Ocena oddziaływania na środowisko - ebook

WYKAZ SKRÓTÓW

GDOŚ – Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska)

JCWP – jednolite części wód powierzchniowych

JCWPd – jednolite części wód podziemnych

KIP – karta informacyjna przedsięwzięcia

kpa – Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2020 r., poz. 256 z późn. zm.)

LZO – lotne związki organiczne

OOŚ – Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2020 r., poz. 283, z późn. zm.) / ocena oddziaływania na środowisko

POŚ – Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2020 r., poz. 1219 z późn. zm.)

mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

NSA – Naczelny Sąd Administracyjny

PPIS – Powiatowy Państwowy Inspektor Sanitarny

rdoś – regionalna dyrekcja ochrony środowiska (regionalny dyrektor ochrony środowiska)

SKO – Samorządowe Kolegium Odwoławcze

WIOŚ – wojewódzki inspektorat ochrony środowiska

WSA – Wojewódzki Sąd AdministracyjnyPRZEDMOWA

Problematyka oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko jest ważnym elementem procedury administracyjnej przed wydaniem zezwolenia na jego realizację. W czasach, kiedy Polska przygotowywała się do wejścia do Unii Europejskiej i w pierwszych latach członkostwa, z początkiem XXI w. pojawiły się na rynku liczne poradniki na temat przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko . Od tego czasu stopniowo zmieniały się przepisy prawne, a w 2008 r. zmieniła się nawet podstawa prawna tej procedury, lecz zachowały się główne zasady jej przeprowadzania.

System ocen oddziaływania na środowisko miał również swoje czasopismo branżowe. W latach 1998–2010 wydawano kwartalnik „Problemy Ocen Środowiskowych”.

Ocena oddziaływania na środowisko była tematem publikacji , poświęcano też jej rozdziały w książkach , które ukazały się w języku angielskim. Z wydań polskich należy wymienić komentarze do ustawy OOŚ oraz monografie prawnicze omawiające procedurę postępowania w sprawie oceny oddziaływania i wymaganych dokumentów . Jedna z publikacji koncentruje się głównie na aspektach ekologicznych i monitoringu przyrodniczym ; jest ona dostępna bezpłatnie w wersji elektronicznej.

Odczuwalny jest brak na polskim rynku pozycji, w której znajdowałyby się podstawy teoretyczne procedury oceny oddziaływania na środowisko i rzeczywiste przykłady, uzupełnione wieloaspektowym spojrzeniem na tę procedurę z naciskiem na zagadnienia techniczne i inżynierskie.

W niniejszej książce w sposób całościowy i krytyczny opisano ocenę oddziaływania na środowisko zarówno od strony autora raportu, jak i organu administracji, który odnosi się do takiego dokumentu w toku wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Zamiarem autora było również opracowanie zagadnienia w taki sposób, aby książka mogła być podręcznikiem przeznaczonym dla studentów, którzy mogą ją wykorzystać podczas realizacji zajęć z zakresu oceny oddziaływania na środowisko.

Rysunki lub zdjęcia, przy których nie podano autorów, zostały wykonane przez autora książki.

W tym miejscu chciałbym bardzo podziękować za pomoc i konsultacje przy przygotowywaniu niniejszej książki dr. inż. Mariuszowi Hachułce z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego za cenne uwagi dotyczące skali porostowej oraz udostępnienie zdjęć. Dziękuję Pani dr hab. inż. Małgorzacie Szczesio, która konsultowała zagadnienia związane z Geograficznymi Systemami Informacyjnymi oraz opracowała mapę lesistości Polski (rys. 12.28) i mapę korytarzy ekologicznych (rys. 12.31). Dziękuję firmie „Przedsiębiorstwo Inżynierii Ogrodniczej DREWSMOL” za udostępnienie zdjęć dokumentujących mechaniczny sposób przesadzania dużych drzew.

Szczególne podziękowania składam dr hab. Edycie Sierce, prof. Uniwersytetu Śląskiego, za wiele cennych i szczegółowych uwag zgłoszonych podczas przygotowywania recenzji, które pozwoliły na lepsze opracowanie ostatecznej wersji niniejszej książki.

Szczególne podziękowania należą się również prof. dr. hab. inż. Wojciechowi Wolfowi, który wspierał mnie podczas prac nad książką oraz służył radą i pomocą w chwilach zwątpienia. Pani prof. dr hab. inż. Małgorzacie Iwonie Szynkowskiej-Jóźwik, Dziekan Wydziału Chemicznego Politechniki Łódzkiej, dziękuję za wsparcie finansowe umożliwiające wydanie niniejszej książki.

Autor zwraca się z prośbą do odbiorców o przesyłanie swoich uwag jak i zauważonych ewentualnych niedociągnięć na adres: [email protected], aby opracowanie mogło być udoskonalone.

Jeżeli książka spotka się z zainteresowaniem czytelników, to w ewentualnych kolejnych wydaniach autor obiecuje nanieść konieczne poprawki. Ponieważ nie ma możliwości, aby wszystkie tematy omówione zostały w sposób wyczerpujący, w wielu miejscach znajduje się odwołanie do bogatej literatury szczegółowej, również tej, która jest dostępna w Internecie.

W książce uwzględniono stan prawny na dzień 17 sierpnia 2020 r.WSTĘP

Standardowe podejście do ochrony środowiska jest wyprowadzane z filozofii „końca rury”. Zakładała ona eliminację aktualnych emisji, czyli problemu już istniejącego. Można zatem uznać, że nie są usuwane przyczyny emisji, ale dopiero jej skutki.

Ocena oddziaływania na środowisko, która narodziła się w Stanach Zjednoczonych w 1969 r., odwraca kolejność rozwiązywania problemu. Nie koncentruje się na usuwaniu już istniejącej emisji, ale na podejmowaniu działań, aby nie dopuścić do jej powstania, a jeżeli jest to niemożliwe – zminimalizować emisję i ograniczyć jej szkodliwe skutki. Okazało się, że takie podejście jest bardziej efektywne i dość szybko stało się obowiązkowym elementem procedury administracyjnej uzyskania pozwolenia na realizację planowanego przedsięwzięcia.

Głównym aktem prawnym regulującym w Polsce kwestię oceny oddziaływania na środowisko jest Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej: ustawa OOŚ). Ustawa ta wdraża do prawa polskiego zapisy dyrektyw europejskich:

• Dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne , zastąpionej przez Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. ;

• Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (dyrektywa siedliskowa) ;

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko ;

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającej dyrektywę Rady 90/313/EWG ;

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE ;

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli ;

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającej ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej) .

Rys. 1. Ocena oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko

Źródło: opracowanie własne na podstawie .

Środowisko nie jest statyczne. Ciągle zmieniają się jego różne parametry, szczególnie poziomy stężeń substancji i natężenia energii. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko polega na oszacowaniu średniej zmiany tych parametrów wywołanej jego realizacją (rys. 1).

Pojęcie „ocena oddziaływania na środowisko” oznacza nie tylko sporządzenie raportu oceny, ale całą procedurę, a więc postępowanie administracyjne, którego jednym z elementów jest raport oceny oddziaływania na środowisko . Dokładnie definiuje to art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy OOŚ, według którego przez ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko rozumie się postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, obejmujące w szczególności:

a) weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko;

b) uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień;

c) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.

Każdy z powyższych punktów jest wymagany do właściwego przeprowadzenia postępowania administracyjnego.1
HISTORIA OOŚ

Procedura oceny oddziaływania na środowisko jest metodologią działań na rzecz ochrony środowiska. Realizuje dwie zasady prawa ochrony środowiska: zasadę prewencji i zasadę przezorności. Kształtowała się w różny sposób w poszczególnych krajach, ale obecnie jest bardzo podobna na całym świecie.

Za pierwowzór tej procedury uznaje się powszechnie uchwaloną w 1969 r. w USA ustawę o państwowej polityce ochrony środowiska (NEPA – National Environmental Policy Act) , która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1970 r. Ustawa ta zobowiązywała wszystkie agencje federalne do przygotowania szczegółowych ocen wpływu na środowisko głównych przedsięwzięć federalnych, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko. Oceny te powinny mieć podejście inter­dyscyplinarne. Powinny również przewidywać wariant alternatywny planowanych działań . Oświadczenie to powszechnie nazwa się raportem o oddziaływaniu na środowisko (EIS – Environmental Impact Statement) oraz oceną środowiskową (EA – Environmental Assessments).

Zgodnie z przepisami ustawy NEPA ustanowiono Radę Prezydenta d/s Jakości Środowiska (CEQ – Council on Environmental Quality), do której obowiązków należą :

• zapewnienie przestrzegania przepisów ustawy NEPA przez agencje federalne;

• nadzorowanie właściwej realizacji procedury oceny oddziaływania na środowisko przez agencje federalne;

• wydawanie wytycznych i przepisów wykonawczych dla agencji federalnych w zakresie zgodności podejmowanych działań z ustawą NEPA.

Ustawa NEPA odnosiła się do oceny oddziaływania na środowisko planowanych projektów przygotowywanych przez agencje federalne. Według obecnej definicji była to strategiczna ocena oddziaływania na środowisko. Początkowo zmagano się z objętością towarzyszącej jej dokumentacji. I tak dokumentacja oceny oddziaływania na środowisko rurociągu produktów ropopochodnych na Alasce miała ok. 1,5 m wysokości !

Na mocy ustawy NEPA powołano w dniu 9 maja 1970 r. Agencję Ochrony Środowiska (EPA – Environmental Protection Agency), tj. niezależną agencję rządową koordynującą działania dotyczące jakości środowiska .

1.1. Historia wdrażania procedury oceny oddziaływania na świecie

Po wprowadzeniu procedury oceny oddziaływania na środowisko w USA, w niedługim czasie wdrożyły ją również inne kraje: Kanada (1973), Nowa Zelandia (1973), Australia (1974), Kolumbia (1974), Tajlandia (1975), Francja (1976), Filipiny (1978), Izrael (1981), Pakistan (1983), Japonia (1984), Włochy (1986), Holandia (1987) .

Europejska Wspólnota Gospodarcza w dniu 2 kwietnia 1979 r. przyjęła Dyrektywę Rady w sprawie ochrony dzikiego ptactwa 79/409/EWG, która powszechnie nazywana jest dyrektywą ptasią . Ta dyrektywa i późniejsza dyrektywa siedliskowa były podstawą regulacji prawnej obszarów Natura 2000. W załącznikach do tej dyrektywy podano wykazy gatunków ptaków, które powinny być chronione, oraz tych, na które można polować z uwzględnieniem określonych warunków. Została ona zastąpiona przez dyrektywę 2009/147/WE .

Europejska Wspólnota Gospodarcza w dniu 27 czerwca 1985 r. przyjęła Dyrektywę Rady 85/337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne . Wymusiła ona konieczność uzyskania zezwolenia na realizację przedsięwzięć, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko. Ponadto zezwolenie mogło być udzielone jedynie po uprzednim wykonaniu oceny możliwych znaczących skutków środowiskowych tych przedsięwzięć.

Ocena taka powinna być przeprowadzona na podstawie odpowiednich informacji dostarczonych przez inwestora. Dodatkowe uwagi mogą zgłaszać władze i obywatele zainteresowani danym przedsięwzięciem.

Dyrektywa miała cztery załączniki. Załącznik I zawierał wykaz przedsięwzięć, które obowiązkowo podlegały ocenie oddziaływania na środowisko, Załącznik II – wykaz przedsięwzięć, których oddziaływanie na środowisko miało być oceniane indywidualnie albo za pomocą progów lub kryteriów ustalonych przez każde z państw członków EWG, Załącznik III – kryteria selekcji, jakie należało zastosować podczas badania indywidualnego albo ustalania progów bądź kryteriów badania wpływu przedsięwzięcia na środowisko, a Załącznik IV – wykaz informacji, które ma obowiązek dostarczyć do instytucji przeprowadzającej ocenę przedsiębiorca planujący przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko.

Dyrektywa 85/337/EWG została zmieniona dyrektywą 97/11/WE , a ta z kolei zastąpiona przez dyrektywę 2011/92/UE , która została zmieniona dyrektywą 2014/52/EU .

W dniu 25 lutego 1991 r. podpisano w Espoo (Finlandia) Konwencję o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym (Konwencja z Espoo) . Konwencja ta reguluje problematykę ocen oddziaływania w sytuacji, gdy przedsięwzięcie z jednego kraju (kraj pochodzenia) może oddziaływać na inny kraj (kraj narażenia). Zawiera ona załączniki, w których kolejno podano: zestawienie rodzajów działalności, przed realizacją których prowadzona będzie transgraniczna ocena oddziaływania na środowisko (załącznik I); zawartość dokumentacji wymaganej do przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (załącznik II); kryteria wspomagające określenie znaczenia dla środowiska rodzajów działalności niewymienionych w załączniku I (załącznik III); zasady prowadzenia postępowania transgranicznego oddziaływania na środowisko (załącznik IV); elementy analizy porealizacyjnej (załącznik V); zasady współpracy dwustronnej (załącznik VI); zasady prowadzenia arbitrażu (załącznik VII).

W dniu 21 maja 1992 r. została przyjęta dyrektywa siedliskowa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory , która często nazywana jest również dyrektywą habitatową. Zawiera ona kilka załączników. Załącznik I określa typy siedlisk przyrodniczych ważnych dla wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony. Jako jego kontynuację, załącznik II zawiera wykaz gatunków roślin i zwierząt, których ochrona również wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony. W załączniku III zawarte są kryteria wyboru terenów kwalifikujących się do określenia jako tereny mające znaczenie dla wspólnoty i wyznaczenia ich jako specjalnych obszarów ochrony. W załączniku IV zestawione są gatunki roślin i zwierząt ważnych dla wspólnoty, które wymagają ścisłej ochrony. Kolejny załącznik V zawiera listę gatunków zwierząt i roślin, których pozyskiwanie ze stanu dzikiego i eksploatacja muszą być zgodne z ich zachowaniem we właściwym stanie ochrony. W załączniku VI podano zabronione metody chwytania i zabijania oraz sposoby transportu organizmów.

W dniach od 3 do 14 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro odbyła się Konferencja Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój”. Deklaracja końcowa zawierała 27 zasad, ustanowionych w celu osiągnięcia nowego i sprawiedliwego światowego partnerstwa, międzynarodowych porozumień korzystnych dla wszystkich i chroniących integralność światowego systemu środowiska i rozwoju przez stworzenie nowych form współpracy między państwami, podstawowymi grupami społecznymi i narodami. Zasada 17, odnosząca się do ocen oddziaływania na środowisko, brzmiała:

Ocena oddziaływania na środowisko, jako wewnętrzny instrument kontroli, musi być wykonywana dla tych zamierzonych działań, co do których można się spodziewać, że będą miały znacząco niekorzystny wpływ na środowisko i których realizacja wymaga podjęcia decyzji przez kompetentne organy władzy.

W 1996 r. została przyjęta przez Wspólnotę Europejską dyrektywa w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli 96/61/WE, zwana też dyrektywą IPPC . Celem tej dyrektywy była globalna ochrona środowiska, ogólne zmniejszenie emisji i oddziaływania na środowisko naturalne jako całości, więc pojawiły się w niej również elementy dotyczące oceny oddziaływania na środowisko. Ta dyrektywa została zastąpiona dyrektywą dotyczącą zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli 2008/1/WE , którą z kolei w 2010 r. zastąpiono dyrektywą w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) .

W dniu 25 czerwca 1998 r. w Aarhus została podpisana Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska . Co prawda nie dotyczy ona bezpośrednio procedury ocen oddziaływania na środowisko, ale reguluje prawo dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, jak również udziału społeczeństwa w postępowaniach dotyczących środowiska, które są ich nieodłącznymi elementami.

Z kolei problematykę strategicznych ocen oddziaływania na środowisko reguluje w Unii Europejskiej dyrektywa 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (SEA) .

1.2. Historia wdrażania procedury oceny oddziaływania w Polsce

Dnia 24 października 1974 r. została uchwalona ustawa Prawo wodne , która zawierała kilka rozwiązań przełomowych w swoim brzmieniu. Organ administracji prowadzący postępowanie został zobowiązany do odmówienia wydania pozwolenia wodnoprawnego w sytuacji, gdy sposób korzystania z wody jest sprzeczny z określonym w planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju kierunkiem rozwoju gospodarki narodowej albo ochroną środowiska, a zwłaszcza, jeżeli poziom wody uległby obniżeniu poniżej stanu niezbędnego ze względów biologicznych. Dodatkowo w sytuacji, gdy nie można ustalić, w jakim stopniu zamierzone korzystanie z wody może oddziaływać szkodliwie na interesy ludności, gospodarki narodowej lub środowiska, wydanie pozwolenia wodnoprawnego właściwy organ administracji mógł uzależnić od przedłożenia ekspertyzy wykonanej przez biegłego lub jednostkę organizacyjną wskazaną przez ten organ. Koszt ekspertyzy pokrywał wnioskodawca. Zarządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie ustanawiania biegłych w postępowaniu wodnoprawnym zostało wydane w 1975 r. .

Dnia 31 stycznia 1980 r. uchwalono ustawę o ochronie i kształtowaniu środowiska . Wprowadzała ona rozwiązania bardzo nowoczesne, jak na owe czasy. Upoważniała właściwy organ administracji do zażądania od inwestora, a także właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego albo zespołu obiektów, opinii na temat oddziaływania inwestycji lub obiektu budowlanego albo zespołu obiektów na środowisko, sporządzonej przez wskazanego rzeczoznawcę. Koszt takiej opinii pokrywał zobowiązany. W sytuacji, gdy nie przedłożył jej w wyznaczonym terminie, jej wykonanie mogło zostać zlecone na jego koszt. Opinie mogły wykonywać osoby wpisane na listę rzeczoznawców prowadzoną przez Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska reprezentujące: szkoły wyższe, placówki naukowe, instytuty naukowo-badawcze, stowarzyszenia naukowe, naukowo-techniczne i osoby fizyczne. Ustawa przewidziała również możliwość tworzenia stref ochronnych wokół zakładów, które – mimo zastosowania odpowiednich rozwiązań technicznych – nie mogą wyeliminować lub ograniczyć szkodliwego oddziaływania na środowisko spowodowanego działalnością wykonywaną na tym terenie, a jednocześnie interes społeczny przemawia za utrzymaniem takiej działalności.

Na mocy Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o utworzeniu Urzędu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej obowiązki Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony środowiska przejął Minister – Kierownik Urzędu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a w 1987 r. – Minister Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych na mocy Ustawy z dnia 23 października 1987 r. o zmianach w zakresie działania niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej .

Dnia 12 lipca 1984 r. została uchwalona ustawa o planowaniu przestrzennym . Przewidziano w niej udostępnianie do publicznego wglądu treści założeń do przygotowywanych projektów i planów oraz zbieranie uwag obywateli, organizacji samorządowych, społecznych, spółdzielczych i zawodowych, a także opinii specjalistów w danej dziedzinie. Miejscowe plany ogólne powinny uwzględniać przyrodnicze, społeczne, ekonomiczne, kulturowe i krajobrazowe warunki przestrzennego zagospodarowania danego terenu oraz cele i zasady polityki przestrzennej analizowanych obszarów, w tym warunki i sposoby:

• zagospodarowania i wykorzystania gruntów;

• ochrony zdrowia;

• ochrony środowiska;

• ochrony dóbr kultury i wartości krajobrazowych;

• kształtowania infrastruktury technicznej i społecznej;

• kształtowania struktur przestrzennych;

• rozwiązań architektonicznych i budowlanych.

Były to, choć jeszcze nienazwane, ale już pierwowzory ocen oddziaływania na środowisko dokumentów planistycznych, czyli strategiczne oceny oddziaływania.

Dnia 27 marca W 1985 r. określono rodzaje inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi na mocy zarządzenia Ministra – Kierownika Urzędu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej .

W 1989 r. została zmieniona ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska . W wyniku tej zmiany termin „opinia” zastąpiono „oceną oddziaływania”. Ustawa upoważniła jednocześnie Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych do określenia warunków, jakim powinna odpowiadać ocena oddziaływania inwestycji, obiektu budowlanego lub zespołu obiektów na środowisko oraz rozwiązań projektowych inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska. Upoważniono również właściwy terenowy organ administracji do ustanawiania, w formie decyzji, strefy ochronnej. Wskazano, że w tej decyzji powinny być określone jednocześnie obszar strefy oraz warunki jej zagospodarowania i użytkowania. Rada Ministrów została upoważniona do wydania rozporządzenia, które określi tryb i warunki ustanawiania, zagospodarowywania i użytkowania stref ochronnych.

W 1990 r. określono wymagania, jakim powinna odpowiadać ocena oddziaływania na środowisko (Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leś­nictwa z dnia 23 kwietnia 1990 r. w sprawie inwestycji szczególnie szkodliwych dla środo­wiska i zdrowia ludzi oraz warunków, jakim powinna odpowiadać sporządzona przez rzeczoznawcę ocena oddziaływania inwestycji i obiektów budowlanych na środowisko) .

W 1991 r. uchwalono Ustawę z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody . Wprowadziła ona prawo do korzystania przez organy ochrony przyrody z opinii biegłych w zakresie ochrony przyrody. Zasady kwalifikacji oraz tryb nadawania uprawnień biegłych zlecono do określenia w Zarządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 14 kwietnia 1993 r. w sprawie kwalifikacji oraz trybu nadawania uprawnień biegłym w zakresie ochrony przyrody .

W 1993 r. na mocy Ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz ustawy – Prawo wodne pojęcie „rzeczoznawca” zastąpiono określeniem „biegły z listy rzeczoznawców Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa”. Upoważniono również ministra do określenia, w formie rozporządzenia, wymagań, jakim powinien odpowiadać biegły z listy rzeczoznawców, oraz tryb ich stwierdzania i koszty postępowania w tych sprawach.

W 1994 r. uchwalono Ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym . Nałożyła ona obowiązek przedkładania prognozy skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania na środowisko przyrodnicze. Dodatkowo ustawa zobowiązała Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej do określenia w drodze rozporządzenia rodzajów inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska. Ministrowie powinni również określić wymagania, jakim powinny odpowiadać prognozy skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko, i wymagania odnośnie do oceny oddziaływania na środowisko przyrodnicze ocenianych inwestycji. Analizy te mogły być wykonywane tylko przez biegłych z listy rzeczoznawców Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Również w 1994 r. została uchwalona Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym . Nakładała ona obowiązek przedstawiania oceny oddziaływania autostrady na środowisko, grunty rolne i leśne oraz dobra kultury. Oceny oddziaływania autostrady na środowisko musiały być wykonywane przez biegłych wskazanych przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, natomiast oceny oddziaływania na dobra kultury – przez biegłego z listy rzeczoznawców Ministra Kultury i Sztuki. Dodatkowo ustawa zobowiązała niektórych ministrów do określenia wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania na środowisko – Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 czerwca 1995 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać oceny oddziaływania autostrady na środowisko, grunty rolne i leśne oraz na dobra kultury objęte ochroną .

Dnia 13 maja 1995 r. Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wydał rozporządzenie w sprawie określenia rodzajów inwestycji szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz ocen oddziaływania na środowisko .

Uchwalona w 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w dziale zatytułowanym „Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne”, określiła rolę ochrony środowiska.

Art. 74.

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

4 Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

Jednocześnie art. 5 Konstytucji podniósł znaczenie ochrony środowiska do rangi niepodległości i nienaruszalności terytorium czy wolności i praw obywatelskich:

Art. 5.

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrówno­ważonego rozwoju.

Wprowadzono również w Art. 31. ust. 3 ramy ograniczania zakresu wolności i praw zapisanych w Konstytucji:

Art. 31.

3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Nałożono również obowiązek ochrony środowiska zarówno na władze publiczne (Art. 68 ust. 4), jak też na obywateli (Art. 86).

Art. 68.

4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

Art. 86.

Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

W dniu 30 kwietnia 1997 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował Konwencję o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym – konwencję z Espoo . Weszła ona w życie 10 września tego samego roku.

W wyniku uchwalenia Konstytucji na mocy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz o zmianie niektórych ustaw wprowadzono zmiany również w najważniejszej ustawie dotyczącej ochrony środowiska, czyli w ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska . Zmieniono preambułę tej ustawy, która przejęła wiele zapisów konstytucyjnych. Dodatkowo wprowadzono obowiązek uzgadniania z wojewodą i właściwym państwowym terenowym inspektorem sanitarnym planów inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska, a także wniosków o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego oraz na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Uzgodnienia tego dokonywano na podstawie odpowiedniej dla danego etapu inwestycyjnego oceny oddziaływania, która była sporządzana na koszt inwestora przez biegłego z listy ministra właściwego do spraw środowiska. Pojęcie stref ochronnych zostało zastąpione pojęciem obszaru ograniczonego użytkowania.

Ta sama ustawa zmieniła również ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym. Zmiana dotyczyła konieczności wykonywania prognoz skutków wpływu ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na środowisko, a także oceny oddziaływania na środowisko przyrodnicze inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska wyłącznie przez biegłego z listy Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Jednocześnie część uzgodnień podejmowanych przez właściwe organy miała opierać się na ocenach oddziaływania na środowisko. Wprowadzono również obowiązek przedkładania oceny oddziaływania na środowisko do wniosku o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

W tym samym roku na mocy Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz o zmianie niektórych ustaw zmieniono również zasady nadawania uprawnień biegłym w zakresie ochrony przyrody i Prawa wodnego . Od tej pory zaczęto je nadawać zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska .

W 2000 r. została uchwalona Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz ocenach oddziaływania , która po raz pierwszy w sposób całościowy uregulowała sprawy oceny oddziaływania. Ustawa ta weszła w życie 1 stycznia 2001 r. i obowiązywała przez 9 miesięcy. Od 1 października 2001 r. jej zapisy przeszły do Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska . Procedura oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z tymi przepisami była przeprowadzana najczęściej dwukrotnie – najpierw na etapie uzyskiwania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a następnie – na etapie decyzji o pozwoleniu na budowę. W 2005 r. – w wyniku nowelizacji Ustawy z dnia 18 maja 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw – wprowadzono obowiązek uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DUŚ), która zastąpiła dwukrotną procedurę oceny oddziaływania. Jednak Komisja Europejska uznała zaproponowane rozwiązanie za sprzeczne z prawem europejskim, nakazując dokonywać oceny oddziaływania na środowisku na etapie wydawania pozwolenia na realizację inwestycji. W Polsce taką decyzją jest najczęściej pozwolenie na budowę, a ocenę oddziaływania prowadzi się na wcześniejszym etapie.

W wyniku tych zastrzeżeń uchwalono Ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko , która reguluje obecnie procedurę oceny oddziaływania na środowisko.