć się reformatorzy, uwidaczniały się na każdym kroku, we wszystkich dziedzinach życia. Choć państwo polskie powstawało z trzech odmiennych tworów państwowych o diametralnie różnej rzeczywistości gospodarczej, politycznej i prawnej, z których trzeba było utworzyć jedną, to elementem spajającym te części była tożsamość narodowa, wspólna kultura i historia.

Odzyskana przez Polskę w 1918 roku suwerenność państwowa dała początek długiej i krętej drodze reform, jaką musieli przebyć Polacy przez kolejne 20 lat. Ich założeniem było odzyskanie wewnętrznej spójności Rzeczypospolitej na wszystkich płaszczyznach, a także zaistnienie na arenie międzynarodowej jako suwerenne państwo. Towarzyszyły tym działaniom z jednej strony brak doświadczenia, a nawet niezbędnej wiedzy, z drugiej – ostra walka polityczna, która niekiedy wpływała na kierunek reform, ich pośpiech, który powodował, że zmiany przebiegały w niewyobrażalnym, na dzisiejsze czasy, tempie. Niemniej, w ciągu zaledwie dwóch dekad, Rzeczpospolita nie tylko odrodziła się jako państwo, lecz także wykonała ogromny skok cywilizacyjny.

Oddajemy do Państwa rąk publikację, w której chcieliśmy pokazać, z jak wieloma problemami musieli się zmierzyć się ówcześni reprezentanci organów władzy, podejmując działania mające na celu stworzenie jednolitych struktur organizacyjnych i wspólnego systemu prawnego dla odzyskanego bytu państwowego.

Słowo wstępne (Aldona Domańska, Anna Michalak) 9

Dorota Wiśniewska – Konstytucja marcowa na tle wybranych europejskich ustaw zasadniczych (Republiki Weimarskiej, Austrii, Czechosłowacji, republik bałtyckich) 13

Małgorzata Babula – Trajektoria odcinkowa stu lat obowiązywania zasady bezpośredniego stosowania konstytucji 31

Anna Michalak – Zasada dwuizbowości polskiego parlamentu – nostalgia ustrojodawcy czy uzasadniona, lecz niewykorzystana potrzeba? 47

Dariusz Górecki – Zasada republikańskiej formy państwa 65

Konrad Składowski – Zasada podziału władz w konstytucjach z 1921 r. i 1997 r. 83

Jacek Zaleśny – Zasada rządów parlamentarnych w Konstytucji z 17 marca 1921 r. 95

Jerzy Ciapała – Konstytucja pisana a „konstytucja” rzeczywista – uwagi na tle pozycji ustrojowej Prezydenta RP w okresie obowiązywania Konstytucji marcowej 111

Aldona Domańska – Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta RP – pozory czy gwarancja demokracji? 123

Jerzy Szukalski – Instytucja odpowiedzialności konstytucyjnej ministrów w regulacjach Konstytucji z 17 marca 1921 r. i Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. – ujęcie porównawcze 139

Magdalena Wrzalik – Odpowiedzialność polityczna rządu w świetle Konstytucji marcowej z 1921 r. 159

Robert K. Adamczewski – Władza sądownicza w Konstytucji z 17 marca 1921 r. i Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. 171

Ryszard Paweł Krawczyk – Samorząd terytorialny w II i III Rzeczypospolitej – tradycja, kontynuacja, myśl polityczna czy powrót do centralizacji? 191

Paweł Kuczma – Instytucje demokracji partycypacyjnej w Konstytucji marcowej na tle współczesnym 229

Krzysztof Skotnicki – Wpływ regulacji procedury ustawodawczej z okresu kształtowania się państwowości Polski po pierwszej wojnie światowej na obecną procedurę uchwalania ustaw 251

Magdalenia Lis – Najwyższa Izba Kontroli pod rządami konstytucji z 1921 r. i 1997 r 273

Monika Haczkowska – Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa na podstawie art. 121 Konstytucji marcowej 285

Krzysztof Eckhardt – Instytucja stanu nadzwyczajnego w konstytucjach z 1921 r. i 1997 r. – przykład udanej ewolucji ustrojowej 315

Anna Rytel-Warzocha – Formalna zmiana konstytucji w Konstytucji z 17 marca 1921 r. 339

Anna Domańska – Konstytucyjne podstawy ustroju gospodarczego. Polska droga do społecznej gospodarki rynkowej 361

Jakub Stępień – Stosunek państwa do wspólnot religijnych w Konstytucji RP z 1921 r. oraz 1997 r. Zarys problematyki 385

Agnieszka Gajda – Idea równości i równouprawnienia kobiet i mężczyzn w Konstytucji z 17 marca 1921 r. i w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. 409

Anna Rakowska-Trela – Zasada prawa do sądu 433

Beata Stępień-Załucka – Kształtowanie się zasad prawa wyborczego w Konstytucji z 1921 r. na tle wyzwań współczesności 445

Michał Bartoszewicz – Standardy ochrony praw językowych w Konstytucji marcowej ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości narodowych 463