Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja - ebook

AUTORZY

Lek. Karol Balcerkiewicz

Lubuskie Centrum Ortopedii im. Dr. Lecha Wierusza w Świebodzinie

Dr n. med. Maciej Bręborowicz

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Paweł Chodór

Klinika Ortopedii Ogólnej, Onkologicznej i Traumatologii

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Piotr Czarnecki

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Jarosław Czubak

Klinika Ortopedii, Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Prof. Adama Grucy CMKP w Otwocku

Dr hab. n. med. Mikołaj Dąbrowski

Klinika Ortopedii Kręgosłupa Dorosłych

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Lek. Dagna Dreczka

Klinika Rehabilitacji

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Joanna Dudzińska

Klinika Rehabilitacji

Oddział Rehabilitacji Neurologicznej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Karol Elster

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Rypinie

Dr n. med. Mirosław Falis

Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu ZZOZ w Ostrowie Wielkopolskim

Dr n. med. Jarosław Feluś

Oddział Ortopedyczno-Urazowy z Centrum Leczenia Artrogrypozy

Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Maciej Głowacki

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n med. Kamil Graboń

Lecznice Citomed Sp. z o.o. w Toruniu

Mgr Szymon Gryckiewicz

Orvit Clinic w Toruniu

Lek. Michał Harasymczuk

Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Piotr Harasymczuk

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Juliusz Huber

Zakład Patofizjologii Narządu Ruchu

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Maciej Idzior

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Piotr Janusz

Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Jacek Jaroszewski

Centrum Medyczne Medklinika w Dąbrowie k. Poznania

Dr n. med. Marta Jokiel

Pracownia Ortopedii, Traumatologii i Fizjoterapii Narządu Ruchu w Chorobach Rzadkich

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Marek Jóźwiak

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Lek. Wojciech Jurasz

Rehasport Clinic Sp. z o.o. w Poznaniu

Dr n. med. Leszek Kaczmarek

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Katulska

Katedra Radiologii Ogólnej i Neuroradiologii

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. o zdr. Katarzyna Kaźmierczak

Katedra Rehabilitacji i Fizjoterapii, Klinika Rehabilitacji

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Paweł Koczewski

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Paweł Kokoszka

Oddział Ortopedii i Traumatologii z Pododdziałem Chirurgii Kręgosłupa i Ortopedii Onkologicznej

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA im. prof. Ludwika Bierkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Tomasz Kotwicki

Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Beata Krasińska

Klinika Hipertensjologii, Angiologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Zbigniew Krasiński

Klinika Chirurgii Naczyniowej, Wewnątrznaczyniowej, Angiologii i Flebologii

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Jacek Kruczyński

Klinika Ortopedii Ogólnej, Onkologicznej i Traumatologii

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Łukasz Kubaszewski, prof. UMP

Klinika Ortopedii Kręgosłupa Dorosłych

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Michał Kułakowski

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Rypinie

Dr n. med. Magdalena Kwiatkowska

Klinika Ortopedii, Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Prof. Adama Grucy CMKP w Otwocku

Prof. dr hab. n. med. n. o zdr. Piotr Leszczyński

Katedra Reumatologii, Rehabilitacji i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu;

Oddział Reumatologii i Osteoporozy

Szpital im. J. Strusia w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Przemysław Lisiński

Klinika Rehabilitacji

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Henryk Liszka

Katedra Anatomii, Klinika Ortopedii i Fizjoterapii

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

Oddział Kliniczny Ortopedii i Traumatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Przemysław Lubiatowski

Rehasport Clinic Sp. z o.o. w Poznaniu

Dr n. med. Ewa Lucka

Katedra Rehabilitacji i Fizjoterapii
Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Łukasz Łapaj

Klinika Ortopedii Ogólnej, Onkologicznej i Traumatologii

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. biol. Faustyna Manikowska

Katedra Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Jacek Markuszewski

Oddział Ortopedii i Traumatologii z Pododdziałem Chirurgii Kręgosłupa i Ortopedii Onkologicznej

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA im. prof. Ludwika Bierkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Paweł Michalski

Oddział Ortopedii i Traumatologii z Pododdziałem Chirurgii Kręgosłupa i Ortopedii Onkologicznej

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA im. prof. Ludwika Bierkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Bartosz Musielak

Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu;

Paediatric Limb Reconstruction Service

Sheffield Children’s Hospital, UK

Prof. dr hab. n. med. Marek Napiontek

Ortop-Poliklinika w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Nowakowski

Dr n. med. Piotr Ogrodowicz

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Łukasz Paczesny

Orvit Clinic-Lecznice Citomed Sp. Z o.o. w Toruniu

Dr hab. n. med. Krystian Pawlak

Oddział Torakochirurgii

Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii w Poznaniu

Dr Brian Po-jung Chen

MotionAnalysis Laboratory

Bone and Joint Research Center, Department od Orthopedic Surgery

Chang Gung Memorial Hospital-Linkou Branch, Taoyuan City, Taiwan

Lek. Marek Rabski

Medyczne Centrum Hetmańska Poznań

Dr n. med. Juliusz Rager

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Paweł Reichert

Klinika Chirurgii Urazowej i Chirurgii Ręki

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Uniwersytecki Szpital Kliniczny

Prof. dr hab. n. med. Leszek Romanowski

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski

Klinika Reumatologii, Rehabilitacji i Chorób Wewnętrznych

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Milud Shadi

Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Dorota Sikorska

Klinika Reumatologii, Rehabilitacji i Chorób Wewnętrznych

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. o zdr. Paweł Sip

Klinika Rehabilitacji

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. o zdr. Elżbieta Skorupska

Zakład Fizjoterapii, Klinika Rehabilitacji

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Robert Spławski

Rehasport Clinic Sp. z o.o. w Poznaniu

Dr n. med. Paweł Surdziel

Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Paweł Ślęczka

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Medycznej w Myślenicach

Dr n. med. Marta Ślęzak

Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Marek Tomaszewski

Klinika Chorób Kręgosłupa i Ortopedii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. Tomasz Trzeciak

Klinika Ortopedii i Traumatologii

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Lek. Aleksandra Wadas-Żołna

Klinika Rehabilitacji

Oddział Rehabilitacji Neurologicznej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Michał Walczak

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. o zdr. Agnieszka Wareńczak-Pawlicka

Katedra Rehabilitacji i Fizjoterapii, Klinika Rehabilitacji

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Łukasz Woźniak

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr n. med. Waldemar Woźniak

Klinika Ortopedii Ogólnej, Onkologicznej i Traumatologii

Ortopedyczno-Rehabilitacyjny Szpital Kliniczny im. W. Degi

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Dr hab. n. med. i n. o zdr. Jan Zabrzyński, prof. UMK

Oddział Kliniczny Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu

Szpital Uniwersytecki Nr 1 im. dr. Antoniego Jurasza w Bydgoszczy

Lek. Urszula Zdanowicz

Centrum Medyczne Enel-med;

Oddział Ortopedii i Traumatologii

McGowan Institute for Regenerative Medicine

Pittsburgh University, USAPRZEDMOWA DO WYDANIA TRZECIEGO

Gdy w roku 2013 przymierzaliśmy się do napisania kolejnego wydania podręcznika Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja, wydawało się nam, że to już będzie ostatni taki podręcznik – wydany w wersji klasycznej, na papierze. Wyobrażaliśmy sobie wówczas, że przekaz internetowy zdominuje edukację i kilka lat później nie będzie już innej formy dostępu do wiedzy. Myliliśmy się jednak. Nie ujmując niczego elektronicznym przekazom informacji, forma książkowa nadal cieszy się zainteresowaniem. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z tego, że jesteśmy świadkami pewnego rodzaju „odroczenia egzekucji”. Obrona przekazu wiedzy w formie klasycznej skazana jest chyba nieuchronnie na porażkę.

Mając tego świadomość, w drugim i w obecnym, trzecim już wydaniu skróconej wersji podręcznika Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja dokonaliśmy połączenia obu form przekazu. Nadal dominuje forma papierowa, jednak wiele treści dodatkowych zamieściliśmy na platformie edu.pzwl.pl, a prowadzi do nich kod QR. Ta baza wiedzy będzie się stale powiększała, dzięki możliwościom, jakie daje Internet.

Zachęcam do korzystania z obu proponowanych form dostępu do wiedzy. Liczę na to, że spełnią one oczekiwania tych wszystkich, do których niniejsza publikacja jest adresowana.

Prof. dr hab. n. med. Jacek KruczyńskiSŁOWO WSTĘPNE PREZESA POLSKIEGO TOWARZYSTWA ORTOPEDYCZNEGO I TRAUMATOLOGICZNEGO

Kolejne, trzecie już wydanie „Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja” to prawdziwy skarb w bibliotece polskiego specjalisty ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Stanowi bowiem kompilację sposobu myślenia i wiedzy światowej sławy polskich twórców ortopedii oraz bardzo współczesnej i praktycznej wiedzy, niezbędnej do wykonywania zawodu lekarza, w tak fascynującej specjalizacji zajmującej się narządem ruchu.

Uporządkowanie tematyczne i treściowe, optymalnie dobrane ilustracje, odwołania do źródeł przedstawianych informacji i bardzo precyzyjny język powodują, że książka staje się zrozumiała dla wszystkich, którzy po nią sięgną. Jest to bardzo pożyteczne i wartościowe opracowanie przeznaczone dla studentów medycyny i nauk medycznych, lekarzy specjalizujących się i dla specjalistów ortopedii i traumatologii narządu ruchu, także współpracujących specjalności lekarskich i zawodów związanych z medycyną.

Tytuł książki upamiętnia tradycje ortopedii poznańskiej oraz pierwszego autora i redaktora podręcznika Profesora Wiktora Degę (1896–1995). W 2023 roku obchodzimy uroczyście 100-lecie powstania w Poznaniu pierwszej w Polsce kliniki ortopedycznej. Możemy zatem powiedzieć, że w Poznaniu narodziła się polska ortopedia i kolejne pokolenia wielkopolskich ortopedów pracowały nad jej dalszym rozwojem, przede wszystkim dla dobra pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu.

Jestem przekonany, że aktualne wydanie „Wiktora Degi ortopedii i rehabilitacji” spotka się z bardzo pozytywnym przyjęciem i niedługo powstaną kolejne wydania tej książki. Wyrażam wielkie uznanie i składam wyrazy podziękowania redaktorowi Prof. Jackowi Kruczyńskiemu oraz Współautorom za kontynuację idei Profesora Degi i polskiej myśli ortopedycznej.

Prof. dr hab. n. med. Andrzej BohatyrewiczSŁOWO WSTĘPNE KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU

Nowe, już trzecie wydanie podręcznika „Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja” jest kontynuacją podobnej pozycji, zapoczątkowanej przez profesora Wiktora Degę i jego współpracowników, uczniów i naśladowców.

Uzupełnieniem książki, tradycyjnie w większości prezentującej osiągnięcia i dorobek autorów ośrodka poznańskiego, jest część poświęcona traumatologii narządu ruchu. Sprawia to, że trzecie wydanie podręcznika jest kompleksowym źródłem wiedzy dla specjalizujących się w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

Potrzeba nowych źródeł wiedzy jest koniecznością chwili wynikającą z oczekiwań społecznych, które skupiają się na maksymalnej jakości świadczeń udzielanych przez polskich ortopedów. Na sposoby leczenia w ortopedii i traumatologii narządu ruchu wpływa rozwój cywilizacyjny naszego kraju, postęp w ortopedii, zaopatrzeniu ortopedycznym i rehabilitacji, zwiększenie możliwości aktywnego funkcjonowania społecznego naszych pacjentów, a co może najważniejsze, ewolucja oczekiwań pacjentów, ich rodziców i opiekunów wobec lekarzy, fizjoterapeutów, terapeutów zajęciowych i innych specjalistów mogących mieć wpływ na wyniki leczenia.

Zwracam szczególną uwagę na części podręcznika, w których opisane są aspekty praktyczne naszej dziedziny. Stanowią lub stanowić będą ważny element kształcenia w ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Podręcznik odpowiada i będzie odpowiadał na potrzeby wynikające ze zmienionego programu specjalizacji w naszej dziedzinie. Program ten ma obecnie wiele elementów praktycznych, które są i będę integralną częścią wszystkich form kształcenia.

W tym miejscu gratuluję wszystkim autorom rozdziałów oraz redaktorom poszczególnych części podręcznika. Dzięki ich pracy możemy naszym specjalizującym się kolegom przekazać narzędzie, które z pewnością zapewni sukcesję w naszej dziedzinie, a także pozwoli nam jeszcze lepiej leczyć naszych pacjentów.

Prof. dr hab. n. med. Jarosław CzubakOd redakcji: wyjaśnienie sposobu zaprezentowania wiedzy i znaczenia odsyłaczy w publikacji Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Podręcznik.

Niniejsza książka zawiera podstawowe informacje niezbędne do zrozumienia problematyki ortopedii, traumatologii i rehabilitacji narządu ruchu. Kierując się powyższym założeniem, informacje dodatkowe, rozszerzające wybrane zagadnienia, w formie tekstów, rycin i klipów multimedialnych, zamieszczamy na portalu edu.pzwl.pl (wyjątkiem jest przekierowanie do opisów technik operacyjnych w książce Campbell. Ortopedia operacyjna). Na portalu sukcesywnie będą się pojawiać nowe informacje dodatkowe. Kod QR, znajdujący się na końcu książki, przekieruje do dodatkowych materiałów.

Uwaga techniczna: do odczytania kodu konieczne jest posiadanie skanera kodów QR, zainstalowanego np. w telefonie komórkowym.1 Historia ortopedii (history of orthopaedics) Jacek Kruczyński, Andrzej Nowakowski, Paweł Kokoszka

Rzeczy oddzielone od swojej historii nie mają znaczenia. Są tylko kształtami. O pewnych wymiarach i barwie. O pewnej wadze. Gdy tracimy z oczu ich znaczenie, nie mają nawet nazwy. Historia natomiast nigdy nie zginie, bo historia jest światem.

Cormac McCarthy, Przeprawa

W 1741 r. Nicolas Andry, profesor pediatrii na uniwersytecie w Paryżu, wydał swój podręcznik pt. Ortopedia, czyli sztuka zapobiegania i poprawiania zniekształceń ciała u dzieci (ryc. 1.1). Użyte tam po raz pierwszy przez autora słowo „l’orthopedie” wywodzi się z greckich orthos (prosty) i paideia (wychowanie, leczenie dzieci). Ilustracja tytułowa książki, przedstawiająca w sposób alegoryczny prostowanie krzywo rosnącego młodego drzewa, stała się odtąd symbolem stowarzyszeń ortopedycznych na całym świecie (ryc. 1.2). Lekarzy zajmujących się leczeniem deformacji narządu ruchu zaczęto wkrótce nazywać ortopedami.

Rycina 1.1.

Nicolas Andry (1658–1742), uważany powszechnie za ojca ortopedii.

Rycina 1.2.

Ilustracja tytułowa pierwszego podręcznika ortopedii L’Orthopedie.

Współczesna ortopedia wywodzi się z kilku źródeł:

pierwszym były ortopedyczne zakłady lecznicze, w których zapoczątkowano systematyczne stosowanie aparatów i innych urządzeń korygujących; jeden z najwcześniejszych tego typu zakładów założył w 1779 r. w miejscowości Orb w Szwajcarii Jean-André Venel;

drugim źródłem w rozwoju ortopedii była szeroko propagowana przez Niemców W. Heidenreicha i Johanna Georga Metzgera (1838–1909) oraz Szwedów Henrika Linga (1776–1839) i Gustava Zandera (1835–1920) gimnastyka lecznicza;

trzecim jest indywidualny wkład wielu wybitnych lekarzy, których nazwiska są przywoływane do dzisiaj.

Wybrane fakty z historii ortopedii na świecie

Hipokrates z wyspy Kos (ur. około 460 r. p.n.e.) opisał rozmaite sposoby leczenia zniekształceń ludzkiego ciała w swoim dziele Corpus Hippocraticum, które przyniosło mu sławę i miano „ojca medycyny” (patrz ryc. 1.3).

W II w. n.e. grecki lekarz Galen w swoim dziele Ars parva nie tylko podaje szczegółowe opisy złamań kości i zwichnięć, lecz także dokonuje pewnej systematyki deformacji, wprowadzając do terminologii medycznej takie pojęcia, jak: skolioza, kifoza, lordoza i kolano koślawe.

Duże znaczenie dla rozwoju ortopedii miała praca angielskiego lekarza Francisa Glissona (1660 r.), konstruktora pętli wyciągowej za głowę, stosowanej w niektórych złamaniach kręgosłupa szyjnego, a także uszkodzeniach krążka międzykręgowego.

W 1779 r. Anglik Percivall Pott opublikował artykuł o gruźlicy kręgosłupa i sposobach jej leczenia. Kifotyczne zniekształcenia kręgów (garb gruźliczy) obserwowane w tej chorobie noszą do dziś nazwę choroby Potta.

Nowoczesny opatrunek gipsowy z zastosowaniem okrężnych opasek wprowadził flamandzki lekarz Antonius Mathijsen (1852 r.), a szeroko rozpowszechnił w unieruchamianiu złamań podczas wojny krymskiej (1854 r.) rosyjski chirurg polowy Nikołaj I. Pirogow.

Konkurencyjnym do „gipsowego” sposobem leczenia złamań kości kończyn stały się wszelkiego rodzaju szyny, z których największe uznanie zyskała szyna zastosowana w 1875 r. przez Allana Thomasa z Liverpoolu.

Rycina 1.3.

Wybrane fakty z historii ortopedii na osi czasu.

Sławą ortopedii niemieckiej był na przełomie wieków Albert Hoffa z Würzburga, który w 1890 r. wykonał pionierską operację pogłębienia panewki stawowej we wrodzonym zwichnięciu biodra u dzieci.

Wprowadzone jeszcze w dobie przedantyseptycznej przez szkockiego chirurga Jamesa Syme’a resekcje stawów, szczególnie w przykurczach gruźliczych (1831 r.), pozwoliły uniknąć wielu amputacji kończyn.

Dość wcześnie zorientowano się, że technika operacyjnego leczenia kości wymaga ścisłej aseptyki, której zasady opracował w 1894 r. William Lane.

Stopniowe wprowadzanie zasad antyseptyki, rozwój anestezjologii (William Morton, 1846 r.), odkrycie przez Wilhelma Roentgena promieni X (1895 r.) i antybiotyków (Aleksander Fleming, 1928 r.) wpłynęły na rzeczywisty postęp w chirurgii ortopedycznej.

Leczenie złamań wyciągiem kostnym stało się możliwe dopiero po zastosowaniu metalowych drutów przez Fritza Steinmanna (1907 r.) i Martina Kirschnera (1909 r.). W późniejszym okresie Gerhard Küntscher zastosował gwóźdź do zespoleń złamań śródszpikowych (głównie kości udowej).

Operację przepukliny krążka międzykręgowego po raz pierwszy przeprowadzili Amerykanie William Mixter i Joseph Barr w 1934 r.

Wymiana stawów (biodra, kolana, stawu skokowo-goleniowego, barku, łokcia, stawów międzypaliczkowych i krążków międzykręgowych) stała się największym wkładem ortopedów w rozwój chirurgii w XX stuleciu (od 1943 r.).

Pierwszy skuteczny gorset w nieoperacyjnym leczeniu skoliozy zastosował w 1946 r. Walter Blount z Milwaukee, a inny Amerykanin, Russell A. Hibbs, wykonał w 1911 r. pierwsze tylne operacyjne usztywnienie kręgosłupa dotkniętego procesem gruźliczym.

Na początku XX stulecia Alessandro Codivilla z Bolonii dokonał operacyjnego wydłużenia kończyny dolnej, a w 1954 r. rosyjski ortopeda Gawriił A. Ilizarow z Kurganu opracował nową metodę wydłużania i korekcji kończyn opartą na opisanym przez siebie zjawisku osteogenezy dystrakcyjnej.

W 1962 r. Paul Harrington z Houston w Teksasie użył do korekcji bocznego skrzywienia kręgosłupa metalowego pręta dystrakcyjnego, który zrewolucjonizował technikę operacyjną, stosowaną z pewnymi modyfikacjami do dzisiaj.

Współczesne instrumentarium kręgosłupa z użyciem haków i śrub przeznasadowych pozwoliło na korekcję skoliozy w trzech płaszczyznach (Yves Cotrel i Jean Dubousset, 1972 r.).

Wybrane fakty z historii ortopedii w Polsce

Dnia 3 kwietnia 1913 r. został oddany do użytku publicznego Poznański Zakład Ortopedyczny im. Bronisława Saturnina Gąsiorowskiego. Ten dzień wyznaczył datę powstania ortopedii polskiej jako odrębnej specjalności.

Dynamiczny rozwój ortopedii polskiej datuje się od 1923 r., kiedy to w Poznaniu powstała pierwsza Uniwersytecka Katedra Ortopedii, a jej kierownikiem został prof. Ireneusz Wierzejewski (1881–1930). Klinika mieściła się w Poznańskim Zakładzie Ortopedycznym im. Bolesława Saturnina Gąsiorowskiego, uruchomionym przez Wierzejewskiego w 1913 r.

W 1928 r. założono Polskie Towarzystwo Ortopedyczne (od 1934 r. funkcjonujące jako Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne) (patrz ryc. 1.4). W tym samym roku w Poznaniu odbył się pierwszy zjazd naukowy Towarzystwa.

Rycina 1.4.

Kopia dokumentu potwierdzającego założenie w Poznaniu 10 listopada 2028 r. Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego.

Również w 1928 r. zostało utworzone czasopismo „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”, pierwszymi redaktorami byli prof. Ireneusz Wierzejewski z Poznania i doc. Adolf Wojciechowski z Warszawy (ryc. 1.5).

W 1947 r. odbyły się pierwsze Dni Ortopedyczne Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Według koncepcji prof. Adama Grucy są one okazją do wymiany doświadczeń środowiskowych, służą do oceny pracy naukowej oddziałów terenowych i umożliwiają – obok zjazdów – częstsze spotykanie się członków Towarzystwa.

Rycina 1.5.

Okładka pierwszego numeru czasopisma „Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska”.

W 1970 r. powstała pierwsza w Polsce Klinika Chirurgii Ręki, wchodząca w skład Instytutu Ortopedii i Rehabilitacji Akademii Medycznej w Poznaniu. Pierwszym kierownikiem Kliniki został dr Hieronim Strzyżewski.

W 1992 r. Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne zostało zrzeszone w The European Federation of National Associations of Orthopaedics and Traumatology (EFORT). Pierwszy zjazd naukowy Towarzystwa odbył się w 1993 r. w Paryżu.

Doceniając znaczenie medyczne i społeczne chorób narządu ruchu, Światowa Organizacja Zdrowia uznała za celowe poświęcenie temu problemowi 10 lat, nazywając je Dekadą Kości i Stawów 2000–2010. Głównym celem Dekady było podniesienie jakości życia ludzi cierpiących na choroby układu mięśniowo-szkieletowego. W szerszym zakresie problem dysfunkcji dotyczył nie tylko samych chorych, lecz także lepszej organizacji ochrony zdrowia i opieki społecznej. Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne aktywnie włączyło się w to międzynarodowe przedsięwzięcie, a krajowym koordynatorem Dekady został prof. Jacek Kruczyński z Poznania.

Piśmiennictwo. Zalecana literatura rozszerzająca

Księga Pamiątkowa w 85-lecie Ortopedii Poznańskiej 1913–1998, red. A. Łempicki. Oddział Poznański PTOiTr, Poznań 1998.

Księga Pamiątkowa w 90-lecie Ortopedii Poznańskiej 1913–2003, red. A. Łempicki. Oddział Poznański PTOiTr, Poznań 2003.

100 lat ortopedii polskiej (1913–2013), red. A. Nowakowski. Wydawnictwo Exemplum, Poznań 2013.