Pod presją. Twarzą w twarz z epidemią stresu i lęku wśród dziewcząt - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Produkt niedostępny.
Może zainteresuje Cię
![]()
Pod presją. Twarzą w twarz z epidemią stresu i lęku wśród dziewcząt - ebook
Poziom odczuwanego lęku nieustająco wzrasta u młodych ludzi, a u dziewcząt liczby wyglądają szczególnie alarmująco.
Dr Lisa Damour przedstawia współczesny świat dziewcząt, w których doświadczają one napięcia w wielu obszarach, takich jak relacje w domu, presja w szkole, lęk społeczny w towarzystwie innych dziewcząt oraz chłopców oraz życie toczące się w przestrzeni wirtualnej. Pokazuje, jakie działania mogą podjąć dorośli, aby uchronić swoje córki przed toksyczną presją, której nasza kultura, włącznie z samymi rodzicami, poddaje dziewczynki.
Nie jest to jednak książka, która zachęca do trzymania dziewczynek pod kloszem. Przeciwnie – Darmour pokazuje również zaskakującą i niedocenianą wartość stresu i lęku. Stres ma duże znaczenie dla rozwoju nowych kompetencji, a lęk jest kluczowy dla zachowania bezpieczeństwa. Trzeba tylko pomóc naszym córkom podejść do tych emocji z odwagą i spokojem.
W „Pod presją” rodzice i osoby pracujące z dziewczynkami znajdą wiele konkretnych narzędzi, które pomogą im być dla nich wsparciem.
Dr Lisa Damour – psycholożka, autorka wielu publikacji o edukacji i rozwoju dzieci. Kieruje Ośrodkiem Badań dla Dziewcząt w Laurel School w Ohio, wykłada na Wydziale Psychologii Case Western Reserve University w Cleveland, prowadzi także praktykę psychoterapeutyczną, w której specjalizuje się w pracy z nastoletnimi dziewczętami i ich rodzicami.
To książka, która odpowiada na pytania, jakich nie chcecie zadać. Ale powinniście to zrobić - to kwestia Waszej rodzicielskiej odpowiedzialności! Może uważacie, że te problemy nie dotyczą Waszych córek. Ale czy tego chcecie, czy nie, wcześniej czy później i tak się z nimi zetkną. Wszak lęk i stres towarzyszą nam w wielu momentach życia, a w okresie dorastania jakby bardziej. Różne oblicza relacji rówieśniczych, pierwsze miłości i rozstania, rywalizacja i ocenianie już od wczesnych lat życia, a na późniejszym etapie dorastania zmaganie się kulturowymi stereotypami - o każdy z tych schodków można się potknąć. Od kompetencji, w jakie zawczasu uzbroicie swoje córki, zależy to, czy poradzą sobie z ich pokonaniem, czy też same zostaną przez nie pokonane.
Marcin Perfuński - SuperTATA.tv
Nie stresuj się tak... Nie przejmuj się... Każdy z nas to przeżywał - ja też kiedyś byłem w Twoim wieku... Choć na pierwszy rzut oka takie rodzicielskie porady wydają się być wspierające i pomocne, to jednak na dłuższą metę nie pomogą one naszym dzieciom rozwiązać problemów związanych z obecnym w ich życiu stresem i lękiem. Dr Damour, w swojej książce wychodzi o krok dalej, i pokazuje nie tyle jak pokonać stres, ale jak pomóc naszym dzieciom zaakceptować siebie i odnaleźć się w świecie, którego stres jest nieodłącznym towarzyszem.
Jarek Kania, Ojcowska strona mocy
Rodzice dziewczynek spotykają się ze szczególnymi wyzwaniami w ich wychowaniu. Potrzeba im czujności i wiedzy, by mądrze wspierać córki w rozwoju i pokonywaniu wyzwań, jakie staną na ich drodze. Lęk i jego przełamywanie to jedno z takich wyzwań. Polecam tę książkę wszystkim rodzicom, którzy chcą kompetentnie wspierać córki w radzeniu sobie z lękiem, zarówno w relacjach z rówieśnikami jak i w szkole.
Magda Korczyńska, Jak wychowywać dziewczynki.pl
| Kategoria: | Rodzina |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-66750-06-7 |
| Rozmiar pliku: | 1,4 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
To nie obecność ani brak, nie jakość, ani nawet ilość lęku są podstawą do przewidywań co do przyszłych problemów ze zdrowiem psychicznym – jedynym istotnym czynnikiem jest tu umiejętność radzenia sobie z lękiem. Pod tym względem poszczególne osoby bardzo mocno się różnią i w związku z tym różne są ich szanse na utrzymanie równowagi psychicznej.
Perspektywy w zakresie zdrowia psychicznego są bardziej optymistyczne dla dzieci, które radzą sobie z tymi samymi sytuacjami zagrożenia w sposób aktywny, wykorzystując zasoby takie jak rozumienie na poziomie intelektualnym, logiczne myślenie, zmienianie okoliczności zewnętrznych (…) poprzez biegłość, a nie ucieczkę¹.
Anna Freud (1965)Rozdział 1 Radzenie sobie ze stresem i lękiem
Mam dla ciebie dobrą wiadomość, a nawet dwie. Po pierwsze stres i lęk nie zawsze są złe. Tak naprawdę bez nich nie sposób rozkwitnąć. Jeśli zrozumiesz, czym się różnią ich zdrowe formy od niezdrowych, będziesz w stanie lepiej pomagać córce radzić sobie z odczuwanym przez nią napięciem. Po drugie psychologia dostarcza ogromnej wiedzy na temat łagodzenia stresu i lęku, kiedy osiągają one toksyczny poziom. W rzeczy samej, gdybym przeprowadziła wśród kolegów i koleżanek po fachu nieformalną ankietę, zdecydowana większość zgodziłaby się ze mną, że zrozumieliśmy już podstawowe przyczyny i wewnętrzny mechanizm działania patologicznego stresu i lęku. W związku z tym mamy sposoby, by pomóc ludziom ograniczyć napięcie psychiczne, kiedy wymyka się ono spod kontroli.
Te dwa radosne fakty oznaczają, że możesz już teraz przestać się aż tak bardzo martwić stresem i lękiem swojej córki, bo do pewnego stopnia te stany psychiczne są niezbędnymi katalizatorami wzrostu i rozwoju człowieka. A jeśli podejrzewasz, że niepokój twojej córki znacznie wykracza ponad zdrowy poziom, mogę cię zapewnić, że ty i twoja córka nie musicie czuć się bezradni. Zajmiemy się również niezdrowym stresem i lękiem.
Zdrowy stres
Stres ma złą reputację. Choć ludzie nie zawsze lubią być wystawiani na kolejne próby, zarówno zdrowy rozsądek, jak i wyniki badań naukowych mówią, że stres związany z wychodzeniem poza strefę komfortu pomaga nam się rozwijać. Ze zdrowym stresem mamy do czynienia, kiedy podejmujemy nowe wyzwania, jak na przykład wygłoszenie przemowy przed liczną publicznością, lub robimy coś, co wiąże się z poczuciem zagrożenia, na przykład decydujemy się w końcu na konfrontację z wrogo nastawionym rówieśnikiem. Przekraczanie własnych granic kształtuje nasze zdolności tak samo, jak stopniowe zwiększanie dystansu podczas treningów przed maratonem.
Umiejętność stawiania czoła stresującym sytuacjom rozwija się dzięki praktyce. Badacze używają trafnego określenia „oswajanie stresu”, opisującego dobrze udokumentowany fakt, że ludzie, którzy przetrwają trudne doświadczenia życiowe, na przykład przejdą poważną chorobę, często wykazują później ponadprzeciętną odporność¹ w obliczu nowych problemów. Ze swojej strony mogę powiedzieć, że bycie osobą w średnim wieku nie ma raczej zbyt wielu zalet, ale dostrzegam jedną szczególną korzyść: nie przejmuję się już problemami tak bardzo jak kiedyś. Jak większość moich rówieśników mam już za sobą wystarczająco dużo doświadczeń, żeby ze spokojem podchodzić do zdarzeń, które kiedyś doprowadzałyby mnie do szału, jak na przykład odwołany lot. Choć powiedzenie „Co cię nie zabije, to cię wzmocni” niemal na pewno nosi znamiona przesady, nie jest całkiem niezgodne z prawdą.
Będąc rodzicami, powinniśmy myśleć o stresie tak jak Złotowłosa o rozgaszczaniu się w domu trzech niedźwiadków. Nie chcemy, by poziom stresu naszej córki był stale zbyt niski ani zbyt wysoki. Możemy natomiast przyjąć rozsądny poziom stresu jako źródło zdrowego rozwoju naszej córki, które zgodnie z naszymi marzeniami pomoże jej wyrosnąć na zdrową i odporną młodą kobietę.
W dużej mierze nasze córki uczą się radzić sobie ze stresem na podstawie obserwacji, jak radzimy sobie z nim my, rodzice. W naszym zachowaniu wypatrują sygnałów mówiących, jak bardzo powinny się niepokoić trudnościami życiowymi. Kiedy pozwalamy, by kontrolę nad nami przejął nasz wewnętrzny tchórz i zaczynamy panikować w obliczu łatwych do rozwiązania problemów, dajemy dzieciom zły przykład. Jeśli akceptujemy fakt, że stres często prowadzi do rozwoju – również w przypadku naszych córek – dajemy początek samospełniającej się przepowiedni dla nas samych i dla naszych dziewczynek.
Jednak przeszkody wzmacniają nas, tylko jeśli jesteśmy w stanie je przezwyciężyć. W związku z tym niniejsza książka podpowie ci w kolejnych rozdziałach, jak możesz pomóc córce stawić czoła wyzwaniom, które napotka ona na swojej drodze od dzieciństwa aż po dorosłość. Dzięki twojej pomocy w miarę upływu czasu twoja córka będzie mogła docenić stres jako pozytywną i rozwijającą część życia. O ile nie przybierze on niezdrowej formy.
Jak stres staje się niezdrowy
Stres staje się niezdrowy, kiedy przekracza poziom, który dana osoba jest w stanie znieść lub wykorzystać. Nie ma jednego wskaźnika, według którego można by było jednoznacznie stwierdzić, kiedy stres jest niezdrowy, ponieważ to, ile trudności ktoś jest w stanie przezwyciężyć, jest kwestią indywidualną, a nawet może zmieniać się u jednej osoby z upływem czasu. Czy stres stanie się niezdrowy, zależy od dwóch czynników: natury problemu oraz osoby, która się z tym problemem mierzy.
Według psychologów stres jest niezdrowy, jeśli zakłóca dobre samopoczucie człowieka w perspektywie krótko- lub długoterminowej. Ma to zaskakująco niewielki związek ze źródłem stresu, natomiast dużo większe znaczenie ma to, czy dana osoba posiada odpowiednie zasoby – osobiste, emocjonalne, społeczne lub finansowe – by poradzić sobie z problemem. Na przykład złamanie ręki może być czynnikiem wzmacniającym dla dziewczynki, która pisze drugą ręką i ma wielu przyjaciół, którzy pomagają jej nosić książki. A może być też prawdziwym kryzysem dla dziewczyny, która z powodu urazu może stracić szansę na stypendium sportowe, którego rozpaczliwie potrzebuje. Tak samo kiedy główny żywiciel rodziny zostanie zwolniony z pracy, sytuacja jest znacznie trudniejsza dla rodziny, która nie ma poduszki finansowej, niż dla takiej, która ma znaczne oszczędności na koncie.
Wiedząc, że stres staje się niezdrowy tylko wtedy, kiedy nie mamy wystarczających zasobów, by sobie z nim poradzić, możemy lepiej wspierać nasze córki. Nie zawsze jesteśmy w stanie zapobiec nieszczęściom, ale często możemy przeznaczyć zapas zasobów, by pomóc swojej córce stawić czoła wyzwaniom, jakie napotyka na swojej drodze. Świetnie pokazuje to sytuacja, której doświadczyłam, pracując jako psycholożka w Laurel School, pobliskiej szkole żeńskiej dla dziewczynek w wieku od pięciu do osiemnastu lat. Od piętnastu lat spędzam tam część tygodnia i byłam świadkiem, jak kilka licealistek wraz z rodzinami mierzyło się z mononukleozą, chorobą będącą wyjątkowo uporczywym stresorem. Przebieg infekcji był podobny u wszystkich dziewczynek – z reguły opuszczały lekcje przez kilka tygodni, a także były zmuszone w tym czasie do rezygnacji z udziału w zajęciach dodatkowych. Jednak dla niektórych uczennic choroba okazywała się dużo bardziej stresująca niż dla innych.
W idealnych okolicznościach rodzice dziewczyny są w stanie otoczyć ją czułą opieką, by jak najlepiej poradziła sobie z tą trudną sytuacją. Dbają o to, by dużo odpoczywała, skutecznie uzgadniają wszystko z kadrą, by ich córka w miarę możliwości nadążała z wykonywaniem swoich zadań, a także umożliwiają jej koleżankom odwiedziny. Rodzina pewnej zapalonej piłkarki z radością woziła córkę na mecze, by z ławki rezerwowych mogła kibicować ukochanym koleżankom z drużyny. Kiedy rodzice mają odpowiednie środki, zachorowanie na mononukleozę jest zaledwie przejściową trudnością na licealnej ścieżce dziewczyny.
Natomiast rodziny, które już wcześniej były narażone na tak wiele stresorów, że znajdowały się na skraju wytrzymałości, mogą dać dziewczynie jedynie minimalne wsparcie. Nastolatka, która spędza wiele godzin w domu, może zbyt dużo czasu poświęcać na media społecznościowe kosztem snu, w wyniku czego infekcja ciągnie się dłużej, niż powinna. Taka uczennica może wówczas narobić sobie ogromnych zaległości w szkole i być przygnębiona tęsknotą za koleżankami i wesołymi aspektami chodzenia do szkoły. Kiedy dziewczyny w takiej sytuacji dochodzą w końcu do zdrowia, mówią czasem z żalem „przez mononukleozę miałam rozwalony cały semestr”.
Trzy typy stresu
Oczywiście istnieją dziewczynki i rodziny, które zrobią wszystko, co w ich mocy, by ograniczyć szkodliwy wpływ mononukleozy na sytuację towarzyską i szkolną, a mimo to mają problem z powrotem do normalności. Możemy lepiej zrozumieć ich trudności, jeśli uświadomimy sobie, że tak jak nie każdy stres jest szkodliwy, tak samo nie każdy stres jest identyczny. Badając stres i jego wpływ na zdrowie, psychologowie dzielą go na trzy kategorie², mianowicie: wydarzenia życiowe, codzienne problemy, chroniczny stres.
Każde wydarzenie życiowe wymagające adaptacji³, jak na przykład zachorowanie nastolatki na mononukleozę, jest z natury stresujące. Nawet szczęśliwe przeżycia, jak zostanie rodzicem czy rozpoczęcie nowej pracy, wymagają przystosowania się do nagłej zmiany. W psychologii nie ma zbyt wielu fundamentalnych reguł, ale jedna z nich brzmi: zmiana oznacza stres. Z im większą zmianą wiąże się dane wydarzenie życiowe, tym trudniej jest sobie z nim poradzić.
Ponadto wydarzenia życiowe, zarówno te pozytywne, jak i te negatywne, często są także źródłem codziennych problemów. Na przykład rodzice, którzy muszą zmienić swój rozkład dnia, by zaopiekować się chorą nastolatką, mogą mieć trudności z załatwieniem różnych swoich spraw. Albo mogą nie być w stanie uprzątnąć zlewu pełnego brudnych naczyń, które na ogół wkłada do zmywarki ich zmożona mononukleozą córka. Codzienne problemy nie wydają się wielką sprawą, ale się piętrzą. Co ciekawe, jedno z badań wykazało, że to właśnie ilość codziennych problemów wywołanych przez znaczny stresor⁴, taki jak śmierć ukochanej osoby, decydowała o trudnościach emocjonalnych danej osoby. Krótko mówiąc, ból związany ze stratą żony zostaje spotęgowany przez stres wynikający z konieczności zorientowania się w jej systemie płacenia domowych rachunków.
Instynktownie rozumiemy, jakim obciążeniem są codzienne problemy, i stąd nasz odruch gotowania dla świeżo upieczonych rodziców. Napełniamy zapasami lodówki osób mierzących się z ważnymi wydarzeniami życiowymi, by oszczędzić im dodatkowego trudu związanego z robieniem zakupów i przyrządzaniem posiłków. Uświadomienie sobie, że nasze codzienne problemy naprawdę zwiększają nasz poziom stresu, może zmotywować nas do podjęcia kroków w kierunku ich zminimalizowania. Używanie przez kilka tygodni papierowych talerzy nie wyleczy mononukleozy u nastolatki, ale może zmniejszyć ogólny poziom stresu całej rodziny.
Poza wydarzeniami życiowymi i codziennymi problemami istnieje także stres chroniczny. Dotyka on nas, kiedy nasza ogólna sytuacja życiowa pozostaje trudna przez dłuższy czas. Udowodniono, że znoszenie chronicznego stresu⁵, np. mieszkanie w niebezpiecznej dzielnicy albo opieka nad członkiem rodziny cierpiącym na demencję, odbija się bardzo niekorzystnie na zdrowiu fizycznym i psychicznym. Jednak nawet w najgorszej sytuacji można czasem odnaleźć ulgę. Dzięki badaniom poświęconym młodym ludziom zmuszonym poradzić sobie z dwoma poważnymi i długotrwałymi źródłami stresu⁶ (przechodzenie terapii antynowotworowej oraz bycie wychowywanym przez rodzica z ciężką depresją) poznaliśmy cenne informacje, które dotyczą rozmaitych sytuacji powodujących chroniczny stres.
Bardzo mocno polegałam na wiedzy o pomaganiu dzieciom i nastolatkom w radzeniu sobie ze stresem nawet w bezlitośnie trudnych okolicznościach, kiedy pracowałam z Courtney, bystrą siedemnastolatką, której rodzice byli w trakcie przeciągającej się, pełnej konfliktów separacji. Zaczęłam spotykać się z Courtney co tydzień jesienią, kiedy była w trzeciej klasie liceum i oznajmiła swoim rodzicom, że nie zniesie już ani jednego dnia ich ciągłych kłótni. Choć nie zgadzali się oni w wielu kwestiach, oboje chcieli zapewnić swojej córce wsparcie, jakiego potrzebowała.
Kiedy poznałyśmy się z Courtney, postanowiłyśmy znaleźć sposób, w jaki mogłaby poradzić sobie z problemami w domu. Naszym pierwszym krokiem było ustalenie, co dziewczyna może zmienić, a czego nie.
– Szczerze mówiąc, nie sądzę, by kiedykolwiek byli w stanie dobrze się dogadywać – stwierdziła, a następnie dodała ze złością – mówią, że nie będą się kłócić w mojej obecności, ale najwyraźniej nie umieją się powstrzymać.
– Naprawdę mi przykro… mogę tylko sobie wyobrażać, jak bardzo cię boli słuchanie, gdy wzajemnie się atakują.
Courtney spojrzała na swoje ręce, a potem znowu na mnie i odparła zmęczonym głosem:
– Tak, jest beznadziejnie.
Zastanowiłam się przez chwilę, po czym powiedziałam:
– Myślę, że nie masz żadnego wpływu na ich kłótnie. Tylko twoi rodzice mogą je zakończyć, a z tego, co mówisz, nie są na to gotowi.
Courtney z żalem pokiwała głową.
– Przykro mi to mówić, ale to znaczy, że moim zdaniem na ra-zie będziesz musiała w jakiś sposób zaakceptować rzeczywistość.
Badania dowodzą, że w przypadku trudności, których nie sposób zmienić, akceptacja faktycznie jest decydującym pierwszym krokiem. Jeśli porada, by „praktykować akceptację” zalatuje ci New Agem (muszę wyznać, że taka była moja pierwsza myśl), spójrz na nią pragmatycznie. Po co marnować energię na walkę z rzeczywistością, której nie możesz zmienić? Gdy tylko znajdziemy sposób, by przełknąć trudną prawdę, możemy zacząć się do niej przystosowywać.
Jednak Courtney nawet nie chciała o tym słyszeć.
Z niedowierzaniem i irytacją odparła:
– Jak miałabym zaakceptować ich kłótnie? To coś okropnego!
– Słyszę cię – odpowiedziałam najmniej defensywnie, jak tylko potrafiłam. – Gdybym uważała, że doprowadzenie rodziców do zgody jest w twojej mocy, jak najbardziej bym cię do tego zachęcała. Myślę jednak, że masz kontrolę nad pewnymi kwestiami, które mogą wpłynąć na całą sytuację. Czy jesteś gotowa usłyszeć moje pomysły?
Courtney niechętnie dała mi do zrozumienia, że zgadza się mnie wysłuchać, więc przedstawiłam jej kolejne informacje, które znamy z badań nad chronicznym stresem. Mianowicie, że młodym ludziom pomagają rozrywki i przyjemności, dzięki którym mogą chociaż na chwilę uchronić się przed swoim monsunem stresu.
– Czy jest coś, co lubisz robić, a w czym ich kłótnie nie mogą ci przeszkodzić?
Kiedy Courtney zastanowiła się nad moim pytaniem, jej twarz się rozluźniła.
– Wie pani co? Jest coś, co bardzo lubię… – wyznała.
Uniosłam brwi, by pokazać jej, że chętnie posłucham dalej.
– Mam samochód… mówimy, że należy do mojej babci, ale praktycznie rzecz biorąc jest mój… i uwielbiam nim jeździć wzdłuż rzeki Chagrin. – Uśmiechnęłam się, bo dobrze znałam tę pagórkowatą, leśną drogę, zaczynającą się jakieś dwadzieścia minut na wschód od mojego gabinetu na przedmieściach Cleveland. – Opuszczam szyby, nawet kiedy na dworze jest zimno, i włączam głośno swoją ulubioną muzykę. Wystarczy jedna piosenka i już czuję się lepiej.
– Czy możesz wybrać się na taką przejażdżkę, kiedy tylko chcesz?
– W zasadzie tak. Chyba że mam pracę domową czy coś takiego, ale dojazd z domu nie zajmuje mi wiele czasu.
– W takim razie myślę, że to powinna być część naszego planu. Nie możesz powstrzymać rodziców przed kłótniami, ale wygląda na to, że masz pewny sposób na oderwanie się od stresu, jaki u ciebie wywołują.
Courtney przygryzła wargę, po czym poznałam, że nie jest w pełni przekonana.
– To na pewno nie jest idealne rozwiązanie – powiedziałam łagodnie – ale pomyśl o tym w ten sposób: kłótnie pogarszają twoje samopoczucie, a przejażdżki je poprawiają. Dopóki twoi rodzice się nie dogadają, przejażdżka daje ci jakąś kontrolę nad swoim nastrojem.
– Faktycznie – powiedziała powoli. Na chwilę zamilkła, po czym dodała: – Wypróbuję ten sposób i dam pani znać.
Możemy uczyć swoje córki radzenia sobie z chronicznym stresem, pomagając im w trudnych okolicznościach zastanowić się nad tym, co mogą zmienić, a czego nie. Jeśli twojej córce uprzykrzają życie nieustające konflikty w szkole (witamy w siódmej klasie), możesz pomóc jej skupić się na tym, co może z tą sytuacją zrobić, np. zacieśnić relacje ze spokojnymi przyjaciółmi z sąsiedztwa. Możesz ją również wspierać w szukaniu sposobów na oderwanie się od towarzyskiej burzy, aż ta przycichnie (trzymamy kciuki, że nastąpi to w ósmej klasie). Biorąc pod uwagę fakt, że niezdrowego stresu nie zawsze da się uniknąć, powinny nas pocieszać doniesienia naukowe na temat zmniejszania napięcia psychicznego. Jeśli przyjmiemy strategiczne podejście polegające na tym, że będziemy naprawiać to, co możemy, i nauczymy się żyć z tym, co musi pozostać bez zmian, będziemy czuć się mniej bezradni i bardziej rozluźnieni, nawet w obliczu poważnych trudności.
Od stresu do lęku
Zdrowy lęk
Mechanizm lęku
Zaburzenia lękowe i ich leczenie
Radzenie sobie ze zwykłym lękiem
Powstrzymywanie fali niepokojuRozdział 4 Dziewczynki wśród chłopców
Codzienny brak szacunku
Jak pomóc dziewczynkom w radzeniu sobie z molestowaniem
Szkodliwy paradygmat ataku i obrony
Edukacja seksualna z podziałem na płcie
Sprawiedliwość w rozmowach o seksie
Zgoda nie wystarczy
Upodmiotowienie seksualne chroni zdrowie seksualne
Wiele sposobów na odmowę współżycia
Prawda o kulturze przygodnego seksu
Odwaga w płynie
Trudne skutki łatwo dostępnej pornografiiWstęp
¹ Anderson, N. B., Belar, C. D., Breckler, S. J., et al. (2014) Stress in America™: Are teens adopting adults’ stress habits? (Rep.). Washington, DC: American Psychological Association.
² Collishaw, S. (2015) Annual research review: Secular trends in child and adolescent mental health. Journal of Child Psychology and Psychiatry 3, 370–393.
Mojtabai, R., Olfson i M., Han, B. (2016) National trends in the prevalence and treatment of depression in adolescents and young adults. Pediatrics 6, e20161878.
³ Calling, S., Midlov, P., Johansson, S-E., et al. (2017) Longitudinal trends in self-reported anxiety. Effects of age and birth cohort during 25 years. BMC Psychiatry 1, 1–11.
Tate, E. (29 marca 2017). Anxiety on the rise. Pobrano ze strony:
highered.com/news/2017/03/29/anxiety-and-depression-are-primary-concerns-students-seeking-counseling-services.
⁴ Burstein, M., Beesdo-Baum, K., He, J.-P., Merikangas, K. R. (2014) Threshold and subthreshold generalized anxiety disorder among US adolescents: Prevalence, sociodemographic, and clinical characteristics. Psychological Medicine 11, 2351–2362.
Merikangas, K. R., He, J., Burstein, M., et al. (2010) Lifetime prevalence of mental disorders in US adolescents: Results from the national comorbidity study—adolescent supplement (NCS-A). Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 10, 980–989.
Kessler, R. C., Avenevoli, S., Costello, E. J., et al. (2012) Prevalence, persistence, and sociodemographic correlates of DSM-IV disorders in the national comorbidity survey replication adolescent supplement. Archives of General Psychiatry 4, 372–380.
⁵ Calling, S., Midlov, P., Johansson, S-E., et al. (2017) Longitudinal trends in self-reported anxiety. Effects of age and birth cohort during 25 years. BMC Psychiatry 1, 1–11.
Proporcje przedstawione przez Calling i współpracowników są zgodne z wynikami przedstawionymi w pracy Kesslera i współpracowników, według których szansa wystąpienia zaburzenia lękowego jest o 1,5–2,5 razy większa u dziewczynek niż u chłopców.
⁶ Anderson, Belar, Breckler, et al. (2014) Op. cit.
⁷ Fink, E., Patalay, P., Sharpe, H., et al. (2015) Mental health difficulties in early adolescence: A comparison of two cross-sectional studies in England from 2009–2014. Journal of Adolescent Health 5, 502–507.
⁸ Calling, Midlov, Johansson, et al. (2017) Op. cit.
Van Droogenbroeck, F., Spruyt, B., Keppens, G. (2018) Gender differences in mental health problems among adolescents and the role of social support: Results from the Belgian health interview surveys 2008 and 2013. BMC Psychiatry 1, 1–9.
⁹ Mojtabai, R., Olfson, M., Han, B. (2016) National trends in the prevalence and treatment of depression in adolescents and young adults. Pediatrics 6, e20161878.
¹⁰ Breslau, J., Gilman, S. E., Stein, B. D., et al. (2017). Sex differences in recent first-onset depression in an epidemiological sample of adolescents. Translational Psychiatry 5, e1139.
¹¹ American College Health Association (2014) American College Health Association – National College Health Assessment II: Reference group executive summary. Hanover, MD: American College Health Association.
¹² Collishaw (2015) Op. cit.
¹³ MacLean, A., Sweeting, H., Hunt, K. (2010) „Rules” for boys, „guidelines” for girls. Social Science and Medicine 4, 597–604.
¹⁴ Giota, J., Gustafsson, J. (2017) Perceived demands of schooling, stress and mental health: Changes from grade 6 to grade 9 as a function of gender and cognitive ability. Stress and Health 3, 253–266.
¹⁵ Zimmer-Gembeck, M., Webb, H., Farrell, L., Waters, A. (2018) Girls’ and boys’ trajectories of appearance anxiety from age 10 to 15 years are associated with earlier maturation and appearance-related teasing. Development and Psychopathology 1, 337–350.
¹⁶ Kessel Schneider, S., O’Donnell, L., Smith, E. (2015) Trends in cyberbullying and school bullying victimization in a regional census of high school students. The Journal of School Health 9, 611–620.
¹⁷ Paquette, J. A., Underwood, M. K. (1999) Gender differences in young adolescents’ experiences of peer victimization: Social and physical aggression. Merrill-Palmer Quarterly 2, 242–266.
¹⁸ Biro, F. M., Galvez, M. P., Greenspan, L. C., et al. (2010) Pubertal assessment method and baseline characteristics in a mixed longitudinal study of girls. Pediatrics 3, e583–e590.
¹⁹ Zurbriggen, E. L., Collins, R. L., Lamb, S., et al. (2007) Report on the APA task force on the sexualization of girls. Executive summary. Washington, DC: American Psychological Association.
Abercrombie and Fitch sells push-up bikini tops to little girls. (28 marca 2011). Pobrano ze strony parenting.com/article/abercrombie-fitch-sells-push-up-bikinis-to-little-girls.Rozdział 1: Radzenie sobie ze stresem i lękiem
¹ Wu, G., Feder, A., Cohen, A., et al. (2013) Understanding resilience. Frontiers in Behavioral Neuroscience 10, 1–15.
² Psychologowie wyróżniają również istotną kategorię, jaką jest stres traumatyczny, związany z przytłaczającymi, wstrząsającymi wydarzeniami, które całkowicie przekraczają zdolności danej osoby do radzenia sobie ze stresem. Ten niezwykle ważny temat wykracza poza zakres zagadnień poruszanych w niniejszej książce.
³ Buccheri, T., Musaad, S., Bost, K. K., et al. (2018) Development and assessment of stressful life events subscales – A preliminary analysis. Journal of Affective Disorders 226, 178–187.
⁴ Johnson, J. G., Sherman, M. F. (1997) Daily hassles mediate the relationship between major life events and psychiatric symptomatology: Longitudinal findings from an adolescent sample. Journal of Social and Clinical Psychology 4, 389–404.
⁵ Kim, P., Evans, G. W., Angstadt, M., et al. (2013) Effects of childhood poverty and chronic stress on emotion regulatory brain function in adulthood. Proceedings of the National Academy of Sciences 46, 18442–18447.
⁶ Compas, B. E., Desjardins, L., Vannatta, K., et al. (2014) Children and adolescents coping with cancer: Self-and parent reports of coping and anxiety/depression. Health Psychology 8, 853–861.
Compas, B. E., Forehand, R., Thigpen, J., et al. (2015) Efficacy and moderators of a family group cognitive-behavioral preventive intervention for children of depressed parents. Journal of Consulting and Clinical Psychology 3, 541–553.
Perspektywy w zakresie zdrowia psychicznego są bardziej optymistyczne dla dzieci, które radzą sobie z tymi samymi sytuacjami zagrożenia w sposób aktywny, wykorzystując zasoby takie jak rozumienie na poziomie intelektualnym, logiczne myślenie, zmienianie okoliczności zewnętrznych (…) poprzez biegłość, a nie ucieczkę¹.
Anna Freud (1965)Rozdział 1 Radzenie sobie ze stresem i lękiem
Mam dla ciebie dobrą wiadomość, a nawet dwie. Po pierwsze stres i lęk nie zawsze są złe. Tak naprawdę bez nich nie sposób rozkwitnąć. Jeśli zrozumiesz, czym się różnią ich zdrowe formy od niezdrowych, będziesz w stanie lepiej pomagać córce radzić sobie z odczuwanym przez nią napięciem. Po drugie psychologia dostarcza ogromnej wiedzy na temat łagodzenia stresu i lęku, kiedy osiągają one toksyczny poziom. W rzeczy samej, gdybym przeprowadziła wśród kolegów i koleżanek po fachu nieformalną ankietę, zdecydowana większość zgodziłaby się ze mną, że zrozumieliśmy już podstawowe przyczyny i wewnętrzny mechanizm działania patologicznego stresu i lęku. W związku z tym mamy sposoby, by pomóc ludziom ograniczyć napięcie psychiczne, kiedy wymyka się ono spod kontroli.
Te dwa radosne fakty oznaczają, że możesz już teraz przestać się aż tak bardzo martwić stresem i lękiem swojej córki, bo do pewnego stopnia te stany psychiczne są niezbędnymi katalizatorami wzrostu i rozwoju człowieka. A jeśli podejrzewasz, że niepokój twojej córki znacznie wykracza ponad zdrowy poziom, mogę cię zapewnić, że ty i twoja córka nie musicie czuć się bezradni. Zajmiemy się również niezdrowym stresem i lękiem.
Zdrowy stres
Stres ma złą reputację. Choć ludzie nie zawsze lubią być wystawiani na kolejne próby, zarówno zdrowy rozsądek, jak i wyniki badań naukowych mówią, że stres związany z wychodzeniem poza strefę komfortu pomaga nam się rozwijać. Ze zdrowym stresem mamy do czynienia, kiedy podejmujemy nowe wyzwania, jak na przykład wygłoszenie przemowy przed liczną publicznością, lub robimy coś, co wiąże się z poczuciem zagrożenia, na przykład decydujemy się w końcu na konfrontację z wrogo nastawionym rówieśnikiem. Przekraczanie własnych granic kształtuje nasze zdolności tak samo, jak stopniowe zwiększanie dystansu podczas treningów przed maratonem.
Umiejętność stawiania czoła stresującym sytuacjom rozwija się dzięki praktyce. Badacze używają trafnego określenia „oswajanie stresu”, opisującego dobrze udokumentowany fakt, że ludzie, którzy przetrwają trudne doświadczenia życiowe, na przykład przejdą poważną chorobę, często wykazują później ponadprzeciętną odporność¹ w obliczu nowych problemów. Ze swojej strony mogę powiedzieć, że bycie osobą w średnim wieku nie ma raczej zbyt wielu zalet, ale dostrzegam jedną szczególną korzyść: nie przejmuję się już problemami tak bardzo jak kiedyś. Jak większość moich rówieśników mam już za sobą wystarczająco dużo doświadczeń, żeby ze spokojem podchodzić do zdarzeń, które kiedyś doprowadzałyby mnie do szału, jak na przykład odwołany lot. Choć powiedzenie „Co cię nie zabije, to cię wzmocni” niemal na pewno nosi znamiona przesady, nie jest całkiem niezgodne z prawdą.
Będąc rodzicami, powinniśmy myśleć o stresie tak jak Złotowłosa o rozgaszczaniu się w domu trzech niedźwiadków. Nie chcemy, by poziom stresu naszej córki był stale zbyt niski ani zbyt wysoki. Możemy natomiast przyjąć rozsądny poziom stresu jako źródło zdrowego rozwoju naszej córki, które zgodnie z naszymi marzeniami pomoże jej wyrosnąć na zdrową i odporną młodą kobietę.
W dużej mierze nasze córki uczą się radzić sobie ze stresem na podstawie obserwacji, jak radzimy sobie z nim my, rodzice. W naszym zachowaniu wypatrują sygnałów mówiących, jak bardzo powinny się niepokoić trudnościami życiowymi. Kiedy pozwalamy, by kontrolę nad nami przejął nasz wewnętrzny tchórz i zaczynamy panikować w obliczu łatwych do rozwiązania problemów, dajemy dzieciom zły przykład. Jeśli akceptujemy fakt, że stres często prowadzi do rozwoju – również w przypadku naszych córek – dajemy początek samospełniającej się przepowiedni dla nas samych i dla naszych dziewczynek.
Jednak przeszkody wzmacniają nas, tylko jeśli jesteśmy w stanie je przezwyciężyć. W związku z tym niniejsza książka podpowie ci w kolejnych rozdziałach, jak możesz pomóc córce stawić czoła wyzwaniom, które napotka ona na swojej drodze od dzieciństwa aż po dorosłość. Dzięki twojej pomocy w miarę upływu czasu twoja córka będzie mogła docenić stres jako pozytywną i rozwijającą część życia. O ile nie przybierze on niezdrowej formy.
Jak stres staje się niezdrowy
Stres staje się niezdrowy, kiedy przekracza poziom, który dana osoba jest w stanie znieść lub wykorzystać. Nie ma jednego wskaźnika, według którego można by było jednoznacznie stwierdzić, kiedy stres jest niezdrowy, ponieważ to, ile trudności ktoś jest w stanie przezwyciężyć, jest kwestią indywidualną, a nawet może zmieniać się u jednej osoby z upływem czasu. Czy stres stanie się niezdrowy, zależy od dwóch czynników: natury problemu oraz osoby, która się z tym problemem mierzy.
Według psychologów stres jest niezdrowy, jeśli zakłóca dobre samopoczucie człowieka w perspektywie krótko- lub długoterminowej. Ma to zaskakująco niewielki związek ze źródłem stresu, natomiast dużo większe znaczenie ma to, czy dana osoba posiada odpowiednie zasoby – osobiste, emocjonalne, społeczne lub finansowe – by poradzić sobie z problemem. Na przykład złamanie ręki może być czynnikiem wzmacniającym dla dziewczynki, która pisze drugą ręką i ma wielu przyjaciół, którzy pomagają jej nosić książki. A może być też prawdziwym kryzysem dla dziewczyny, która z powodu urazu może stracić szansę na stypendium sportowe, którego rozpaczliwie potrzebuje. Tak samo kiedy główny żywiciel rodziny zostanie zwolniony z pracy, sytuacja jest znacznie trudniejsza dla rodziny, która nie ma poduszki finansowej, niż dla takiej, która ma znaczne oszczędności na koncie.
Wiedząc, że stres staje się niezdrowy tylko wtedy, kiedy nie mamy wystarczających zasobów, by sobie z nim poradzić, możemy lepiej wspierać nasze córki. Nie zawsze jesteśmy w stanie zapobiec nieszczęściom, ale często możemy przeznaczyć zapas zasobów, by pomóc swojej córce stawić czoła wyzwaniom, jakie napotyka na swojej drodze. Świetnie pokazuje to sytuacja, której doświadczyłam, pracując jako psycholożka w Laurel School, pobliskiej szkole żeńskiej dla dziewczynek w wieku od pięciu do osiemnastu lat. Od piętnastu lat spędzam tam część tygodnia i byłam świadkiem, jak kilka licealistek wraz z rodzinami mierzyło się z mononukleozą, chorobą będącą wyjątkowo uporczywym stresorem. Przebieg infekcji był podobny u wszystkich dziewczynek – z reguły opuszczały lekcje przez kilka tygodni, a także były zmuszone w tym czasie do rezygnacji z udziału w zajęciach dodatkowych. Jednak dla niektórych uczennic choroba okazywała się dużo bardziej stresująca niż dla innych.
W idealnych okolicznościach rodzice dziewczyny są w stanie otoczyć ją czułą opieką, by jak najlepiej poradziła sobie z tą trudną sytuacją. Dbają o to, by dużo odpoczywała, skutecznie uzgadniają wszystko z kadrą, by ich córka w miarę możliwości nadążała z wykonywaniem swoich zadań, a także umożliwiają jej koleżankom odwiedziny. Rodzina pewnej zapalonej piłkarki z radością woziła córkę na mecze, by z ławki rezerwowych mogła kibicować ukochanym koleżankom z drużyny. Kiedy rodzice mają odpowiednie środki, zachorowanie na mononukleozę jest zaledwie przejściową trudnością na licealnej ścieżce dziewczyny.
Natomiast rodziny, które już wcześniej były narażone na tak wiele stresorów, że znajdowały się na skraju wytrzymałości, mogą dać dziewczynie jedynie minimalne wsparcie. Nastolatka, która spędza wiele godzin w domu, może zbyt dużo czasu poświęcać na media społecznościowe kosztem snu, w wyniku czego infekcja ciągnie się dłużej, niż powinna. Taka uczennica może wówczas narobić sobie ogromnych zaległości w szkole i być przygnębiona tęsknotą za koleżankami i wesołymi aspektami chodzenia do szkoły. Kiedy dziewczyny w takiej sytuacji dochodzą w końcu do zdrowia, mówią czasem z żalem „przez mononukleozę miałam rozwalony cały semestr”.
Trzy typy stresu
Oczywiście istnieją dziewczynki i rodziny, które zrobią wszystko, co w ich mocy, by ograniczyć szkodliwy wpływ mononukleozy na sytuację towarzyską i szkolną, a mimo to mają problem z powrotem do normalności. Możemy lepiej zrozumieć ich trudności, jeśli uświadomimy sobie, że tak jak nie każdy stres jest szkodliwy, tak samo nie każdy stres jest identyczny. Badając stres i jego wpływ na zdrowie, psychologowie dzielą go na trzy kategorie², mianowicie: wydarzenia życiowe, codzienne problemy, chroniczny stres.
Każde wydarzenie życiowe wymagające adaptacji³, jak na przykład zachorowanie nastolatki na mononukleozę, jest z natury stresujące. Nawet szczęśliwe przeżycia, jak zostanie rodzicem czy rozpoczęcie nowej pracy, wymagają przystosowania się do nagłej zmiany. W psychologii nie ma zbyt wielu fundamentalnych reguł, ale jedna z nich brzmi: zmiana oznacza stres. Z im większą zmianą wiąże się dane wydarzenie życiowe, tym trudniej jest sobie z nim poradzić.
Ponadto wydarzenia życiowe, zarówno te pozytywne, jak i te negatywne, często są także źródłem codziennych problemów. Na przykład rodzice, którzy muszą zmienić swój rozkład dnia, by zaopiekować się chorą nastolatką, mogą mieć trudności z załatwieniem różnych swoich spraw. Albo mogą nie być w stanie uprzątnąć zlewu pełnego brudnych naczyń, które na ogół wkłada do zmywarki ich zmożona mononukleozą córka. Codzienne problemy nie wydają się wielką sprawą, ale się piętrzą. Co ciekawe, jedno z badań wykazało, że to właśnie ilość codziennych problemów wywołanych przez znaczny stresor⁴, taki jak śmierć ukochanej osoby, decydowała o trudnościach emocjonalnych danej osoby. Krótko mówiąc, ból związany ze stratą żony zostaje spotęgowany przez stres wynikający z konieczności zorientowania się w jej systemie płacenia domowych rachunków.
Instynktownie rozumiemy, jakim obciążeniem są codzienne problemy, i stąd nasz odruch gotowania dla świeżo upieczonych rodziców. Napełniamy zapasami lodówki osób mierzących się z ważnymi wydarzeniami życiowymi, by oszczędzić im dodatkowego trudu związanego z robieniem zakupów i przyrządzaniem posiłków. Uświadomienie sobie, że nasze codzienne problemy naprawdę zwiększają nasz poziom stresu, może zmotywować nas do podjęcia kroków w kierunku ich zminimalizowania. Używanie przez kilka tygodni papierowych talerzy nie wyleczy mononukleozy u nastolatki, ale może zmniejszyć ogólny poziom stresu całej rodziny.
Poza wydarzeniami życiowymi i codziennymi problemami istnieje także stres chroniczny. Dotyka on nas, kiedy nasza ogólna sytuacja życiowa pozostaje trudna przez dłuższy czas. Udowodniono, że znoszenie chronicznego stresu⁵, np. mieszkanie w niebezpiecznej dzielnicy albo opieka nad członkiem rodziny cierpiącym na demencję, odbija się bardzo niekorzystnie na zdrowiu fizycznym i psychicznym. Jednak nawet w najgorszej sytuacji można czasem odnaleźć ulgę. Dzięki badaniom poświęconym młodym ludziom zmuszonym poradzić sobie z dwoma poważnymi i długotrwałymi źródłami stresu⁶ (przechodzenie terapii antynowotworowej oraz bycie wychowywanym przez rodzica z ciężką depresją) poznaliśmy cenne informacje, które dotyczą rozmaitych sytuacji powodujących chroniczny stres.
Bardzo mocno polegałam na wiedzy o pomaganiu dzieciom i nastolatkom w radzeniu sobie ze stresem nawet w bezlitośnie trudnych okolicznościach, kiedy pracowałam z Courtney, bystrą siedemnastolatką, której rodzice byli w trakcie przeciągającej się, pełnej konfliktów separacji. Zaczęłam spotykać się z Courtney co tydzień jesienią, kiedy była w trzeciej klasie liceum i oznajmiła swoim rodzicom, że nie zniesie już ani jednego dnia ich ciągłych kłótni. Choć nie zgadzali się oni w wielu kwestiach, oboje chcieli zapewnić swojej córce wsparcie, jakiego potrzebowała.
Kiedy poznałyśmy się z Courtney, postanowiłyśmy znaleźć sposób, w jaki mogłaby poradzić sobie z problemami w domu. Naszym pierwszym krokiem było ustalenie, co dziewczyna może zmienić, a czego nie.
– Szczerze mówiąc, nie sądzę, by kiedykolwiek byli w stanie dobrze się dogadywać – stwierdziła, a następnie dodała ze złością – mówią, że nie będą się kłócić w mojej obecności, ale najwyraźniej nie umieją się powstrzymać.
– Naprawdę mi przykro… mogę tylko sobie wyobrażać, jak bardzo cię boli słuchanie, gdy wzajemnie się atakują.
Courtney spojrzała na swoje ręce, a potem znowu na mnie i odparła zmęczonym głosem:
– Tak, jest beznadziejnie.
Zastanowiłam się przez chwilę, po czym powiedziałam:
– Myślę, że nie masz żadnego wpływu na ich kłótnie. Tylko twoi rodzice mogą je zakończyć, a z tego, co mówisz, nie są na to gotowi.
Courtney z żalem pokiwała głową.
– Przykro mi to mówić, ale to znaczy, że moim zdaniem na ra-zie będziesz musiała w jakiś sposób zaakceptować rzeczywistość.
Badania dowodzą, że w przypadku trudności, których nie sposób zmienić, akceptacja faktycznie jest decydującym pierwszym krokiem. Jeśli porada, by „praktykować akceptację” zalatuje ci New Agem (muszę wyznać, że taka była moja pierwsza myśl), spójrz na nią pragmatycznie. Po co marnować energię na walkę z rzeczywistością, której nie możesz zmienić? Gdy tylko znajdziemy sposób, by przełknąć trudną prawdę, możemy zacząć się do niej przystosowywać.
Jednak Courtney nawet nie chciała o tym słyszeć.
Z niedowierzaniem i irytacją odparła:
– Jak miałabym zaakceptować ich kłótnie? To coś okropnego!
– Słyszę cię – odpowiedziałam najmniej defensywnie, jak tylko potrafiłam. – Gdybym uważała, że doprowadzenie rodziców do zgody jest w twojej mocy, jak najbardziej bym cię do tego zachęcała. Myślę jednak, że masz kontrolę nad pewnymi kwestiami, które mogą wpłynąć na całą sytuację. Czy jesteś gotowa usłyszeć moje pomysły?
Courtney niechętnie dała mi do zrozumienia, że zgadza się mnie wysłuchać, więc przedstawiłam jej kolejne informacje, które znamy z badań nad chronicznym stresem. Mianowicie, że młodym ludziom pomagają rozrywki i przyjemności, dzięki którym mogą chociaż na chwilę uchronić się przed swoim monsunem stresu.
– Czy jest coś, co lubisz robić, a w czym ich kłótnie nie mogą ci przeszkodzić?
Kiedy Courtney zastanowiła się nad moim pytaniem, jej twarz się rozluźniła.
– Wie pani co? Jest coś, co bardzo lubię… – wyznała.
Uniosłam brwi, by pokazać jej, że chętnie posłucham dalej.
– Mam samochód… mówimy, że należy do mojej babci, ale praktycznie rzecz biorąc jest mój… i uwielbiam nim jeździć wzdłuż rzeki Chagrin. – Uśmiechnęłam się, bo dobrze znałam tę pagórkowatą, leśną drogę, zaczynającą się jakieś dwadzieścia minut na wschód od mojego gabinetu na przedmieściach Cleveland. – Opuszczam szyby, nawet kiedy na dworze jest zimno, i włączam głośno swoją ulubioną muzykę. Wystarczy jedna piosenka i już czuję się lepiej.
– Czy możesz wybrać się na taką przejażdżkę, kiedy tylko chcesz?
– W zasadzie tak. Chyba że mam pracę domową czy coś takiego, ale dojazd z domu nie zajmuje mi wiele czasu.
– W takim razie myślę, że to powinna być część naszego planu. Nie możesz powstrzymać rodziców przed kłótniami, ale wygląda na to, że masz pewny sposób na oderwanie się od stresu, jaki u ciebie wywołują.
Courtney przygryzła wargę, po czym poznałam, że nie jest w pełni przekonana.
– To na pewno nie jest idealne rozwiązanie – powiedziałam łagodnie – ale pomyśl o tym w ten sposób: kłótnie pogarszają twoje samopoczucie, a przejażdżki je poprawiają. Dopóki twoi rodzice się nie dogadają, przejażdżka daje ci jakąś kontrolę nad swoim nastrojem.
– Faktycznie – powiedziała powoli. Na chwilę zamilkła, po czym dodała: – Wypróbuję ten sposób i dam pani znać.
Możemy uczyć swoje córki radzenia sobie z chronicznym stresem, pomagając im w trudnych okolicznościach zastanowić się nad tym, co mogą zmienić, a czego nie. Jeśli twojej córce uprzykrzają życie nieustające konflikty w szkole (witamy w siódmej klasie), możesz pomóc jej skupić się na tym, co może z tą sytuacją zrobić, np. zacieśnić relacje ze spokojnymi przyjaciółmi z sąsiedztwa. Możesz ją również wspierać w szukaniu sposobów na oderwanie się od towarzyskiej burzy, aż ta przycichnie (trzymamy kciuki, że nastąpi to w ósmej klasie). Biorąc pod uwagę fakt, że niezdrowego stresu nie zawsze da się uniknąć, powinny nas pocieszać doniesienia naukowe na temat zmniejszania napięcia psychicznego. Jeśli przyjmiemy strategiczne podejście polegające na tym, że będziemy naprawiać to, co możemy, i nauczymy się żyć z tym, co musi pozostać bez zmian, będziemy czuć się mniej bezradni i bardziej rozluźnieni, nawet w obliczu poważnych trudności.
Od stresu do lęku
Zdrowy lęk
Mechanizm lęku
Zaburzenia lękowe i ich leczenie
Radzenie sobie ze zwykłym lękiem
Powstrzymywanie fali niepokojuRozdział 4 Dziewczynki wśród chłopców
Codzienny brak szacunku
Jak pomóc dziewczynkom w radzeniu sobie z molestowaniem
Szkodliwy paradygmat ataku i obrony
Edukacja seksualna z podziałem na płcie
Sprawiedliwość w rozmowach o seksie
Zgoda nie wystarczy
Upodmiotowienie seksualne chroni zdrowie seksualne
Wiele sposobów na odmowę współżycia
Prawda o kulturze przygodnego seksu
Odwaga w płynie
Trudne skutki łatwo dostępnej pornografiiWstęp
¹ Anderson, N. B., Belar, C. D., Breckler, S. J., et al. (2014) Stress in America™: Are teens adopting adults’ stress habits? (Rep.). Washington, DC: American Psychological Association.
² Collishaw, S. (2015) Annual research review: Secular trends in child and adolescent mental health. Journal of Child Psychology and Psychiatry 3, 370–393.
Mojtabai, R., Olfson i M., Han, B. (2016) National trends in the prevalence and treatment of depression in adolescents and young adults. Pediatrics 6, e20161878.
³ Calling, S., Midlov, P., Johansson, S-E., et al. (2017) Longitudinal trends in self-reported anxiety. Effects of age and birth cohort during 25 years. BMC Psychiatry 1, 1–11.
Tate, E. (29 marca 2017). Anxiety on the rise. Pobrano ze strony:
highered.com/news/2017/03/29/anxiety-and-depression-are-primary-concerns-students-seeking-counseling-services.
⁴ Burstein, M., Beesdo-Baum, K., He, J.-P., Merikangas, K. R. (2014) Threshold and subthreshold generalized anxiety disorder among US adolescents: Prevalence, sociodemographic, and clinical characteristics. Psychological Medicine 11, 2351–2362.
Merikangas, K. R., He, J., Burstein, M., et al. (2010) Lifetime prevalence of mental disorders in US adolescents: Results from the national comorbidity study—adolescent supplement (NCS-A). Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 10, 980–989.
Kessler, R. C., Avenevoli, S., Costello, E. J., et al. (2012) Prevalence, persistence, and sociodemographic correlates of DSM-IV disorders in the national comorbidity survey replication adolescent supplement. Archives of General Psychiatry 4, 372–380.
⁵ Calling, S., Midlov, P., Johansson, S-E., et al. (2017) Longitudinal trends in self-reported anxiety. Effects of age and birth cohort during 25 years. BMC Psychiatry 1, 1–11.
Proporcje przedstawione przez Calling i współpracowników są zgodne z wynikami przedstawionymi w pracy Kesslera i współpracowników, według których szansa wystąpienia zaburzenia lękowego jest o 1,5–2,5 razy większa u dziewczynek niż u chłopców.
⁶ Anderson, Belar, Breckler, et al. (2014) Op. cit.
⁷ Fink, E., Patalay, P., Sharpe, H., et al. (2015) Mental health difficulties in early adolescence: A comparison of two cross-sectional studies in England from 2009–2014. Journal of Adolescent Health 5, 502–507.
⁸ Calling, Midlov, Johansson, et al. (2017) Op. cit.
Van Droogenbroeck, F., Spruyt, B., Keppens, G. (2018) Gender differences in mental health problems among adolescents and the role of social support: Results from the Belgian health interview surveys 2008 and 2013. BMC Psychiatry 1, 1–9.
⁹ Mojtabai, R., Olfson, M., Han, B. (2016) National trends in the prevalence and treatment of depression in adolescents and young adults. Pediatrics 6, e20161878.
¹⁰ Breslau, J., Gilman, S. E., Stein, B. D., et al. (2017). Sex differences in recent first-onset depression in an epidemiological sample of adolescents. Translational Psychiatry 5, e1139.
¹¹ American College Health Association (2014) American College Health Association – National College Health Assessment II: Reference group executive summary. Hanover, MD: American College Health Association.
¹² Collishaw (2015) Op. cit.
¹³ MacLean, A., Sweeting, H., Hunt, K. (2010) „Rules” for boys, „guidelines” for girls. Social Science and Medicine 4, 597–604.
¹⁴ Giota, J., Gustafsson, J. (2017) Perceived demands of schooling, stress and mental health: Changes from grade 6 to grade 9 as a function of gender and cognitive ability. Stress and Health 3, 253–266.
¹⁵ Zimmer-Gembeck, M., Webb, H., Farrell, L., Waters, A. (2018) Girls’ and boys’ trajectories of appearance anxiety from age 10 to 15 years are associated with earlier maturation and appearance-related teasing. Development and Psychopathology 1, 337–350.
¹⁶ Kessel Schneider, S., O’Donnell, L., Smith, E. (2015) Trends in cyberbullying and school bullying victimization in a regional census of high school students. The Journal of School Health 9, 611–620.
¹⁷ Paquette, J. A., Underwood, M. K. (1999) Gender differences in young adolescents’ experiences of peer victimization: Social and physical aggression. Merrill-Palmer Quarterly 2, 242–266.
¹⁸ Biro, F. M., Galvez, M. P., Greenspan, L. C., et al. (2010) Pubertal assessment method and baseline characteristics in a mixed longitudinal study of girls. Pediatrics 3, e583–e590.
¹⁹ Zurbriggen, E. L., Collins, R. L., Lamb, S., et al. (2007) Report on the APA task force on the sexualization of girls. Executive summary. Washington, DC: American Psychological Association.
Abercrombie and Fitch sells push-up bikini tops to little girls. (28 marca 2011). Pobrano ze strony parenting.com/article/abercrombie-fitch-sells-push-up-bikinis-to-little-girls.Rozdział 1: Radzenie sobie ze stresem i lękiem
¹ Wu, G., Feder, A., Cohen, A., et al. (2013) Understanding resilience. Frontiers in Behavioral Neuroscience 10, 1–15.
² Psychologowie wyróżniają również istotną kategorię, jaką jest stres traumatyczny, związany z przytłaczającymi, wstrząsającymi wydarzeniami, które całkowicie przekraczają zdolności danej osoby do radzenia sobie ze stresem. Ten niezwykle ważny temat wykracza poza zakres zagadnień poruszanych w niniejszej książce.
³ Buccheri, T., Musaad, S., Bost, K. K., et al. (2018) Development and assessment of stressful life events subscales – A preliminary analysis. Journal of Affective Disorders 226, 178–187.
⁴ Johnson, J. G., Sherman, M. F. (1997) Daily hassles mediate the relationship between major life events and psychiatric symptomatology: Longitudinal findings from an adolescent sample. Journal of Social and Clinical Psychology 4, 389–404.
⁵ Kim, P., Evans, G. W., Angstadt, M., et al. (2013) Effects of childhood poverty and chronic stress on emotion regulatory brain function in adulthood. Proceedings of the National Academy of Sciences 46, 18442–18447.
⁶ Compas, B. E., Desjardins, L., Vannatta, K., et al. (2014) Children and adolescents coping with cancer: Self-and parent reports of coping and anxiety/depression. Health Psychology 8, 853–861.
Compas, B. E., Forehand, R., Thigpen, J., et al. (2015) Efficacy and moderators of a family group cognitive-behavioral preventive intervention for children of depressed parents. Journal of Consulting and Clinical Psychology 3, 541–553.
więcej..
