Oswajając bałkańskie demony. Rzecz o Serbii. Dyskursywne konstruowanie serbskiej tożsamości narodowej - ebook

Monografia dotyczy konstruowania serbskiej tożsamości narodowej w perspektywie współczesności. Zawarte w niej wnioski wywodzą się z analizy wywiadów przeprowadzonych z przedstawicielami serbskich elit symbolicznych: dziennikarzami, reprezentantami organizacji pozarządowych, działaczami politycznymi oraz członkami środowiska akademickiego. Studium badawcze opiera się też na ukazaniu przemian serbskiego dyskursu polityki. Publikacja jest napisana z perspektywy socjologicznej, ale łączy w sobie również antropologiczne i historyczne spojrzenie na badaną problematykę. Może być inspirującą lekturą dla czytelników zainteresowanych tematyką przemian tożsamości narodowej, w tym tożsamości postjugosłowiańskiej, a także specyfiką społeczno-kulturowych zmian zachodzących na Bałkanach.

*

Książka jest przykładem wartościowej analizy dyskursywnego konstruowania tożsamości narodowej. Wzbogaca ona naukową wiedzę o takich procesach oraz pokazuje ich potencjalne następstwa. Temat zasługuje również na uznanie jako studium przypadku. Autorka niewątpliwie wykazała się nie tylko umiejętnością prowadzenia badań terenowych i analizy zebranego materiału, lecz także zawarła w pracy interesujące wnioski o charakterze teoretycznym i metodologicznym.

Z recenzji dr. hab. Dariusza Niedźwiedzkiego, prof. UJ

Wykaz skrótów 7

Wstęp 9

1. Serbska tożsamość narodowa – zarys historyczny problemu 19

1.1. Wprowadzenie 19

1.2. Wiek XIX – uwikłanie w mit kosowski i ideę „Wielkiej Serbii” 33

1.2.1. Serbska tradycja ludowa i „najważniejszy” z mitów 33

1.2.2. Początki serbskiego nacjonalizmu i „Mit o narodzie serbskim” 51

1.3. Jugosławia – o tym jak ideologia tworzy rzeczywistość 80

1.3.1. Upadek Królestwa Jugosławii i zwrot w stronę antyfaszyzmu 82

1.3.2. Jugosłowiańskie uniwersum symboliczne 90

1.3.3. O upadku Jugosławii – elity a nacjonalizm 103

1.4. Federacyjna Republika Jugosławii – pomiędzy ideą „Wielkiej Serbii” a unikaniem „niewygodnej” przeszłości 117

1.5. Postjugosłowiańska serbska tożsamość narodowa – pomiędzy mitem narodowym a ideą demokracji 137

2. Dyskursywne konstruowanie tożsamości narodowej 157

2.1. Modele tożsamości narodowej, relacja „swój–obcy” i różne ujęcia nacjonalizmu 158

2.2. Pamięć – wywołując klisze wspomnień niepamięci 191

2.2.1. Zarys problemu w naukach społecznych 191

2.2.2. Pamięć jugosłowiańska a pamięć wschodnioniemiecka – kilka słów o (nie)pamięci 200

2.3. Tożsamość narodowa konstruowana dyskursywnie. Perspektywa krytycznej analizy dyskursu (KAD) 211

2.3.1. Teoretyczne rozpoznanie perspektywy badawczej – czym jest KAD? 211

2.3.2. Kształtowanie tożsamości narodowej poprzez dyskurs – założenia 220

3. Analiza empiryczna 233

3.1. Metodologia 233

3.1.1. Gromadzenie materiału badawczego – przemyślenia o procesie w procesie 233

3.1.2. Metoda badawcza 237

3.1.3. Dyskurs serbskich elit symbolicznych – wyjaśnienie perspektywy badawczej 245

3.2. Analiza procesu dyskursywnego konstruowania serbskiej tożsamości narodowej 251

3.2.1. Narracja wspólnej przeszłości politycznej 253

3.2.2. Konstrukcja wspólnej teraźniejszości i przyszłości politycznej 290

3.2.3. Konstrukcja językowa „Innego” i „Obcego” 318

3.3. Serbskość – sposoby interpretacji serbskiej tożsamości narodowej 350

3.3.1. Tożsamość serbska i tożsamość jugosłowiańska – próba integracji obu analitycznych perspektyw 350

3.3.2. Wyniki analiz – podsumowanie 378

Zakończenie 387

Bibliografia 399

Spis tabel, rysunków, map i fotografii 425

Załącznik 1 427

Załącznik 2 429