Szkice nad językiem w nauce i literaturze - ebook

Wprowadzenie — szkic o języku

Język nas stwarza, jest fenomenem udziału bytu w świecie, jaki umożliwia nadawanie mu kształtów, przemianę, wpływ na drugiego człowieka. Język służy budowaniu relacji, przekazywaniu komunikatu, wyrażaniu świata przeżyć wewnętrznych. Język realizuje się w mowie oraz piśmie. Jest formą „utrwalacza”.

Język jest narzędziem nauk społecznych w sposób wyjątkowy, bo kreuje człowieka i jego rzeczywistość.

Język jest fenomenem dla fenomenologii wnikającej w świat przeżyć transcendentalnych.

W niniejszej pracy przedstawiam krótki zarys teorii pola semantycznego na podstawie wybranego wyrazu. Ten krótki zarys ukazuje jak złożoną i bogatą znaczeniowo strukturą jest język, którym posługujemy się na co dzień.

Interesuje mnie język w warstwie lirycznej. Ukażę na wybranych przykładach z literatury pięknej i naukowej jak głębokim w swej strukturze bytem porozumienia jest język. Wracając do warstwy lirycznej — opiszę fenomenologiczną metodą opisu szczegółowego wybrane wiersze, tworząc szkice nad językiem, ukazując funkcję komunikacji językowej w literaturze, gdzie podmiot nawiązuje relacje z tekstem pisanym. Moim celem przez krótkie przykłady jest ukazanie funkcjonalności języka, rozpatrując go przez różne formy wypowiedzi.

Niniejsze szkice to przerzucanie kadrami. Próba poszukiwania metod opisu tego, co wyraża język i czym jest sam język w procesie komunikacji, bo zakładam, że jako jego zasadnicza funkcja — zawsze coś na komunikuje. Język komunikuje nam choćby badania, ale także metody, którymi pozyskujemy informacje o ludziach i świecie.

Interesują mnie precyzja języka i jej metaforyczny brak jako złożony, pełny środek badania rzeczywistości i wypowiadania ją, czyli perspektywa całości. To, jak badacz pisze o twórczości jest także rodzajem twórczości, sytuacją, gdzie trzeba odejść od ścisłych metodologii, bo nie wyobrażam sobie, że w taki sposób bada się choćby twórczość poetycką lub świat przeżyć człowieka, który jest tak istotny dla każdej nauki, bo nauka jest o ludziach i dla ludzie, jeśli jest sobą. Interesuje mnie wyjście w stronę nowej metodologii jakościowej. Łączenie osiągnięć fenomenologii, która dociera do przeżyć jednostki. Interesuje mnie także w procesie badania sam badacz, jego „ja”, postawa. To elementy, którymi tworzy badania. Postuluję o „ja” w badaniach, perspektywę badacza, więcej miejsca na refleksję, opowiadanie świata oraz ludzi. Trudno jest osiągnąć dystans, ale różne strategie poznawcze dają nam nową wiedzę. Badacz jest w procesie badawczym. Interesuje mnie więc podejście refleksyjne z jego strony, umieszczenie jego samego w badaniach jako części spójnej z otoczeniem, która stanowi kod porozumienia, dążąc do praktycznego wykorzystania swoich badań.

Interesuje mnie interdyscyplinarność nauki, łączenie wniosków każdej nauki. Interesuje mnie program filozoficzny badań, rodzaj refleksji badacza nad tym, co robi i jak wprowadza do nauki. Sądzę, że ten proces powinien być przemyślany i zwierać wiele materiału, który świadczy na temat pracy poznawczej badacza nad swoją własną perspektywą oraz miejscem w społeczności ludzi badających rzeczywistość i innych ją tworzących.Teoria pola semantycznego

Jeśli Walery Pisarek w „Pamiętniku Literackim” — czasopiśmie poświęconym historii i krytyce literatury polskiej zwraca uwagę na związki polityki z nauką i uwarunkowania statusu teorii pola semantycznego w Niemczech takim korelacjami — trzeba zwrócić uwagę na tak istotne znaczenie zjawiska. Autor dostrzega szczególne zainteresowanie językoznawstwem w okresie rządów Hitlera. Język służący porozumieniu miał jednoczyć niemieckie wspólnoty na świecie, ukazywać wartości kulturowe, ich wyjątkowość.

Halina Wiśniewska dostrzegła, że już w XVII wieku widoczne były dążenia zmierzające do specjalizacji znaczeń. Tym bardziej, że zasób słownictwa był kilkakrotnie mniejszy od współczesnego stanu. Chodziło o to, by posługiwać się językiem ściśle, precyzyjne, dążąc do porozumienia, naczelnej funkcji języka w życiu codziennym każdego człowieka.

Zanim powstały ustrukturyzowane teorie języka — był on obiektem refleksji filozoficznej. Warto tu wspomnieć o Platonie, jaki pytał o genezę rzeczy, zanim Arystoteles, stoicy, epikurejczycy, nominaliści, realiści, ale także nam współcześni ludzie nauki doszli do tego problemu. Język służy przekazywaniu nie tylko informacji, ale także tworzy kulturę i system wartości. Naczelne jest jego znaczenie w systemie aksjologicznym świata. Pozwala nam go opisywać, zarazem często dokonując oceny wartościującej, determinującej przyjęte postępowanie w rzeczywistości ludzkiej aktywności.

Język jest pełen wyrażeń dwuznacznych lub wieloznacznych. Język jest niejednoznaczny, zarazem potrafi być bardzo precyzyjny. Język jest sugestywny, metaforyczny. Jego zasób potrafi oddać złożone zjawiska. Na przykładzie słowa „piłka” można dostrzec ciekawe zabiegi językowe. „Piłka” służy do gry. Piłka nożna np. to dyscyplina sportowa. „Krótka piłka” z kolei to ciekawy frazeologizm z użyciem analizowanego słowa. W języku potocznym, na co dzień takie zestawienia słowne służą nam do szybkiej komunikacji. Potrafimy wyrazić w paru słowach mocny komunikat. Co ciekawe ów komunikat, jak mu podobne — może być stosowany uniwersalnie, do wielu sytuacji. „Krótka piłka” może oznaczać szybkie załatwienie sprawy lub wyrażać przede wszystkim podjęte działanie, jakie jest bardzo konkretne.

Słowo „piłka” zgodnie z opracowaniem „Wielkiego słownika języka polskiego” Polskiej Akademii Nauk w kwalifikacji tematycznej zlokalizowane jest pośród kategorii nazywających zjawiska definiowane jako codzienne życie człowieka, uściślając aktywność ta należy do sportowej. Precyzując dalej — „piłka” jest przedmiotem związanym ze sportem. Podążając za opracowaniem „Wielkiego słownika języka polskiego” trzeba zwrócić uwagę na połączenia językowe. „Piłka” jest wyrazem wieloznacznym — polisemicznym. Piłka służy do gry. Jest plażowa, tenisowa, gumowa, skórzana, palantowa. Piłka jest do koszykówki, rugby, siatkówki, tenisa. Istnieje rzut piłką. Piłka się toczy, odbija, spada, trafia, wypada, przelatuje, ociera się. Może musnąć, może zejść. Piłkę można blokować, łapać, podbijać, wyjmować, zbierać, złapać, dobić, kopać, ładować, trafić, uderzyć, wbić, wepchnąć, wpakować, rzucić, dogrywać, dośrodkować, dobić, podać, posłać, przechwycić, przejąć, sięgnąć, gubić, odebrać, przejąć, przepuścić, przytrzymać, puścić, rozegrać, skierować, ustawić, wycofać, wybić, wykopać, wyłożyć, wypuścić, zagrać, zgubić. Piłką można się bawić. Po piłkę można wyskoczyć. Piłką można ćwiczyć, z piłką można biegać, z piłką można przebiec. Konotacje zatem słowa są pozytywne. Nagromadzenie wymienionych czasowników wskazuje na to, że „piłka” jest ważnym elementem codziennej aktywności życiowej, zarówno dla dziecka, dorosłego człowieka, ale także osoby trenującej sport, specjalizującej się w nim. Piłka to przedmiot, który jest podstawowym środkiem służącym do wielu aktywności sportowych i jak wspomniano rekreacyjnych. „Piłka”, podając konsekwentnie za Wielkim słownikiem języka polskiego” jest kulistym przedmiotem, który jest wypełniony powietrzem. Jest wykorzystywany w grach i zabawach sportowych.

Piłka podkręcona oznacza zagranie piłką w trakcie meczu. Zatem określenie to stanowi wyrażenie, jakim posługuje się środowisko sportowe. To skrót językowy, który oznacza strategię. Mała piła w ujęciu „Wielkiego słownika języka polskiego” PAN oznacza przyrząd do cięcia.

Słowo „piłka” pochodzi z języka łacińskiego. Jest tożsame z wyrazem „kulka”. Jej naczelną cechą jest kształt — okrągły.

Poza wspomnianymi połączeniami można wyszukać inne. Piłka jest ostania, pierwsza, wysoka, miękka, górna. Piłkę można puścić. Piłkę się gra. Piłka może być halowa, klubowa, ligowa, angielska, polska, włoska, europejska, światowa. Piłkę można oglądać, kochać, interesować się nią. Na piłkę można chodzić, można w nią grywać, pogrywać. Poszczególne wyrażenia obrazują jak ważną dyscypliną jest piłka jako sport, zjawisko w życiu ludzkim.