Właściwe i smaczne żywienie przy zaparciach - ebook

PRZEDMOWA

Częstość występowania zaparć (obstrukcji) wśród ludzi żyjących w uprzemysłowionych krajach zachodnich wynosi, w zależności od wieku, do 20% i wynika z zaburzenia prawidłowej czynności jelita grubego. W każdym jednak przypadku lekarz gastroenterolog (specjalista od chorób żołądka i jelit) musi w pierwszej kolejności wykluczyć istnienie przyczyn organicznych.

Pojęciem zaparcia określamy stan, w którym mamy do czynienia z „rzadszym niż trzykrotne wypróżnianiem stolca w ciągu tygodnia". Jednak w przypadku tej definicji nie wolno pominąć następujących odczuć osobistych: że wypróżnianie jelit jest możliwe tylko przy gwałtownym parciu, że występuje uczucie niecałkowitego wypróżnienia lub zbyt twardego, zbyt małego i za rzadko oddawanego stolca.

U wielu osób istnieje przesadny lub niepotrzebny lęk przed rzekomym samozatruciem substancją kałową (stolcem), w wyniku czego wymuszają one codzienne wypróżnianie jelit, a lekarz, na skutek błędnej oceny dokonanej przez pacjenta, spotyka się często z problemem pseudoobstrukcji.

Pierwszym krokiem w zwalczaniu zaparcia lub osłabionej perystaltyki jelit są działania dietetyczne obejmujące głównie prawidłowe odżywianie, polegające na spożywaniu pokarmu bogatego w błonnik, oraz dostarczanie organizmowi dostatecznej ilości płynów.

Niniejsza książeczka została napisana w sposób jasny i zrozumiały dla laika. Przekazuje ona aktualną wiedzę z dziedziny fizjologii żywienia. Po części pierwszej, zawierającej ogólne zalecenia dietetyczne, w 15 poradach autor prezentuje swoją udaną koncepcję, w jaki sposób można realizować w praktyce modną obecnie filozofię żywienia. W części drugiej opisane zostały liczne przepisy kulinarne, pomagające zwalczyć osłabioną perystaltykę jelit i zaparcia.

Prof. dr med. Hubertus Wietholtz, internista i gastroenterolog (specjalista chorób żołądka i jelit).

Dyrektor Medizinische Klinik II am Klinikum Darmstadt (gastroenterologia i choroby metaboliczne).SZANOWNE CZYTELNICZKI, SZANOWNI CZYTELNICY!

Mimo że w Niemczech jada się o wiele za dużo i bez przerwy trzeba popuszczać pasa, to jednak spożywa się za mato błonnika. Błonnik nie jest balastem dla organizmu, pełni natomiast wiele funkcji, stanowi bowiem środek aktywujący trawienie, a nawet wspomaga przemianę materii, ponieważ zmniejsza stężenie cholesterolu oraz spowalnia wzrost stężenia cukru we krwi. Spożywanie małych ilości błonnika rozleniwia jelita oraz uwrażliwia je na szkodliwe działanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Zaparcia - lekarze nazywają te przypadłości obstrukcją - stanowią najczęstsze zaburzenie czynności fizjologicznych u ludzi żyjących w uprzemysłowionych krajach zachodnich.

Książeczka ta pokaże, w jaki sposób mogą Państwo, jedząc z wyrafinowaniem i ze smakiem, pobudzić ruchy robaczkowe (perystaltykę) swojego przewodu pokarmowego, zwiększyć własne sity odpornościowe, zdrowo się odżywiać, a także łatwo zapobiegać zaparciom lub osłabieniu motoryki jelit. Podstawą takiego sposobu żywienia nie są jednak ani produkty przysmażane, ani muesli o każdej porze dnia. Nie muszą Państwo także „zamieniać się w królika”.

Ze świeżych owoców, pysznych potraw z warzyw oraz aromatycznego pieczywa z mąki gruboziarnistej mogą Państwo stworzyć dania będące źródłem młodości dla całego organizmu - nie tylko dla jelit. Pozwólcie zagościć w kuchni nowym, kreatywnym pomysłom. Udowodnię Wam, że zdrowe (dla jelit) żywienie jest przyjemne, a potrawy smakują wyśmienicie. Pozwólcie się oczarować kolorowym, aromatycznym i świeżym potrawom oraz napojom.

Miłego przyrządzania potraw i smacznych dań życzy Państwu

Sven-David Müller

Dziękuję: Panu Martinowi Gorny, asystentowi dietetykowi oraz głównemu doradcy osób chorujących na cukrzycę, DDG, Medizinische Klinik II am Klinikum Darmstadt, Pani Birgit Bahnsen, asystentowi dietetykowi w für Ernährungsmedizin und Diätetik w Aachen oraz Pani Margret Tacke, asystentowi dietetykowi z Bocholt, za okazaną pomoc i porady udzielane przy powstawaniu tej książki.Zaparcie — choroba cywilizacyjna

Fakt, że jedzenie i picie są bezpośrednio związane z czynnością przewodu pokarmowego, jest z pewnością zrozumiały. Nieprawidłowe odżywianie może doprowadzić do osłabienia perystaltyki jelit, a nawet do zaparć. Jednak zaparcia mogą mieć też inne przyczyny. W każdym wypadku można regulować czynność przewodu pokarmowego za pomocą optymalnego odżywiania się, zażywając dużo ruchu, ćwicząc oddawanie stolca oraz panowanie nad stresem, a także spożywając płyny w wystarczającej ilości. W przypadku zaparć (obstrukcji) czynność jelita grubego (okrężnicy) oraz odbytnicy (rectum') jest zaburzona. Istnieją także ostre zaparcia, występujące podczas urlopu, oraz zaparcia przewlekłe, wynikające z nadużywania środków przeczyszczających.

Zaparcie stanowi najczęstsze zaburzenie czynności jelita grubego. Charakteryzuje się wypróżnianiem stolca w niedostatecznej ilości oraz w zbyt długich odstępach czasu. Cierpi na nie około 30% społeczeństwa w Niemczech, z czego 80-90% to kobiety.

Jednak osłabiona perystaltyka jelit występuje o wiele częściej niż obstrukcja. Prawie każdy człowiek w ciągu swojego życia zapada na tę chorobę. Rzadko wynika ona z przyczyn organicznych. Na ogół czynnikami wywołującymi są: złe nastawienie psychiczne, spożywanie pokarmu ubogiego w błonnik oraz zażywanie środków przeczyszczających.

Czym jest zaparcie

Lekarze mówią o zaparciu, jeśli wypróżnianie odbywa się rzadziej niż trzy razy w tygodniu, jest utrudnione, nieregularne i często niecałkowite. U cierpiących na zaparcia występuje w wielu przypadkach jednoczesne złe samopoczucie.

Zasadniczo zaparcie powstaje w wyniku zbyt wolnego przechodzenia mas kałowych przez jelita, co jest spowodowane albo niedostatecznym wypełnieniem jelit i brakiem odruchu rozciągania ścian jelit, albo też zaburzeniem odruchu wypróżnienia - lub obiema tymi przyczynami.

Częstość oddawania stolca jest u ludzi różna. U wszystkich ludzi wraz z wiekiem następuje osłabienie perystaltyki jelit. Wyjaśnia to częste występowanie zaparć u osób starszych. Specjaliści od chorób przewodu pokarmowego (gastroenterolodzy) uznają wypróżnianie stolca trzy razy dziennie za tak samo prawidłowe, jak wypróżnianie stolca trzy razy w tygodniu. Uważa się, że sytuacja jest patologiczna, gdy wędrówka pokarmu od chwili spożycia do momentu wypróżnienia trwa dłużej niż cztery dni.

Lekarz może zbadać tak zwany czas przechodzenia jedzenia przez organizm za pomocą pokarmu testowego, zawierającego składniki, które są widoczne na zdjęciu rentgenowskim.

Kiedy powinni Państwo pójść do lekarza

■ Jeśli stolec oddawany jest rzadziej niż trzy razy w tygodniu.

■ Jeśli w stolcu występuje krew.

■ Jeśli zaparcia i biegunki występują na przemian.

■ Jeśli przestawienie sposobu odżywiania nie prowadzi do właściwego celu, czyli likwidacji zaparć.

■ Jeśli muszą Państwo zażywać środki przeczyszczające przez długi czas, pomimo że nie są one przeznaczone do ciągłego stosowania.

■ Jeśli uzależnili się Państwo od środków przeczyszczających i konieczne jest zwiększanie dawki.

■ Jeśli do zaparcia dołączają się także inne dolegliwości - na przykład gwałtowne bóle brzucha lub gorączka.

■ Jeśli przy wypróżnianiu stolca muszą Państwo silnie napierać przez dłuższy czas i jeśli odczuwają Państwo przy tym ból lub jeśli mają Państwo po wypróżnieniu wciąż nieprzyjemne uczucie pełności.

■ Jeśli cierpią Państwo na ucisk w brzuchu oraz uczucie pełności, brak apetytu, a także częste odbijania lub wymioty.

Przyczyny zaparć

Oprócz spowolnionej perystaltyki jelit, uwarunkowanej w najszerszym znaczeniu przyczynami cywilizacyjnymi, istnieją oczywiście także – chociaż o wiele rzadsze – zaparcia uwarunkowane organicznie lub będące efektem podawania leków; przy tego rodzaju zaparciach konieczna jest fachowa opieka lekarska. Jednak w przypadku każdego dłuższego (i prawdopodobnie niegroźnego) zaparcia należy najpóźniej po dwóch tygodniach jego trwania udać się z wizytą do lekarza w celu wykluczenia poważnej podstawowej choroby organicznej.

Co rozleniwia jelita

Przyczyny spowolnionej perystaltyki jelit są bardzo różne. Najważniejszy jest niedobór błonnika w przeciętnym pożywieniu. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe, takie jak niespożywanie śniadania, również prowadzą do zaparć, ponieważ śniadanie wywołuje „odruch żołądkowo-okrężniczy”. Ponadto jedna z przyczyn bierze swój początek w sferze psychicznej. Jeśli Państwo często wstrzymują parcie na stolec, na przykład z powodu stresu w miejscu pracy, oraz nie wychodzą do toalety, w rezultacie kiedyś parcie to zaniknie. Wynika to stąd, że receptory wrażliwe na ucisk, znajdujące się w jelitach, przyzwyczajają się do zwiększonego nacisku, który zazwyczaj powoduje wypróżnianie. W powstawaniu zaparć rolę odgrywają zasadniczo trzy czynniki:

■ Bardzo istotne jest odżywianie. Im wyższy jest stopień cywilizacji społeczeństwa, tym mniej bogatoresztkowa jest zazwyczaj jego dieta. Ilość kalorii w pożywieniu wzrasta, a równocześnie spada procentowy udział błonnika, który jest niezbędny do prawidłowego pobudzania perystaltyki jelit. Zaparcia stanowią więc zazwyczaj skutek cywilizacji.

■ Druga przyczyna zaparcia znajduje uzasadnienie w nowoczesnym stylu życia. W dzisiejszych czasach zażywamy o wiele za mato ruchu, a zwolniona perystaltyka jelit stanowi odpowiedź na naszą własną nieruchliwość. Również i inne typowe znamiona naszych obecnych czasów, takie jak stres, pośpiech oraz nieregularny tryb życia, zdecydowanie nie sprzyjają prawidłowemu i punktualnemu wypróżnianiu jelit.

■ Nie tylko bodźce zewnętrzne, ale także czynniki psychiczne mogą działać „blokująco” na nasz układ trawienny. Chyba prawie każdy już doświadczył, że obciążenie psychiki i stany napięcia mogą trwale zaburzyć czynność całego układu trawiennego.

Badania kliniczne układu trawienia

Z przeprowadzonych w Anglii badań klinicznych dotyczących układu pokarmowego wynika, że 40% mężczyzn i 31% kobiet miało regularnie jedno wypróżnienie w ciągu dnia, a 7% mężczyzn i 4% kobiet nawet dwa lub trzy wypróżnienia stolca dziennie. Jedna trzecia kobiet miała wypróżnienia stolca rzadziej niż jeden raz dziennie, a 1% kobiet tylko jeden raz w tygodniu lub rzadziej. Na ogół kobiety są bardziej skłonne do zaparć niż mężczyźni.