Wszystkie żony Henryka VIII - ebook

Wstęp

Pano­wa­nie Hen­ryka VIII Tudora było bez wąt­pie­nia punk­tem zwrot­nym w histo­rii Anglii, porów­ny­wa­nym przez histo­ry­ków do prze­łomu, jaki doko­nał się pod­czas pod­boju nor­mandz­kiego. Władca pano­wał w kato­lic­kim kraju, z prze­ko­na­niem zwal­cza­jąc sze­rzącą się nie tylko na kon­ty­nen­cie, ale także w Anglii here­zję Lutra, za co otrzy­mał od papieża tytuł obrońcy wiary. Kiedy umie­rał, w oczach Rzymu i wyznaw­ców kato­li­cy­zmu nie był już poboż­nym kró­lem, ale wiel­kim schi­zma­ty­kiem, dla Angli­ków nato­miast twórcą Kościoła naro­do­wego. Jemu też Anglia zawdzię­cza poli­tykę izo­la­cjo­ni­zmu, kształ­tu­jącą roz­wój tego pań­stwa przez kolejne pięć­set lat.

Z jego rzą­dami wią­zano duże nadzieje. Wybitny huma­ni­sta Erazm z Rot­ter­damu, który miał oka­zję poznać mło­dego Hen­ryka, był nim zachwy­cony, a na wieść o obję­ciu przez niego tronu napi­sał nawet, że młody król zosta­nie zapa­mię­tany jako ten, który wskrze­sił ide­ały rycer­skie. Tak się jed­nak nie stało, mimo że Hen­ryk VIII jest bez wąt­pie­nia, oprócz swo­jej córki Elż­biety I, naj­bar­dziej zna­nym władcą w histo­rii Anglii. Ale ta sława nie wynika z nad­zwy­czaj­nych osią­gnięć, lecz raczej z burz­li­wej histo­rii jego mał­żeństw, które spra­wiły, że nazywa się go czę­sto „angiel­skim Sino­bro­dym”. Jak wia­domo, Tudor był sze­ścio­krot­nie żonaty, a losy jego żon dosko­nale obra­zuje wyli­czanka, uło­żona przez nie­zna­nego autora już po śmierci monar­chy: „roz­wie­dziona, ścięta, zmarła, roz­wie­dziona, ścięta, prze­żyła”. Pod­czas swo­jego dłu­giego, bo prze­szło trzy­dzie­sto­sied­mio­let­niego pano­wa­nia, król prze­obra­ził się w tyrana, krwawo roz­pra­wia­ją­cego się nie tylko z prze­ciw­ni­kami poli­tycz­nymi i here­ty­kami. Co wię­cej, nawet jego przy­jaźń i sym­pa­tia, podob­nie jak miłość, nie gwa­ran­to­wały nikomu bez­pie­czeń­stwa. Para­dok­sal­nie, im ser­decz­niej­sze uczu­cia żywił do kogoś, tym moc­niej go potem krzyw­dził, czego dowo­dem są nie tylko losy jego mał­żo­nek, ale także współ­pra­cow­ni­ków i zaufa­nych dorad­ców, z Tho­ma­sem More’em na czele, albo fawo­ry­tów, któ­rych z dnia na dzień bez słowa odda­lał z dworu, kiedy stra­cili jego przy­chyl­ność. Zapo­zna­jąc się z bio­gra­fią tego władcy, odnosi się wra­że­nie, że naj­więk­szą przy­jem­ność spra­wiało mu udo­wad­nia­nie ludziom, jak wielką ma nad nimi wła­dzę, co dosko­nale widać na przy­kła­dzie Anny Boleyn.

Tema­tem tej publi­ka­cji są losy sze­ściu żon Hen­ryka VIII, i to wła­śnie osoba monar­chy jest wspól­nym mia­now­ni­kiem łączą­cym opo­wie­dziane tu histo­rie. Dra­ma­tyczne dzieje jego związ­ków z kobie­tami stały się nie tylko tema­tem nie­zli­czo­nej ilo­ści publi­ka­cji popu­lar-no-nauko­wych i nauko­wych, ale także kanwą wielu powie­ści oraz fil­mów. Wyobraź­nię sce­na­rzy­stów naj­bar­dziej roz­pa­lają losy bodaj naj­słyn­niej­szej ze wszyst­kich mał­żo­nek Tudora, Anny Boleyn, w któ­rej rolę wcie­lały się naj­pięk­niej­sze, a zara­zem naj­wy­bit­niej­sze aktorki teatralne i kinowe. A każda ekra­ni­za­cja jej histo­rii cie­szyła się wiel­kim zain­te­re­so­wa­niem widzów na całym świe­cie. Nie­wąt­pli­wie jest to bar­dzo inte­re­su­jąca postać, gdyż w jej losach znaj­dziemy ide­alny mate­riał na powieść czy sce­na­riusz fil­mowy: jest w nich skan­dal, romans, wiel­kie uczu­cie i okrutna śmierć z ręki kata.

Zara­zem jed­nak jest to histo­ria mło­dej, ambit­nej, nie­za­leż­nej, jak rów­nież wyzwo­lo­nej kobiety, która miała nie­szczę­ście poko­chać czło­wieka ogar­nię­tego patriar­chalną obse­sją i pra­gnie­niem poczę­cia syna. I z całą pew­no­ścią druga żona Tudora nie jest jed­no­wy­mia­rową posta­cią, dla­tego sta­nowi wyzwa­nie dla akto­rek, co dosko­nale widać na przy­kła­dzie licz­nych fil­mów będą­cych ekra­ni­za­cją romansu króla i Anny Boleyn. Na wiel­kim i małym ekra­nie mie­li­śmy zatem oka­zję oglą­dać Annę jako nie­winną, deli­katną pannę, ofiarę ambi­cji jej żąd­nego suk­cesu ojca, ale też jako magne­ty­zu­ją­cego wampa, istną _femme fatale_, hip­no­ty­zu­jącą swoim uro­kiem zarówno Hen­ryka, jak i widzów śle­dzą­cych jej pery­pe­tie. Nie­wielu aktor­kom udało się jed­nak tak dobrze oddać zło­żo­ność jej cha­rak­teru jak Nata­lie Dormer, która bra­wu­rowo wcie­liła się w rolę dru­giej mał­żonki Tudora w tele­wi­zyj­nym serialu _Dyna­stia Tudo­rów_ z lat 2007–2008.

Ale pozo­stałe pięć żon „angiel­skiego Sino­bro­dego” także zasłu­guje na uwagę, począw­szy od Kata­rzyny Ara­goń­skiej, nazy­wa­nej czę­sto jedną z naj­bar­dziej tra­gicz­nych postaci w histo­rii Anglii, przez Jane Sey­mour, matkę jego jedy­nego syna, odrzu­coną Annę Kli­wij­ską i nie­wierną Kata­rzynę Howard, a skoń­czyw­szy na Kata­rzy­nie Parr – wier­nej towa­rzyszce jesieni życia króla. A bycie żoną Hen­ryka VIII nie było ani łatwe, ani przy­jemne: jako władca abso­lutny, w dodatku wyznawca patriar­chal­nych poglą­dów, sam wyzna­czał wszel­kie stan­dardy, regu­lu­jąc swoje rela­cje mał­żeń­skie według wła­snego uzna­nia. Nie liczył się z nikim i z niczym, co wię­cej, w zdu­mie­wa­jący spo­sób potra­fił pod­po­rząd­ko­wy­wać sumie­nie swoim potrze­bom, uspra­wie­dli­wia­jąc przed sobą zarówno unie­waż­nie­nie kolej­nych związ­ków, jak i wysła­nie dwóch mał­żo­nek na sza­fot. Nie wspo­mi­na­jąc o zerwa­niu z Kościo­łem i łama­niu prawa kano­nicz­nego. Z całą pew­no­ścią kobiety sta­rały się wzbu­dzić zain­te­re­so­wa­nie króla, ale każda, która stała się obiek­tem jego pożą­da­nia, musiała się liczyć z tym, że jej szczę­ście, a nawet życie i życie jej bli­skich zależy od kaprysu władcy.

Hen­ryk VIII, młod­szy syn króla Hen­ryka VII, w prze­ci­wień­stwie do star­szego brata Artura nie był przy­go­to­wy­wany do roli władcy, dla­tego pro­wa­dził bez­tro­skie życie, które się nie zmie­niło, kiedy zrzą­dze­niem losu, po nagłej śmierci brata, został następcą tronu. Przy­stojny, kochany i podzi­wiany nie tylko za powierz­chow­ność, ale też za walory umy­słowe i nie­spo­ty­kany u więk­szo­ści monar­chów pęd do wie­dzy, uwie­rzył w swoją wyjąt­ko­wość i ponad­prze­ciętny inte­lekt. W efek­cie uwa­żał się za mędrca, któ­rego decy­zji nikt nie ma prawa pod­wa­żać ani wąt­pić w ich słusz­ność. Tak był zresztą postrze­gany przez więk­szość swo­ich pod­da­nych, mimo że oce­nia­jąc z dzi­siej­szej per­spek­tywy, nale­ża­łoby go uznać za krwa­wego tyrana. Nie­mal do końca życia wie­rzył, że wywiera wręcz magne­tyczny urok na kobiety i żadna nie będzie w sta­nie mu się oprzeć. To prze­ko­na­nie nie opu­ściło go nawet wtedy, kiedy z przy­stoj­nego męż­czy­zny prze­obra­ził się w tłu­stego, cho­dzą­cego o lasce potwora, z opuch­nię­tymi i pokry­tymi ropie­ją­cymi wrzo­dami nogami. Bo życie tego władcy poto­czyło się zupeł­nie ina­czej niż w bajce, w któ­rej z brzyd­kiej żaby wyła­nia się przy­stojny książę. W jego przy­padku uro­dziwy kró­le­wicz prze­po­czwa­rzył się w brzydką żabę, w dodatku olbrzy­mią i tłu­stą. I nie maczała w tym pal­ców żadna zło­śliwa cza­row­nica.

Tak się szczę­śli­wie zło­żyło, że pery­pe­tie miło­sne Hen­ryka VIII, podob­nie jak losy jego mał­żeństw, są dość dobrze udo­ku­men­to­wane. Nie­oce­nioną skarb­nicę wie­dzy sta­no­wią zapi­ski i raporty amba­sa­dora cesa­rza Karola V na angiel­skim dwo­rze w latach 1529–1545, Eustace,a Cha­puysa. Cesar­ski poseł przez szes­na­ście lat śle­dził życie angiel­skiego władcy, miał oka­zję poznać wszyst­kie jego żony, a raporty wysy­łane do cesa­rza czyta się jak kro­nikę towa­rzy­ską albo, jak kto woli, plot­kar­skie por­tale. Dyplo­mata bowiem nie tylko rela­cjo­no­wał swo­jemu władcy poczy­na­nia Tudora jako panu­ją­cego czy jego poli­tykę reli­gijną, bo tą kwe­stią cesarz był żywot­nie zain­te­re­so­wany, ale także pery­pe­tie miło­sne Hen­ryka. Wystar­czyło, że wzrok monar­chy z zain­te­re­so­wa­niem spo­czął na jakiejś damie, a Cha­puys już infor­mo­wał o tym w swo­ich rapor­tach, opi­su­jąc zarówno wygląd, jak i cha­rak­ter wybranki. To samo doty­czy mał­żo­nek króla, o któ­rych amba­sa­dor nie zawsze wyra­żał się korzyst­nie i z sza­cun­kiem należ­nym żonom władcy.

Życie sze­ściu mał­żo­nek Hen­ryka deter­mi­no­wały nie tylko związki z kró­lem, ale także nie­zmier­nie skom­pli­ko­wane kwe­stie reli­gijne zwią­zane z ode­rwa­niem przez niego Kościoła Anglii od Rzymu. Tym bar­dziej że dla żad­nej z nich kwe­stie wyzna­nia i wiary nie były obo­jętne, co wię­cej, dwie z nich, Anna Boleyn i Kata­rzyna Parr, opo­wie­działy się po stro­nie refor­ma­cji, a Kata­rzyna omal nie przy­pła­ciła tego życiem.

Udajmy się zatem w podróż w cza­sie do szes­na­sto­wiecz­nej Anglii, by poznać skom­pli­ko­wane dzieje sze­ściu żon Hen­ryka VIII.Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

1. A.F. Pol­lard, _Hen­ryk VIII_, War­szawa 1988, s. 128.

2. Za: A. Licence, _Sześć żon i wiele kocha­nek. Histo­rie kobiet Hen­ryka VIII_, Kra­ków 2015, s. 27.

3. Wojna Dwóch Róż (ang. _The Wars of The Roses_) – wojna domowa, a ści­ślej bio­rąc – cykl wojen trwa­ją­cych od 1455 do 1485 r. mię­dzy dwiema liniami dyna­stii Plan­ta­ge­ne­tów – Lan­ca­ste­rami i Yor­kami. Nazwa serii kon­flik­tów wzięła się od róż wid­nie­ją­cych w her­bach obu rodów: czer­wo­nej – Lan­ca­ste­rów i bia­łej – Yor­ków. Tudo­ro­wie, któ­rzy osta­tecz­nie odnie­śli zwy­cię­stwo i zasie­dli na tro­nie, byli spad­ko­bier­cami praw Lan­ca­ste­rów do korony. Ich pano­wa­nie trwało od 1485 do 1603 roku i zakoń­czyło się wraz ze śmier­cią Elż­biety I Tudor.

4. Za: A. Fra­ser, _Sześć żon Hen­ryka VIII_, War­szawa 1996, s. 18.

5. Za: tamże, s. 26.

6. Za: tamże.

7. Za: tamże, s. 27.

8. Za: D. Star­key, _Kró­lowe. Sześć żon Hen­ryka VIII_, Poznań 2004, s. 61–62.

9. Za: tamże, s. 62.

10. Za: _Maria Tudor, księżna Suf­folk czy Iza­bela Kato­licka?_ anne-boleyn.com , dostępne w inter­ne­cie: http://www.anne-boleyn.com/page/4/.

11. Za: A. Licence, _Sześć żon…_, dz. cyt., s. 35.