Wybór poezji - ebook

NOTA EDYTORSKA

Podstawą niniejszej edycji są utwory poetyckie Zbigniewa Herberta opublikowane w 2011 roku przez wydawnictwo a5 w opracowaniu edytorskim Ryszarda Krynickiego (Wiersze zebrane, Kraków 2011). Jedynie w wypadku ostatniego tomu (Epilog burzy) przyjęto inne wersje niektórych utworów. Dotyczy to wierszy Brewiarz (Panie, obdarz mnie zdolnością...), Brewiarz (Panie wiem że dni moje są policzone...), Kwiaty, Pora oraz Portret końca wieku. W pierwszym z Brewiarzy (Panie, obdarz mnie zdolnością...) przyjęto zapis, który pojawił się w drugim wydaniu Poezji Herberta (PIW, Warszawa 1998) oraz w jego Wierszach wybranych (a5, Kraków 2004); w Brewiarzu (Panie wiem że dni moje są policzone...) poprawiono jedno słowo, zmieniając „jazgoty” na „jazgot”; w wierszu Kwiaty zamiast frazy „wapienna cisza” wprowadzono znajdującą się w rękopisie wersję „wapienną ciszą”; w utworze Pora zdecydowano się na słowo „Cyrrus” (bez kursywy), które pojawia się w rękopisach i maszynopisach (w jednym z rękopisów poeta dużymi literami dopisał „CYRRUS”); w utworze Portret końca wieku – na zapis z manuskryptu: „Lacrimoso” (bez kursywy).

W wyborze uwzględniono te utwory, które ukazały się za życia autora w jego książkach poetyckich, a ponadto trzy wczesne wiersze (*** , Usta proszą, Apel), opublikowane w zbiorze Utwory rozproszone (Rekonesans) w opracowaniu Ryszarda Krynickiego (a5, Kraków 2010).

Decydując się na tytuł Wybór poezji, przyjęto, że mianem „poezja” można określać zarówno utwory wierszowane, jak i prozy poetyckie Herberta, które w zbiorach tego autora sąsiadują z wierszami i które on sam – jak można przypuszczać – traktował jako wiersze (jedynie we wczesnym tomie, Hermes, pies i gwiazda, prozy poetyckie są sygnowane tą nazwą i wyodrębnione; w autorskim wyborze zatytułowanym 89 wierszy poeta nie stosuje podziału).

Komentarze dotyczące liryków w wielu wypadkach ograniczono do objaśnień podstawowych – głównie ze względu na dużą liczbę aluzji kulturowych, odniesień i nawiązań, które nie mają jednego ugruntowanego znaczenia i mogą być odczytywane na różne sposoby. Lektura wierszy Herberta z pewnością wymaga pogłębionej wiedzy, przede wszystkim znajomości historii i historii sztuki, dlatego odbiorca nierzadko będzie musiał samodzielnie sprawdzić i rozpoznać, do jakich treści apelują hasła przywoływane przez poetę. W niektórych wypadkach, np. w objaśnieniu imion anielskich, które pojawiają się w utworze Siódmy anioł, odwołano się do interpretacji istniejących w herbertologii. Niekiedy – w nawiązaniu do ustaleń badaczy zajmujących się poezją Herberta – wskazano kilka możliwości rozumienia danego fragmentu wiersza.

W bibliografii podmiotowej zamieszczono adresy najnowszych wydań książek Herberta, wykaz korespondencji, wybranych edycji prac plastycznych oraz tekstów rozproszonych, które nie weszły ani do zbioru utworów rozproszonych opracowanych przez Krynickiego (Utwory rozproszone. , 2010), ani do pism rozproszonych zestawionych przez Pawła Kądzielę (Węzeł gordyjski oraz inne pisma rozproszone 1948–1998, 2001). Oprócz przygotowanego przez poetę wyboru 89 wierszy nie wyszczególniono wyborów poezji Herberta, edycji dwujęzycznych i przekładów. Pełny wykaz literatury podmiotu obejmujący nieodnotowane tu pozycje, w tym tłumaczenia opublikowane do 2008 roku, można znaleźć w bibliografii opracowanej przez Kądzielę (Twórczość Zbigniewa Herberta. Monografia bibliograficzna, Warszawa 2009, t. 1–2).

Monografia Kądzieli podaje również literaturę przedmiotową, tj. prace poświęcone poecie, które ukazały się do 2008 roku. Czytelników zainteresowanych całością dorobku herbertologii obejmującego lata 1948–2008 wypada odesłać do tej pozycji. Niniejsza bibliografia przedmiotowa bierze pod uwagę wybrane opracowania wydane w tym okresie (głównie te, które funkcjonują dziś w ramach kanonu odczytań Herberta), a także wybór prac opublikowanych po 2008 roku, które prezentują najciekawsze, zdaniem piszącej, rozpoznania i ujęcia. Uporządkowano je w działach obejmujących kolejno: książki o twórczości Herberta (osobno wymienione zostały pozycje wydane w serii „Biblioteka Pana Cogito”), książki biograficzne, numery tematyczne czasopism, rozprawy, artykuły, rozdziały książek, eseje i szkice interpretacyjne.